ABOUT THE SPEAKER
Naomi Klein - Journalist, activist
Naomi Klein is a public intellectual, journalist and activist.

Why you should listen

In her first book, No Logo: Taking Aim at the Brand Bullies, Naomi Klein made a strong case against the takeover of public life by global corporations and brands. She ended that pre-internet essay suggesting as a counterpoint that everyone could become their own "personal brand." In her most recent book, No Is Not Enough: Resisting Trump's Shock Politics and Winning the World We Need, she analyzes how social media has made the idea of personal branding commonplace -- and how it helped Donald Trump become the first brand-president.

Klein's other books The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism and This Changes Everything: Capitalism vs. The Climate have also energized the global conversation. Klein is a board member of climate-action group 350.org and one of the organizers of Canada’s Leap Manifesto, and in 2015 she helped launch Pope Francis’s historic encyclical on ecology. In 2016, she received the Sydney Peace Prize for "inspiring us to stand up locally, nationally and internationally to demand a new agenda for sharing the planet that respects human rights and equality."

More profile about the speaker
Naomi Klein | Speaker | TED.com
TEDWomen 2010

Naomi Klein: Addicted to risk

Naomi Klein: Uzależnienie od ryzyka

Filmed:
1,031,224 views

Kilka dni przed tym wystąpieniem, dziennikarka Naomi Klein wypłynęła łodzią na wody Zatoki Meksykańskiej, by przyjrzeć się katastrofalnym skutkom wycieku ropy z platformy BP. Nasze społeczeństwo stało się uzależnione od podejmowania skrajnego ryzyka związanego z poszukiwaniem nowych źródeł energii i nowych instrumentów finansowych... i zbyt często zostajemy z bałaganem do sprzątnięcia. Pytanie Klein brzmi: Jaki jest plan B?
- Journalist, activist
Naomi Klein is a public intellectual, journalist and activist. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
I just did something I've never doneGotowe before.
0
0
3000
Ostatnio po raz pierwszy
00:18
I spentwydany a weektydzień at seamorze on a researchBadania vesselstatek.
1
3000
3000
spędziłam tydzień na morzu, na statku badawczym.
00:21
Now I'm not a scientistnaukowiec,
2
6000
2000
Nie jestem naukowcem,
00:23
but I was accompanyingtowarzyszące a remarkableznakomity scientificnaukowy teamzespół
3
8000
3000
ale towarzyszyłam niezykłemu zespołowi badawczemu
00:26
from the UniversityUniwersytet of SouthPołudniowa FloridaFlorida
4
11000
2000
z Uniwersytetu Południowej Florydy,
00:28
who have been trackingśledzenie the travelspodróże of BP'sBP oilolej
5
13000
3000
który śledził przemieszczanie się ropy BP
00:31
in the GulfZatoka of MexicoMeksyk.
6
16000
2000
w Zatoce Meksykańskiej.
00:33
This is the boatłódź we were on, by the way.
7
18000
3000
Na tej właśnie łodzi byliśmy.
00:36
The scientistsnaukowcy I was with
8
21000
2000
Naukowcy, którym towarzyszyłam,
00:38
were not studyingstudiować the effectefekt of the oilolej and dispersantsŚrodki dyspergujące on the bigduży stuffrzeczy --
9
23000
3000
nie badali wpływu ropy i jej dyspersantów na duże stworzenia --
00:41
the birdsptaki, the turtlesżółwie,
10
26000
2000
ptaki, żółwie,
00:43
the dolphinsDelfiny, the glamorousczarujący stuffrzeczy.
11
28000
2000
delfiny, te efektowne zwierzęta.
00:45
They're looking at the really little stuffrzeczy
12
30000
3000
Przyglądali się małym żyjątkom,
00:48
that getsdostaje eatenjeść by the slightlynieco lessmniej little stuffrzeczy
13
33000
3000
które są zjadane przez nieco większe żyjątka,
00:51
that eventuallyostatecznie getsdostaje eatenjeść by the bigduży stuffrzeczy.
14
36000
3000
które to zostają zjedzone przez duże zwierzęta.
