ABOUT THE SPEAKER
Sean M. Carroll - Physicist, cosmologist
A physicist, cosmologist and gifted science communicator, Sean Carroll is asking himself -- and asking us to consider -- questions that get at the fundamental nature of the universe.

Why you should listen

Sean Carroll is a theoretical physicist at Caltech in Pasadena, California, where he researches theoretical aspects of cosmology, field theory and gravitation -- exploring the nature of fundamental physics by studying the structure and evolution of the universe.

His book on cosmology and the arrow of time, From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time, was published in 2010. He keeps a regular blog at Cosmic Variance.

More profile about the speaker
Sean M. Carroll | Speaker | TED.com
TEDxCaltech

Sean Carroll: Distant time and the hint of a multiverse

Sean Carroll: Verre tijd en de aanwijzing van een multiversum

Filmed:
1,776,253 views

Op TEDxCaltech pakt kosmoloog Sean Carroll - in een onderhoudende en tot nadenken stemmende tocht door de aard van de tijd en het universum - een bedrieglijk eenvoudige vraag aan: "Waarom bestaat er zoiets als tijd?" De mogelijke antwoorden wijzen op een verrassende kijk op de aard van het universum en onze plaats daarin.
- Physicist, cosmologist
A physicist, cosmologist and gifted science communicator, Sean Carroll is asking himself -- and asking us to consider -- questions that get at the fundamental nature of the universe. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
The universeuniversum
0
0
2000
Het heelal
00:17
is really biggroot.
1
2000
2000
is echt groot.
00:19
We liveleven in a galaxymelkweg, the MilkyMelkachtig Way GalaxyGalaxy.
2
4000
3000
We leven in een sterrenstelsel, de melkweg.
00:22
There are about a hundredhonderd billionmiljard starssterren in the MilkyMelkachtig Way GalaxyGalaxy.
3
7000
3000
Er zijn ongeveer honderd miljard sterren in de melkweg.
00:25
And if you take a cameracamera
4
10000
2000
Als je een camera neemt
00:27
and you pointpunt it at a randomwillekeurig partdeel of the skyhemel,
5
12000
2000
en je richt die op een willekeurig deel van de hemel
00:29
and you just keep the shuttersluitertijd openOpen,
6
14000
2000
en je laat de sluiter openstaan -
00:31
as long as your cameracamera is attachedgehecht to the HubbleHubble SpaceRuimte TelescopeTelescoop,
7
16000
3000
tenminste als je camera aan de Hubble Space Telescope bevestigd is -
00:34
it will see something like this.
8
19000
2000
dan krijg je iets als dit te zien.
00:36
EveryElke one of these little blobsblobs
9
21000
3000
Elk van deze kleine vlekjes
00:39
is a galaxymelkweg roughlyongeveer the sizegrootte of our MilkyMelkachtig Way --
10
24000
2000
is een melkwegstelsel van ongeveer de grootte van onze melkweg -
00:41
a hundredhonderd billionmiljard starssterren in eachelk of those blobsblobs.
11
26000
3000
honderd miljard sterren in elk van die vlekjes.
00:44
There are approximatelyongeveer a hundredhonderd billionmiljard galaxiessterrenstelsels
12
29000
3000
Er zijn ongeveer honderd miljard melkwegstelsels
00:47
in the observablewaarneembaar universeuniversum.
13
32000
2000
in het waarneembare heelal.
00:49
100 billionmiljard is the only numberaantal you need to know.
14
34000
2000
100 miljard is het enige te onthouden getal.
00:51
The ageleeftijd of the universeuniversum, betweentussen now and the BigGrote BangBang,
15
36000
3000
De leeftijd van het heelal tussen nu en de oerknal
00:54
is a hundredhonderd billionmiljard in doghond yearsjaar.
16
39000
2000
is honderd miljard in hondenjaren (ong. 14 miljard).
00:56
(LaughterGelach)
17
41000
2000
(Gelach)
00:58
WhichDie tellsvertelt you something about our placeplaats in the universeuniversum.
18
43000
3000
Dat vertelt je iets over onze plaats in het universum.
01:01
One thing you can do with a pictureafbeelding like this is simplyeenvoudigweg admirebewonderen it.
19
46000
2000
Een foto als deze moet je gewoon bewonderen.
01:03
It's extremelyuiterst beautifulmooi.
20
48000
2000
Ze is zeer mooi.
01:05
I've oftenvaak wonderedvroeg me af, what is the evolutionaryevolutionaire pressuredruk
21
50000
3000
Ik heb me vaak afgevraagd wat de evolutionaire druk is
01:08
that madegemaakt our ancestorsvoorvaders in the VeldtVeldt adaptzich aanpassen and evolveevolueren
22
53000
3000
die onze voorouders in de savannes ertoe bracht om zich aan te passen en te evolueren,
01:11
to really enjoygenieten picturesafbeeldingen of galaxiessterrenstelsels
23
56000
2000
om echt te kunnen genieten van foto's van melkwegstelsels
01:13
when they didn't have any.
24
58000
2000
als ze die nog niet hadden.
01:15
But we would alsoook like to understandbegrijpen it.
25
60000
2000
Maar wij zouden het ook graag begrijpen.
01:17
As a cosmologistkosmoloog, I want to askvragen, why is the universeuniversum like this?
26
62000
4000
Als kosmoloog vraag ik me af waarom het universum is zoals het is?
01:21
One biggroot clueaanwijzing we have is that the universeuniversum is changingveranderen with time.
27
66000
3000
Een grote aanwijzing die we hebben is dat het universum verandert in de tijd.
01:24
If you lookedkeek at one of these galaxiessterrenstelsels and measuredafgemeten its velocitysnelheid,
28
69000
3000
Als je kijkt naar een van deze sterrenstelsels en je meet de snelheid ervan
01:27
it would be movingin beweging away from you.
29
72000
2000
dan zou je vinden dat het van je weg beweegt.
01:29
And if you look at a galaxymelkweg even fartherverder away,
30
74000
2000
Als je kijkt naar een sterrenstelsel dat nog verder weg is
01:31
it would be movingin beweging away fastersneller.
31
76000
2000
dan beweegt dat nog sneller van je weg.
01:33
So we say the universeuniversum is expandinguitbreiden.
32
78000
2000
Daarom zeggen we dat het heelal uitdijt.
01:35
What that meansmiddelen, of courseCursus, is that, in the pastverleden,
33
80000
2000
Dat houdt natuurlijk in dat in het verleden
01:37
things were closerdichterbij togethersamen.
34
82000
2000
alles veel dichter bij elkaar zat.
01:39
In the pastverleden, the universeuniversum was more densedicht,
35
84000
2000
In het verleden was het universum dichter
01:41
and it was alsoook hotterheter.
36
86000
2000
en ook warmer.
01:43
If you squeezeknijpen things togethersamen, the temperaturetemperatuur- goesgaat up.
37
88000
2000
Als je dingen samenperst, gaat de temperatuur omhoog.
01:45
That kindsoort of makesmerken sensezin to us.
38
90000
2000
Dat begrijpen we.
01:47
The thing that doesn't make sensezin to us as much
39
92000
2000
Wat we veel minder begrijpen
01:49
is that the universeuniversum, at earlyvroeg timestijden, nearin de buurt the BigGrote BangBang,
40
94000
3000
is dat het universum vroeger, net na de oerknal
01:52
was alsoook very, very smoothglad.
41
97000
2000
ook overal gelijk was.
01:54
You mightmacht think that that's not a surpriseverrassing.
