ABOUT THE SPEAKER
Mona Chalabi - Data journalist
Mona Chalabi tries to take the numb out of numbers. She's left with lots of "ers."

Why you should listen

After working for a humanitarian organisation, Mona Chalabi saw how important data was, but also how easily it could be used by people with their own specific agendas. Since then, her work for organizations like Transparency International and The Guardian has had one goal: to make sure as many people as possible can find and question the data they need to make informed decisions about their lives.

Chalabi is currently the Data Editor of the Guardian US, where she writes articles, produces documentaries and turns data into illustrations and animations. In 2016, her data illustrations were commended by the Royal Statistical Society.

More profile about the speaker
Mona Chalabi | Speaker | TED.com
TEDNYC

Mona Chalabi: 3 ways to spot a bad statistic

Мона Чалаби: Статистиканы тексерудің 3 жолы

Filmed:
1,888,599 views

Әдетте статистиканың қаншалықты сенімді екенін түсіну қиын. Статистиканы жалпылама қарастырмағанымыз абзал. Астарын түсінуіміз қажет. Өз баяндамасында Мона Чабали сандармен жұмыс істеп, оларды дұрыс түсінудің жолдарын айтып береді.
- Data journalist
Mona Chalabi tries to take the numb out of numbers. She's left with lots of "ers." Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
Now, I'm going to be talking
about statistics today.
0
884
2763
Мен бүгін статистика туралы айтамын.
00:15
If that makes you immediately feel
a little bit wary, that's OK,
1
3671
3138
Егер бірден күмән туындаса,
бәрі де дұрыс.
00:18
that doesn't make you some
kind of crazy conspiracy theorist,
2
6833
2859
"Жасырын теория" жақтаушысы емес,
00:21
it makes you skeptical.
3
9716
1296
күмәнданушы қатарынансыз.
00:23
And when it comes to numbers,
especially now, you should be skeptical.
4
11036
3886
Сандарға қатысты келгенде,
әсіресе қазір, күмән басым болуы шарт.
00:26
But you should also be able to tell
which numbers are reliable
5
14946
3011
Сонымен бірге қай санға сеніп,
қайсысы жалған екенін де
00:29
and which ones aren't.
6
17981
1160
ажырата алу керек.
00:31
So today I want to try to give you
some tools to be able to do that.
7
19165
3206
Сізге көмек болар
кеңеспен бөлісемін.
00:34
But before I do,
8
22395
1169
Бірақ алдымен
00:35
I just want to clarify which numbers
I'm talking about here.
9
23588
2839
қандай сандар жайлы
айтып отырғанымды түсіндірейін.
00:38
I'm not talking about claims like,
10
26451
1635
Мынадай пайымдарды қарастырмаймын:
00:40
"9 out of 10 women recommend
this anti-aging cream."
11
28110
2449
"10 әйелдің 9-ы теріні
жасартатын май ұсынады"
00:42
I think a lot of us always
roll our eyes at numbers like that.
12
30583
2972
Меніңше көпшілігіміз
бұл сандарға сенбейміз.
00:45
What's different now is people
are questioning statistics like,
13
33579
2984
Қазір адамдар мынадай
статистикаға күмәнданады:
00:48
"The US unemployment
rate is five percent."
14
36587
2014
"АҚШ-та жұмыссыздық көрсеткіші бес пайыз".
00:50
What makes this claim different is
it doesn't come from a private company,
15
38625
3516
Бір қызығы, бұл
жеке компания есебі емес.
00:54
it comes from the government.
16
42165
1388
Бұл – мемлекеттің мәліметі.
00:55
About 4 out of 10 Americans
distrust the economic data
17
43577
3336
Америкада 10 адамның 4-еуі
мемлекеттің экономика жайлы
00:58
that gets reported by government.
18
46937
1573
деректеріне сенбейді.
01:00
Among supporters of President Trump
it's even higher;
19
48534
2491
Президент Трампты қолдайтындар одан жоғары
01:03
it's about 7 out of 10.
20
51049
1633
ол шамамен 10-нан 7-еуі.
01:04
I don't need to tell anyone here
21
52706
1804
Қайталап айтқаным артықтау болар,
01:06
that there are a lot of dividing lines
in our society right now,
22
54534
3011
дегенмен қоғамды екіге бөлетін
себептер көп
01:09
and a lot of them start to make sense,
23
57569
1825
және олар күшейіп келеді.
01:11
once you understand people's relationships
with these government numbers.
24
59418
3687
Бұл халық пен үкімет арасындағы
сандардың қатынасынан анық көрінеді.
