TEDWomen 2010
Naomi Klein: Addicted to risk
Naomi Klein: Uzależnienie od ryzyka
Filmed:
Readability: 4.7
1,031,224 views
Kilka dni przed tym wystąpieniem, dziennikarka Naomi Klein wypłynęła łodzią na wody Zatoki Meksykańskiej, by przyjrzeć się katastrofalnym skutkom wycieku ropy z platformy BP. Nasze społeczeństwo stało się uzależnione od podejmowania skrajnego ryzyka związanego z poszukiwaniem nowych źródeł energii i nowych instrumentów finansowych... i zbyt często zostajemy z bałaganem do sprzątnięcia. Pytanie Klein brzmi: Jaki jest plan B?
Naomi Klein - Journalist, activist
Naomi Klein is a public intellectual, journalist and activist. Full bio
Naomi Klein is a public intellectual, journalist and activist. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I just did something I've never done before.
0
0
3000
Ostatnio po raz pierwszy
00:18
I spent a week at sea on a research vessel.
1
3000
3000
spędziłam tydzień na morzu, na statku badawczym.
00:21
Now I'm not a scientist,
2
6000
2000
Nie jestem naukowcem,
00:23
but I was accompanying a remarkable scientific team
3
8000
3000
ale towarzyszyłam niezykłemu zespołowi badawczemu
00:26
from the University of South Florida
4
11000
2000
z Uniwersytetu Południowej Florydy,
00:28
who have been tracking the travels of BP's oil
5
13000
3000
który śledził przemieszczanie się ropy BP
00:31
in the Gulf of Mexico.
6
16000
2000
w Zatoce Meksykańskiej.
00:33
This is the boat we were on, by the way.
7
18000
3000
Na tej właśnie łodzi byliśmy.
00:36
The scientists I was with
8
21000
2000
Naukowcy, którym towarzyszyłam,
00:38
were not studying the effect of the oil and dispersants on the big stuff --
9
23000
3000
nie badali wpływu ropy i jej dyspersantów na duże stworzenia --
00:41
the birds, the turtles,
10
26000
2000
ptaki, żółwie,
00:43
the dolphins, the glamorous stuff.
11
28000
2000
delfiny, te efektowne zwierzęta.
00:45
They're looking at the really little stuff
12
30000
3000
Przyglądali się małym żyjątkom,
00:48
that gets eaten by the slightly less little stuff
13
33000
3000
które są zjadane przez nieco większe żyjątka,
00:51
that eventually gets eaten by the big stuff.
14
36000
3000
które to zostają zjedzone przez duże zwierzęta.
00:54
And what they're finding
15
39000
2000
I odkryli,
00:56
is that even trace amounts of oil and dispersants
16
41000
3000
że nawet śladowe ilości ropy i dyspersantów
00:59
can be highly toxic to phytoplankton,
17
44000
2000
mogą być silnie toksyczne dla fitoplanktonu,
01:01
which is very bad news,
18
46000
2000
a to zła wiadomość,
01:03
because so much life depends on it.
19
48000
3000
bo tyle żywych organizmów od niego zależy.
01:06
So contrary to what we heard a few months back
20
51000
2000
A więc przeciwnie do tego, co słyszeliśmy kilka miesięcy temu,
01:08
about how 75 percent of that oil
21
53000
2000
o tym, że 75% tej ropy
01:10
sort of magically disappeared
22
55000
2000
jakoś magicznie zniknęło
01:12
and we didn't have to worry about it,
23
57000
2000
i nie musimy się o nią martwić,
01:14
this disaster is still unfolding.
24
59000
3000
katastrofa wciąż postępuje.
01:17
It's still working its way up the food chain.
25
62000
3000
I przesuwa się w górę łańcucha pokarmowego.
01:20
Now this shouldn't come as a surprise to us.
26
65000
3000
A nie powinno nas to zaskakiwać.
01:23
Rachel Carson --
27
68000
2000
Rachel Carson --
01:25
the godmother of modern environmentalism --
28
70000
2000
matka chrzestna współczesnej ekologii --
01:27
warned us about this very thing
29
72000
2000
ostrzegała nas właśnie przed tym
01:29
back in 1962.
30
74000
2000
już w 1962 roku.
01:31
She pointed out that the "control men" --
31
76000
2000
Zwracała uwagę, że ludzie u władzy --
01:33
as she called them --
32
78000
2000
jak ich nazywała --
01:35
who carpet-bombed towns and fields
33
80000
2000
którzy rozpylali nad miastami i polami
01:37
with toxic insecticides like DDT,
34
82000
3000
toksyczne środki owadobójcze, jak DDT,
01:40
were only trying to kill the little stuff, the insects,
35
85000
3000
próbowali tylko zabić małe zwierzęta, owady,
01:43
not the birds.
36
88000
2000
a nie ptaki.
01:45
But they forgot this:
37
90000
2000
Ale zapomnieli o jednym:
01:47
the fact that birds dine on grubs,
38
92000
2000
że gąsienice to dla ptaków obiad,
01:49
that robins eat lots of worms
39
94000
2000
że rudziki jedzą mnóstwo robaków,
01:51
now saturated with DDT.
40
96000
3000
teraz nasyconych DDT.
01:54
And so, robin eggs failed to hatch,
41
99000
3000
A więc, z jajek rudzików nic się nie wylęgało,
01:57
songbirds died en masse,
42
102000
2000
ptaki śpiewające masowo zdychały,
01:59
towns fell silent.
43
104000
2000
miasta umilkły.
02:01
Thus the title "Silent Spring."
44
106000
3000
Stąd tytuł "Cicha wiosna".
02:05
I've been trying to pinpoint
45
110000
2000
Próbuję zrozumieć,
02:07
what keeps drawing me back to the Gulf of Mexico,
46
112000
2000
co skłania mnie do powrotu do Zatoki Meksykańskiej,
02:09
because I'm Canadian,
47
114000
2000
jestem Kanadyjką
02:11
and I can draw no ancestral ties.
48
116000
2000
więc nie mam tam korzeni.
02:13
And I think what it is
49
118000
2000
Myślę, że chodzi o to,
02:15
is I don't think we have fully come to terms
50
120000
3000
że nie w pełni pogodziliśmy się
02:18
with the meaning of this disaster,
51
123000
3000
ze znaczeniem tej katastrofy,
02:21
with what it meant to witness a hole
52
126000
3000
z tym, co znaczy ujrzeć dziurę
02:24
ripped in our world,
53
129000
2000
wydartą w naszym świecie,
02:26
with what it meant to watch the contents of the Earth
54
131000
3000
z tym, co znaczy oglądać, jak trzewia Ziemi
02:29
gush forth on live TV,
55
134000
2000
wylewają się na żywo w telewizji,
02:31
24 hours a day,
56
136000
2000
24 godziny na dobę,
02:33
for months.