42
99000
2000
Je zou kunnen denken dat dat geen verrassing is.
01:56
The airlucht in this roomkamer is very smoothglad.
43
101000
2000
De lucht in deze kamer is ook overal gelijk.
01:58
You mightmacht say, "Well, maybe things just smoothedgladgestreken themselveszich out."
44
103000
3000
Je zou kunnen zeggen: "Misschien hebben de dingen zichzelf zo gelijk gemaakt."
02:01
But the conditionsvoorwaarden nearin de buurt the BigGrote BangBang are very, very differentverschillend
45
106000
3000
Maar de omstandigheden net na de oerknal zijn zeer, zeer verschillend
02:04
than the conditionsvoorwaarden of the airlucht in this roomkamer.
46
109000
2000
van de toestand van de lucht in deze kamer.
02:06
In particularbijzonder, things were a lot denserdichtere.
47
111000
2000
In het bijzonder waren de dingen een stuk dichter.
02:08
The gravitationalzwaartekracht pullTrekken of things
48
113000
2000
De zwaartekracht van die dingen
02:10
was a lot strongersterker nearin de buurt the BigGrote BangBang.
49
115000
2000
was een stuk sterker net na de oerknal.
02:12
What you have to think about
50
117000
2000
Je moet bedenken dat
02:14
is we have a universeuniversum with a hundredhonderd billionmiljard galaxiessterrenstelsels,
51
119000
2000
we een universum hebben met honderd miljard melkwegstelsels
02:16
a hundredhonderd billionmiljard starssterren eachelk.
52
121000
2000
elk met honderd miljard sterren.
02:18
At earlyvroeg timestijden, those hundredhonderd billionmiljard galaxiessterrenstelsels
53
123000
3000
Vroeger waren die honderd miljard sterrenstelsels
02:21
were squeezedgeperst into a regionregio about this biggroot --
54
126000
3000
samengeperst in een zo grote ruimte -
02:24
literallyletterlijk -- at earlyvroeg timestijden.
55
129000
2000
echt waar.
02:26
And you have to imaginestel je voor doing that squeezingknijpen
56
131000
2000
En je moet je voorstellen dat dat samenpersen gebeurde
02:28
withoutzonder any imperfectionsonvolkomenheden,
57
133000
2000
zonder enige onvolkomenheden
02:30
withoutzonder any little spotsvlekken
58
135000
2000
zonder enige plekjes
02:32
where there were a fewweinig more atomsatomen than somewhereergens elseanders.
59
137000
2000
waar er een paar atomen meer waren dan elders.
02:34
Because if there had been, they would have collapsedingestort underonder the gravitationalzwaartekracht pullTrekken
60
139000
3000
Want als dat zo zou zijn geweest dan zouden ze door de zwaartekracht samengeklapt zijn
02:37
into a hugereusachtig blackzwart holegat.
61
142000
2000
tot een groot zwart gat.
02:39
KeepingHouden van the universeuniversum very, very smoothglad at earlyvroeg timestijden
62
144000
3000
Het heelal net na de oerknal zo gelijk verdeeld houden
02:42
is not easygemakkelijk; it's a delicatedelicaat arrangementregeling.
63
147000
2000
is niet gemakkelijk. Het is een delicaat evenwichtsspel.
02:44
It's a clueaanwijzing
64
149000
2000
Het is een aanwijzing dat het vroege heelal
02:46
that the earlyvroeg universeuniversum is not chosenuitgekozen randomlywillekeurig.
65
151000
2000
niet zomaar willekeurig tot stand is gekomen.
02:48
There is something that madegemaakt it that way.
66
153000
2000
Er is iets dat het zo heeft gemaakt.
02:50
We would like to know what.
67
155000
2000
Wij willen graag weten wat.
02:52
So partdeel of our understandingbegrip of this was givengegeven to us by LudwigLudwig BoltzmannBoltzmann,
68
157000
3000
Een deel van de verklaring werd ons gegeven door Ludwig Boltzmann,
02:55
an AustrianOostenrijkse physicistnatuurkundige in the 19thth centuryeeuw.
69
160000
3000
een Oostenrijks fysicus uit de 19e eeuw.
02:58
And Boltzmann'sVan Boltzmann contributionbijdrage was that he helpedgeholpen us understandbegrijpen entropyentropie.
70
163000
3000
Boltzmanns bijdrage was dat hij ons hielp 'entropie' te begrijpen.
03:01
You've heardgehoord of entropyentropie.
71
166000
2000
Je hebt wel al gehoord van entropie.
03:03
It's the randomnesswillekeurigheid, the disorderwanorde, the chaoticnesschaoticness of some systemssystemen.
72
168000
3000
Het is de willekeur, de wanorde, het chaotische van systemen.
03:06
BoltzmannBoltzmann gavegaf us a formulaformule --
73
171000
2000
Boltzmann gaf ons een formule -
03:08
engravedgegraveerde on his tombstonegrafsteen now --
74
173000
2000
nu op zijn grafsteen gegraveerd -
03:10
that really quantifieskwantificeert what entropyentropie is.
75
175000
2000
die het begrip entropie duidelijk maakt.
03:12
And it's basicallyeigenlijk just sayinggezegde
76
177000
2000
Het wil eigenlijk gewoon zeggen dat entropie
03:14
that entropyentropie is the numberaantal of waysmanieren
77
179000
2000
het aantal manieren is waarop we de bestanddelen
03:16
we can rearrangeopnieuw rangschikken the constituentsbestanddelen of a systemsysteem so that you don't noticekennisgeving,
78
181000
3000
van een systeem kunnen herschikken, zonder dat je het merkt.
03:19
so that macroscopicallymacroscopisch it lookslooks the samedezelfde.
79
184000
2000
Zodat het er macroscopisch hetzelfde blijft uitzien.
03:21
If you have the airlucht in this roomkamer,
80
186000
2000
In de lucht in deze kamer
03:23
you don't noticekennisgeving eachelk individualindividu atomatoom.
81
188000
3000
merk je elk individueel atoom niet op.
03:26
A lowlaag entropyentropie configurationconfiguratie
82
191000
2000
Een lage entropieconfiguratie
03:28
is one in whichwelke there's only a fewweinig arrangementsregelingen that look that way.
83
193000
2000
is er een waarin er slechts een paar schikkingen zijn die er zo uitzien.
03:30
A highhoog entropyentropie arrangementregeling
84
195000
2000
Een hoge entropieconfiguratie
03:32
is one that there are manyveel arrangementsregelingen that look that way.
85
197000
2000
is er een waarin er vele schikkingen zijn die er zo uitzien.
03:34
This is a cruciallycruciaal importantbelangrijk insightin zicht
86
199000
2000
Dit is een zeer belangrijk inzicht
03:36
because it helpshelpt us explainuitleg geven
87
201000
2000
omdat het ons de tweede wet van de
03:38
the secondtweede lawwet of thermodynamicsthermodynamica --
88
203000
2000
thermodynamica helpt te verklaren -
03:40
the lawwet that sayszegt that entropyentropie increasestoeneemt in the universeuniversum,
89
205000
3000
de wet die zegt dat de entropie toeneemt in het universum
03:43
or in some isolatedgeïsoleerd bitbeetje of the universeuniversum.
90
208000
2000
of in een geïsoleerd stukje van het universum.
03:45
The reasonreden why entropyentropie increasestoeneemt
91
210000
2000
De reden waarom de entropie toeneemt,
03:47
is simplyeenvoudigweg because there are manyveel more waysmanieren
92
212000
3000
is simpelweg omdat er veel meer manieren zijn
03:50
to be highhoog entropyentropie than to be lowlaag entropyentropie.