00:54
And what they're findingodkrycie
15
39000
2000
I odkryli,
00:56
is that even traceślad amountskwoty of oilolej and dispersantsŚrodki dyspergujące
16
41000
3000
że nawet śladowe ilości ropy i dyspersantów
00:59
can be highlywysoko toxictoksyczny to phytoplanktonfitoplankton,
17
44000
2000
mogą być silnie toksyczne dla fitoplanktonu,
01:01
whichktóry is very badzły newsAktualności,
18
46000
2000
a to zła wiadomość,
01:03
because so much life dependszależy on it.
19
48000
3000
bo tyle żywych organizmów od niego zależy.
01:06
So contraryprzeciwnie to what we heardsłyszał a fewkilka monthsmiesiące back
20
51000
2000
A więc przeciwnie do tego, co słyszeliśmy kilka miesięcy temu,
01:08
about how 75 percentprocent of that oilolej
21
53000
2000
o tym, że 75% tej ropy
01:10
sortsortować of magicallymagicznie disappearedzniknął
22
55000
2000
jakoś magicznie zniknęło
01:12
and we didn't have to worrymartwić się about it,
23
57000
2000
i nie musimy się o nią martwić,
01:14
this disasterkatastrofa is still unfoldingrozwijanie.
24
59000
3000
katastrofa wciąż postępuje.
01:17
It's still workingpracujący its way up the foodjedzenie chainłańcuch.
25
62000
3000
I przesuwa się w górę łańcucha pokarmowego.
01:20
Now this shouldn'tnie powinien come as a surpriseniespodzianka to us.
26
65000
3000
A nie powinno nas to zaskakiwać.
01:23
RachelRachel CarsonCarson --
27
68000
2000
Rachel Carson --
01:25
the godmotherMatka chrzestna of modernnowoczesny environmentalismOchrona środowiska --
28
70000
2000
matka chrzestna współczesnej ekologii --
01:27
warnedostrzegł us about this very thing
29
72000
2000
ostrzegała nas właśnie przed tym
01:29
back in 1962.
30
74000
2000
już w 1962 roku.
01:31
She pointedspiczasty out that the "controlkontrola menmężczyźni" --
31
76000
2000
Zwracała uwagę, że ludzie u władzy --
01:33
as she callednazywa them --
32
78000
2000
jak ich nazywała --
01:35
who carpet-bombedCarpet-Bombed townsmiasta and fieldspola
33
80000
2000
którzy rozpylali nad miastami i polami
01:37
with toxictoksyczny insecticidesśrodki owadobójcze like DDTDDT,
34
82000
3000
toksyczne środki owadobójcze, jak DDT,
01:40
were only tryingpróbować to killzabić the little stuffrzeczy, the insectsowady,
35
85000
3000
próbowali tylko zabić małe zwierzęta, owady,
01:43
not the birdsptaki.
36
88000
2000
a nie ptaki.
01:45
But they forgotzapomniałem this:
37
90000
2000
Ale zapomnieli o jednym:
01:47
the factfakt that birdsptaki dinejeść obiad on grubslarwy,
38
92000
2000
że gąsienice to dla ptaków obiad,
01:49
that robinsRobins eatjeść lots of wormsrobaki
39
94000
2000
że rudziki jedzą mnóstwo robaków,
01:51
now saturatednasycony with DDTDDT.
40
96000
3000
teraz nasyconych DDT.
01:54
And so, robinRobin eggsjaja failednie udało się to hatchkreskowania,
41
99000
3000
A więc, z jajek rudzików nic się nie wylęgało,
01:57
songbirdsPtaki śpiewające diedzmarły enen massemasse,
42
102000
2000
ptaki śpiewające masowo zdychały,
01:59
townsmiasta fellspadł silentcichy.
43
104000
2000
miasta umilkły.
02:01
ThusW ten sposób the titletytuł "SilentCichy SpringWiosna."
44
106000
3000
Stąd tytuł "Cicha wiosna".
02:05
I've been tryingpróbować to pinpointsprecyzować
45
110000
2000
Próbuję zrozumieć,
02:07
what keepstrzyma drawingrysunek me back to the GulfZatoka of MexicoMeksyk,
46
112000
2000
co skłania mnie do powrotu do Zatoki Meksykańskiej,
02:09
because I'm CanadianKanadyjski,
47
114000
2000
jestem Kanadyjką
02:11
and I can drawrysować no ancestralrodowego tieswięzi.
48
116000
2000
więc nie mam tam korzeni.