01:15
On the one hand, there are those who say
these statistics are crucial,
25
63129
3336
Бір жағынан бұл статистика маңызды,
01:18
that we need them to make sense
of society as a whole
26
66489
2630
қоғамды біртұтас ұйым
ретінде ұғу үшін қажет.
01:21
in order to move beyond
emotional anecdotes
27
69143
2164
Алып қашпа сөзге сүйенбей
01:23
and measure progress in a subjective way.
28
71331
2410
қоғамдағы өзгерісті өлшей аламыз.
01:25
And then there are the others,
29
73765
1467
Енді кейбіреулері
01:27
who say that these statistics are elitist,
30
75256
2156
"статистика элиталық, тіпті
01:29
maybe even rigged;
31
77436
1208
жасанды" деп санайды.
01:30
they don't make sense
and they don't really reflect
32
78668
2394
"Олардың маңызы шамалы"
деген пікірде.
01:33
what's happening
in people's everyday lives.
33
81086
2296
Адамдардың күнделікті өміріне
әсер етпейді.
01:35
It kind of feels like that second group
is winning the argument right now.
34
83406
3487
Екінші топтың уәжі
сенімді.
01:38
We're living in a world
of alternative facts,
35
86917
2108
Әркім өз шындығын
іздеген әлемде өмір сүреміз
01:41
where people don't find statistics
this kind of common ground,
36
89049
2935
адамдар статистиканы
маңызды деп есептемейді.
01:44
this starting point for debate.
37
92008
1636
Бұл – даудың басы.
01:45
This is a problem.
38
93668
1286
Бұл – келелі мәселе.
01:46
There are actually
moves in the US right now
39
94978
2067
Қазір АҚШ-та
үкімет статистикасынан
01:49
to get rid of some government
statistics altogether.
40
97069
2861
түбегейлі бас тартуды
ұсынушылар бар.
01:51
Right now there's a bill in congress
about measuring racial inequality.
41
99954
3387
Конгресте нәсіл теңсіздігі
заңы талқылануда.
01:55
The draft law says that government
money should not be used
42
103365
2801
Заң жобасы "мемлекет қаражаты
нәсіл бойынша бөліну
01:58
to collect data on racial segregation.
43
106190
1902
мәліметін жинауға
бөлінбесін" дейді.
02:00
This is a total disaster.
44
108116
1885
Бұл аса қауіпті.
02:02
If we don't have this data,
45
110025
1748
Егер бұл мәлімет болмаса,
02:03
how can we observe discrimination,
46
111797
1778
кемсітушілікті қалай анықтаймыз,
02:05
let alone fix it?
47
113599
1278
өзі шешілсін дейік пе?
02:06
In other words:
48
114901
1188
Басқаша айтсақ,
02:08
How can a government create fair policies
49
116113
2059
Әділетсіздіктің мөлшерін өлшемесе,
02:10
if they can't measure
current levels of unfairness?
50
118196
2771
үкімет әділ саясатты қалай дамытады?
02:12
This isn't just about discrimination,
51
120991
1794
Бұл кемсітушілік жайында ғана емес.
02:14
it's everything -- think about it.
52
122809
1670
Барлық мәселе туралы.
02:16
How can we legislate on health care
53
124503
1690
Денсаулық туралы мәлімет болмаса,
02:18
if we don't have good data
on health or poverty?
54
126217
2271
қандай заң қабылдаймыз?
02:20
How can we have public debate
about immigration
55
128512
2198
Көші-қон туралы жарыссөз қалай өтеді
02:22
if we can't at least agree
56
130734
1250
егер келіп-кетіп жатқанның
02:24
on how many people are entering
and leaving the country?
57
132008
2643
есебін білмесек?
02:26
Statistics come from the state;
that's where they got their name.
58
134675
3058
Статистика "мемлекет" деген сөзден шығады.
02:29
The point was to better
measure the population
59
137757
2157
Тұрғындар санын өлшеуінің жақсаруы
02:31
in order to better serve it.
60
139938
1357
оларға қызмет етуді жақсарту
02:33
So we need these government numbers,
61
141319
1725
Сондықтан мемлекет сандары қажет.
02:35
but we also have to move
beyond either blindly accepting
62
143068
2647
Оларды сөзсіз қабылдаудан немесе жоққа
02:37
or blindly rejecting them.
63
145739
1268
шығарудан аулақ болу қажет
02:39
We need to learn the skills
to be able to spot bad statistics.