57
138000
2000
miesiącami.
02:35
After telling ourselves for so long
58
140000
3000
Tak długo przekonywaliśmy siebie,
02:38
that our tools and technology can control nature,
59
143000
3000
że nasze narzędzia i technologie mogą kontrolować naturę,
02:41
suddenly we were face-to-face
60
146000
2000
a nagle musieliśmy zmierzyć się
02:43
with our weakness,
61
148000
2000
z naszą słabością,
02:45
with our lack of control,
62
150000
2000
z brakiem kontroli,
02:47
as the oil burst out
63
152000
2000
gdy ropa przebijała się
02:49
of every attempt to contain it --
64
154000
3000
przy każdej próbie jej powstrzymania,
02:52
"top hats," "top kills"
65
157000
2000
kopuły, ciężki muł,
02:54
and, most memorably, the "junk shot" --
66
159000
2000
i pamiętny zastrzyk śmieci --
02:56
the bright idea
67
161000
2000
świetny pomysł,
02:58
of firing old tires and golf balls
68
163000
3000
by wystrzelić stare opony i piłeczki golfowe
03:01
down that hole in the world.
69
166000
2000
do tej dziury w osnowie świata.
03:03
But even more striking
70
168000
2000
Ale jeszcze bardziej uderzająca
03:05
than the ferocious power emanating from that well
71
170000
3000
niż brutalna siła emanująca z tego odwiertu,
03:08
was the recklessness
72
173000
2000
była bezmyślność,
03:10
with which that power was unleashed --
73
175000
2000
z jaką tę siłę uwolniono --
03:12
the carelessness, the lack of planning
74
177000
3000
lekkomyślność, brak planowania,
03:15
that characterized the operation
75
180000
2000
charakterystyczne dla tej operacji,
03:17
from drilling to clean-up.
76
182000
3000
od odwiertu, do sprzątania.
03:20
If there is one thing
77
185000
2000
Jedna rzecz stała się jasna
03:22
BP's watery improv act made clear,
78
187000
3000
wraz ze łzawą obietnicą poprawy BP,
03:25
it is that, as a culture,
79
190000
2000
że jako kultura
03:27
we have become far too willing to gamble
80
192000
2000
zbyt łatwo zgadzamy się ryzykować
03:29
with things that are precious
81
194000
2000
rzeczami, które są drogocenne
03:31
and irreplaceable,
82
196000
2000
i niezastępowalne --
03:33
and to do so without a back-up plan,
83
198000
3000
i to bez planu B,
03:36
without an exit strategy.
84
201000
2000
bez wyjścia awaryjnego.
03:38
And BP was hardly
85
203000
2000
A BP nie było
03:40
our first experience of this in recent years.
86
205000
2000
naszym pierwszym wypadkiem w ostatnich latach.
03:42
Our leaders barrel into wars,
87
207000
2000
Nasi przywódcy wkręcają się w wojny,
03:44
telling themselves happy stories
88
209000
2000
opowiadając słodkie historyjki,
03:46
about cakewalks and welcome parades.
89
211000
3000
że to będzie bułka z masłem i powitalne przyjęcie,
03:49
Then, it is years of deadly damage control,
90
214000
3000
a potem latami zmagamy się z opanowaniem śmiertelnych strat,
03:52
Frankensteins of sieges and surges
91
217000
3000
Frankensteinami oblężenia i podboju,
03:55
and counter-insurgencies,
92
220000
2000
anty-powstaniami,
03:57
and once again, no exit strategy.
93
222000
3000
i znowu, sytuacją bez wyjścia.
04:00
Our financial wizards routinely fall victim
94
225000
3000
Nasi finansowi czarodzieje także regularnie padają ofiarą
04:03
to similar overconfidence,
95
228000
2000
nadmiernej pewności siebie,
04:05
convincing themselves that the latest bubble
96
230000
2000
przekonując sami siebie, że najnowsza bańka
04:07
is a new kind of market --
97
232000
2000
to nowy rodzaj rynku --
04:09
the kind that never goes down.
98
234000
2000
takiego, który nigdy nie ma bessy.
04:11
And when it inevitably does,
99
236000
2000
A gdy w nieunikniony sposób ma,
04:13
the best and the brightest
100
238000
2000
najlepsi i najsprytniejsi
04:15
reach for the financial equivalent of the junk shot --
101
240000
2000
sięgają po finansowy odpowiednik strzału śmieciami,
04:17
in this case, throwing massive amounts
102
242000
2000
czyli wystrzeliwują ogromne sumy
04:19
of much-needed public money
103
244000
2000
potrzebnych na co innego publicznych pieniędzy
04:21
down a very different kind of hole.
104
246000
3000
do swego rodzaju dziury.
04:24
As with BP, the hole does get plugged,
105
249000
2000
I tak jak przy BP, dziura zostaje zatkana,
04:26
at least temporarily,
106
251000
2000
przynajmniej tymczasowo,
04:28
but not before
107
253000
2000
ale najpierw
04:30
exacting a tremendous price.
108
255000
2000
trzeba zapłacić ogromną cenę.
04:32
We have to figure out
109
257000
2000
Musimy zastanowić się,
04:34
why we keep letting this happen,
110
259000
2000
dlaczego pozwalamy, by tak się działo,
04:36
because we are in the midst
111
261000
2000
bo właśnie jesteśmy w trakcie
04:38
of what may be our highest-stakes gamble of all --
112
263000
3000
gry o być może najwyższą stawkę:
04:41
deciding what to do, or not to do,
113
266000
2000
decydujemy co zrobić, lub nie,
04:43
about climate change.
114
268000
2000
ze zmianami klimatu.
04:45
Now as you know,
115
270000
2000
Jak wiecie,
04:47
a great deal of time is spent,
116
272000
2000
wiele czasu poświęca się
04:49
in this country and around the world,
117
274000
2000
w tym kraju i na całym świecie
04:51
inside the climate debate,
118
276000
2000
na dyskusje o klimacie.
04:53
on the question of, "What if the IPC scientists
119
278000
3000
Na pytanie, "A co jeśli naukowcy z IPC
04:56
are all wrong?"
120
281000
2000
się mylą?"