02:13
And I think what it is
49
118000
2000
Myślę, że chodzi o to,
02:15
is I don't think we have fullycałkowicie come to termswarunki
50
120000
3000
że nie w pełni pogodziliśmy się
02:18
with the meaningznaczenie of this disasterkatastrofa,
51
123000
3000
ze znaczeniem tej katastrofy,
02:21
with what it meantOznaczało to witnessświadek a holeotwór
52
126000
3000
z tym, co znaczy ujrzeć dziurę
02:24
rippedpodarte in our worldświat,
53
129000
2000
wydartą w naszym świecie,
02:26
with what it meantOznaczało to watch the contentszawartość of the EarthZiemia
54
131000
3000
z tym, co znaczy oglądać, jak trzewia Ziemi
02:29
gushWytrysk forthnaprzód on liverelacja na żywo TVTELEWIZOR,
55
134000
2000
wylewają się na żywo w telewizji,
02:31
24 hoursgodziny a day,
56
136000
2000
24 godziny na dobę,
02:33
for monthsmiesiące.
57
138000
2000
miesiącami.
02:35
After tellingwymowny ourselvesmy sami for so long
58
140000
3000
Tak długo przekonywaliśmy siebie,
02:38
that our toolsprzybory and technologytechnologia can controlkontrola natureNatura,
59
143000
3000
że nasze narzędzia i technologie mogą kontrolować naturę,
02:41
suddenlynagle we were face-to-facetwarzą w twarz
60
146000
2000
a nagle musieliśmy zmierzyć się
02:43
with our weaknessosłabienie,
61
148000
2000
z naszą słabością,
02:45
with our lackbrak of controlkontrola,
62
150000
2000
z brakiem kontroli,
02:47
as the oilolej burstrozerwanie out
63
152000
2000
gdy ropa przebijała się
02:49
of everykażdy attemptpróba to containzawierać it --
64
154000
3000
przy każdej próbie jej powstrzymania,
02:52
"topTop hatskapelusze," "topTop killszabija"
65
157000
2000
kopuły, ciężki muł,
02:54
and, mostwiększość memorablyzapamiętano, the "junkdżonka shotstrzał" --
66
159000
2000
i pamiętny zastrzyk śmieci --
02:56
the brightjasny ideapomysł
67
161000
2000
świetny pomysł,
02:58
of firingwypalania oldstary tiresopony and golfgolf ballskulki
68
163000
3000
by wystrzelić stare opony i piłeczki golfowe
03:01
down that holeotwór in the worldświat.
69
166000
2000
do tej dziury w osnowie świata.
03:03
But even more strikinguderzający
70
168000
2000
Ale jeszcze bardziej uderzająca
03:05
than the ferociousokrutny powermoc emanatingemanując from that well
71
170000
3000
niż brutalna siła emanująca z tego odwiertu,
03:08
was the recklessnesslekkomyślność
72
173000
2000
była bezmyślność,
03:10
with whichktóry that powermoc was unleashedUnleashed --
73
175000
2000
z jaką tę siłę uwolniono --
03:12
the carelessnessniedbalstwa, the lackbrak of planningplanowanie
74
177000
3000
lekkomyślność, brak planowania,
03:15
that characterizedcharakteryzuje the operationoperacja
75
180000
2000
charakterystyczne dla tej operacji,
03:17
from drillingwiercenie to clean-upCzyszczenie.
76
182000
3000
od odwiertu, do sprzątania.
03:20
If there is one thing
77
185000
2000
Jedna rzecz stała się jasna
03:22
BP'sBP waterywodnisty improvImprov actdziałać madezrobiony clearjasny,
78
187000
3000
wraz ze łzawą obietnicą poprawy BP,
03:25
it is that, as a culturekultura,
79
190000
2000
że jako kultura
03:27
we have becomestają się fardaleko too willingskłonny to gamblehazard
80
192000
2000
zbyt łatwo zgadzamy się ryzykować
03:29
with things that are preciouscenny
81
194000
2000
rzeczami, które są drogocenne
03:31
and irreplaceableniezastąpione,
82
196000
2000
i niezastępowalne --
03:33
and to do so withoutbez a back-upback-up planplan,
83
198000
3000
i to bez planu B,
03:36
withoutbez an exitwyjście strategystrategia.
84
201000
2000
bez wyjścia awaryjnego.