64
147031
2997
Жаман статистиканы айқындауды үйренуді
02:42
I started to learn some of these
65
150052
1528
бірте-бірте бастадым.
02:43
when I was working
in a statistical department
66
151604
2166
Статистика бөлімінде жұмыс істегенде
02:45
that's part of the United Nations.
67
153794
1643
Біріккен Ұлттар Ұйымына қарайтын.
02:47
Our job was to find out how many Iraqis
had been forced from their homes
68
155461
3406
Жұмысымыз соғыстың кесірінен
қанша Ирақтық үйсіз қалғанын
02:50
as a result of the war,
69
158891
1158
анықтап, қажеттіліктерін
02:52
and what they needed.
70
160073
1158
анықтау еді.
02:53
It was really important work,
but it was also incredibly difficult.
71
161255
3178
Жұмыс өте маңызды және қиын болды.
02:56
Every single day, we were making decisions
72
164457
2018
Күнде сандарымыздың нақтылығына
02:58
that affected the accuracy
of our numbers --
73
166499
2157
көз жеткізу үшін шешім қабылдаймыз:
03:00
decisions like which parts
of the country we should go to,
74
168680
2744
елдің қай бөлігіне баруымыз керек,
03:03
who we should speak to,
75
171448
1156
кіммен сөйлесіп,
03:04
which questions we should ask.
76
172628
1568
қандай сұрақтар қою керек.
03:06
And I started to feel
really disillusioned with our work,
77
174220
2680
Жұмыстан көңілім қала бастады.
03:08
because we thought we were doing
a really good job,
78
176924
2518
Біздің ойымызша маңызды жұмыс атқарғанбыз
03:11
but the one group of people
who could really tell us were the Iraqis,
79
179466
3278
бірақ шындықты айта алатын ирақтықтар еді.
03:14
and they rarely got the chance to find
our analysis, let alone question it.
80
182768
3540
Олар біздің сараптаманы сирек көрді.
03:18
So I started to feel really determined
81
186332
1831
Сондықтан мынадай ойға келдім:
03:20
that the one way to make
numbers more accurate
82
188187
2311
Сандарды тиянақты көрсету үшін
03:22
is to have as many people as possible
be able to question them.
83
190522
3053
шамамыз келгенше көбірек
адаммен сұхбаттасу керек.
03:25
So I became a data journalist.
84
193599
1434
Осылайша дата журналист болдым
03:27
My job is finding these data sets
and sharing them with the public.
85
195057
3904
Жұмысым – дереккөз тауып,
көпшілікке түсіндіру.
03:30
Anyone can do this,
you don't have to be a geek or a nerd.
86
198985
3173
Бұны кез-келген адам істей алады.
03:34
You can ignore those words;
they're used by people
87
202182
2355
Ол үшін туабітті данышпан болудың
қажеті жоқ.
03:36
trying to say they're smart
while pretending they're humble.
88
204561
2822
Ақылды, қарапайым
адамдар айналысады деген түсінік бар.
03:39
Absolutely anyone can do this.
89
207407
1589
Кез-келген адамның қолынан келеді
03:41
I want to give you guys three questions
90
209020
2067
Сіздерге 3 сұрақ қоямын, достар,
03:43
that will help you be able to spot
some bad statistics.
91
211111
3005
олар нашар статистиканы анықтап берді.
03:46
So, question number one
is: Can you see uncertainty?
92
214140
3507
1-сұрақ: Сіз нақты емес екенін
байқайсыз ба?
03:49
One of things that's really changed
people's relationship with numbers,
93
217671
3364
Адамдарды сандардан алшақтатып,
03:53
and even their trust in the media,
94
221059
1641
БАҚ-қа сенімісіздік тудырып жүрген
03:54
has been the use of political polls.
95
222724
2258
саяси сайлаудағы
алдын ала нәтиже болса керек.
03:57
I personally have a lot of issues
with political polls
96
225006
2538
Саяси дауыс беру туралы
өзімнің көзқарасым бар
03:59
because I think the role of journalists
is actually to report the facts
97
227568
3376
себебі журналист фактілерді
айту керек.
04:02
and not attempt to predict them,
98
230968
1553
Оларды болжауға талпынбайды.
04:04
especially when those predictions
can actually damage democracy
99
232545
2996
Болжаулар болса:
"Ол адамға дауыс бермей-ақ қой
04:07
by signaling to people:
don't bother to vote for that guy,
100
235565
2732
оның мүмкіндігі аз" деп
демократияға
04:10
he doesn't have a chance.
101
238321
1205
кері әсерін тигізеді.