04:58
Now a far more relevant question --
121
283000
2000
Znacznie ważniejsze jest pytanie --
05:00
as MIT physicist Evelyn Fox Keller puts it --
122
285000
3000
jak to ujęła Evelyn Fox Keller, fizyk z MIT --
05:03
is, "What if those scientists are right?"
123
288000
4000
"A co jeśli ci naukowcy mają rację?"
05:08
Given the stakes, the climate crisis
124
293000
2000
Zważywszy na stawkę, kryzys klimatyczny
05:10
clearly calls for us to act
125
295000
2000
naprawdę wymaga naszych działań,
05:12
based on the precautionary principle --
126
297000
3000
w oparciu o zasadę ostrożności --
05:15
the theory that holds
127
300000
2000
która głosi,
05:17
that when human health and the environment
128
302000
2000
że jeśli ludzkie zdrowie i środowisko naturalne
05:19
are significantly at risk
129
304000
2000
są narażone na niebezpieczeństwo,
05:21
and when the potential damage is irreversible,
130
306000
3000
a potencjalne zniszczenia są nieodwracalne,
05:24
we cannot afford to wait
131
309000
2000
nie wolno czekać
05:26
for perfect scientific certainty.
132
311000
2000
na uzyskanie całkowitej naukowej pewności.
05:28
Better to err on the side of caution.
133
313000
3000
Lepiej być zbyt ostrożnym.
05:31
More overt, the burden of proving
134
316000
2000
Mówiąc wprost, ciężar dowodu,
05:33
that a practice is safe
135
318000
2000
że dana działalność jest bezpieczna,
05:35
should not be placed on the public that would be harmed,
136
320000
3000
nie powinien spoczywać na społeczności, która może ucierpieć,
05:38
but rather on the industry that stands to profit.
137
323000
3000
ale na przemyśle, który zgarnie zyski.
05:42
But climate policy in the wealthy world --
138
327000
2000
Ale polityka klimatyczna w bogatych krajach --
05:44
to the extent that such a thing exists --
139
329000
3000
o ile w ogóle istnieje --
05:47
is not based on precaution,
140
332000
2000
nie opiera się na zasadzie ostrożności,
05:49
but rather on cost-benefit analysis --
141
334000
3000
ale na rachunku zysków i strat --
05:52
finding the course of action that economists believe
142
337000
2000
w poszukiwaniu działań, które wg ekonomistów
05:54
will have the least impact
143
339000
2000
będą miały najmniejszy wpływ
05:56
on our GDP.
144
341000
2000
na nasz PKB.
05:58
So rather than asking, as precaution would demand,
145
343000
3000
Więc zamiast pytać, jak wymagałaby zasada ostrożności,
06:01
what can we do as quickly as possible
146
346000
2000
co można zrobić jak najszybciej,
06:03
to avoid potential catastrophe,
147
348000
3000
by uniknąć możliwej katastrofy,
06:06
we ask bizarre questions like this:
148
351000
3000
zadajemy przedziwne pytania, w rodzaju:
06:09
"What is the latest possible moment we can wait
149
354000
3000
"Jak długo możemy zaczekać,
06:12
before we begin seriously lowering emissions?
150
357000
3000
zanim zaczniemy na serio obniżać emisje?
06:15
Can we put this off till 2020,
151
360000
2000
Czy możemy to odłożyć do roku 2020,
06:17
2030, 2050?"
152
362000
3000
2030, 2050?"
06:20
Or we ask,
153
365000
2000
Albo pytamy,
06:22
"How much hotter can we let the planet get
154
367000
2000
"Jak bardzo cieplejsza może stać się planeta
06:24
and still survive?
155
369000
2000
i przetrwać?
06:26
Can we go with two degrees, three degrees, or --
156
371000
2000
Czy może być dwa, trzy stopnie cieplej, czy też --
06:28
where we're currently going --
157
373000
2000
na co teraz się zanosi --
06:30
four degrees Celsius?"
158
375000
2000
cztery stopnie Celsjusza?"
06:32
And by the way,
159
377000
2000
A tak przy okazji,
06:34
the assumption that we can safely control
160
379000
2000
przekonanie, że możemy bezpiecznie kontrolować
06:36
the Earth's awesomely complex climate system
161
381000
3000
niesamowicie złożony ziemski system klimatyczny,
06:39
as if it had a thermostat,
162
384000
2000
jak gdyby miał termostat,
06:41
making the planet not too hot, not too cold,
163
386000
3000
by planeta nie była ani zbyt ciepła, ani zbyt zimna,
06:44
but just right -- sort of Goldilocks style --
164
389000
3000
tylko taka w sam raz
06:47
this is pure fantasy,
165
392000
2000
to czysta fantazja
06:49
and it's not coming from the climate scientists.
166
394000
3000
i nie pochodzi ona od klimatologów;
06:52
It's coming from the economists
167
397000
2000
wymyślili ją ekonomiści,
06:54
imposing their mechanistic thinking
168
399000
2000
stosujący swe mechanistyczne myślenie
06:56
on the science.
169
401000
2000
wobec nauki.
06:58
The fact is that we simply don't know
170
403000
2000
Prawdę mówiąc, po prostu nie wiemy,
07:00
when the warming that we create
171
405000
2000
kiedy powodowane przez nas ocieplenie
07:02
will be utterly overwhelmed
172
407000
2000
zostanie zahamowane
07:04
by feedback loops.
173
409000
2000
przez sprzężenia zwrotne.
07:06
So once again,
174
411000
2000
Więc powtarzam,
07:08
why do we take these crazy risks
175
413000
2000
dlaczego podejmujemy tak szaleńcze ryzyko
07:10
with the precious?
176
415000
2000
wobec tak cennych zasobów?
07:12
A range of explanations
177
417000
2000
W waszych głowach
07:14
may be popping into your mind by now,
178
419000
2000
mogą się pojawić różne wyjaśnienia,
07:16
like "greed."
179
421000
2000
na przykład chciwość.
07:18
This is a popular explanation, and there's lots of truth to it,
180
423000
3000
To popularne wytłumaczenie i sporo w nim prawdy.
07:21
because taking big risks, as we all know,
181
426000
3000
Jak wiemy, podejmowanie dużego ryzyka
07:24
pays a lot of money.
182
429000
2000
przynosi duże zyski.
07:26
Another explanation that you often hear for recklessness
183
431000
2000
Innym częstym wyjaśnieniem
07:28
is hubris.
184
433000
2000
jest pycha.
07:30
And greed and hubris
185
435000
2000
A chciwość i pycha
07:32
are intimately intertwined
186
437000
2000
są blisko powiązane,
07:34
when it comes to recklessness.
