TED2013
Richard Turere: My invention that made peace with lions
Ричард Турере: Мојот изум кој доведе до примирје со лавовите
Filmed:
Readability: 2.8
2,467,150 views
Во заедницата Масаи каде што живее 13 годишниот Ричард Турере, најважен е добитокот. Но нападите од лавови станувале сè почести. Во овој краток, инспиративен говор, младиот иноватор ни го претставува соларното решение кое тој го дизајнирал со цел безбедно да ги избрка лавовите.
Richard Turere - Inventor
Young inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks. Full bio
Young inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
This is where I live. I live in Kenya,
0
982
2774
Ова е местото каде живеам. Живеам во Кенија,
00:15
at the south parts of the Nairobi National Park.
1
3756
3067
во јужните делови на „Националниот Парк Најроби."
00:18
Those are my dad's cows at the back,
2
6823
1988
Во позадина ги гледате кравите на татко ми,
00:20
and behind the cows,
3
8811
1980
а позади кравите,
00:22
that's the Nairobi National Park.
4
10791
2304
тоа е „Националниот Парк Најроби."
00:25
Nairobi National Park is not fenced in the south widely,
5
13095
3505
„Националниот Парк Најроби" на југот воглавно не е ограден,
00:28
which means wild animals like zebras
6
16600
3462
што им овозможува на дивите животни како зебрите
00:32
migrate out of the park freely.
7
20062
3921
слободно да мигрираат од паркот.
00:35
So predators like lions follow them,
8
23983
4013
А предаторите, како што се лавовите,
00:39
and this is what they do.
9
27996
2795
ги следат и еве што прават.
00:42
They kill our livestock.
10
30791
3001
Ни го убиваат добитокот.
00:45
This is one of the cows which was killed at night,
11
33792
2447
Ова е едно од говедата што ноќта беше убиено,
00:48
and I just woke up in the morning and I found it dead,
12
36239
4040
а кога се разбудив изутрината, го најдов мртво,
00:52
and I felt so bad,
13
40279
2426
и ми беше многу тешко,
00:54
because it was the only bull we had.
14
42705
4487
бидејќи само тој бик го имавме.
00:59
My community, the Maasai, we believe that
15
47192
2787
Мојата заедница, Масаи, ние веруваме дека
01:01
we came from heaven with all our animals and all the land
16
49979
6057
сме дојдени од рајот со сите наши животни и со сета земја
01:08
for herding them, and that's why we value them so much.
17
56036
3775
на која ги напасуваме, и затоа ги цениме толку многу.
01:11
So I grew up hating lions so much.
18
59811
3759
И така пораснав со огромна омраза кон лавовите.
01:15
The morans are the warriors
19
63570
3053
Мораните се војници
01:18
who protect our community and the livestock,
20
66623
3317
кои ја штитат нашата заедница и добитокот,
01:21
and they're also upset about this problem.
21
69940
3079
воедно и тие се вознемирени од овој проблем.
01:25
So they kill the lions.
22
73019
3005
Па затоа ги убиваат лавовите.
01:28
It's one of the six lions which were killed in Nairobi.
23
76024
3914
Ова е еден од шесте лавови убиени во Најроби.
01:31
And I think this is why the Nairobi National Park lions are few.
24
79938
4539
Сметам дека токму поради ова, има многу малку лавови во „Националниот Парк Најроби".
01:36
So a boy, from six to nine years old, in my community
25
84477
4961
Во мојата заедница, момчињата од шест до девет години
01:41
is responsible for his dad's cows,
26
89438
2874
се одговорни за кравите на нивните татковци,
01:44
and that's the same thing which happened to me.
27
92312
3130
а таков беше случајот и со мене.
01:47
So I had to find a way of solving this problem.
28
95442
3415
Па затоа морав да најдам решение за овој проблем.
01:50
And the first idea I got was to use fire,
29
98857
4814
Прво си реков, ајде да пробам со оган,
01:55
because I thought lions were scared of fire.
30
103671
3793
бидејќи си мислев дека лавовите се плашат од оган.
01:59
But I came to realize that that didn't really help,
31
107464
4719
Но сфатив дека ова не помага, и дека дури
02:04
because it was even helping the lions
32
112183
2609
им помага на лавовите подобро
02:06
to see through the cowshed.
33
114792
3511
да разгледаат во шталата.
02:10
So I didn't give up. I continued.
34
118303
3329
Не се откажав. Продолжив.
02:13
And a second idea I got was
35
121632
2640
Потоа ми текна, ајде да
02:16
to use a scarecrow.
36
124272
2067
пробам со страшило.
02:18
I was trying to trick the lions
37
126339
1614
Се обидов да ги излажам лавовите
02:19
[into thinking] that I was standing near the cowshed.
38
127953
2907
[да мислат] дека стојам близу до шталата.
02:22
But lions are very clever. (Laughter)
39
130860
4076
Но лавовите се многу паметни. (Смеа)
02:26
They will come the first day and they see the scarecrow, and they go back,
40
134936
4446
Дојдоа првиот ден, го видоа страшилото, па се вратија назад,
02:31
but the second day, they'll come and they say,
41
139382
3274
но вториот ден, дојдоа и си рекоа,
02:34
this thing is not moving here, it's always here. (Laughter)
42
142656
3110
ова чудо не се движи, секогаш е тука. (Смеа)
02:37
So he jumps in and kills the animals.