04:11
Let's set that aside for now and talk
about the accuracy of this endeavor.
102
239550
3654
Бұл тақырыпты қоя тұрып,
нақтылыққа көшсек.
04:15
Based on national elections
in the UK, Italy, Israel
103
243228
4608
Ұлыбритания, Италия, Израиль сайлауында
04:19
and of course, the most recent
US presidential election,
104
247860
2764
және АҚШ-тағы соңғы Президент сайлауының
04:22
using polls to predict electoral outcomes
105
250648
2137
сайлау алды нәтижелерін болжау
04:24
is about as accurate as using the moon
to predict hospital admissions.
106
252809
3812
емханада адамды
Айға қарап емдегенмен тең.
04:28
No, seriously, I used actual data
from an academic study to draw this.
107
256645
4200
Рас, бұны академикалық зерттеуден алдым.
04:32
There are a lot of reasons why
polling has become so inaccurate.
108
260869
3727
Сайлау алды сауалнама
дәл болмауының себептері бар.
04:36
Our societies have become really diverse,
109
264620
1970
Қоғам өзгере бастады,
04:38
which makes it difficult for pollsters
to get a really nice representative sample
110
266614
3821
дұрыс жауапты болжауға қажетті
04:42
of the population for their polls.
111
270459
1627
сауалнама қатысушысын табу қиын.
04:44
People are really reluctant to answer
their phones to pollsters,
112
272110
3006
Адамдар телефон арқылы
жауап беруге құлықсыз
04:47
and also, shockingly enough,
people might lie.
113
275140
2276
және өтірік айта салуы мүмкін
екені шошытады.
04:49
But you wouldn't necessarily
know that to look at the media.
114
277440
2811
Бірақ медиадағы хабардан
ол туралы білмеуіңіз мүмкін.
04:52
For one thing, the probability
of a Hillary Clinton win
115
280275
2761
Мысалы, Хилари Клинтонның жеңу мүмкіндігі
04:55
was communicated with decimal places.
116
283060
2791
оншақты жерде талқыланды.
04:57
We don't use decimal places
to describe the temperature.
117
285875
2621
Температура өлшегенде
оншақты өлшем қолданбаймыз.
05:00
How on earth can predicting the behavior
of 230 million voters in this country
118
288520
4228
230 миллион дауыс берушінің
шешімін қалайша
05:04
be that precise?
119
292772
1829
дәл болжауға болады?
05:06
And then there were those sleek charts.
120
294625
2002
Әрі адам түсінбейтін кестелері бар.
05:08
See, a lot of data visualizations
will overstate certainty, and it works --
121
296651
3973
Инфографика да күмәнді
одан сайын күшейтеді.
05:12
these charts can numb
our brains to criticism.
122
300648
2620
Бұл кестелер сыни ойлауға
мүмкіндік бермейді.
05:15
When you hear a statistic,
you might feel skeptical.
123
303292
2558
Статистиканы естігенде,
күмәндануыңыз орынды.
05:17
As soon as it's buried in a chart,
124
305874
1635
Бірақ олар кесте түрінде болса,
05:19
it feels like some kind
of objective science,
125
307533
2129
шынайы ғылыми дәйек
деп ойлайсыз.
05:21
and it's not.
126
309686
1249
Бірақ олай емес.
05:22
So I was trying to find ways
to better communicate this to people,
127
310959
3103
Сондықтан адамдарға
сандардың жалғандығын
05:26
to show people the uncertainty
in our numbers.
128
314086
2504
түсіндірмек болдым.
05:28
What I did was I started taking
real data sets,
129
316614
2246
Шын мәліметтерді жинай бастадым
05:30
and turning them into
hand-drawn visualizations,
130
318884
2652
және олардың көрінісін қолмен сыздым.
05:33
so that people can see
how imprecise the data is;
131
321560
2672
Адамдар сандар нақты еместігін көрсін,
05:36
so people can see that a human did this,
132
324256
1996
адамдар бұны адам жасағанын білсін дедім.
05:38
a human found the data and visualized it.
133
326276
1972
Деректі тапқан да, қолмен сызған да адам.
05:40
For example, instead
of finding out the probability
134
328272
2672
Мысалы, әлдебір айдағы
тұмаудың өршуінің
05:42
of getting the flu in any given month,
135
330968
2126
себебін табу үшін
05:45
you can see the rough
distribution of flu season.
136
333118
2792
тұмаудың уақыт аралығындағы
таралуын қараймыз.