187
439000
2000
gdy mowa o lekkomyślności.
07:36
For instance, if you happen to be a 35-year-old banker
188
441000
3000
Na przykład, jeśli jesteś 35-letnim bankierem,
07:39
taking home 100 times more
189
444000
2000
który zarabia 100 razy więcej,
07:41
than a brain surgeon,
190
446000
2000
niż neurochirurg,
07:43
then you need a narrative,
191
448000
2000
to potrzebujesz jakiegoś uzasadnienia,
07:45
you need a story
192
450000
2000
potrzebujesz wyjaśnienia,
07:47
that makes that disparity okay.
193
452000
2000
że taka dysproporcja jest ok.
07:49
And you actually don't have a lot of options.
194
454000
3000
A nie masz właściwie wielu możliwości.
07:52
You're either an incredibly good scammer,
195
457000
3000
Jesteś albo niesamowicie dobrym cwaniakiem
07:55
and you're getting away with it -- you gamed the system --
196
460000
2000
i uchodzi ci to na sucho -- przechytrzyłeś system --
07:57
or you're some kind of boy genius,
197
462000
2000
albo jesteś geniuszem,
07:59
the likes of which the world has never seen.
198
464000
3000
jakiego świat jeszcze nie widział.
08:02
Now both of these options -- the boy genius and the scammer --
199
467000
3000
Obie te możliwości -- geniusz i cwaniak --
08:05
are going to make you vastly overconfident
200
470000
2000
spowodują nadmierną pewność siebie
08:07
and therefore more prone
201
472000
2000
i będziesz bardziej podatny
08:09
to taking even bigger risks in the future.
202
474000
3000
na podejmowanie jeszcze większego ryzyka w przyszłości.
08:13
By the way, Tony Hayward, the former CEO of BP,
203
478000
3000
Tak na marginesie, Tony Hayward, były szef BP,
08:16
had a plaque on his desk
204
481000
2000
miał na biurku tabliczkę
08:18
inscribed with this inspirational slogan:
205
483000
2000
z okolicznościową sentencją:
08:20
"What would you attempt to do
206
485000
2000
"Co byś zrobił,
08:22
if you knew you could not fail?"
207
487000
3000
gdybyś wiedział, że nie może nie wyjść?"
08:25
Now this is actually a popular plaque,
208
490000
3000
To dość popularna tabliczka,
08:28
and this is a crowd of overachievers,
209
493000
2000
a tutaj mamy wielu prymusów,
08:30
so I'm betting that some of you have this plaque.
210
495000
3000
więc założę się, że wielu z was ma taką w biurze.
08:33
Don't feel ashamed.
211
498000
2000
Nie wstydźcie się.
08:35
Putting fear of failure out of your mind
212
500000
2000
Uwolnienie się od lęku przed porażką
08:37
can be a very good thing
213
502000
2000
może być bardzo korzystne,
08:39
if you're training for a triathlon
214
504000
2000
gdy trenujesz do triathlonu
08:41
or preparing to give a TEDTalk,
215
506000
3000
lub przygotowujesz wykład na TED
08:44
but personally, I think people with the power
216
509000
2000
ale uważam, że ludzie mający dość władzy,
08:46
to detonate our economy and ravage our ecology
217
511000
3000
by wysadzić w powietrze system ekonomiczny i spustoszyć ekosystem
08:49
would do better having
218
514000
2000
powinni sobie powiesić
08:51
a picture of Icarus hanging from the wall,
219
516000
2000
na ścianie obrazek Ikara,
08:53
because -- maybe not that one in particular --
220
518000
3000
-- no może niekoniecznie ten -- ponieważ
08:56
but I want them thinking about the possibility of failure
221
521000
3000
chciałabym, by myśleli o możliwości porażki
08:59
all of the time.
222
524000
2000
przez cały czas.
09:01
So we have greed,
223
526000
2000
Mamy więc chciwość,
09:03
we've got overconfidence/hubris,
224
528000
2000
mamy nadmierną pewność siebie, pychę,
09:05
but since we're here at TEDWomen,
225
530000
2000
ale skoro jesteśmy tu na spotkaniu TEDKobiet
09:07
let's consider one other factor
226
532000
2000
weźmy jeszcze pod uwagę coś,
09:09
that could be contributing in some small way
227
534000
2000
co może mieć pewien wpływ
09:11
to societal recklessness.
228
536000
2000
na społeczną lekkomyślność.
09:15
Now I'm not going to belabor this point,
229
540000
2000
Nie zamierzam się tu pastwić,
09:17
but studies do show that, as investors,
230
542000
2000
ale badania pokazują, że kobiety
09:19
women are much less prone
231
544000
2000
w roli inwestorów są znacznie mniej skłonne
09:21
to taking reckless risks than men,
232
546000
3000
podejmować brawurowe ryzyko niż mężczyźni,
09:24
precisely because, as we've already heard,
233
549000
2000
dokładnie dlatego, jak już słyszeliśmy,
09:26
women tend not to suffer from overconfidence
234
551000
3000
kobiet nie dotyka nadmiar pewności siebie
09:29
in the same way that men do.
235
554000
2000
w takim stopniu, jak mężczyzn.
09:31
So it turns out
236
556000
2000
Okazuje się,
09:33
that being paid less and praised less
237
558000
2000
że niższe zarobki i niedocenianie
09:35
has its upsides --
238
560000
2000
ma swoje zalety --
09:37
for society at least.
239
562000
2000
przynajmniej dla społeczeństwa.
09:39
The flipside of this
240
564000
2000
Z drugiej strony,
09:41
is that constantly being told
241
566000
2000
jeśli ciągle słyszysz,
09:43
that you are gifted, chosen
242
568000
2000
że masz talent, jesteś wybrańcem
09:45
and born to rule
243
570000
2000
urodzonym, by rządzić --
09:47
has distinct societal downsides.
244
572000
3000
ma to znaczące społeczne wady.
09:50
And this problem -- call it the "perils of privilege" --
245
575000
3000
Ten problem -- nazwijmy go zagrożeniem uprzywilejowania --
09:53
brings us closer, I think,
246
578000
2000
przybliża nas, moim zdaniem,
09:55
to the root of our collective recklessness.
247
580000
3000
do źródeł naszej wspólnej lekkomyślności.
09:58
Because none of us -- at least in the global North --
248
583000
2000
Nikt z nas -- przynajmniej na globalnej Północy --
10:00
neither men nor women,
249
585000
2000
ani mężczyźni, ani kobiety --
10:02
are fully exempt from this message.