93
215000
2000
om een hoge entropie te hebben dan om een lage entropie te hebben.
03:52
That's a wonderfulprachtig insightin zicht,
94
217000
2000
Dat is een prachtig inzicht
03:54
but it leavesbladeren something out.
95
219000
2000
maar het laat iets buiten beschouwing.
03:56
This insightin zicht that entropyentropie increasestoeneemt, by the way,
96
221000
2000
Dit inzicht dat de entropie toeneemt, is overigens
03:58
is what's behindachter what we call the arrowpijl of time,
97
223000
3000
wat er achter het idee van 'de pijl van de tijd' zit.
04:01
the differenceverschil betweentussen the pastverleden and the futuretoekomst.
98
226000
2000
Het verschil tussen verleden en toekomst.
04:03
EveryElke differenceverschil that there is
99
228000
2000
Elk verschil dat er is
04:05
betweentussen the pastverleden and the futuretoekomst
100
230000
2000
tussen het verleden en de toekomst
04:07
is because entropyentropie is increasingtoenemend --
101
232000
2000
is er omdat de entropie toeneemt -
04:09
the factfeit that you can rememberonthouden the pastverleden, but not the futuretoekomst.
102
234000
3000
het feit dat je je het verleden kan herinneren, maar niet de toekomst.
04:12
The factfeit that you are borngeboren, and then you liveleven, and then you diedood gaan,
103
237000
3000
Het feit dat je geboren bent, leeft en dan doodgaat,
04:15
always in that orderbestellen,
104
240000
2000
altijd in die volgorde,
04:17
that's because entropyentropie is increasingtoenemend.
105
242000
2000
is zo omdat de entropie toeneemt.
04:19
BoltzmannBoltzmann explaineduitgelegd that if you startbegin with lowlaag entropyentropie,
106
244000
2000
Boltzmann legde uit dat als je begint met een lage entropie
04:21
it's very naturalnatuurlijk for it to increasetoename
107
246000
2000
het heel natuurlijk is dat ze toeneemt
04:23
because there's more waysmanieren to be highhoog entropyentropie.
108
248000
3000
omdat er meer manieren zijn om hoge entropie te hebben.
04:26
What he didn't explainuitleg geven
109
251000
2000
Wat hij niet uitlegde was de reden waarom
04:28
was why the entropyentropie was ever lowlaag in the first placeplaats.
110
253000
3000
de entropie in de eerste plaats ooit laag was.
04:31
The factfeit that the entropyentropie of the universeuniversum was lowlaag
111
256000
2000
Het feit dat de entropie van het universum laag was,
04:33
was a reflectionreflectie of the factfeit
112
258000
2000
was een weerspiegeling van het feit
04:35
that the earlyvroeg universeuniversum was very, very smoothglad.
113
260000
2000
dat het vroege heelal heel erg eenvormig was.
04:37
We'dWe zouden like to understandbegrijpen that.
114
262000
2000
We willen dat graag begrijpen.
04:39
That's our jobbaan as cosmologistskosmologen.
115
264000
2000
Dat is onze taak als kosmologen.
04:41
UnfortunatelyHelaas, it's actuallywerkelijk not a problemprobleem
116
266000
2000
Helaas, het is eigenlijk een probleem
04:43
that we'vewij hebben been givinggeven enoughgenoeg attentionaandacht to.
117
268000
2000
waar we niet voldoende aandacht aan geven.
04:45
It's not one of the first things people would say,
118
270000
2000
Het is niet een van de eerste dingen die mensen zouden zeggen
04:47
if you askedgevraagd a modernmodern cosmologistkosmoloog,
119
272000
2000
als je aan een moderne kosmoloog vroeg:
04:49
"What are the problemsproblemen we're tryingproberen to addressadres?"
120
274000
2000
"Wat zijn de problemen die we proberen aan te pakken?"
04:51
One of the people who did understandbegrijpen that this was a problemprobleem
121
276000
2000
Een van de mensen die dit probleem wel inzag,
04:53
was RichardRichard FeynmanFeynman.
122
278000
2000
was Richard Feynman.
04:55
50 yearsjaar agogeleden, he gavegaf a seriesserie of a bunchbos of differentverschillend lectureslezingen.
123
280000
2000
50 jaar geleden gaf hij een reeks lezingen.
04:57
He gavegaf the popularpopulair lectureslezingen
124
282000
2000
Hij gaf de populaire lezingen
04:59
that becamewerd "The CharacterTeken of PhysicalFysieke LawWet."
125
284000
2000
die later als "The Character of Physical Law" werden uitgegeven.
05:01
He gavegaf lectureslezingen to CaltechCaltech undergradsundergrads
126
286000
2000
Hij gaf lezingen aan Caltech ondergegradueerden,
05:03
that becamewerd "The FeynmanFeynman LecturesLezingen on PhysicsNatuurkunde."
127
288000
2000
die later "The Feynman Lectures on Physics" werden.
05:05
He gavegaf lectureslezingen to CaltechCaltech graduateafstuderen studentsstudenten
128
290000
2000
En lezingen voor Caltech gegradueerden
05:07
that becamewerd "The FeynmanFeynman LecturesLezingen on GravitationZwaartekracht."
129
292000
2000
die de "The Feynman Lectures on Gravitation" werden.
05:09
In everyelk one of these booksboeken, everyelk one of these setssets of lectureslezingen,
130
294000
3000
In elk van deze boeken en elke reeks lezingen
05:12
he emphasizedbenadrukte this puzzlepuzzel:
131
297000
2000
benadrukte hij dit vraagstuk:
05:14
Why did the earlyvroeg universeuniversum have suchzodanig a smallklein entropyentropie?
132
299000
3000
"Waarom had het vroege heelal zo'n kleine entropie?"
05:17
So he sayszegt -- I'm not going to do the accentaccent --
133
302000
2000
Dus hij zegt - ik ben niet van plan om zijn accent na te bootsen -
05:19
he sayszegt, "For some reasonreden, the universeuniversum, at one time,
134
304000
3000
"Om de een of andere reden had het universum ooit
05:22
had a very lowlaag entropyentropie for its energyenergie contentinhoud,
135
307000
3000
een zeer lage entropie voor zijn energie-inhoud
05:25
and sincesinds then the entropyentropie has increasedtoegenomen.
136
310000
2000
en sindsdien is die entropie toegenomen.
05:27
The arrowpijl of time cannotkan niet be completelyhelemaal understoodbegrijpelijk
137
312000
3000
De pijl van de tijd kan niet volledig worden begrepen
05:30
untiltot the mysterymysterie of the beginningsbegin of the historygeschiedenis of the universeuniversum
138
315000
3000
voordat het mysterie van het begin van de geschiedenis
05:33
are reducedgereduceerd still furtherverder
139
318000
2000
van het heelal beter wordt
05:35
from speculationspeculatie to understandingbegrip."
140
320000
2000
begrepen."
05:37
So that's our jobbaan.
141
322000
2000
Dat is onze taak.
05:39
We want to know -- this is 50 yearsjaar agogeleden, "SurelyZeker," you're thinkinghet denken,
142
324000
2000
Daar zijn we al 50 jaar mee bezig
05:41
"we'vewij hebben figuredbedacht it out by now."
143
326000
2000
en je zou denken dat dat probleem nu van de baan is.
05:43
It's not truewaar that we'vewij hebben figuredbedacht it out by now.
144
328000
2000
Niets is minder waar.
05:45
The reasonreden the problemprobleem has gottengekregen worseerger,
145
330000
2000
Het probleem werd groter
05:47
ratherliever than better,
146
332000
2000
in plaats van kleiner,
05:49
is because in 1998
147
334000
2000
omdat we in 1998
05:51
we learnedgeleerd something crucialbeslissend about the universeuniversum that we didn't know before.
148
336000
3000
iets cruciaals over het heelal zijn te weten gekomen.
05:54
We learnedgeleerd that it's acceleratingversnellen.
149
339000
2000
De uitdijing versnelt!
05:56
The universeuniversum is not only expandinguitbreiden.
150
341000
2000
Het heelal dijt niet alleen uit.
05:58
If you look at the galaxymelkweg, it's movingin beweging away.
151
343000
2000
Als je kijkt naar een melkwegstelsel, dan gaat het van ons weg.
06:00
If you come back a billionmiljard yearsjaar laterlater and look at it again,
152
345000
2000
Kijk je een miljard jaar later opnieuw dan
06:02
it will be movingin beweging away fastersneller.
153
347000
3000
zal het nog sneller van ons weg bewegen.
06:05
IndividualIndividu galaxiessterrenstelsels are speedingversnellen away from us fastersneller and fastersneller
154
350000
3000
Individuele sterrenstelsels verwijderen zich steeds sneller en sneller van elkaar.
06:08
so we say the universeuniversum is acceleratingversnellen.
155
353000
2000
Dus zeggen we dat het heelal versneld uitdijt.
06:10
UnlikeIn tegenstelling tot the lowlaag entropyentropie of the earlyvroeg universeuniversum,
156
355000
2000
Waarom de entropie van het vroege heelal
06:12
even thoughhoewel we don't know the answerantwoord for this,
157
357000
2000
laag was, weten we nog niet.
06:14
we at leastminst have a good theorytheorie that can explainuitleg geven it,
158
359000
2000
Maar we hebben op zijn minst een goede theorie die dat kan verklaren.
06:16
if that theorytheorie is right,
159
361000
2000
Als die theorie juist is
06:18
and that's the theorytheorie of darkdonker energyenergie.
160
363000
2000
dan is dat de theorie van de donkere energie.
06:20
It's just the ideaidee that emptyleeg spaceruimte itselfzelf has energyenergie.
161
365000
3000
Het is het idee dat lege ruimte zelf energie bezit.
06:23
In everyelk little cubickubieke centimetercentimeter of spaceruimte,
162
368000
3000
In elke kleine kubieke centimeter ruimte,
06:26
whetherof or not there's stuffspul,
163
371000
2000
of daar al of niet iets inzit,
06:28
whetherof or not there's particlesdeeltjes, matterer toe doen, radiationbestraling or whateverwat dan ook,
164
373000
2000
of er al dan niet deeltjes, materie, straling of wat dan ook in voorkomt,
06:30
there's still energyenergie, even in the spaceruimte itselfzelf.
165
375000
3000
is er nog steeds energie, zelfs in de ruimte zelf.
06:33
And this energyenergie, accordingvolgens to EinsteinEinstein,
166
378000
2000
Deze energie oefent volgens Einstein
06:35
exertsoefent a pushDuwen on the universeuniversum.
167
380000
3000
een druk uit op het universum.
06:38
It is a perpetualeeuwigdurende impulseimpuls
168
383000
2000
Het is een eeuwigdurende impuls
06:40
that pushesduwt galaxiessterrenstelsels apartdeel from eachelk other.
169
385000
2000
die sterrenstelsels uit elkaar duwt.
06:42
Because darkdonker energyenergie, unlikeanders matterer toe doen or radiationbestraling,
170
387000
3000
Omdat donkere energie in tegenstelling tot materie of straling
06:45
does not diluteVerdun away as the universeuniversum expandsbreidt uit.
171
390000
3000
niet verdunt als het heelal uitdijt.
06:48
The amountbedrag of energyenergie in eachelk cubickubieke centimetercentimeter
172
393000
2000
De hoeveelheid energie in elke kubieke centimeter
06:50
remainsstoffelijk overschot the samedezelfde,
173
395000
2000
blijft hetzelfde
06:52
even as the universeuniversum getskrijgt biggergroter and biggergroter.
174
397000
2000
zelfs als het universum groter en groter wordt.
06:54
This has crucialbeslissend implicationsimplicaties
175
399000
3000
Dit heeft cruciale gevolgen
06:57
for what the universeuniversum is going to do in the futuretoekomst.
176
402000
3000
voor wat het universum gaat doen in de toekomst.
07:00
For one thing, the universeuniversum will expanduitbreiden forevervoor altijd.
177
405000
2000
Het heelal zal eeuwig blijven uitdijen.
07:02
Back when I was your ageleeftijd,
178
407000
2000
Toen ik jullie leeftijd had
07:04
we didn't know what the universeuniversum was going to do.
179
409000
2000
wisten we niet wat het universum zou gaan doen.
07:06
Some people thought that the universeuniversum would recollapserecollapse in the futuretoekomst.
180
411000
3000
Sommige mensen dachten dat het universum in de toekomst terug zou instorten.
07:09
EinsteinEinstein was fonddol op of this ideaidee.
181
414000
2000
Einstein was dol op dit idee.
07:11
But if there's darkdonker energyenergie, and the darkdonker energyenergie does not go away,
182
416000
3000
Maar als er donkere energie bestaat en ze niet verdwijnt,
07:14
the universeuniversum is just going to keep expandinguitbreiden forevervoor altijd and ever and ever.
183
419000
3000
dan zal het universum voor eeuwig en altijd blijven uitdijen.
07:17
14 billionmiljard yearsjaar in the pastverleden,
184
422000
2000
14 miljard jaar
07:19
100 billionmiljard doghond yearsjaar,
185
424000
2000
of 100 miljard hondenjaren zijn voorbij
07:21
but an infiniteeindeloos numberaantal of yearsjaar into the futuretoekomst.
186
426000
3000
maar een oneindig aantal jaren liggen in het verschiet.
07:24
MeanwhileOndertussen, for all intentsoogmerken and purposesdoeleinden,
187
429000
3000
Ondertussen ziet de ruimte
07:27
spaceruimte lookslooks finiteeindige to us.
188
432000
2000
er voor ons eindig uit.
07:29
SpaceRuimte maymei be finiteeindige or infiniteeindeloos,
189
434000
2000
Ruimte kan eindig of oneindig zijn
07:31
but because the universeuniversum is acceleratingversnellen,
190
436000
2000
maar omdat het heelal steeds sneller uitdijt
07:33
there are partsonderdelen of it we cannotkan niet see
191
438000
2000
bestaan er delen die we niet kunnen zien
07:35
and never will see.
192
440000
2000
en nooit zullen zien.
07:37
There's a finiteeindige regionregio of spaceruimte that we have accesstoegang to,
193
442000
2000
We hebben slechts toegang tot een eindig deel van de ruimte dat
07:39
surroundedomgeven by a horizonhorizon.
194
444000
2000
omgeven is door een horizon.
07:41
So even thoughhoewel time goesgaat on forevervoor altijd,
195
446000
2000
Dus hoewel de tijd eeuwig gaat duren
07:43
spaceruimte is limitedbeperkt to us.
196
448000
2000
is de ruimte voor ons beperkt.
07:45
FinallyTot slot, emptyleeg spaceruimte has a temperaturetemperatuur-.
197
450000
3000
Ten slotte heeft de lege ruimte een temperatuur.
07:48
In the 1970s, StephenStephen HawkingHawking told us
198
453000
2000
In de jaren '70 vertelde Stephen Hawking ons
07:50
that a blackzwart holegat, even thoughhoewel you think it's blackzwart,
199
455000
2000
dat een zwart gat, ook al denk je dat het alleen maar zwart is,
07:52
it actuallywerkelijk emitsstoot radiationbestraling
200
457000
2000
straling uitzendt,
07:54
when you take into accountaccount quantumquantum mechanicsmechanica.
201
459000
2000
als je rekening houdt met de kwantummechanica.
07:56
The curvaturekromming of space-timeruimte-tijd around the blackzwart holegat
202
461000
3000
De kromming van de ruimte-tijd rond het zwarte gat
07:59
bringsbrengt to life the quantumquantum mechanicalmechanisch fluctuationschommeling,
203
464000
3000
roept kwantummechanische fluctuaties op
08:02
and the blackzwart holegat radiatesstraalt.
204
467000
2000
en het zwarte gat straalt.
08:04
A preciselyprecies similarsoortgelijk calculationberekening by HawkingHawking and GaryGary GibbonsGibbons
205
469000
3000
Een nauwkeurig gelijkaardige berekening door Hawking en Gary Gibbons
08:07
showedtoonden that if you have darkdonker energyenergie in emptyleeg spaceruimte,
206
472000
3000
toonde aan dat, als je in de lege ruimte donkere energie hebt,
08:10
then the wholegeheel universeuniversum radiatesstraalt.
207
475000
3000
het hele universum straling produceert.
08:13
The energyenergie of emptyleeg spaceruimte
208
478000
2000
De energie van de lege ruimte
08:15
bringsbrengt to life quantumquantum fluctuationsschommelingen.
209
480000
2000
roept kwantumfluctuaties op.
08:17
And so even thoughhoewel the universeuniversum will last forevervoor altijd,
210
482000
2000
Dus zelfs als het heelal eeuwig zou blijven bestaan
08:19
and ordinarygewoon matterer toe doen and radiationbestraling will diluteVerdun away,
211
484000
3000
en gewone materie en straling weg zullen verdunnen
08:22
there will always be some radiationbestraling,
212
487000
2000
dan zal er zelfs in die lege ruimte
08:24
some thermalthermische fluctuationsschommelingen,
213
489000
2000
altijd wat straling,
08:26
even in emptyleeg spaceruimte.
214
491000
2000
wat thermische fluctuaties, overblijven.
08:28
So what this meansmiddelen
215
493000
2000
Dit betekent
08:30
is that the universeuniversum is like a boxdoos of gasgas-
216
495000
2000
dat het heelal eruitziet
08:32
that lastsduurt forevervoor altijd.
217
497000
2000
als een eeuwigdurende doos vol gas.
08:34
Well what is the implicationimplicatie of that?
218
499000
2000
Wat houdt dat in?
08:36
That implicationimplicatie was studiedbestudeerd by BoltzmannBoltzmann back in the 19thth centuryeeuw.
219
501000
3000
Dat werd door Boltzmann al in de 19e eeuw bestudeerd.
08:39
He said, well, entropyentropie increasestoeneemt
220
504000
3000
Hij zei dat de entropie toeneemt
08:42
because there are manyveel, manyveel more waysmanieren
221
507000
2000
want er zijn veel veel meer manieren
08:44
for the universeuniversum to be highhoog entropyentropie, ratherliever than lowlaag entropyentropie.
222
509000
3000
voor het universum om een hoge entropie te hebben, eerder dan een lage entropie.
08:47
But that's a probabilisticprobabilistische statementuitspraak.
223
512000
3000
Maar dat is een probabilistische verklaring.
08:50
It will probablywaarschijnlijk increasetoename,
224
515000
2000
Ze zal waarschijnlijk toenemen
08:52
and the probabilitywaarschijnlijkheid is enormouslyenorm hugereusachtig.
225
517000
2000
en de kans erop is enorm groot.
08:54
It's not something you have to worryzorgen about --
226
519000
2000
Iets waar je je geen zorgen over hoeft te maken is
08:56
the airlucht in this roomkamer all gatheringbijeenkomst over one partdeel of the roomkamer and suffocatingverstikkend us.
227
521000
4000
dat de lucht in deze zaal zich in één hoek van de zaal zal verzamelen, zodat we zullen stikken.
09:00
It's very, very unlikelyonwaarschijnlijk.
228
525000
2000
Dat is zeer, zeer onwaarschijnlijk.
09:02
ExceptBehalve if they lockedopgesloten the doorsdeuren
229
527000
2000
Behalve als ze de deuren op slot hielden
09:04
and keptgehouden us here literallyletterlijk forevervoor altijd,
230
529000
2000
en ons hier letterlijk voor eeuwig binnenhielden,
09:06
that would happengebeuren.
231
531000
2000
zal dat ooit gebeuren.
09:08
Everything that is allowedtoegestaan,
232
533000
2000
Alles wat is toegestaan
09:10
everyelk configurationconfiguratie that is allowedtoegestaan to be obtainedverkregen by the moleculesmoleculen in this roomkamer,
233
535000
3000
elke configuratie die de moleculen in deze kamer kunnen innemen
09:13
would eventuallytenslotte be obtainedverkregen.
234
538000
2000
zal zich uiteindelijk ooit voordoen.
09:15
So BoltzmannBoltzmann sayszegt, look, you could startbegin with a universeuniversum
235
540000
3000
Boltzmann zegt dat je kan beginnen met een universum
09:18
that was in thermalthermische equilibriumevenwicht.
236
543000
2000
in thermisch evenwicht.
09:20
He didn't know about the BigGrote BangBang. He didn't know about the expansionuitbreiding of the universeuniversum.
237
545000
3000
Hij wist nog niets over de oerknal. Hij wist niets over de uitdijing van het heelal.
09:23
He thought that spaceruimte and time were explaineduitgelegd by IsaacIsaac NewtonNewton --
238
548000
3000
Hij dacht dat ruimte en tijd werden verklaard door Isaac Newton -
09:26
they were absoluteabsoluut; they just stuckgeplakt there forevervoor altijd.
239
551000
2000
ze waren absoluut; ze zouden er voor altijd zijn.
09:28
So his ideaidee of a naturalnatuurlijk universeuniversum
240
553000
2000
Dus zijn idee van een natuurlijk universum
09:30
was one in whichwelke the airlucht moleculesmoleculen were just spreadverspreiding out evenlygelijkmatig everywhereoveral --
241
555000
3000
was er een waarin de luchtmoleculen gewoon gelijkmatig verspreid waren -
09:33
the everything moleculesmoleculen.
242
558000
2000
- alle moleculen overigens.
09:35
But if you're BoltzmannBoltzmann, you know that if you wait long enoughgenoeg,
243
560000
3000
Maar als je Boltzmann bent, dan weet je dat als je maar lang genoeg wacht,
09:38
the randomwillekeurig fluctuationsschommelingen of those moleculesmoleculen
244
563000
3000
de willekeurige fluctuaties van deze moleculen
09:41
will occasionallyaf en toe bringbrengen them
245
566000
2000
hen zo nu en dan
09:43
into lowerlager entropyentropie configurationsconfiguraties.
246
568000
2000
in lagere entropieconfiguraties zullen brengen.
09:45
And then, of courseCursus, in the naturalnatuurlijk courseCursus of things,
247
570000
2000
Maar dat ze zich daarna in de natuurlijke loop der dingen
09:47
they will expanduitbreiden back.
248
572000
2000
terug zullen verspreiden.
09:49
So it's not that entropyentropie mustmoet always increasetoename --
249
574000
2000
Het is dus niet zo dat entropie altijd moet toenemen -
09:51
you can get fluctuationsschommelingen into lowerlager entropyentropie,
250
576000
3000
je kan fluctuaties naar lagere entropie,
09:54
more organizedgeorganiseerd situationssituaties.
251
579000
2000
naar meer georganiseerde situaties hebben.
09:56
Well if that's truewaar,
252
581000
2000
Als dat waar is
09:58
BoltzmannBoltzmann then goesgaat ontonaar inventuitvinden
253
583000
2000
komt Boltzmann vervolgens
10:00
two very modern-soundingmoderne klinkende ideasideeën --
254
585000
2000
op twee zeer modern klinkende ideeën:
10:02
the multiversemultiverse and the anthropicAntropisch principlebeginsel.
255
587000
3000
het multiversum en het antropisch principe.
10:05
He sayszegt, the problemprobleem with thermalthermische equilibriumevenwicht
256
590000
2000
Het probleem met een thermisch evenwicht is
10:07
is that we can't liveleven there.
257
592000
2000
dat daarin geen leven mogelijk is.
10:09
RememberVergeet niet, life itselfzelf dependshangt af on the arrowpijl of time.
258
594000
3000
Vergeet niet dat het leven zelf afhankelijk is van de pijl van de tijd.
10:12
We would not be ablein staat to processwerkwijze informationinformatie,
259
597000
2000
We zouden niet in staat zijn om informatie te verwerken,
10:14
metabolizemetaboliseren, walklopen and talk,
260
599000
2000
te metaboliseren, te lopen en te praten
10:16
if we livedleefden in thermalthermische equilibriumevenwicht.
261
601000
2000
als we in thermisch evenwicht zouden verkeren.
10:18
So if you imaginestel je voor a very, very biggroot universeuniversum,
262
603000
2000
Stel je een zeer, zeer groot universum voor,
10:20
an infinitelyoneindig biggroot universeuniversum,
263
605000
2000
een oneindig groot heelal,
10:22
with randomlywillekeurig bumpingstoten into eachelk other particlesdeeltjes,
264
607000
2000
met willekeurig tegen elkaar aan botsende deeltjes.
10:24
there will occasionallyaf en toe be smallklein fluctuationsschommelingen in the lowerlager entropyentropie statesstaten,
265
609000
3000
Af en toe zullen daarin kleine fluctuaties naar lagere entropiestaten ontstaan
10:27
and then they relaxontspannen back.
266
612000
2000
om dan weer te verdwijnen.
10:29
But there will alsoook be largegroot fluctuationsschommelingen.
267
614000
2000
Maar er zullen ook grote schommelingen voorkomen.
10:31
OccasionallyAf en toe, you will make a planetplaneet
268
616000
2000
Af en toe krijg je een planeet,
10:33
or a starster or a galaxymelkweg
269
618000
2000
een ster, een melkwegstelsel
10:35
or a hundredhonderd billionmiljard galaxiessterrenstelsels.
270
620000
2000
of honderd miljard sterrenstelsels.
10:37
So BoltzmannBoltzmann sayszegt,
271
622000
2000
Dus zegt Boltzmann dat
10:39
we will only liveleven in the partdeel of the multiversemultiverse,
272
624000
3000
wij alleen maar in dat deel van het multiversum kunnen voorkomen,
10:42
in the partdeel of this infinitelyoneindig biggroot setreeks of fluctuatingfluctuerende particlesdeeltjes,
273
627000
3000
waar zich deze immens grote reeks van fluctuaties heeft voorgedaan,
10:45
where life is possiblemogelijk.
274
630000
2000
waar leven mogelijk is.
10:47
That's the regionregio where entropyentropie is lowlaag.
275
632000
2000
En dat is de plaats waar de entropie laag is.
10:49
Maybe our universeuniversum is just one of those things
276
634000
3000
Misschien is ons universum slechts één van die dingen
10:52
that happensgebeurt from time to time.
277
637000
2000
die af en toe gebeuren.
10:54
Now your homeworkhuiswerk assignmenttoewijzing
278
639000
2000
Als huiswerk moeten jullie eens nadenken
10:56
is to really think about this, to contemplateaanschouwen what it meansmiddelen.
279
641000
2000
wat dit betekent.
10:58
CarlCarl SaganSagan onceeen keer famouslyberoemd said
280
643000
2000
Een beroemde uitspraak van Carl Sagan was
11:00
that "in orderbestellen to make an appleappel pietaart,
281
645000
2000
dat je "om een appeltaart te maken
11:02
you mustmoet first inventuitvinden the universeuniversum."
282
647000
3000
je eerst een universum moest uitvinden."
11:05
But he was not right.
283
650000
2000
Maar dat klopt niet.
11:07
In Boltzmann'sVan Boltzmann scenarioscenario, if you want to make an appleappel pietaart,
284
652000
3000
In Boltzmanns scenario moet je om een appeltaart te krijgen
11:10
you just wait for the randomwillekeurig motionbeweging of atomsatomen
285
655000
3000
gewoon wachten tot de willekeurige beweging van atomen
11:13
to make you an appleappel pietaart.
286
658000
2000
je een appeltaart oplevert.
11:15
That will happengebeuren much more frequentlyvaak
287
660000
2000
Dat zal veel vaker gebeuren
11:17
than the randomwillekeurig motionsontwerp-resoluties of atomsatomen
288
662000
2000
dan dat de willekeurige bewegingen van atomen
11:19
makingmaking you an appleappel orchardboomgaard
289
664000
2000
je een appelboomgaard,
11:21
and some sugarsuiker and an ovenoven,
290
666000
2000
alle ingrediënten en een oven opleveren
11:23
and then makingmaking you an appleappel pietaart.
291
668000
2000
waarmee je vervolgens een appeltaart kan maken.
11:25
So this scenarioscenario makesmerken predictionsvoorspellingen.
292
670000
3000
Dit scenario maakt voorspellingen.
11:28
And the predictionsvoorspellingen are
293
673000
2000
En de voorspellingen zijn
11:30
that the fluctuationsschommelingen that make us are minimalminimaal.
294
675000
3000
dat de schommelingen, die ons doen ontstaan, minimaal zijn.
11:33
Even if you imaginestel je voor that this roomkamer we are in now
295
678000
3000
Stel je voor dat de zaal waarin we ons nu bevinden
11:36
existsbestaat and is realecht and here we are,
296
681000
2000
echt bestaat en wij hier zijn
11:38
and we have, not only our memoriesherinneringen,
297
683000
2000
en dat we niet alleen onze eigen herinneringen hebben,
11:40
but our impressionindruk that outsidebuiten there's something
298
685000
2000
maar ook het idee dat er daarbuiten
11:42
calledriep CaltechCaltech and the UnitedVerenigd StatesStaten and the MilkyMelkachtig Way GalaxyGalaxy,
299
687000
4000
zoiets als Caltech, de Verenigde Staten en de melkweg bestaan.
11:46
it's much easiergemakkelijker for all those impressionsimpressies to randomlywillekeurig fluctuateschommelen into your brainhersenen
300
691000
3000
Het is veel eenvoudiger dat al die indrukken willekeurig in je hersenen rondzweven
11:49
than for them actuallywerkelijk to randomlywillekeurig fluctuateschommelen
301
694000
2000
dan dat de dingen daadwerkelijk zo willekeurig fluctueren
11:51
into CaltechCaltech, the UnitedVerenigd StatesStaten and the galaxymelkweg.
302
696000
3000
dat Caltech, de Verenigde Staten en de melkweg echt ontstaan.
11:54
The good newsnieuws is that,
303
699000
2000
Het goede nieuws is dat
11:56
thereforedaarom, this scenarioscenario does not work; it is not right.
304
701000
3000
dit scenario daarom niet werkt; het klopt niet.
11:59
This scenarioscenario predictsvoorspelt that we should be a minimalminimaal fluctuationschommeling.
305
704000
3000
Dit scenario voorspelt dat we een minimale schommeling moeten zijn.
12:02
Even if you left our galaxymelkweg out,
306
707000
2000
Zelfs als je ons melkwegstelsel erbuiten laat,
12:04
you would not get a hundredhonderd billionmiljard other galaxiessterrenstelsels.
307
709000
2000
ga je geen honderd miljard andere sterrenstelsels krijgen.
12:06
And FeynmanFeynman alsoook understoodbegrijpelijk this.
308
711000
2000
Dat had Feynman ook begrepen.
12:08
FeynmanFeynman sayszegt, "From the hypothesishypothese that the worldwereld- is a fluctuationschommeling,
309
713000
4000
Feynman zegt: "Vanuit de hypothese dat de wereld een fluctuatie is
12:12
all the predictionsvoorspellingen are that
310
717000
2000
geven alle voorspellingen aan dat
12:14
if we look at a partdeel of the worldwereld- we'vewij hebben never seengezien before,
311
719000
2000
als we naar een deel van de wereld, dat we nog nooit eerder hebben gezien, kijken,
12:16
we will find it mixedgemengd up, and not like the piecestuk we'vewij hebben just lookedkeek at --
312
721000
2000
we het chaotisch moeten vinden en niet zo geordend als we het net hebben gezien -
12:18
highhoog entropyentropie.
313
723000
2000
met hoge entropie dus.
12:20
If our orderbestellen were dueten gevolge to a fluctuationschommeling,
314
725000
2000
Als onze orde te wijten was aan een fluctuatie, zouden we
12:22
we would not expectverwachten orderbestellen anywhereoveral but where we have just noticedmerkte it.
315
727000
2000
nergens anders orde verwachten, behalve waar we ze zojuist hebben opgemerkt.
12:24
We thereforedaarom concludeconcluderen the universeuniversum is not a fluctuationschommeling."
316
729000
4000
We concluderen daarom dat het universum geen fluctuatie is."
12:28
So that's good. The questionvraag is then what is the right answerantwoord?
317
733000
3000
Dat is goed. Maar wat is dan het juiste antwoord?
12:31
If the universeuniversum is not a fluctuationschommeling,
318
736000
2000
Als het universum geen fluctuatie is
12:33
why did the earlyvroeg universeuniversum have a lowlaag entropyentropie?
319
738000
3000
waarom had het vroege heelal dan een lage entropie?
12:36
And I would love to tell you the answerantwoord, but I'm runninglopend out of time.
320
741000
3000
Ik zou het jullie graag vertellen maar mijn tijd zit er bijna op.
12:39
(LaughterGelach)
321
744000
2000
(Gelach)
12:41
Here is the universeuniversum that we tell you about,
322
746000
2000
Hier is het universum waar we het over hadden
12:43
versusversus the universeuniversum that really existsbestaat.
323
748000
2000
versus het universum dat echt bestaat.
12:45
I just showedtoonden you this pictureafbeelding.
324
750000
2000
Ik liet net dit beeld zien.
12:47
The universeuniversum is expandinguitbreiden for the last 10 billionmiljard yearsjaar or so.
325
752000
2000
Het heelal dijt al zo'n 10 miljard jaar uit.
12:49
It's coolingkoeling off.
326
754000
2000
Het koelt af.
12:51
But we now know enoughgenoeg about the futuretoekomst of the universeuniversum
327
756000
2000
Maar we weten nu genoeg over de toekomst van het heelal
12:53
to say a lot more.
328
758000
2000
om nog veel meer te kunnen zeggen.
12:55
If the darkdonker energyenergie remainsstoffelijk overschot around,
329
760000
2000
Als de donkere energie echt zal blijken te bestaan
12:57
the starssterren around us will use up theirhun nuclearnucleair fuelbrandstof, they will stop burningbrandend.
330
762000
3000
zullen de sterren om ons heen hun nucleaire brandstof opgebruiken en uitdoven.
13:00
They will fallvallen into blackzwart holesgaten.
331
765000
2000
Ze zullen tot zwarte gaten vervallen.
13:02
We will liveleven in a universeuniversum
332
767000
2000
Er zal dan een universum
13:04
with nothing in it but blackzwart holesgaten.
333
769000
2000
met alleen maar zwarte gaten zijn.
13:06
That universeuniversum will last 10 to the 100 yearsjaar --
334
771000
4000
Dat universum zal zo'n 10 tot de 100ste jaar blijven bestaan -
13:10
a lot longerlanger than our little universeuniversum has livedleefden.
335
775000
2000
veel langer dan dat ons kleine universum al heeft bestaan.
13:12
The futuretoekomst is much longerlanger than the pastverleden.
336
777000
2000
De toekomst gaat veel langer duren dan het verleden.
13:14
But even blackzwart holesgaten don't last forevervoor altijd.
337
779000
2000
Maar zelfs zwarte gaten zijn niet voor eeuwig.
13:16
They will evaporateverdampen,
338
781000
2000
Zij zullen verdampen
13:18
and we will be left with nothing but emptyleeg spaceruimte.
339
783000
2000
en er zal niets dan lege ruimte overblijven.
13:20
That emptyleeg spaceruimte lastsduurt essentiallyin wezen forevervoor altijd.
340
785000
4000
Die lege ruimte zou eeuwig blijven bestaan.
13:24
HoweverEchter, you noticekennisgeving, sincesinds emptyleeg spaceruimte givesgeeft off radiationbestraling,
341
789000
3000
Maar doordat lege ruimte straling afgeeft
13:27
there's actuallywerkelijk thermalthermische fluctuationsschommelingen,
342
792000
2000
zullen er zich thermische schommelingen voordoen.
13:29
and it cyclescycli around
343
794000
2000
Alle verschillende mogelijke combinaties
13:31
all the differentverschillend possiblemogelijk combinationscombinaties
344
796000
2000
van graden van vrijheid,
13:33
of the degreesgraden of freedomvrijheid that existbestaan in emptyleeg spaceruimte.
345
798000
3000
die er in de lege ruimte bestaan, zullen zich voordoen.
13:36
So even thoughhoewel the universeuniversum lastsduurt forevervoor altijd,
346
801000
2000
Dus zelfs als het universum eeuwig duurt,
13:38
there's only a finiteeindige numberaantal of things
347
803000
2000
is er slechts een eindig aantal dingen
13:40
that can possiblymogelijk happengebeuren in the universeuniversum.
348
805000
2000
dat daarin mogelijk zal kunnen gebeuren.
13:42
They all happengebeuren over a periodperiode of time
349
807000
2000
Ze zullen allemaal gebeuren over een tijdsduur
13:44
equalGelijk to 10 to the 10 to the 120 yearsjaar.
350
809000
3000
van 10 tot de 10e tot de 120ste jaar.
13:47
So here'shier is two questionsvragen for you.
351
812000
2000
Hier zijn twee vragen voor jullie.