05:47
This is --
137
335934
1167
Бұл -
05:49
(Laughter)
138
337125
1018
(Күлкі)
05:50
a bad shot to show in February.
139
338167
1486
ақпандағы тұмау.
05:51
But it's also more responsible
data visualization,
140
339677
2455
Бірақ түсінікті визуализация,
05:54
because if you were to show
the exact probabilities,
141
342156
2455
себебі нақты болжамды көрсетсеңіз,
05:56
maybe that would encourage
people to get their flu jabs
142
344635
2592
адамдар тұмауға шалдықпас үшін
екпені
05:59
at the wrong time.
143
347251
1456
басқа уақытта алады.
06:01
The point of these shaky lines
144
349163
1693
Кестенің мақсаты
06:02
is so that people remember
these imprecisions,
145
350880
2911
адамдарға осы өтірікті
есте сақтату.
06:05
but also so they don't necessarily
walk away with a specific number,
146
353815
3227
Сандар есте қалмаса да,
06:09
but they can remember important facts.
147
357066
1866
қажет факт ұмытылмайды.
06:10
Facts like injustice and inequality
leave a huge mark on our lives.
148
358956
4024
Әділетсіздік пен теңсіздік туралы
факті өмірімізде маңызды.
06:15
Facts like Black Americans and Native
Americans have shorter life expectancies
149
363004
4189
Қара және америкалық үндістердің
өмір сүру ұзақтығы
06:19
than those of other races,
150
367217
1400
басқаларға қарағанда қысқа
06:20
and that isn't changing anytime soon.
151
368641
2138
және жуырда ол өзгермейді.
06:22
Facts like prisoners in the US
can be kept in solitary confinement cells
152
370803
3901
АҚШ түрме камералары
машина парковкасынан
06:26
that are smaller than the size
of an average parking space.
153
374728
3342
кіші екені факт.
06:30
The point of these visualizations
is also to remind people
154
378535
3335
Бұл визуализацияның мақсаты
адамдарға
06:33
of some really important
statistical concepts,
155
381894
2350
маңызды статистикалық теорияны
елестете алсын,
06:36
concepts like averages.
156
384268
1636
орташа шаманы түсіндіру.
06:37
So let's say you hear a claim like,
157
385928
1668
Мысалы, мынадай мәлімет естідіңіз
06:39
"The average swimming pool in the US
contains 6.23 fecal accidents."
158
387620
4434
"АҚШ бассейнінде шамамен 6,23
нәжіс бар" деген дерек бар.
06:44
That doesn't mean every single
swimming pool in the country
159
392078
2797
Бұл елдегі әрбір
бассейінде
06:46
contains exactly 6.23 turds.
160
394899
2194
6,23 нәжіс бар деген сөз емес.
06:49
So in order to show that,
161
397117
1417
Оны көрсетуге бастапқы
06:50
I went back to the original data,
which comes from the CDC,
162
398558
2841
ақпаратқа жүгінемін, ЖАЦ
06:53
who surveyed 47 swimming facilities.
163
401423
2065
47 жүзу құралын тексерген
06:55
And I just spent one evening
redistributing poop.
164
403512
2391
Содан бір кеш қоқыспен айналыстым.
06:57
So you can kind of see
how misleading averages can be.
165
405927
2682
Міне шамамен деген қалай дәлсіз.
07:00
(Laughter)
166
408633
1282
(Күлкі)
07:01
OK, so the second question
that you guys should be asking yourselves
167
409939
3901
Жалған сандарды анықтауда
07:05
to spot bad numbers is:
168
413864
1501
өзімізге қоятын екінші сұрақ:
07:07
Can I see myself in the data?
169
415389
1967
"Мен өзімді сандарда көре аламын ба?"
07:09
This question is also
about averages in a way,
170
417380
2913
Ол да орташа көрсеткіш жайында
07:12
because part of the reason
why people are so frustrated
171
420317
2605
себебі адамдардың
статистикадан көңілі қалуына
07:14
with these national statistics,
172
422946
1495
статистика саясатта
07:16
is they don't really tell the story
of who's winning and who's losing
173
424465
3273
кімнің жеңіп, кімнің
07:19
from national policy.
174
427762
1156
жеңілгенін айтпағанында.
07:20
It's easy to understand why people
are frustrated with global averages
175
428942
3318
Адамдар әлемдік орташа көрсеткішке
сенбейді.
07:24
when they don't match up
with their personal experiences.
176
432284
2679
Себебі ол мәлімет тікелей өзіне
байланысты емес.
07:26
I wanted to show people the way
data relates to their everyday lives.