250
587000
3000
nie jest tu wyjątkiem.
10:05
Here's what I'm talking about.
251
590000
2000
Już wyjaśniam, o co chodzi.
10:07
Whether we actively believe them
252
592000
2000
Niezależnie od tego, czy aktywnie w to wierzymy,
10:09
or consciously reject them,
253
594000
2000
czy też świadomie odrzucamy,
10:11
our culture remains in the grips
254
596000
2000
nasza kultura pozostaje w szponach
10:13
of certain archetypal stories
255
598000
2000
pewnych archetypowych historii
10:15
about our supremacy
256
600000
2000
o naszej wyższości
10:17
over others and over nature --
257
602000
2000
ponad innymi i ponad naturą.
10:19
the narrative of the newly discovered frontier
258
604000
3000
To opowieść o nowoodkrytych lądach,
10:22
and the conquering pioneer,
259
607000
2000
o podbojach pionierów,
10:24
the narrative of manifest destiny,
260
609000
2000
opowieść o wypełnianiu przeznaczenia,
10:26
the narrative of apocalypse and salvation.
261
611000
2000
opowieść o apokalipsie i zbawieniu.
10:28
And just when you think these stories are fading into history,
262
613000
2000
I kiedy wydaje się, że te opowieści odchodzą do lamusa,
10:30
and that we've gotten over them,
263
615000
2000
że się z nimi uporaliśmy,
10:32
they pop up in the strangest places.
264
617000
3000
pojawiają się w najdziwniejszych miejscach.
10:35
For instance, I stumbled across this advertisement
265
620000
2000
Na przykład, wpadła mi w ręce ta reklama
10:37
outside the women's washroom
266
622000
2000
przy damskiej toalecie
10:39
in the Kansas City airport.
267
624000
2000
na lotnisku w Kansas City.
10:41
It's for Motorola's new Rugged cell phone,
268
626000
2000
To nowy odporny na wszystko telefon Motoroli
10:43
and yes, it really does say,
269
628000
2000
i naprawdę slogan brzmi,
10:45
"Slap Mother Nature in the face."
270
630000
2000
"Wymierz policzek matce naturze."
10:47
And I'm not just showing it to pick on Motorola --
271
632000
2000
Nie pokazuję tego, by dokuczyć Motoroli --
10:49
that's just a bonus.
272
634000
2000
to jest bonus.
10:51
I'm showing it because --
273
636000
2000
Pokazuję to, ponieważ --
10:53
they're not a sponsor, are they? --
274
638000
2000
nie są tu sponsorem, prawda? --
10:55
because, in its own way,
275
640000
2000
ponieważ w pewnym sensie
10:57
this is a crass version
276
642000
2000
to jest prymitywna wersja
10:59
of our founding story.
277
644000
2000
naszego mitu założycielskiego.
11:01
We slapped Mother Nature around and won,
278
646000
2000
Wymierzyliśmy matce naturze policzek i wygraliśmy.
11:03
and we always win,
279
648000
2000
Zawsze wygrywamy,
11:05
because dominating nature is our destiny.
280
650000
3000
bo dominacja nad przyrodą to nasze przeznaczenie.
11:08
But this is not the only fairytale we tell ourselves about nature.
281
653000
3000
Ale to nie jedyna bajka, którą opowiadamy o naturze.
11:11
There's another one, equally important,
282
656000
3000
Jest jeszcze jedna, równie ważna,
11:14
about how that very same Mother Nature
283
659000
2000
o tym jak ta sama matka natura
11:16
is so nurturing and so resilient
284
661000
3000
jest tak żywotna i odporna,
11:19
that we can never make a dent in her abundance.
285
664000
3000
że nigdy nie zdołamy jej uszczuplić.
11:22
Let's hear from Tony Hayward again.
286
667000
2000
Posłuchajmy Tony'ego Haywarda jeszcze raz.
11:24
"The Gulf of Mexico is a very big ocean.
287
669000
3000
"Zatoka Meksykańska to wielki ocean.
11:27
The amount of oil and dispersants that we are putting into it
288
672000
3000
"Ilość ropy i dyspersantów, które tam wylewamy
11:30
is tiny in relation to the total water volume."
289
675000
3000
jest znikoma w porównaniu z całkowitą objętością wody."
11:33
In other words, the ocean is big;
290
678000
2000
Innymi słowy, ocean jest wielki;
11:35
she can take it.
291
680000
3000
da sobie radę.
11:38
It is this underlying assumption of limitlessness
292
683000
3000
To podstawowe założenie o bezkresności
11:41
that makes it possible
293
686000
2000
umożliwia nam
11:43
to take the reckless risks that we do.
294
688000
3000
lekkomyślne podejmowanie ryzyka.
11:46
Because this is our real master-narrative:
295
691000
3000
Bo to właśnie jest nasz główny motyw:
11:49
however much we mess up,
296
694000
2000
nieważne, jak narozrabiamy,
11:51
there will always be more --
297
696000
2000
zawsze będzie więcej --
11:53
more water, more land,
298
698000
3000
więcej wody, więcej ziemi,
11:56
more untapped resources.
299
701000
2000
więcej nietkniętych zasobów.
11:58
A new bubble will replace the old one.
300
703000
2000
Nowa bańka zastąpi starą.
12:00
A new technology will come along
301
705000
2000
Pojawi się nowa technologia,
12:02
to fix the messes we made with the last one.
302
707000
3000
która naprawi bałagan, który zrobiliśmy używając poprzedniej.
12:05
In a way, that is the story
303
710000
2000
W pewnym sensie, to jest historia
12:07
of the settling of the Americas,
304
712000
2000
osadnictwa w Amerykach,
12:09
the supposedly inexhaustible frontier
305
714000
2000
które wydawały się nie mieć ograniczeń,
12:11
to which Europeans escaped.
306
716000
3000
i dokąd uciekali Europejczycy.
12:14
And it's also the story of modern capitalism,
307
719000
3000
To także historia nowoczesnego kapitalizmu,
12:17
because it was the wealth from this land
308
722000
2000
bo to bogactwo tej ziemi
12:19
that gave birth to our economic system,
309
724000
3000
dało początek naszemu systemowi ekonomicznemu,
12:22
one that cannot survive without perpetual growth
310
727000
3000
który nie może przetrwać bez ciągłego wzrostu
12:25
and an unending supply
311
730000
2000
i niewyczerpanych źródeł
12:27
of new frontiers.
312
732000
2000
nowych lądów.
12:29
Now the problem is
313
734000
2000
Problem w tym,
12:31
that the story was always a lie.
314
736000
2000
że ta historia zawsze była bujdą.
12:33
The Earth always did have limits.
315
738000
2000
Ziemia zawsze miała swe ograniczenia,
12:35
They were just beyond our sights.
316
740000
2000
tylko że były poza naszym zasięgiem.
12:37
And now we are hitting those limits
317
742000
2000
A teraz zderzamy się z nimi
12:39
on multiple fronts.
318
744000
3000
na wielu różnych frontach.
12:42
I believe that we know this,
319
747000
2000
Wierzę, że to wiemy,
12:44
yet we find ourselves trapped in a kind of narrative loop.
320
749000
3000
ale znaleźliśmy się w potrzasku pętli narracyjnej.
12:47
Not only do we continue to tell and retell
321
752000
3000
Nie tylko powtarzamy w kółko
12:50
the same tired stories,
322
755000
2000
te same głodne kawałki,
12:52
but we are now doing so
323
757000
2000
ale teraz robimy to
12:54
with a frenzy and a fury
324
759000
2000
tak gorączkowo i z furią,
12:56
that, frankly, verges on camp.
325
761000
3000
że prawdę mówiąc ociera się o farsę.
12:59
How else to explain the cultural space
326
764000
3000
Jak inaczej wyjaśnić niszę kulturową
13:02
occupied by Sarah Palin?
327
767000
2000
zajmowaną przez Sarę Palin.
13:04
Now on the one hand,
328
769000
2000
Z jednej strony,
13:06
exhorting us to "drill, baby, drill,"
329
771000
2000
napomina nas "wywierć, dziecko, dziurę,"
13:08
because God put those resources into the ground
330
773000
3000
bo Bóg umieścił te zasoby w ziemi,
13:11
in order for us to exploit them,
331
776000
3000
byśmy mogli je wydobyć,
13:14
and on the other, glorying in the wilderness
332
779000
3000
a z drugiej strony, wysławia dziką przyrodę
13:17
of Alaska's untouched beauty
333
782000
2000
i nieskażone piękno Alaski
13:19
on her hit reality TV show.
334
784000
3000
w popularnym telewizyjnym show.
13:22
The twin message is as comforting as it is mad.
335
787000
3000
Ten podwójny przekaz jest tak kojący, jak i szaleńczy.
13:25
Ignore those creeping fears
336
790000
2000
Ignoruj ten oślizgły lęk,
13:27
that we have finally hit the wall.
337
792000
2000
że w końcu jesteśmy u kresu.
13:29
There are still no limits.
338
794000
2000
Nie ma ograniczeń.
13:31
There will always be another frontier.
339
796000
3000
Zawsze będą nowe lądy.
13:34
So stop worrying and keep shopping.
340
799000
3000
Więc przestań się zamartwiać i idź na zakupy.
13:37
Now, would that this were just about
341
802000
2000
Gdybyż tylko chodziło jedynie
13:39
Sarah Palin and her reality TV show.
342
804000
2000
o Sarę Palin i jej program telewizyjny.
13:41
In environmental circles,
343
806000
2000
Wśrod obrońców przyrody,
13:43
we often hear that, rather than shifting to renewables,
344
808000
3000
często się słyszy, że zamiast przestawiać się na surowce odnawialne,
13:46
we are continuing with business as usual.
345
811000
3000
wciąż robimy to, co do tej pory.
13:49
This assessment, unfortunately,
346
814000
2000
Ten pogląd, niestety,
13:51
is far too optimistic.
347
816000
2000
jest daleko zbyt optymistyczny.
13:53
The truth is that we have already exhausted
348
818000
3000
Prawda jest taka, że wyczerpaliśmy
13:56
so much of the easily accessible fossil fuels
349
821000
3000
tak wiele łatwodostępnych źródeł paliw,
13:59
that we have already entered
350
824000
2000
że weszliśmy już
14:01
a far riskier business era,
351
826000
3000
w dużo bardziej ryzykowną erę biznesu,
14:04
the era of extreme energy.
352
829000
2000
erę energii ekstremalnej.
14:06
So that means drilling for oil in the deepest water,
353
831000
3000
Oznacza to odwierty w najgłębszych wodach,
14:09
including the icy Arctic seas,
354
834000
2000
także w zamarzniętych morzach Arktyki,
14:11
where a clean-up may simply be impossible.
355
836000
3000
gdzie posprzątanie może być po prostu niemożliwe.
14:14
It means large-scale hydraulic fracking for gas
356
839000
3000
Oznacza to szczelinowanie gazu łupkowego na wielką skalę,
14:17
and massive strip-mining operations for coal,
357
842000
2000
ogromne, odkrywkowe kopalnie węgla,
14:19
the likes of which we haven't yet seen.
358
844000
3000
jakich jeszcze świat nie widział.
14:22
And most controversially, it means the tar sands.
359
847000
3000
I najbardziej kontrowersyjne, piaski roponośne.
14:25
I'm always surprised by how little
360
850000
2000
Zawsze mnie zadziwia,
14:27
people outside of Canada
361
852000
2000
jak niewiele ludzie spoza Kanady
14:29
know about the Alberta Tar Sands,
362
854000
2000
wiedzą o piaskach roponośnych w Albercie,
14:31
which this year are projected to become
363
856000
2000
które według prognoz, w tym roku staną się
14:33
the number one source of imported oil
364
858000
3000
najważniejszym źródłem ropy importowanej
14:36
to the United States.
365
861000
2000
przez Stany Zjednoczone.
14:38
It's worth taking a moment to understand this practice,
366
863000
3000
Warto chwilę zastanowić się nad tym zjawiskiem,
14:41
because I believe it speaks to recklessness
367
866000
2000
bo uważam, że mówi więcej o lekkomyślności
14:43
and the path we're on
368
868000
2000
i drodze, którą obraliśmy,
14:45
like little else.
369
870000
2000
niż cokolwiek innego.
14:47
So this is where the tar sands live,
370
872000
3000
Tutaj właśnie znajdują się piaski roponośne,
14:50
under one of the last magnificent
371
875000
2000
pod jednymi z ostatnich wspaniałych
14:52
Boreal forests.
372
877000
2000
lasów borealnych.
14:54
The oil is not liquid.
373
879000
2000
Ropa nie jest płynna,
14:56
You can't just drill a hole and pump it out.
374
881000
2000
nie można po prostu wywiercić dziury i jej wypompować.
14:58
Tar sand's oil is solid,
375
883000
2000
Ropa z piasków jest w stanie stałym,
15:00
mixed in with the soil.
376
885000
2000
wymieszana z glebą.
15:02
So to get at it,
377
887000
2000
By ją wydobyć,
15:04
you first have to get rid of the trees.
378
889000
3000
najpierw trzeba usunąć drzewa.
15:07
Then, you rip off the topsoil
379
892000
2000
Potem zerwać powierzchniową warstwę gleby,
15:09
and get at that oily sand.
380
894000
3000
aby dobrać się do piasków roponośnych.
15:12
The process requires a huge amount of water,
381
897000
3000
Cały proces wymaga ogromnych ilości wody,
15:15
which is then pumped into massive toxic tailing ponds.
382
900000
4000
która jest potem przepompowywana do wielkich toksycznych zbiorników.
15:19
That's very bad news for local indigenous people
383
904000
3000
To bardzo zła wiadomość dla lokalnych mieszkańców,
15:22
living downstream
384
907000
2000
którzy żyją w dole rzeki
15:24
who are reporting alarmingly high cancer rates.
385
909000
3000
i zgłaszają alarmująco wysoką zachorowalność na raka.
15:27
Now looking at these images,
386
912000
2000
Patrząc na te zdjęcia,
15:29
it's difficult to grasp the scale of this operation,
387
914000
3000
trudno jest pojąć ogrom tego przedsięwzięcia,
15:32
which can already be seen from space
388
917000
3000
które jest już widoczne z kosmosu,
15:35
and could grow to an area the size of England.
389
920000
3000
a może rozrosnąć się do rozmiarów Anglii.
15:38
I find it helps actually
390
923000
2000
Pomaga, gdy przyjrzymy się
15:40
to look at the dump trucks that move the earth,
391
925000
2000
ciężarówkom przewożącym ziemię,
15:42
the largest ever built.
392
927000
2000
największym, jakie istnieją.
15:44
That's a person down there by the wheel.
393
929000
2000
Tam przy kole stoi człowiek.
15:46
My point is that
394
931000
2000
Mam na myśli,
15:48
this is not oil drilling.
395
933000
2000
że to nie są odwierty,
15:50
It's not even mining.
396
935000
2000
to nie jest nawet kopalnia,
15:52
It is terrestrial skinning.
397
937000
2000
to jest obdzieranie ziemi ze skóry.
15:54
Vast, vivid landscapes
398
939000
2000
Rozległym, kolorowym połaciom ziemi
15:56
are being gutted,
399
941000
2000
wypruwa się flaki
15:58
left monochromatic gray.
400
943000
2000
i pozostawia jednolicie szarymi.
16:00
Now I should confess that as [far as] I'm concerned
401
945000
3000
Muszę wyznać, że jeśli o mnie chodzi,
16:03
this would be an abomination
402
948000
2000
to byłoby to obrzydliwe,
16:05
if it emitted not one particle of carbon.
403
950000
2000
nawet gdyby nie wytwarzało ani grama dwutlenku węgla.
16:07
But the truth is that, on average,
404
952000
3000
Ale w rzeczywistości, średnio,
16:10
turning that gunk into crude oil
405
955000
3000
przetworzenie tego paskudztwa w ropę
16:13
produces about three times more greenhouse gas pollution
406
958000
3000
prowadzi do wytworzenia trzy razy więcej gazów cieplarnianych,
16:16
than it does to produce conventional oil
407
961000
2000
niż konwencjonalna produkcja ropy
16:18
in Canada.
408
963000
2000
w Kanadzie.
16:20
How else to describe this,
409
965000
2000
Jak inaczej to nazwać,
16:22
but as a form of mass insanity?
410
967000
3000
niż rodzajem masowego obłąkania?
16:25
Just when we know we need to be learning
411
970000
3000
Gdy już wiemy, że musimy się nauczyć,
16:28
to live on the surface of our planet,
412
973000
2000
jak żyć na naszej planecie,
16:30
off the power of sun, wind and waves,
413
975000
3000
korzystając z energii słońca, wiatru i fal,
16:33
we are frantically digging
414
978000
2000
a gorączkowo kopiemy,
16:35
to get at the dirtiest,
415
980000
2000
by uzyskać najbrudniejsze,
16:37
highest-emitting stuff imaginable.
416
982000
3000
świństwo o najwyższych możliwych emisjach.
16:40
This is where our story of endless growth
417
985000
2000
Opowieść o nieskończonym wzroście
16:42
has taken us,
418
987000
2000
przywiodła nas właśnie tu,
16:44
to this black hole at the center of my country --
419
989000
3000
do tej czarnej dziury ziejącej w środku mojego kraju --
16:47
a place of such planetary pain
420
992000
2000
do miejsca tak wielkiego bólu,
16:49
that, like the BP gusher,
421
994000
2000
że tak jak i wytrysk ropy BP,
16:51
one can only stand to look at it for so long.
422
996000
4000
trudno to dalej znosić.
16:55
As Jared Diamond and others have shown us,
423
1000000
3000
Jak pokazał nam Jared Diamond, i inni,
16:58
this is how civilizations commit suicide,
424
1003000
3000
tak właśnie cywilizacje popełniają samobójstwo,
17:01
by slamming their foot on the accelerator
425
1006000
3000
wciskając gaz do dechy,
17:04
at the exact moment
426
1009000
2000
dokładnie w momencie,
17:06
when they should be putting on the brakes.
427
1011000
2000
gdy powinny wcisnąć hamulec.
17:08
The problem is that our master-narrative
428
1013000
3000
Sęk w tym, że nasza wielka opowieść
17:11
has an answer for that too.
429
1016000
2000
i na to ma odpowiedź.
17:13
At the very last minute, we are going to get saved
430
1018000
3000
W ostatniej chwili zostaniemy uratowani,
17:16
just like in every Hollywood movie,
431
1021000
2000
jak w każdym hollywoodzkim filmie,
17:18
just like in the Rapture.
432
1023000
3000
jak w filmie "Ekstaza".
17:21
But, of course, our secular religion is technology.
433
1026000
3000
Ale oczywiście naszą świecką religią jest technologia.
17:24
Now, you may have noticed
434
1029000
2000
Może zauważyliście,
17:27
more and more headlines like these.
435
1032000
2000
że coraz więcej jest takich nagłówków w prasie.