43
145766
3237
Па ќе влетаа во шталата и ги убиваа животните.
02:41
So one night, I was walking around the cowshed with a torch,
44
149003
3953
Една ноќ, се движев околу шталата со батериска ламба,
02:44
and that day, the lions didn't come.
45
152956
3843
тој ден, лавовите не дојдоа.
02:48
And I discovered that lions are afraid of a moving light.
46
156799
4558
И открив дека лавовите се плашат од светлина која се движи.
02:53
So I had an idea.
47
161357
2573
И така ми дојде идеја.
02:55
Since I was a small boy,
48
163930
2310
Бидејќи бев мал,
02:58
I used to work in my room for the whole day,
49
166240
3258
работев во мојата соба по цел ден,
03:01
and I even took apart my mom's new radio,
50
169498
3106
и дури го расклопив новото радио на мајка ми,
03:04
and that day she almost killed me,
51
172604
1818
и тој ден за малку ќе ме убиеше,
03:06
but I learned a lot about electronics. (Laughter)
52
174422
6254
но добро ја проучив електрониката. (Смеа)
03:12
So I got an old car battery,
53
180676
3360
Зедов еден стар акумулатор од кола,
03:16
an indicator box. It's a small device found in a motorcycle,
54
184036
3790
еден индикатор. Тоа е една мала направа која се наоѓа во мотоциклите,
03:19
and it helps motorists when they want to turn right or left. It blinks.
55
187826
5051
и им помага на моторџиите кога вртат лево или десно. Трепка.
03:24
And I got a switch where I can switch on the lights, on and off.
56
192877
4554
Направив прекинувач преку кој можев да ги палам или гасам светилките.
03:29
And that's a small torch from a broken flashlight.
57
197431
4828
Ова е мала сијалица од расипана батериска ламба.
03:34
So I set up everything.
58
202259
2881
И така склопив сè.
03:37
As you can see, the solar panel charges the battery,
59
205140
3224
Како што гледате, соларната плоча го полни акумулаторот,
03:40
and the battery supplies the power
60
208364
2121
а акумулаторот испраќа струја
03:42
to the small indicator box. I call it a transformer.
61
210485
3055
до индикаторот. Јас го нарекувам трансформатор.
03:45
And the indicator box makes the lights flash.
62
213540
4721
А индикаторот им овозможува на светилките да светат.
03:50
As you can see, the bulbs face outside,
63
218261
3751
Како што гледате, светилките се свртени нанадвор,
03:54
because that's where the lions come from.
64
222012
2488
бидејќи оттаму доаѓаат лавовите.
03:56
And that's how it looks to lions when they come at night.
65
224500
4064
И еве како им изгледа на лавовите кога доаѓаат навечер.
04:00
The lights flash and trick
66
228564
2728
Светилките треперат,
04:03
the lions into thinking I was walking around the cowshed,
67
231292
1942
и лавовите мислат дека одам околу шталата,
04:05
but I was sleeping in my bed.
68
233234
1926
а јас всушност си спијам во кревет.
04:07
(Laughter)
69
235160
2740
(Смеа)
04:09
(Applause)
70
237900
1669
(Аплауз)
04:11
Thanks.
71
239569
5595
Ви благодарам.
04:17
So I set it up in my home two years ago,
72
245164
4276
Го инсталирав ова во мојот дом пред две години,
04:21
and since then, we have never experienced any problem with lions.
73
249440
3320
и оттогаш, никогаш не сме имале проблеми со лавовите.
04:24
And my neighboring homes heard about this idea.
74
252760
4012
Соседите разбраа за оваа идеја.
04:28
One of them was this grandmother.
75
256772
2464
Меѓу нив беше и оваа баба.
04:31
She had a lot of her animals being killed by lions,
76
259236
4276
Многу нејзини животни биле убиени од лавовите,
04:35
and she asked me if I could put the lights for her.
77
263512
2134
па ме замоли и нејзе да ѝ поставам светилки.
04:37
And I said, "Yes."
78
265646
1278
Се согласив,
04:38
So I put the lights. You can see at the back, those are the lion lights.
79
266924
4600
и ги поставив. Во позадина можете да ги видите светилките за лавови.
04:43
Since now, I've set up seven homes around my community,
80
271524
3416
Досега, ова го имам инсталирано во седум куќи од мојата заедница,
04:46
and they're really working.
81
274940
2225
и навистина функционира.
04:49
And my idea is also being used now all over Kenya
82
277165
5180
Мојата идеја денеска се користи насекаде низ Кенија
04:54
for scaring other predators like hyenas, leopards,
83
282345
5113
за бркање на други предатори како хиени, леопарди,
04:59
and it's also being used
84
287458
2235
а се користи и за
05:01
to scare elephants away from people's farms.
85
289693
4045
бркање на слонови од фармите на луѓето.