177
434987
3263
Мен адамдардың өмірлеріне байланысты
07:30
I started this advice column
called "Dear Mona,"
178
438274
2246
сандарды көрсеткім келді.
"Қымбатты Мона!" деп
07:32
where people would write to me
with questions and concerns
179
440544
2726
газетте бағана бастадым.
Адамдар сұрақтарына
07:35
and I'd try to answer them with data.
180
443294
1784
санмен жауап беруге тырыстым.
07:37
People asked me anything.
181
445102
1200
Адамдар сұрақ қойды.
07:38
questions like, "Is it normal to sleep
in a separate bed to my wife?"
182
446326
3261
"Әйелімнен бөлек жату қалыпты жағдай ма?"
07:41
"Do people regret their tattoos?"
183
449611
1591
"Татуировка салғанына өкіне ме?"
07:43
"What does it mean to die
of natural causes?"
184
451226
2164
"Табиғи өлім деген не?"
07:45
All of these questions are great,
because they make you think
185
453414
2966
Бұл өте дұрыс қойылған сұрақ
себебі сандардың көмегімен
07:48
about ways to find
and communicate these numbers.
186
456404
2336
түсіндірудің жолын
қарастырасың.
07:50
If someone asks you,
"How much pee is a lot of pee?"
187
458764
2503
"Зәрдің ең көп және аз мөлшері қандай?"
деп сұраса,
07:53
which is a question that I got asked,
188
461291
2458
ондай сұрақ маған қойылды.
07:55
you really want to make sure
that the visualization makes sense
189
463773
2980
Ондай кезде көрнекі сурет
адамдарға жақсы түсінуге
07:58
to as many people as possible.
190
466777
1747
көмектеседі.
08:00
These numbers aren't unavailable.
191
468548
1575
Бұл сандарды табуға болады.
08:02
Sometimes they're just buried
in the appendix of an academic study.
192
470147
3507
Кейде олар ғылыми мақаланың
соңғы қосымшасында болады.
08:05
And they're certainly not inscrutable;
193
473678
1839
Әрі оларды есептеуге де болады.
08:07
if you really wanted to test
these numbers on urination volume,
194
475541
2975
Мәселен, зәр көлемін білгіңіз келсе,
08:10
you could grab a bottle
and try it for yourself.
195
478540
2257
бір бөтелке алып, өзіңіз өлшей аласыз.
08:12
(Laughter)
196
480821
1008
(Күлкі)
08:13
The point of this isn't necessarily
197
481853
1694
Әрбір сан сізге қатысты болу
08:15
that every single data set
has to relate specifically to you.
198
483571
2877
шарт емес.
08:18
I'm interested in how many women
were issued fines in France
199
486472
2880
Мен Францияда ниқаб
кигені үшін қанша әйел
08:21
for wearing the face veil, or the niqab,
200
489376
1959
айыппұл алғанын
білгім келді.
08:23
even if I don't live in France
or wear the face veil.
201
491359
2618
Францияда тұрмасам да,
бетперде кимесем де қызық еді.
08:26
The point of asking where you fit in
is to get as much context as possible.
202
494001
3835
Өзіңе не қызық екенін ұғу үшін
контекстке үңілу керек.
08:29
So it's about zooming out
from one data point,
203
497860
2191
Бір датаны алып,
оны әрі қарай зерттеу.
08:32
like the unemployment rate
is five percent,
204
500075
2104
Жұмыссыздық
5 пайыз болса,
08:34
and seeing how it changes over time,
205
502203
1757
уақыт өте қалай өзгергенін
08:35
or seeing how it changes
by educational status --
206
503984
2650
немесе білім деңгейіне
қарай қалай өзгеретінін анықтау.
08:38
this is why your parents always
wanted you to go to college --
207
506658
3104
Ата-анаңыз сіздің универде
оқығаныңызды қалайтыны содан.
08:41
or seeing how it varies by gender.
208
509786
2032
Жұмыссыздық жынысты
талғай ма?
08:43
Nowadays, male unemployment rate is higher
209
511842
2127
Бүгінде ерлер жұмыссыздығы
08:45
than the female unemployment rate.
210
513993
1700
әйелдерге қарағанда жоғары.
08:47
Up until the early '80s,
it was the other way around.
211
515717
2695
80-жылдар басында
жағдай керісінше болды.
08:50
This is a story of one
of the biggest changes
212
518436
2117
Бұл Америка қоғамында
болып жатқан
08:52
that's happened in American society,
213
520577
1720
үлкен өзгеріс.
