Anjali Tripathi: Why Earth may someday look like Mars
Anjali Tripathi: Vì sao sẽ có ngày Trái Đất giống sao Hỏa
Anjali Tripathi explores planets to uncover the processes that make and destroy them. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
at the stars at night,
những ngôi sao trong màn đêm,
is what you can't see,
còn đáng kinh ngạc hơn,
or almost every star,
hay hầu hết mọi ngôi sao,
we tend to think of faraway things
ta thường nghĩ về những gì xa xôi
that are amazing about Earth
đáng kinh ngạc về Trái Đất
to find things that are like that.
những điều tương tự trên diện rộng.
we're finding amazing things.
tìm thấy những điều đáng kinh ngạc.
about an amazing thing here on Earth.
về một điều tuyệt vời trên Trái Đất.
and never coming back.
và không bao giờ trở lại.
as the Earth's atmosphere.
that form a thin blue line
thành một đường viền mỏng màu xanh
the International Space Station,
bao quanh Trái Đất này
from too many impacts,
đáng kinh ngạc đến nỗi
at least a little bit.
sự thất thoát của khí quyển.
is not specific to planet Earth.
chỉ có ở Trái Đất.
to be a planet, if you ask me,
nếu các bạn thắc mắc,
but throughout the universe,
riêng Trái Đất mà trong khắp vũ trụ,
sự thất thoát khí quyển.
about planets themselves.
chúng ta biết về bản thân các hành tinh.
about the solar system,
there are eight planets, maybe nine.
có thể là chín.
who are stressed by this picture,
we're including Pluto.
chúng ta có cả sao Diêm Vương
and atmospheric escape,
và sự thất thoát khí quyển,
around other stars that we can't see
những ngôi sao mà chúng ta không thể thấy
just stuck together
dính vào nhau
and have so much gravity.
và trọng lực rất lớn.
is really at play here.
chiếm vai trò khá lớn.
characteristic about planets
in the solar system are orbiting around.
đều quay quanh nó.
atmospheric escape.
dẫn tới thất thoát khí quyển.
drive atmospheric escape from planets
thất thoát khí quyển từ các hành tinh
particles and light and heat
hạt, ánh sáng và nhiệt
nói trên.
of lanterns in Thailand at a festival,
trong lễ hội ở Thái Lan,
can propel gasses upward.
có thể đẩy khí lên cao.
and only bound by gravity,
bị ràng buộc bởi trọng lực
causing atmospheric escape
sự thất thoát khí quyển
between heating from the star
giữa sức nhiệt từ ngôi sao
of gravity on the planet.
trên hành tinh.
a minute for hydrogen
của NASA.
of escaping hydrogen looks like,
khí hidro thoát ra
like oxygen and nitrogen
như oxi và nitơ
that conclusively show us
cho chúng ta thấy rằng
tightly bound to us here on Earth
ràng buộc trên Trái Đất
reaching out far into space,
in undergoing atmospheric escape.
trải qua thất thoát khí quyển.
is much smaller than Earth,
của chúng ta, nhỏ hơn Trái Đất khá nhiều,
with which to hold on to its atmosphere.
để giữ bầu khí quyển.
than the Earth's.
that it didn't have an atmosphere
mà không hề có khí quyển
những tác động đó.
"hành tinh đỏ"
trở thành đỏ.
Mars used to have a wetter past,
từng có một thời ẩm ướt,
it broke up into hydrogen and oxygen,
giải phóng lượng hidro và oxi,
it escaped into space,
thoát ra ngoài không gian,
rusty red color that we see.
đỏ rỉ sét quen thuộc ấy.
probably happened,
khí quyển có lẽ đã xảy ra
at Mars called the MAVEN satellite,
gọi là vệ tinh MAVEN,
is to study atmospheric escape.
về hiện tượng thất thoát khí quyển.
and Volatile Evolution spacecraft.
tàu vũ trụ Volatile Evolution.
shown pictures very similar
was losing its atmosphere,
đang mất khí quyển,
you can see in the red circle
vòng tròn màu đỏ
escaping away from the planet.
khỏi hành tinh ấy.
the size of the planet,
gấp 10 lần kích cỡ của sao Hỏa,
no longer bound to that planet.
ràng buộc bởi hành tinh nữa.
from that lost hydrogen.
từ sự thoát khí hidro.
the only gas that's lost.
khí duy nhất bị mất đi
and some oxygen and nitrogen,
và cả khí oxi và nitơ nữa,
at the oxygen being lost from Mars.
số oxi bị mất đi từ sao Hỏa.
that because oxygen is heavier,
như hidro được,
away from the planet.
into that red circle.
hãm lại trong vòng tròn đỏ ấy.
atmospheric escape on our own planet
sự thất thoát khí quyển trên Trái Đất
and send spacecraft
và phóng phi thuyền điều tra,
about the past of planets
quá khứ của hành tinh xanh
can learn about the future
biết về tương lai
that we can't see.
chúng ta không thể thấy.
before I go on to that,
trước khi tôi nói tới đấy,
photos like this of Pluto,
ảnh sao Diêm Vương kiểu như này
chưa có chúng.
is currently studying atmospheric escape
là tìm hiểu về thất thoát khí quyển
that I did want to talk about
tôi muốn nói tới
that's not our Sun
mà không phải là Mặt Trời
or extrasolar planet.
mà chúng ta gọi là đi qua ấy
at that star in the middle,
ngôi sao chính giữa kia
that are going past it all the time,
the light from the star
chặn ánh sáng từ ngôi sao ấy
ánh sáng lấp lánh đó.
in the night sky
trong đêm tối
to detect over 5,000 planets
hơn 5000 hành tinh
many more out there, like I mentioned.
nhiều nhiều nữa.
from these stars,
ánh sáng từ các vì sao,
is not the planet itself,
a dimming of the light
đi xuống ở trước mặt ngôi sao,
decreases in front of the star,
that you saw before.
mà các bạn thấy lúc trước
các hành tinh
in different wavelengths.
ở bước sóng khác nhau.
and Mars in ultraviolet light.
và sao Hỏa bằng ánh sáng tử ngoại.
with the Hubble Space Telescope,
bằng kính viễn vọng không gian Hubble,
bằng ánh sáng cực tím.
much less light from the star,
và ánh sáng từ ngôi sao giảm rõ rệt
an extended atmosphere of hydrogen
trong không khí bị dãn ra
more of the light that you see.
we've actually been able to discover
chúng tôi có thể khám phá ra
that are undergoing atmospheric escape.
quá trình thất thoát khí quyển.
can be called hot Jupiters,
sao Mộc nóng,
they're gas planets like Jupiter,
giống sao Mộc,
lightweight gas that's ready to escape,
mà có thể thoát ra bất cứ khi nào,
of atmospheric escape.
khí quyển thoát ra nhiều hơn.
of hydrogen being lost on Earth,
mỗi phút trên Trái Đất
pounds of hydrogen every minute.
does this make the planet cease to exist?
các hành tinh chết không?
that people wondered
băn khoăn
closer to the Sun are rocky,
gần với Mặt Trời khá cứng
are bigger and more gaseous.
thì to hơn và nhiều khí hơn.
with something like Jupiter
nghiên cứu cái gì đó
with something like a hot Jupiter,
như sao Mộc nóng,
with Mercury or the Earth.
như sao Thủy hay Trái Đất.
would have gotten away
significantly impacted it
than what you started with.
so với thứ bạn vừa bắt đầu.
with us here on Earth?
trên Trái Đất?
is going to become very intense.
cực kì dữ dội.
gas streaming off from a hot Jupiter,
từ sao Mộc nóng,
that is broken down,
into space more rapidly,
with this dry, reddish planet.
ở cái hành tinh đỏ khô cằn này.
for a few billion years,
trong vài tỉ năm nữa đâu,
to be aware of what's going on,
nhận thức được những gì sẽ xảy ra,
is happening as we speak.
thất thoát khí quyển đang xảy ra.
that you hear about happening in space
đáng kinh ngạc
và các hành tinh xa xôi khác,
to learn about these worlds.
để học về thế giới này.
or exoplanets like hot Jupiters,
hay các ngoại hành tinh như sao Mộc nóng,
thất thoát khí quyển
about our planet here on Earth.
vũ trụ rất xa xôi.
you think that space is far away.
ABOUT THE SPEAKER
Anjali Tripathi - AstrophysicistAnjali Tripathi explores planets to uncover the processes that make and destroy them.
Why you should listen
Even though Anjali Tripathi worked on NASA's Mars rovers in high school, the California native never expected to become an astronomer. Unlike the earthquakes she researched early on, astronomy seemed unconnected from daily life. As she has since discovered, exploring distant planets has a lot to do with life itself -- including the fate of the air we breathe. Using some of the most powerful telescopes and supercomputers, Tripathi studies how seemingly permanent planets change over time. She has pioneered the characterization of planet-forming environments and developed computer simulations to trace the 3D structure of planet atmospheres that are shrinking due to evaporation.
A natural teacher, Tripathi makes complex science concepts relevant and easy to understand. She believes that everyone can understand science -- even rocket science. She has partnered with the Smithsonian, Teach for America and others to increase scientific literacy and spread enthusiasm for the subject. Her engaging and humorous talks feature real world connections and unusual props, including a fully functioning Mars Pathfinder rover or full-size solar car.
Tripathi earned degrees in physics and astronomy from M.I.T., the University of Cambridge and Harvard University. Recognized as a promising American leader with a commitment to public service, Tripathi is a 2016-17 White House Fellow.
Anjali Tripathi | Speaker | TED.com