03:38
And BPBP was hardlyledwie
85
203000
2000
A BP nie było
03:40
our first experiencedoświadczenie of this in recentniedawny yearslat.
86
205000
2000
naszym pierwszym wypadkiem w ostatnich latach.
03:42
Our leadersprzywódcy barrelbeczka into warswojny,
87
207000
2000
Nasi przywódcy wkręcają się w wojny,
03:44
tellingwymowny themselvessami happyszczęśliwy storieshistorie
88
209000
2000
opowiadając słodkie historyjki,
03:46
about cakewalkscakewalks and welcomeWitamy paradesparady.
89
211000
3000
że to będzie bułka z masłem i powitalne przyjęcie,
03:49
Then, it is yearslat of deadlyśmiertelnie damageuszkodzić controlkontrola,
90
214000
3000
a potem latami zmagamy się z opanowaniem śmiertelnych strat,
03:52
FrankensteinsFrankensteins of siegesoblężenia and surgesprzepięcia
91
217000
3000
Frankensteinami oblężenia i podboju,
03:55
and counter-insurgencieszwalczania rebelii,
92
220000
2000
anty-powstaniami,
03:57
and oncepewnego razu again, no exitwyjście strategystrategia.
93
222000
3000
i znowu, sytuacją bez wyjścia.
04:00
Our financialbudżetowy wizardsczarodzieje routinelyrutynowo fallspadek victimofiara
94
225000
3000
Nasi finansowi czarodzieje także regularnie padają ofiarą
04:03
to similarpodobny overconfidencezbytnia pewność siebie,
95
228000
2000
nadmiernej pewności siebie,
04:05
convincingprzekonujący themselvessami that the latestnajnowszy bubblebańka
96
230000
2000
przekonując sami siebie, że najnowsza bańka
04:07
is a newNowy kinduprzejmy of marketrynek --
97
232000
2000
to nowy rodzaj rynku --
04:09
the kinduprzejmy that never goesidzie down.
98
234000
2000
takiego, który nigdy nie ma bessy.
04:11
And when it inevitablynieuchronnie does,
99
236000
2000
A gdy w nieunikniony sposób ma,
04:13
the bestNajlepiej and the brightestnajjaśniejszy
100
238000
2000
najlepsi i najsprytniejsi
04:15
reachdosięgnąć for the financialbudżetowy equivalentrównowartość of the junkdżonka shotstrzał --
101
240000
2000
sięgają po finansowy odpowiednik strzału śmieciami,
04:17
in this casewalizka, throwingrzucanie massivemasywny amountskwoty
102
242000
2000
czyli wystrzeliwują ogromne sumy
04:19
of much-neededbardzo potrzebne publicpubliczny moneypieniądze
103
244000
2000
potrzebnych na co innego publicznych pieniędzy
04:21
down a very differentróżne kinduprzejmy of holeotwór.
104
246000
3000
do swego rodzaju dziury.
04:24
As with BPBP, the holeotwór does get pluggedpodłączony,
105
249000
2000
I tak jak przy BP, dziura zostaje zatkana,
04:26
at leastnajmniej temporarilytymczasowo,
106
251000
2000
przynajmniej tymczasowo,
04:28
but not before
107
253000
2000
ale najpierw
04:30
exactingwymagający a tremendousogromny pricecena.
108
255000
2000
trzeba zapłacić ogromną cenę.
04:32
We have to figurepostać out
109
257000
2000
Musimy zastanowić się,
04:34
why we keep lettingpuszczanie this happenzdarzyć,
110
259000
2000
dlaczego pozwalamy, by tak się działo,
04:36
because we are in the midstŚrodek
111
261000
2000
bo właśnie jesteśmy w trakcie
04:38
of what maymoże be our highest-stakesnajwyższe stawki gamblehazard of all --
112
263000
3000
gry o być może najwyższą stawkę:
04:41
decidingdecydowanie what to do, or not to do,
113
266000
2000
decydujemy co zrobić, lub nie,
04:43
about climateklimat changezmiana.
114
268000
2000
ze zmianami klimatu.
04:45
Now as you know,
115
270000
2000
Jak wiecie,
04:47
a great dealsprawa of time is spentwydany,
116
272000
2000
wiele czasu poświęca się
04:49
in this countrykraj and around the worldświat,
117
274000
2000
w tym kraju i na całym świecie
04:51
insidewewnątrz the climateklimat debatedebata,
118
276000
2000
na dyskusje o klimacie.