08:54
and it's all there in that chart,
once you look beyond the averages.
214
522321
3276
Осы өзгерістің барлығын
бір кестеден көресіз.
08:57
The axes are everything;
215
525621
1165
Бағанға маңыз беру керек.
08:58
once you change the scale,
you can change the story.
216
526810
2669
көрсеткіш өзгерсе,
оқиға да өзгереді.
09:01
OK, so the third and final question
that I want you guys to think about
217
529503
3380
Сіздерге айтар соңғы
кеңесім.
09:04
when you're looking at statistics is:
218
532907
1819
Статистикадан
мынаны сұраңыз:
09:06
How was the data collected?
219
534750
1873
ақпарат қалай жиналды?
09:09
So far, I've only talked about the way
data is communicated,
220
537667
2939
Сан қалай анықталатынын айттым
09:12
but the way it's collected
matters just as much.
221
540630
2276
бірақ оның қалай жиналғаны да маңызды.
09:14
I know this is tough,
222
542930
1167
Бұл өте қиын.
09:16
because methodologies can be opaque
and actually kind of boring,
223
544121
3081
Себебі әдістеме түсініксіз,
әрі қызықсыз.
09:19
but there are some simple steps
you can take to check this.
224
547226
2873
Алайда тексеру үшін
қарапайым дүниені білсеңіз болғаны.
09:22
I'll use one last example here.
225
550123
1839
Соңғы бір мысалды келтірейін.
09:24
One poll found that 41 percent of Muslims
in this country support jihad,
226
552309
3887
Еліміздегі мұсылмандардың
41 пайызы джихатты қолдайды
09:28
which is obviously pretty scary,
227
556220
1525
десе, бұл - қорқынышты.
09:29
and it was reported everywhere in 2015.
228
557769
2642
2015 жылы осындай ақпарат тарады.
09:32
When I want to check a number like that,
229
560435
2615
Мен осы сияқты санды тексермек болғанда
09:35
I'll start off by finding
the original questionnaire.
230
563074
2501
сауалнаманың түпнұсқасын іздеймін.
09:37
It turns out that journalists
who reported on that statistic
231
565599
2926
Сосын осы статистиканы айтқан тілші
09:40
ignored a question
lower down on the survey
232
568549
2231
сауалнаманың соңғы сұрағына
назар аудармаған.
09:42
that asked respondents
how they defined "jihad."
233
570804
2346
ол жерде "джихадты"
қалай түсінесің деп сұраған.
09:45
And most of them defined it as,
234
573174
1981
Әрі көпшілігі ол сұраққа:
09:47
"Muslims' personal, peaceful struggle
to be more religious."
235
575179
3942
"Мұсылманның иманын күшейтудегі
өзімен күресі" деген.
09:51
Only 16 percent defined it as,
"violent holy war against unbelievers."
236
579145
4194
16 пайызы ғана "дінсіздерге
қарсы киелі шайқас" деген.
09:55
This is the really important point:
237
583363
2430
Ең маңыздысы да осында:
09:57
based on those numbers,
it's totally possible
238
585817
2155
осы сандарға сүйеніп,
09:59
that no one in the survey
who defined it as violent holy war
239
587996
3105
қасиетті соғыс деп айтқанның
ешқайсысы оны құптаймын
10:03
also said they support it.
240
591125
1332
деп айтпаған.
10:04
Those two groups might not overlap at all.
241
592481
2208
Бұл екі топ мүлде сәйкес келмейді.
10:07
It's also worth asking
how the survey was carried out.
242
595122
2637
Сауалнама қалай жасалғаны да маңызды.
10:09
This was something called an opt-in poll,
243
597783
1998
Бұл өз еркіңдегі
сауалнама болған.
10:11
which means anyone could have found it
on the internet and completed it.
244
599805
3402
Интернеттен тауып, кез-келген адам
толтырып шыққан.
10:15
There's no way of knowing
if those people even identified as Muslim.
245
603231
3339
Оны толтырғандар мұсылман ба
жоқ па оны да білмейміз.
10:18
And finally, there were 600
respondents in that poll.
246
606594
2612
Бір қызығы, сауалнамада 600 жауап бар.
10:21
There are roughly three million
Muslims in this country,
247
609230
2654
Елде шамамен 3 миллион мұсылман бар.
10:23
according to Pew Research Center.
248
611908
1607
Pew Research дерегі сондай.
10:25
That means the poll spoke to roughly
one in every 5,000 Muslims
249
613539
2993
Еліміздегі 5000
мұсылманның біреуінен
10:28
in this country.