13:49
NumberNummer one: If the universeuniversum lastsduurt for 10 to the 10 to the 120 yearsjaar,
352
814000
3000
Nummer één: Als het universum 10 tot de 10e tot de 120ste jaar duurt
13:52
why are we borngeboren
353
817000
2000
waarom zijn wij dan geboren
13:54
in the first 14 billionmiljard yearsjaar of it,
354
819000
3000
in de eerste 14 miljard jaar van het
13:57
in the warmwarm, comfortablecomfortabel afterglowAfterglow of the BigGrote BangBang?
355
822000
3000
warme, comfortabele nagloeien van de oerknal?
14:00
Why aren'tzijn niet we in emptyleeg spaceruimte?
356
825000
2000
Waarom bestaan wij niet in de lege ruimte?
14:02
You mightmacht say, "Well there's nothing there to be livingleven,"
357
827000
2000
Je zou kunnen zeggen "Nou, daar is niets om leven mogelijk te maken."
14:04
but that's not right.
358
829000
2000
maar dat is geen goed antwoord.
14:06
You could be a randomwillekeurig fluctuationschommeling out of the nothingnessNothingness.
359
831000
2000
Je kon een toevallige fluctuatie van het niets zijn.
14:08
Why aren'tzijn niet you?
360
833000
2000
Waarom ben je dat niet?
14:10
More homeworkhuiswerk assignmenttoewijzing for you.
361
835000
3000
Nog meer huiswerk voor je.
14:13
So like I said, I don't actuallywerkelijk know the answerantwoord.
362
838000
2000
Zoals ik al zei ken ik het antwoord ook niet.
14:15
I'm going to give you my favoritefavoriete scenarioscenario.
363
840000
2000
Maar ik ga jullie mijn favoriete scenario vertellen.
14:17
EitherBeide it's just like that. There is no explanationuitleg.
364
842000
3000
Ofwel is het gewoon zo en is er geen uitleg.
14:20
This is a brutebruut factfeit about the universeuniversum
365
845000
2000
Dat is nu eenmaal een rauw feit over het heelal
14:22
that you should learnleren to acceptaccepteren and stop askingvragen questionsvragen.
366
847000
3000
dat je moet leren aanvaarden en ophouden met vragen te stellen.
14:26
Or maybe the BigGrote BangBang
367
851000
2000
Of misschien is de oerknal
14:28
is not the beginningbegin of the universeuniversum.
368
853000
2000
niet het begin van het universum.
14:30
An eggei, an unbrokenongebroken eggei, is a lowlaag entropyentropie configurationconfiguratie,
369
855000
3000
Een ei, een heel ei, heeft een lage entropieconfiguratie
14:33
and yetnog, when we openOpen our refrigeratorkoelkast,
370
858000
2000
en toch roepen wij bij het openen van onze koelkast
14:35
we do not go, "HahHah, how surprisingverrassend to find
371
860000
2000
niet: "Ach kijk, nooit gedacht zo'n lage entropieconfiguratie
14:37
this lowlaag entropyentropie configurationconfiguratie in our refrigeratorkoelkast."
372
862000
2000
in onze koelkast aan te treffen."
14:39
That's because an eggei is not a closedGesloten systemsysteem;
373
864000
3000
Dat komt omdat een ei geen gesloten systeem is;
14:42
it comeskomt out of a chickenkip.
374
867000
2000
het komt uit een kip.
14:44
Maybe the universeuniversum comeskomt out of a universaluniverseel chickenkip.
375
869000
4000
Misschien komt het universum uit een universele kip.
14:48
Maybe there is something that naturallyvan nature,
376
873000
2000
Misschien is er iets dat van nature
14:50
throughdoor the growthgroei of the lawswetten of physicsfysica,
377
875000
3000
door de evolutie van de wetten van de natuurkunde,
14:53
givesgeeft risestijgen to universeuniversum like oursDe onze
378
878000
2000
aanleiding geeft tot een universum als het onze,
14:55
in lowlaag entropyentropie configurationsconfiguraties.
379
880000
2000
in lage entropieconfiguraties.
14:57
If that's truewaar, it would happengebeuren more than onceeen keer;
380
882000
2000
Als dat waar is, zou het meer dan eens moeten gebeuren;
14:59
we would be partdeel of a much biggergroter multiversemultiverse.
381
884000
3000
wij zouden dan een deel van een veel groter multiversum zijn.
15:02
That's my favoritefavoriete scenarioscenario.
382
887000
2000
Dat is mijn favoriete scenario.
15:04
So the organizersorganisatoren askedgevraagd me to endeinde with a boldstoutmoedig speculationspeculatie.
383
889000
3000
De organisatoren vroegen me om te eindigen met een gewaagde speculatie.
15:07
My boldstoutmoedig speculationspeculatie
384
892000
2000
Mijn gewaagde speculatie
15:09
is that I will be absolutelyAbsoluut vindicatedgerechtvaardigd by historygeschiedenis.
385
894000
3000
is dat de geschiedenis mij gelijk zal geven.
15:12
And 50 yearsjaar from now,
386
897000
2000
Binnen 50 jaar zullen
15:14
all of my currentactueel wildwild ideasideeën will be acceptedaanvaard as truthswaarheden
387
899000
3000
al mijn huidige wilde ideeën als waarheden aanvaard worden
15:17
by the scientificwetenschappelijk and externalextern communitiesgemeenschappen.
388
902000
3000
door de wetenschappelijke en overige gemeenschappen.
15:20
We will all believe that our little universeuniversum
389
905000
2000
We zullen allemaal geloven dat ons kleine universum
15:22
is just a smallklein partdeel of a much largergrotere multiversemultiverse.
390
907000
3000
slechts een klein onderdeel is van een veel groter multiversum.
15:25
And even better, we will understandbegrijpen what happenedgebeurd at the BigGrote BangBang
391
910000
3000
Nog beter, we zullen begrijpen wat er gebeurd is bij de oerknal
15:28
in termstermen of a theorytheorie
392
913000
2000
in termen van een theorie
15:30
that we will be ablein staat to comparevergelijken to observationswaarnemingen.
393
915000
2000
die met de observaties overeen komt.
15:32
This is a predictionvoorspelling. I mightmacht be wrongfout.
394
917000
2000
Dit is een voorspelling. Ik kan het mis hebben.
15:34
But we'vewij hebben been thinkinghet denken as a humanmenselijk racerace
395
919000
2000
Maar we hebben als menselijk ras nagedacht
15:36
about what the universeuniversum was like,
396
921000
2000
over wat het universum was,
15:38
why it camekwam to be in the way it did for manyveel, manyveel yearsjaar.
397
923000
3000
waarom het werd wat het nu al zolang is.
15:41
It's excitingopwindend to think we maymei finallyTenslotte know the answerantwoord somedaysomeday.
398
926000
3000
Het is spannend om te denken dat we het antwoord ooit zullen kennen.
15:44
Thank you.
399
929000
2000
Dank je.
15:46
(ApplauseApplaus)
400
931000
2000
(Applaus)
Translated by Rik Delaet
Reviewed by Christel Foncke

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sean M. Carroll - Physicist, cosmologist
A physicist, cosmologist and gifted science communicator, Sean Carroll is asking himself -- and asking us to consider -- questions that get at the fundamental nature of the universe.

Why you should listen

Sean Carroll is a theoretical physicist at Caltech in Pasadena, California, where he researches theoretical aspects of cosmology, field theory and gravitation -- exploring the nature of fundamental physics by studying the structure and evolution of the universe.

His book on cosmology and the arrow of time, From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time, was published in 2010. He keeps a regular blog at Cosmic Variance.

More profile about the speaker
Sean M. Carroll | Speaker | TED.com