05:05
Because of this invention, I was lucky to get a scholarship
86
293738
3040
Поради оваа иновација, имав среќа да добијам стипендија
05:08
in one of the best schools in Kenya,
87
296778
2650
во едно од најдобрите училишта во Кенија,
05:11
Brookhouse International School,
88
299428
1907
"Меѓународното Училиште Брукхаус,"
05:13
and I'm really excited about this.
89
301335
2927
и навистина сум возбуден.
05:16
My new school now is coming in and helping
90
304262
3850
Моето ново училиште помага преку
05:20
by fundraising and creating an awareness.
91
308112
4532
собирање на донации и подигање на свеста.
05:24
I even took my friends back to my community,
92
312644
5283
Дури и пријателите ги однесов во мојата заедница,
05:29
and we're installing the lights to the homes
93
317927
3197
каде инсталиравме светилки во домовите
05:33
which don't have [any], and I'm teaching them how to put them.
94
321124
4649
коишто немаа, и воедно ги подучував како да ги постават.
05:37
So one year ago, I was just a boy in the savanna grassland
95
325773
3897
Пред година дена, бев само едно момче од саванските предели,
05:41
herding my father's cows,
96
329670
1674
каде што го пасев добитокот на татко ми,
05:43
and I used to see planes flying over,
97
331344
2954
гледав како прелетуваат авиони,
05:46
and I told myself that one day, I'll be there inside.
98
334298
4211
и си велев дека еден ден и јас ќе бидам во еден од нив.
05:50
And here I am today.
99
338509
3088
И еве ме тука денес.
05:53
I got a chance to come by plane for my first time for TED.
100
341597
5936
Добив можност за првпат да се качам во авион, и да дојдам на TED.
05:59
So my big dream is to become an aircraft engineer and pilot when I grow up.
101
347533
5436
Имам голем сон, кога ќе пораснам да станам авио-инженер и пилот.
06:04
I used to hate lions, but now because my invention
102
352969
3694
Ги мразев лавовите, но сега бидејќи мојот изум
06:08
is saving my father's cows and the lions,
103
356663
3318
го спаси и добитокот на татко ми, но и лавовите,
06:11
we are able to stay with the lions without any conflict.
104
359981
3700
сега со нив можам да живеам во мир и без конфликти.
06:15
Ashê olên. It means in my language, thank you very much.
105
363681
3220
„Ашолен." На мојот јазик значи, ви благодарам многу.
06:18
(Applause)
106
366901
10900
(Аплауз)
06:33
Chris Anderson: You have no idea how exciting it is
107
381381
2301
Крис Андерсон: Немаш претстава колку е прекрасно
06:35
to hear a story like yours.
108
383682
2111
да слушнеш приказна како твојата.
06:37
So you got this scholarship.Richard Turere: Yep.
109
385793
2036
Значи доби стипендија. Ричард Турере: Да.
06:39
CA: You're working on other electrical inventions.
110
387829
2577
КА: Работиш на други електронски изуми.
06:42
What's the next one on your list?
111
390406
1858
Кој е следниот на твојата листа?
06:44
RT: My next invention is,
112
392264
2674
РТ: Мојот следен изум е,
06:46
I want to make an electric fence.CA: Electric fence?
113
394938
2582
сакам да направам електрична ограда. КА: Електрична ограда?
06:49
RT: But I know electric fences are already invented,
114
397520
2161
РТ: Знам дека електричните огради веќе се измислени,
06:51
but I want to make mine.
115
399681
2237
но сакам да си направам моја.
06:53
(Laughter)
116
401918
2091
(Смеа)
06:56
CA: You already tried it once, right, and you --RT: I tried it before,
117
404009
3170
КА: Веќе еднаш имаш пробано, така, и -- РТ: Пробав веќе еднаш,
06:59
but I stopped because it gave me a shock. (Laughter)
118
407179
6757
но прекинав бидејќи ме удри струја. (Смеа)
07:05
CA: In the trenches. Richard Turere, you are something else.
119
413936
3326
КА: Во борбените линии. Ричард Турере, ти си нешто посебно.
07:09
We're going to cheer you on every step of the way, my friend.
120
417262
2968
Ќе навиваме и ќе те поддржуваме постојано, пријателе мој.
07:12
Thank you so much.RT: Thank you. (Applause)
121
420230
3557
Ти благодарам премногу. РТ: Ви благодарам. (Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Richard Turere - InventorYoung inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks.
Why you should listen
Richard Turere is a young Maasai man who lives in the wilderness of the Kenya savanna, on the edge of a national park full of rhino, giraffe, buffalo and lions. Since he was 9, Richard has held the honored chore of tending his father's cattle; in his free time, he tinkered with electrical gadgets. After dismantling the few household appliances, Richard taught himself how to fix them, and then he started inventing. He fit his parents' home with fans made from car parts and other junkyard components harvested from junkyards, then built other inventions for his neighbors.
Now 13, he is renowned for inventing "lion lights," a fence made of basic pieces (solar charging cells, flashlight parts), which quickly and effectively scares lions away from his father's cattle. Richard's dream is to be an aircraft engineer.
Read more about Richard Turere on CNN.com >>
Richard Turere | Speaker | TED.com