04:53
on the questionpytanie of, "What if the IPCIPC scientistsnaukowcy
119
278000
3000
Na pytanie, "A co jeśli naukowcy z IPC
04:56
are all wrongźle?"
120
281000
2000
się mylą?"
04:58
Now a fardaleko more relevantistotnych questionpytanie --
121
283000
2000
Znacznie ważniejsze jest pytanie --
05:00
as MITMIT physicistfizyk EvelynEvelyn FoxFox KellerKeller putsstawia it --
122
285000
3000
jak to ujęła Evelyn Fox Keller, fizyk z MIT --
05:03
is, "What if those scientistsnaukowcy are right?"
123
288000
4000
"A co jeśli ci naukowcy mają rację?"
05:08
GivenBiorąc pod uwagę the stakespula, the climateklimat crisiskryzys
124
293000
2000
Zważywszy na stawkę, kryzys klimatyczny
05:10
clearlywyraźnie callspołączenia for us to actdziałać
125
295000
2000
naprawdę wymaga naszych działań,
05:12
basedna podstawie on the precautionaryzapobiegawczy principlezasada --
126
297000
3000
w oparciu o zasadę ostrożności --
05:15
the theoryteoria that holdstrzyma
127
300000
2000
która głosi,
05:17
that when humanczłowiek healthzdrowie and the environmentśrodowisko
128
302000
2000
że jeśli ludzkie zdrowie i środowisko naturalne
05:19
are significantlyznacząco at riskryzyko
129
304000
2000
są narażone na niebezpieczeństwo,
05:21
and when the potentialpotencjał damageuszkodzić is irreversiblenieodwracalne,
130
306000
3000
a potencjalne zniszczenia są nieodwracalne,
05:24
we cannotnie może affordpozwolić sobie to wait
131
309000
2000
nie wolno czekać
05:26
for perfectidealny scientificnaukowy certaintypewność.
132
311000
2000
na uzyskanie całkowitej naukowej pewności.
05:28
Better to errERR on the sidebok of cautionnależy zachować ostrożność.
133
313000
3000
Lepiej być zbyt ostrożnym.
05:31
More overtjawny, the burdenobciążenie of provingdowodzić
134
316000
2000
Mówiąc wprost, ciężar dowodu,
05:33
that a practicećwiczyć is safebezpieczny
135
318000
2000
że dana działalność jest bezpieczna,
05:35
should not be placedumieszczony on the publicpubliczny that would be harmedskrzywdzony,
136
320000
3000
nie powinien spoczywać na społeczności, która może ucierpieć,
05:38
but ratherraczej on the industryprzemysł that standsstojaki to profitzysk.
137
323000
3000
ale na przemyśle, który zgarnie zyski.
05:42
But climateklimat policypolityka in the wealthyzamożny worldświat --
138
327000
2000
Ale polityka klimatyczna w bogatych krajach --
05:44
to the extentstopień that suchtaki a thing existsistnieje --
139
329000
3000
o ile w ogóle istnieje --
05:47
is not basedna podstawie on precautionśrodki ostrożności,
140
332000
2000
nie opiera się na zasadzie ostrożności,
05:49
but ratherraczej on cost-benefitstosunek kosztów do korzyści analysisanaliza --
141
334000
3000
ale na rachunku zysków i strat --
05:52
findingodkrycie the coursekurs of actionczynność that economistsekonomiści believe
142
337000
2000
w poszukiwaniu działań, które wg ekonomistów
05:54
will have the leastnajmniej impactwpływ
143
339000
2000
będą miały najmniejszy wpływ
05:56
on our GDPPKB.
144
341000
2000
na nasz PKB.
05:58
So ratherraczej than askingpytając, as precautionśrodki ostrożności would demandżądanie,
145
343000
3000
Więc zamiast pytać, jak wymagałaby zasada ostrożności,
06:01
what can we do as quicklyszybko as possiblemożliwy
146
346000
2000
co można zrobić jak najszybciej,
06:03
to avoiduniknąć potentialpotencjał catastrophekatastrofa,
147
348000
3000
by uniknąć możliwej katastrofy,
06:06
we askzapytać bizarredziwaczne questionspytania like this:
148
351000
3000
zadajemy przedziwne pytania, w rodzaju:
06:09
"What is the latestnajnowszy possiblemożliwy momentza chwilę we can wait
149
354000
3000
"Jak długo możemy zaczekać,
06:12
before we beginzaczynać seriouslypoważnie loweringopuszczanie emissionsemisje?