250
616556
1168
жауап алды деген сөз.
10:29
This is one of the reasons
251
617748
1266
Мемлекет статистикасының
10:31
why government statistics
are often better than private statistics.
252
619038
3607
жеке статистикаға қарағанда
жақсы болатыны осыдан.
10:34
A poll might speak to a couple
hundred people, maybe a thousand,
253
622669
3035
Сауалнама 200 не 1000
адамды сұрап шығуы мүмкін.
10:37
or if you're L'Oreal, trying to sell
skin care products in 2005,
254
625728
3058
Немесе тері тауарын сататын
L'Oreal болсаң,
10:40
then you spoke to 48 women
to claim that they work.
255
628810
2417
48 әйелдің пікірі де
жеткілікті болып қалар.
10:43
(Laughter)
256
631251
1026
(Күлкі)
10:44
Private companies don't have a huge
interest in getting the numbers right,
257
632301
3556
Жеке компанияға барлық сан рас болуы
шарт емес.
10:47
they just need the right numbers.
258
635881
1755
олар өздеріне қажет санды айтады.
10:49
Government statisticians aren't like that.
259
637660
2020
Үкіметтікі олай емес.
10:51
In theory, at least,
they're totally impartial,
260
639704
2447
Тұтастай алғанда олар
шын ақпаратты айтады.
10:54
not least because most of them do
their jobs regardless of who's in power.
261
642175
3501
Себебі олардың көпшілігі
билік ауысқанына қарамай қызмет етеді.
10:57
They're civil servants.
262
645700
1162
Олар қызметкерлер.
10:58
And to do their jobs properly,
263
646886
1964
Жұмысын жақсы атқару үшін
11:00
they don't just speak
to a couple hundred people.
264
648874
2363
200 адаммен сөйлеспейді.
11:03
Those unemployment numbers
I keep on referencing
265
651261
2318
Мен айтқан
жұмыссыздық көрсеткіші
11:05
come from the Bureau of Labor Statistics,
266
653603
2004
Еңбек бөлімінен келген
11:07
and to make their estimates,
267
655631
1335
оны бағалы ету үшін
11:08
they speak to over 140,000
businesses in this country.
268
656990
3489
Олар 140 000 жұмыс орнын
сұрап шықты.
11:12
I get it, it's frustrating.
269
660503
1725
Бұл оңай емес.
11:14
If you want to test a statistic
that comes from a private company,
270
662252
3115
Жеке компания статистикасын
тексергің келсе,
11:17
you can buy the face cream for you
and a bunch of friends, test it out,
271
665391
3361
өнімін сатып алып, бетіңе жақ,
сосын достарыңнан сұра.
11:20
if it doesn't work,
you can say the numbers were wrong.
272
668776
2591
Егер бетің нашарлап кетсе,
сандары қате деген сөз.
11:23
But how do you question
government statistics?
273
671391
2146
Мемелекеттің сандарын
қалай тексереміз?
11:25
You just keep checking everything.
274
673561
1630
Бәрін тексеріп шығу керек.
11:27
Find out how they collected the numbers.
275
675215
1913
Сандарды қалай жинады,
11:29
Find out if you're seeing everything
on the chart you need to see.
276
677152
3125
Кестеде барлық дерек қамтылған ба?
11:32
But don't give up on the numbers
altogether, because if you do,
277
680301
2965
Барлық сандарды жоққа шығармаңыз,
11:35
we'll be making public policy
decisions in the dark,
278
683290
2439
себебі қоғам үшін маңызды
деректің орнына
11:37
using nothing but private
interests to guide us.
279
685753
2262
жеке қызығушылық
жетегінде кетіп қаламыз.
11:40
Thank you.
280
688039
1166
Рақмет.
11:41
(Applause)
281
689229
2461
(Қол шапалақтау)
Translated by Assel T
Reviewed by Abdimanap Kenes

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Mona Chalabi - Data journalist
Mona Chalabi tries to take the numb out of numbers. She's left with lots of "ers."

Why you should listen

After working for a humanitarian organisation, Mona Chalabi saw how important data was, but also how easily it could be used by people with their own specific agendas. Since then, her work for organizations like Transparency International and The Guardian has had one goal: to make sure as many people as possible can find and question the data they need to make informed decisions about their lives.

Chalabi is currently the Data Editor of the Guardian US, where she writes articles, produces documentaries and turns data into illustrations and animations. In 2016, her data illustrations were commended by the Royal Statistical Society.

More profile about the speaker
Mona Chalabi | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM