TED2013
Ron Finley: A guerrilla gardener in South Central LA
Рон Фінлі: агароднік-партызан з Паўднёва-Цантральнага раёну Лас-Анджалеса
Filmed:
Readability: 3.1
3,525,210 views
Рон Фінлі высаджвае гароды ў Паўднёва-Цэнтральным Лас-Анджалесе - на пустэлях, пры дарозе, ўздоўж трасы. Навошта? Дзеля задавальнення, для выкліку, для прыгажосці і дзеля таго, каб прапанаваць нейкую альтэрнатыву фаст-фуду ў грамадстве, дзе хутка-смачна забівае больш людзей, чым ганстары".
Ron Finley - Gardener
Ron Finley grows a nourishing food culture in South Central L.A.’s food desert by planting the seeds and tools for healthy eating. Full bio
Ron Finley grows a nourishing food culture in South Central L.A.’s food desert by planting the seeds and tools for healthy eating. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I live in South Central.
0
191
3473
Я жыву ў Паўднёва-Цантральным.
00:19
This is South Central:
1
3664
2143
Вось як ён выглядае:
00:21
liquor stores,
2
5807
2870
гарэлачныя магазіны,
00:24
fast food,
3
8677
2375
рэстараны хуткага харчавання,
00:26
vacant lots.
4
11052
2344
пустэчы.
00:29
So the city planners, they get together and they figure
5
13396
1682
Горадабудаўнікі сабраліся, пачухалі патыліцы
00:30
they're going to change the name South Central to make it represent something else,
6
15078
3246
і вырашылі, што нашаму раёну патрэбна лепшая рэпутацыя,
00:34
so they change it to South Los Angeles,
7
18324
3168
таму яны змянілі імя на Паўдёвы Лас-Анджалес,
00:37
like this is going to fix what's really going wrong in the city.
8
21492
3882
быццам гэта можа змяніць стан рэчаў у раёне.
00:41
This is South Los Angeles. (Laughter)
9
25374
3710
Гэта вам Паўдёвы Лас-Анджалес. (Смех)
00:44
Liquor stores,
10
29084
2168
Гарэлачныя магазіны,
00:47
fast food,
11
31252
2312
рэстараны хуткага харчавання,
00:49
vacant lots.
12
33564
2641
пустэчы.
00:52
Just like 26.5 million other Americans,
13
36205
3471
Як і 26,5 мільёнаў амерыканцаў,
00:55
I live in a food desert,
14
39676
2560
я жыву ў харчовай пустыні,
00:58
South Central Los Angeles,
15
42236
2064
Паўднёва-Цантральным Лас-Анджаласе,
01:00
home of the drive-thru and the drive-by.
16
44300
4201
радзіма аўта-перакусачных і ганстарскіх войнаў.
01:04
Funny thing is, the drive-thrus are killing more people than the drive-bys.
17
48501
5439
Цікава, што аўта-перакусачныя на вуліцы забіваюць больш людзей, чым ганстары
.
.
01:09
People are dying from curable diseases
18
53940
2501
Людзі паміраюць ад хваробаў, якія можна лячыць
01:12
in South Central Los Angeles.
19
56441
2835
у Паўднёва-Цантральным Лас-Анджаласе.
01:15
For instance, the obesity rate in my neighborhood
20
59276
2601
Напрыклад, колькасць атлусценняў у маім раёне
01:17
is five times higher than, say, Beverly Hills,
21
61877
3267
у 5 разоў большая за Бэверлі Хілз,
01:21
which is probably eight, 10 miles away.
22
65144
3600
што ляжыць на адлегласці 15 км.
01:24
I got tired of seeing this happening.
23
68744
3460
Мне надакучыла за гэтым назіраць.
01:28
And I was wondering, how would you feel
24
72204
2108
Цікава, як бы вы сябе адчулі,
01:30
if you had no access to healthy food,
25
74312
3288
калі б у вас не было дзе купляць здаровую ежу,
01:33
if every time you walk out your door you see the ill effects
26
77600
2880
калі б кожны раз, выходзячы з дому, вы б бачылі ўплыў
01:36
that the present food system has on your neighborhood?
27
80480
3660
нездаровага харчавання на вашых суседзях?
01:40
I see wheelchairs bought and sold
28
84140
2668
Я назіраю, як інвалідныя вазкі купляюцца і прадаюцца,
01:42
like used cars.
29
86808
2069
быццам бэушныя аўто.
01:44
I see dialysis centers popping up like Starbucks.
30
88877
4024
Я гляджу, як цэнтры дыалізау ўзнікаюць хутчэй за новыя кавярні.
01:48
And I figured, this has to stop.
31
92901
3395
Па мне, гэтая сітуацыя павінна змяніцца.
01:52
So I figured that the problem is the solution.
32
96296
5826
Я так разлічыў – сама праблема павінна стаць вырашэннем.
01:58
Food is the problem and food is the solution.
33
102122
3724
Ежа – гэта праблема і ежа – гэта вырашэнне.
02:01
Plus I got tired of driving 45 minutes round trip
34
105846
2930
Да таго ж, мне абрыдла праводзіць 45 хвілін у машыне,
02:04
to get an apple that wasn't impregnated with pesticides.
35
108776
4208
каб набыць яблык, не забруджаны пестыцыдамі.
02:08
So what I did, I planted a food forest in front of my house.
36
112984
4552
Таму я зрабіў наступнае – я пасадзіў сабе гародзік перад хатай.
02:13
It was on a strip of land that we call a parkway.
37
117536
2392
На кавалку зямлі, што завецца паласой азелянення.
02:15
It's 150 feet by 10 feet.
38
119928
3384
Ён памерам 45 метраў на 3.
02:19
Thing is, it's owned by the city.
39
123312
2448
Насамрэч, кавалак належыць гораду.
02:21
But you have to maintain it.
40
125760
2576
Але ты як жыхар павінен яго даглядаць.
02:24
So I'm like, "Cool. I can do whatever the hell I want,
41
128336
4512
Я і разлічыў, што я магу з ім рабіць што хачу,
02:28
since it's my responsibility and I gotta maintain it."
42
132848
3843
калі ўжо гэта мой абавязак ім займацца.
02:32
And this is how I decided to maintain it.
43
136691
2901
Вось я і заняўся, гэтак.
02:35
So me and my group, L.A. Green Grounds, we got together
44
139592
2986
З маёй суполкай “Зялёныя асяроддзі Лас-Анджалеса”
02:38
and we started planting my food forest, fruit trees,
45
142578
2352
мы пачалі садзіць гэтак званы харчоўны лес, фруктовыя дрэвы,
02:40
you know, the whole nine, vegetables.
46
144930
2110
і да таго падобнае, у тым ліку і гародніну.
02:42
What we do, we're a pay-it-forward kind of group,
47
147040
2971
Мы – суполка, што думае наперад,
02:45
where it's composed of gardeners from all walks of life,
48
150011
4839
і мы – агароднікі, што валодаюць шматлікімі прафесіямі,
02:50
from all over the city, and it's completely volunteer,
49
154850
2329
жыхары розных раёнаў гораду, валанцёры,
02:53
and everything we do is free.
50
157179
1832
і вынік нашае працы бясплатны.
02:54
And the garden, it was beautiful.
51
159011
3102
І які ж мы зрабілі гарод!
02:58
And then somebody complained.
52
162113
2450
А пасля нехта паскардзіўся.
03:00
The city came down on me,
53
164563
2376
Улады пачалі мяне правяраць.
03:02
and basically gave me a citation saying that I had to remove my garden,
54
166939
4312
Гэта скончылася тым, што мне прыйшоў афіцыйны загад пазбавіцца гароду,
03:07
which this citation was turning into a warrant.
55
171251
2628
за невыкананне якога абяцалі позву ў суд.
03:09
And I'm like, "Come on, really?
56
173879
2532
Я падумаў сабе – вы што, насамрэч?
03:12
A warrant for planting food on a piece of land
57
176411
2744
Позва за пасадку гародніны на кавалку зямлі,
03:15
that you could care less about?" (Laughter)
58
179155
3412
які нікому ні на што не годны? (Смех)
03:18
And I was like, "Cool. Bring it."
59
182567
2340
І сказаў сабе – давайце будам змагацца.
03:20
Because this time it wasn't coming up.
60
184907
3195
Таму што менавіта да гэтага справа і шла.
03:24
So L.A. Times got ahold of it. Steve Lopez did a story on it
61
188102
5012
Газета Эл Эй Таймз пачула пра справу. Стыў Лопез напісаў пра яе,
03:29
and talked to the councilman,
62
193114
3117
паразмаўляўшы з членам гарадской рады,
03:32
and one of the Green Grounds members,
63
196231
1596
і з адным з сябраў маёй суполкі,
03:33
they put up a petition on Change.org,
64
197827
2818
яны склалі петыцыю на старонцы change.org,
03:36
and with 900 signatures, we were a success.
65
200645
2853
якая паспяхова атрымала 900 подпісаў.
03:39
We had a victory on our hands.
66
203498
2076
Мы перамаглі.
03:41
My councilman even called in and said how they endorse
67
205574
3497
Член рады майго вокругу нават патэлефанаваў сказаць,
03:44
and love what we're doing.
68
209071
2646
як моцна рада падтрымлівае нашу дзейнасць.
03:47
I mean, come on, why wouldn't they?
69
211717
2524
Без сэнсу было б не падтрымаць!
03:50
L.A. leads the United States in vacant lots that the city actually owns.
70
214241
4845
У Лас-Анджалесе больш чым у іншых гарадах ЗША гарадскіх пустэчаў.
03:54
They own 26 square miles of vacant lots.
71
219086
5358
У горада ажно 67 квадратных кіламетраў такой маёмасці.
04:00
That's 20 Central Parks.
72
224444
3022
Гэта як 20 Цэнтральных паркаў Нью-Ёрку.
04:03
That's enough space to plant 725 million tomato plants.
73
227466
7319
Гэтага месца хопіць на 725 мільёнаў раслінаў тамату.
04:10
Why in the hell would they not okay this?
74
234785
4953
Якога перуна ім гэта не падтрымліваць?
04:15
Growing one plant will give you 1,000, 10,000 seeds.
75
239738
4115
Адна ўзрослая расліна падорыць вам 1 000 ці нават 10 000 зярнятак.
04:19
When one dollar's worth of green beans
76
243853
2709
Насадзіце фасолі на адзін даляр,
04:22
will give you 75 dollars' worth of produce.
77
246562
3558
атрымаеце ураджай варты 75-ці.
04:26
It's my gospel, when I'm telling people, grow your own food.
78
250120
3677
Гэткае мае вучэнне я прапаную людзям, расціце сваю ежу.
04:29
Growing your own food is like printing your own money.
79
253797
3141
Расціць сабе ежу, што друкаваць сабе грошы.
04:32
(Applause)
80
256938
7000
(Воплескі)
04:39
See, I have a legacy in South Central.
81
263938
2872
Мая спадчына ў Паўднёва-Цантральным.
04:42
I grew up there. I raised my sons there.
82
266810
4729
Я там вырас. Я там выгадаваў сваіх сыноў.
04:47
And I refuse to be a part of this manufactured reality
83
271539
4263
Я адмаўляюся стаць часткай рэальнасці,
04:51
that was manufactured for me by some other people,
84
275802
2864
створанай для мяне нейкім іншымі людзьмі.
04:54
and I'm manufacturing my own reality.
85
278666
2608
Я ствару лепш сваю рэальнасць.
04:57
See, I'm an artist.
86
281274
2512
Я ж мастак.
04:59
Gardening is my graffiti. I grow my art.
87
283786
4104
Агародніцтва – гэта мае графіці. Я вырошчваю мастацкія творы.
05:03
Just like a graffiti artist, where they beautify walls,
88
287890
4576
Як мастакі графіці ўпрыгожваюць сцены,
05:08
me, I beautiful lawns, parkways.
89
292466
3432
я ўпрыгожваю газоны і прыдарожныя палосы.
05:11
I use the garden, the soil, like it's a piece of cloth,
90
295898
3910
Для мяне гарод, глеба падобныя да кавалка матэрыялу,
05:15
and the plants and the trees,
91
299808
2195
а расліны і дрэвы -
05:17
that's my embellishment for that cloth.
92
302003
3682
гэта мае упрыгожанні для гэтага матэрыялу.
05:21
You'd be surprised what the soil could do
93
305685
6041
Вы здзівіцеся, што можа падараваць глеба,
05:27
if you let it be your canvas.
94
311726
1535
калі да яе ставіцца бы да палатна.
05:29
You just couldn't imagine how amazing a sunflower is
95
313261
3520
Вы папросту не дасьце веры,
05:32
and how it affects people.
96
316781
3008
што сланечнік – гэта нязвыклае стварэнне, здольнае вызываць рэакцыю.
05:35
So what happened?
97
319789
2672
Ну дык і што здарылася?
05:38
I have witnessed my garden become a tool for the education,
98
322461
5071
Я стаў сведкам таго, што мой гарод ператварыўся ў адукацыйную прыладу,
05:43
a tool for the transformation of my neighborhood.
99
327532
3026
прыладу ператварэння майго раёну.
05:46
To change the community, you have to change the composition of the soil.
100
330558
4881
Каб змяніць супольніцтва, трэба змяніць складнікі глебы.
05:51
We are the soil.
101
335439
4540
Мы гэтая глеба.
05:55
You'd be surprised how kids are affected by this.
102
339979
5543
Вы здзівіцеся, наколькі ўплывае ўсё гэта на дзяцей.
06:01
Gardening is the most therapeutic
103
345522
4234
Агародніцтва – найбольш тэрапеўтычны
06:05
and defiant act you can do,
104
349756
2944
і дзёрзкі ўчынак, які можна зрабіць,
06:08
especially in the inner city.
105
352700
2492
асабліва ў неспакойных раёнах.
06:11
Plus you get strawberries.
106
355192
2744
Да таго ж у вас яшчэ і будуць трускаўкі.
06:13
(Laughter)
107
357936
3458
(Смех)
06:17
I remember this time,
108
361394
2378
Прыпамінаецца,
06:19
there was this mother and a daughter came,
109
363772
2309
калі маці з дачкой
06:21
it was, like, 10:30 at night, and they were in my yard,
110
366081
3467
недзе ў палове на адзінадцатую ўвечары былі ў мяне на гародзе,
06:25
and I came out and they looked so ashamed.
111
369548
3464
я выйшаў і яны засаромеліся.
06:28
So I'm like, man, it made me feel bad that they were there,
112
373012
3688
І я, як мужык, засароміўся, што яны вымушаны былі там быць.
06:32
and I told them, you know, you don't have to do this like this.
113
376700
2736
Я ім сказаў, што не трэба збіраць ежу так, у цемры.
06:35
This is on the street for a reason.
114
379436
2011
На тое ж і яна з другога боку майго плоту.
06:37
It made me feel ashamed to see people
115
381447
3491
Я засаромеўся,
06:40
that were this close to me that were hungry,
116
384938
2583
што людзі, якія жывуць побач са мной, жывуць у галадэчы.
06:43
and this only reinforced why I do this,
117
387521
3139
Гэта падтрымала мяне ў маіх намаганнях.
06:46
and people asked me, "Fin, aren't you afraid
118
390660
2969
Калі людзі ў мяне пытаюцца ці не баюся я,
06:49
people are going to steal your food?"
119
393629
1487
што маю ежу пакрадуць,
06:51
And I'm like, "Hell no, I ain't afraid they're gonna steal it.
120
395116
2201
я ім у адказ: “На які чорт мне баяцца?
06:53
That's why it's on the street.
121
397317
2593
Гарод жа-ж на гарадской вуліцы.
06:55
That's the whole idea.
122
399910
2710
Менавіта для таго,
06:58
I want them to take it, but at the same time,
123
402620
1795
каб у ім збіралі маю гародніну,
07:00
I want them to take back their health."
124
404415
4003
і гэтым вярталі сабе здароўе.”
07:04
There's another time when I put
125
408418
2543
Яшчэ гісторыя – я садзіў гарод
07:06
a garden in this homeless shelter in downtown Los Angeles.
126
410961
5443
у прытулку для бяздомнікаў у самім Лас-Анджалесе.
07:12
These are the guys, they helped me unload the truck.
127
416404
2951
Гэта яны на здымку, дапамагаюць мне разгрузіць машыну.
07:15
It was cool, and they just shared the stories
128
419355
2625
Мы прыемна правялі час, дзелячыся думкамі,
07:17
about how this affected them and how
129
421980
2856
як працэс стварэння гароду на іх паўплываў,
07:20
they used to plant with their mother and their grandmother,
130
424836
2792
успамінамі, як яны тое самае рабілі са сваімі маці ці бабулямі.
07:23
and it was just cool to see how this changed them,
131
427628
3426
Файна было паназіраць, як размова і праца іх змяніла,
07:26
if it was only for that one moment.
132
431054
5705
хоць і ненадоўга.
07:32
So Green Grounds has gone on to plant
133
436759
2863
Такім чынам Зялёныя Асяроддзі пасадзілі
07:35
maybe 20 gardens.
134
439622
1751
недзе з 20 гародаў.
07:37
We've had, like, 50 people come to our dig-ins
135
441373
4265
На нашыя зборы па ўзрушванню зямлі
07:41
and participate, and it's all volunteers.
136
445638
2765
прыходзіла ажно да 50-ці чалавек, усе валанцёры.
07:44
If kids grow kale, kids eat kale.
137
448403
3627
Калі моладзь вырошчвае шпінат, яна яго будзе есці.
07:47
(Laughter)
138
452030
1264
(Смех)
07:49
If they grow tomatoes, they eat tomatoes. (Applause)
139
453294
4976
А калі яны вырошчваюць таматы, то ад іх не будуць адмаўляцца. (Воплескі)
07:54
But when none of this is presented to them,
140
458270
3334
Але калі ім на гэта не раскрыць вочы,
07:57
if they're not shown how food affects the mind and the body,
141
461604
3626
калі ім не паказаць, як харчаванне сказваецца на думках і целе,
08:01
they blindly eat whatever the hell you put in front of them.
142
465230
4544
то яны слепа будуць есці абышто, калі яно перад імі стаіць.
08:05
I see young people
143
469774
1905
Я бачу моладзь,
08:07
and they want to work,
144
471679
3111
якая хоча працаваць,
08:10
but they're in this thing where they're caught up --
145
474790
2121
але яны захраснулі ў гэткім коле.
08:12
I see kids of color and they're just on this track
146
476911
3607
Як чорная моладзь, якая коціцца па непрыемнай дарозе,
08:16
that's designed for them,
147
480518
2935
што для яе была пакладзена,
08:19
that leads them to nowhere.
148
483453
2033
але якая вядзе ў нікуды.
08:21
So with gardening, I see an opportunity
149
485486
2675
З агародніцтвам я бачу магчымасць
08:24
where we can train these kids
150
488161
2146
навучыць гэтых юнакоў і дзяўчат,
08:26
to take over their communities,
151
490307
2997
як кіраваць сваімі асяроддзямі,
08:29
to have a sustainable life.
152
493304
3844
як жыць, падтрымліваючы самі сябе.
08:33
And when we do this, who knows?
153
497148
2119
А як навучым, то хто ведае?
08:35
We might produce the next George Washington Carver.
154
499267
3224
Можа з іх вырасце наступны чорны вынаходзец і навукоўца Джордж Вашынгтон Карвер.
08:38
but if we don't change the composition of the soil,
155
502491
2285
Калі мы не нагнаім глебу,
08:40
we will never do this.
156
504776
1609
такога мы не вырасцім.
08:42
Now this is one of my plans. This is what I want to do.
157
506385
2942
Мае планы наступныя.
08:45
I want to plant a whole block of gardens
158
509327
4000
Я жачу засадзіць гародам цэлую гарадскую вуліцу.
08:49
where people can share in the food in the same block.
159
513327
3388
Каб людзі гэтае вуліцы дзяліліся адно з адным ураджаем.
08:52
I want to take shipping containers
160
516715
2261
Я хачу ператварыць кантэйнеры
08:54
and turn them into healthy cafes.
161
518976
2696
у кавярні са здаровай ежай.
08:57
Now don't get me wrong.
162
521672
2392
Не зразумейце мяне няслушна.
08:59
I'm not talking about no free shit,
163
524064
2278
Я не мару пра бесплатныя рэчы,
09:02
because free is not sustainable.
164
526342
3353
бо бесплатнае не можа сабе з цягам часу падтрымліваць.
09:05
The funny thing about sustainability,
165
529695
1905
Смешна, але каб жыццё было устойлівым,
09:07
you have to sustain it.
166
531600
1757
яго трэба ўстойваць.
09:09
(Laughter) (Applause)
167
533357
4157
(Смех) (Воплескі)
09:13
What I'm talking about is putting people to work,
168
537514
2238
Мае ідэі вядуць да вартаснай працы,
09:15
and getting kids off the street, and letting them know
169
539752
3103
да заахвочвання дзяцей у другі бок ад крыміналу вуліцы,
09:18
the joy, the pride and the honor in growing your own food,
170
542855
4952
да разумення імі радасці, гонару і павагі, да якіх прыводзіць вырошчванне сваёй ежы,
09:23
opening farmer's markets.
171
547807
2338
да адкрыцця агародніцкіх кірмашоў.
09:26
So what I want to do here,
172
550145
2093
І ўсё гэтае, што я мару зрабіць,
09:28
we gotta make this sexy.
173
552238
2706
яму трэба дадаць сэксапіл.
09:30
So I want us all to become ecolutionary renegades,
174
554944
4240
Я хачу, каб мы сталі экалагічнымі адшчапенцамі,
09:35
gangstas, gangsta gardeners.
175
559184
1719
ганстарамі, ганстарамі агародніцтва.
09:36
We gotta flip the script on what a gangsta is.
176
560903
4336
Трэба радыкальна перамяніць разуменне таго, што значыцца ганстар.
09:41
If you ain't a gardener, you ain't gangsta.
177
565239
1853
Калі рукі не запэцканыя ў зямлі, ты не ганстар.
09:42
Get gangsta with your shovel, okay?
178
567092
4420
Каб стаць ганстарам, бяры рыдлёўку, уцяміў?
09:47
And let that be your weapon of choice.
179
571512
3184
І няхай яна будзе тваёй абранай зброяй.
09:50
(Applause)
180
574696
6944
(Воплескі)
09:57
So basically, if you want to meet with me,
181
581640
5623
Карацей кажучы, калі хочаце са мной сустрэцца,
10:03
you know, if you want to meet,
182
587263
3133
ведаеце, пазнаёміцца, паразмаўляць,
10:06
don't call me if you want to sit around in cushy chairs
183
590396
3797
не званіце, каб сядзець на мяккіх крэслах
10:10
and have meetings where you talk about doing some shit --
184
594193
3806
на пасяджэннях, дзе ўсе мянцяць языкамі пра тое,
10:13
where you talk about doing some shit.
185
597999
3228
што трэ было б нешта зрабіць.
10:17
If you want to meet with me, come to the garden
186
601227
3154
Калі хочаце са мной сустрэцца, прыходзьце на гарод,
10:20
with your shovel so we can plant some shit.
187
604381
3280
ды й з рыдлёўкай, каб замест языка спіна забалела.
10:23
Peace. Thank you.
188
607661
3184
Міра ўсім. Дзякуй.
10:26
(Applause)
189
610845
4144
(Воплескі)
10:30
Thank you. (Applause)
190
614989
4000
Дзякуй. (Воплескі)
ABOUT THE SPEAKER
Ron Finley - GardenerRon Finley grows a nourishing food culture in South Central L.A.’s food desert by planting the seeds and tools for healthy eating.
Why you should listen
Artist and designer Ron Finley couldn’t help but notice what was going on in his backyard. “South Central Los Angeles,” he quips, “home of the drive-thru and the drive-by.” And it's the drive-thru fast-food stands that contribute more to the area’s poor health and high mortality rate, with one in two kids contracting a curable disease like Type 2 diabetes.
Finley’s vision for a healthy, accessible “food forest” started with the curbside veggie garden he planted in the strip of dirt in front of his own house. When the city tried to shut it down, Finley’s fight gave voice to a larger movement that provides nourishment, empowerment, education -- and healthy, hopeful futures -- one urban garden at a time.
Ron Finley | Speaker | TED.com