150
357000
3000
zanim zaczniemy na serio obniżać emisje?
06:15
Can we put this off tilldo 2020,
151
360000
2000
Czy możemy to odłożyć do roku 2020,
06:17
2030, 2050?"
152
362000
3000
2030, 2050?"
06:20
Or we askzapytać,
153
365000
2000
Albo pytamy,
06:22
"How much hottercieplejsze can we let the planetplaneta get
154
367000
2000
"Jak bardzo cieplejsza może stać się planeta
06:24
and still surviveprzetrwać?
155
369000
2000
i przetrwać?
06:26
Can we go with two degreesstopni, threetrzy degreesstopni, or --
156
371000
2000
Czy może być dwa, trzy stopnie cieplej, czy też --
06:28
where we're currentlyobecnie going --
157
373000
2000
na co teraz się zanosi --
06:30
fourcztery degreesstopni CelsiusCelsjusza?"
158
375000
2000
cztery stopnie Celsjusza?"
06:32
And by the way,
159
377000
2000
A tak przy okazji,
06:34
the assumptionzałożenie that we can safelybezpiecznie controlkontrola
160
379000
2000
przekonanie, że możemy bezpiecznie kontrolować
06:36
the Earth'sZiemi awesomelyniesamowicie complexzłożony climateklimat systemsystem
161
381000
3000
niesamowicie złożony ziemski system klimatyczny,
06:39
as if it had a thermostatTermostat,
162
384000
2000
jak gdyby miał termostat,
06:41
makingzrobienie the planetplaneta not too hotgorąco, not too coldzimno,
163
386000
3000
by planeta nie była ani zbyt ciepła, ani zbyt zimna,
06:44
but just right -- sortsortować of GoldilocksZłotowłosa stylestyl --
164
389000
3000
tylko taka w sam raz
06:47
this is pureczysty fantasyFantazja,
165
392000
2000
to czysta fantazja
06:49
and it's not comingprzyjście from the climateklimat scientistsnaukowcy.
166
394000
3000
i nie pochodzi ona od klimatologów;
06:52
It's comingprzyjście from the economistsekonomiści
167
397000
2000
wymyślili ją ekonomiści,
06:54
imposingimponujący theirich mechanisticmechanistyczne thinkingmyślący
168
399000
2000
stosujący swe mechanistyczne myślenie
06:56
on the sciencenauka.
169
401000
2000
wobec nauki.
06:58
The factfakt is that we simplypo prostu don't know
170
403000
2000
Prawdę mówiąc, po prostu nie wiemy,
07:00
when the warmingogrzewanie that we createStwórz
171
405000
2000
kiedy powodowane przez nas ocieplenie
07:02
will be utterlycałkowicie overwhelmedprzytłoczony
172
407000
2000
zostanie zahamowane
07:04
by feedbackinformacje zwrotne loopspętle.
173
409000
2000
przez sprzężenia zwrotne.
07:06
So oncepewnego razu again,
174
411000
2000
Więc powtarzam,
07:08
why do we take these crazyzwariowany risksryzyko
175
413000
2000
dlaczego podejmujemy tak szaleńcze ryzyko
07:10
with the preciouscenny?
176
415000
2000
wobec tak cennych zasobów?
07:12
A rangezasięg of explanationswyjaśnienia
177
417000
2000
W waszych głowach
07:14
maymoże be poppingpopping into your mindumysł by now,
178
419000
2000
mogą się pojawić różne wyjaśnienia,
07:16
like "greedchciwość."
179
421000
2000
na przykład chciwość.
07:18
This is a popularpopularny explanationwyjaśnienie, and there's lots of truthprawda to it,
180
423000
3000
To popularne wytłumaczenie i sporo w nim prawdy.
07:21
because takingnabierający bigduży risksryzyko, as we all know,
181
426000
3000
Jak wiemy, podejmowanie dużego ryzyka
07:24
payspłaci a lot of moneypieniądze.
182
429000
2000
przynosi duże zyski.
07:26
AnotherInnym explanationwyjaśnienie that you oftenczęsto hearsłyszeć for recklessnesslekkomyślność
183
431000
2000
Innym częstym wyjaśnieniem
07:28
is hubrispychy.