17:29
The idea behind this form of "geoengineering" as it's called,
436
1034000
3000
Działanie tej formy geoinżynierii
17:32
is that, as the planet heats up,
437
1037000
2000
polega na tym, że gdy planeta się ociepli,
17:34
we may be able to shoot sulfates and aluminum particles
438
1039000
3000
będziemy mogli wystrzelić siarczany i związku glinu
17:37
into the stratosphere
439
1042000
2000
do stratosfery,
17:39
to reflect some of the sun's rays
440
1044000
2000
aby odbijały część promieni słonecznych
17:41
back to space,
441
1046000
2000
z powrotem w przestrzeń kosmiczną,
17:43
thereby cooling the planet.
442
1048000
3000
ochładzając w ten sposób planetę.
17:46
The wackiest plan -- and I'm not making this up --
443
1051000
2000
Ten stuknięty plan -- nie zmyślam tego --
17:48
would put what is essentially a garden hose
444
1053000
3000
polega na wywieszeniu wielkiej rury
17:51
18-and-a-half miles high into the sky,
445
1056000
3000
30 km nad ziemią,
17:54
suspended by balloons,
446
1059000
2000
podwieszonej na balonach,
17:56
to spew sulfur dioxide.
447
1061000
2000
by rozpylała dwutlenek siarki.
17:58
So, solving the problem of pollution with more pollution.
448
1063000
3000
Czyli zwalczamy zanieczyszczenia poprzez dalsze zanieczyszczanie.
18:01
Think of it as the ultimate junk shot.
449
1066000
3000
Można to porównać do ostatecznego strzału śmieciami.
18:05
The serious scientists involved in this research
450
1070000
2000
Poważni naukowcy zaangażowani w te badania
18:07
all stress that these techniques
451
1072000
2000
wszyscy podkreślają, że te techniki
18:09
are entirely untested.
452
1074000
2000
wcale nie były testowane.
18:11
They don't know if they'll work,
453
1076000
2000
Nie wiedzą, czy zadziałają
18:13
and they have no idea
454
1078000
2000
i nie mają pojęcia,
18:15
what kind of terrifying side effects they could unleash.
455
1080000
3000
jakie straszne efekty uboczne mogą im towarzyszyć.
18:18
Nevertheless, the mere mention of geoengineering
456
1083000
3000
Niemniej jednak, każda wzmianka o geoinżynierii
18:21
is being greeted in some circles,
457
1086000
2000
witana jest w pewnych kręgach --
18:23
particularly media circles,
458
1088000
2000
szczególnie związanych z mediami --
18:25
with a relief tinged with euphoria.
459
1090000
2000
westchnieniem ulgi pomieszanej z euforią.
18:27
An escape hatch has been reached.
460
1092000
2000
Znaleźliśmy wyjście awaryjne.
18:29
A new frontier has been found.
461
1094000
2000
Odkryto nowe lądy.
18:31
Most importantly,
462
1096000
2000
I najważniejsze,
18:33
we don't have to change our lifestyles after all.
463
1098000
2000
nie musimy wcale zmieniać stylu życia.
18:35
You see, for some people,
464
1100000
2000
Dla niektórych,
18:37
their savior is a guy in a flowing robe.
465
1102000
2000
zbawcą jest koleś w powłóczystej szacie.
18:39
For other people, it's a guy with a garden hose.
466
1104000
3000
Dla innych, facet z wielką rurą.
18:43
We badly need some new stories.
467
1108000
3000
Bardzo potrzebujemy nowych opowieści.
18:46
We need stories that have different kinds of heroes
468
1111000
3000
Potrzebujemy opowieści o bohaterach innego rodzaju,
18:49
willing to take different kinds of risks --
469
1114000
3000
skłonnych podejmować inne ryzyko --
18:52
risks that confront recklessness head on,
470
1117000
2000
ryzyko stawienia czoła lekkomyślności,
18:54
that put the precautionary principle into practice,
471
1119000
3000
stosowania zasady ostrożności w praktyce,
18:57
even if that means through direct action --
472
1122000
3000
nawet jeśli oznacza to bezpośrednie działanie --
19:00
like hundreds of young people willing to get arrested,
473
1125000
2000
jak w przypadku setek młodych ludzi aresztowanych
19:02
blocking dirty power plants
474
1127000
2000
za blokowanie brudnych elektrowni
19:04
or fighting mountaintop-removal coal mining.
475
1129000
3000
lub zwalczających odkrywkowe wydobycie węgla.
19:07
We need stories
476
1132000
2000
Potrzebujemy opowieści,
19:09
that replace that linear narrative of endless growth
477
1134000
3000
które zastąpią tę liniową historię niekończącego się wzrostu,
19:12
with circular narratives
478
1137000
2000
nowymi cyklicznymi opowieściami,
19:14
that remind us
479
1139000
2000
które przypomną nam,
19:16
that what goes around comes around.
480
1141000
2000
że co człowiek zasieje, to zbierze;
19:18
That this is our only home.
481
1143000
2000
że to nasz jedyny dom;
19:20
There is no escape hatch.
482
1145000
2000
że nie ma wyjścia awaryjnego.
19:22
Call it karma, call it physics,
483
1147000
3000
Nazwijcie to karmą, fizyką,
19:25
action and reaction, call it precaution --
484
1150000
3000
prawem akcji-reakcji, zasadą ostrożności:
19:28
the principle that reminds us
485
1153000
2000
regułę przypominającą nam,
19:30
that life is too precious to be risked
486
1155000
2000
że życie jest zbyt cenne, by je narażać
19:32
for any profit.
487
1157000
2000
niezależnie od możliwych zysków.
19:34
Thank you.
488
1159000
2000
Dziękuję.
19:36
(Applause)
489
1161000
7000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Naomi Klein - Journalist, activistNaomi Klein is a public intellectual, journalist and activist.
Why you should listen
In her first book, No Logo: Taking Aim at the Brand Bullies, Naomi Klein made a strong case against the takeover of public life by global corporations and brands. She ended that pre-internet essay suggesting as a counterpoint that everyone could become their own "personal brand." In her most recent book, No Is Not Enough: Resisting Trump's Shock Politics and Winning the World We Need, she analyzes how social media has made the idea of personal branding commonplace -- and how it helped Donald Trump become the first brand-president.
Klein's other books The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism and This Changes Everything: Capitalism vs. The Climate have also energized the global conversation. Klein is a board member of climate-action group 350.org and one of the organizers of Canada’s Leap Manifesto, and in 2015 she helped launch Pope Francis’s historic encyclical on ecology. In 2016, she received the Sydney Peace Prize for "inspiring us to stand up locally, nationally and internationally to demand a new agenda for sharing the planet that respects human rights and equality."
Naomi Klein | Speaker | TED.com