184
433000
2000
jest pycha.
07:30
And greedchciwość and hubrispychy
185
435000
2000
A chciwość i pycha
07:32
are intimatelyściśle intertwinedpowiązane
186
437000
2000
są blisko powiązane,
07:34
when it comespochodzi to recklessnesslekkomyślność.
187
439000
2000
gdy mowa o lekkomyślności.
07:36
For instanceinstancja, if you happenzdarzyć to be a 35-year-old-roczny bankerbankier
188
441000
3000
Na przykład, jeśli jesteś 35-letnim bankierem,
07:39
takingnabierający home 100 timesczasy more
189
444000
2000
który zarabia 100 razy więcej,
07:41
than a brainmózg surgeonChirurg,
190
446000
2000
niż neurochirurg,
07:43
then you need a narrativenarracja,
191
448000
2000
to potrzebujesz jakiegoś uzasadnienia,
07:45
you need a storyfabuła
192
450000
2000
potrzebujesz wyjaśnienia,
07:47
that makesczyni that disparityróżnica okay.
193
452000
2000
że taka dysproporcja jest ok.
07:49
And you actuallytak właściwie don't have a lot of optionsopcje.
194
454000
3000
A nie masz właściwie wielu możliwości.
07:52
You're eitherzarówno an incrediblyniewiarygodnie good scammeroszust,
195
457000
3000
Jesteś albo niesamowicie dobrym cwaniakiem
07:55
and you're gettinguzyskiwanie away with it -- you gamedgamed the systemsystem --
196
460000
2000
i uchodzi ci to na sucho -- przechytrzyłeś system --
07:57
or you're some kinduprzejmy of boychłopak geniusgeniusz,
197
462000
2000
albo jesteś geniuszem,
07:59
the likeslubi of whichktóry the worldświat has never seenwidziany.
198
464000
3000
jakiego świat jeszcze nie widział.
08:02
Now bothobie of these optionsopcje -- the boychłopak geniusgeniusz and the scammeroszust --
199
467000
3000
Obie te możliwości -- geniusz i cwaniak --
08:05
are going to make you vastlybardzo overconfidentprzesadnie
200
470000
2000
spowodują nadmierną pewność siebie
08:07
and thereforew związku z tym more proneskłonny
201
472000
2000
i będziesz bardziej podatny
08:09
to takingnabierający even biggerwiększy risksryzyko in the futureprzyszłość.
202
474000
3000
na podejmowanie jeszcze większego ryzyka w przyszłości.
08:13
By the way, TonyTony HaywardHayward, the formerbyły CEODYREKTOR GENERALNY of BPBP,
203
478000
3000
Tak na marginesie, Tony Hayward, były szef BP,
08:16
had a plaqueplakieta on his deskbiurko
204
481000
2000
miał na biurku tabliczkę
08:18
inscribedwpisany with this inspirationalinspirujące sloganslogan:
205
483000
2000
z okolicznościową sentencją:
08:20
"What would you attemptpróba to do
206
485000
2000
"Co byś zrobił,
08:22
if you knewwiedziałem you could not failzawieść?"
207
487000
3000
gdybyś wiedział, że nie może nie wyjść?"
08:25
Now this is actuallytak właściwie a popularpopularny plaqueplakieta,
208
490000
3000
To dość popularna tabliczka,
08:28
and this is a crowdtłum of overachieversoverachievers,
209
493000
2000
a tutaj mamy wielu prymusów,
08:30
so I'm bettingzakłady that some of you have this plaqueplakieta.
210
495000
3000
więc założę się, że wielu z was ma taką w biurze.
08:33
Don't feel ashamedzawstydzony.
211
498000
2000
Nie wstydźcie się.
08:35
PuttingWprowadzenie fearstrach of failureniepowodzenie out of your mindumysł
212
500000
2000
Uwolnienie się od lęku przed porażką
08:37
can be a very good thing
213
502000
2000
może być bardzo korzystne,
08:39
if you're trainingtrening for a triathlonTriathlon
214
504000
2000
gdy trenujesz do triathlonu
08:41
or preparingprzygotowanie to give a TEDTalkNagrań,
215
506000
3000
lub przygotowujesz wykład na TED
08:44
but personallyosobiście, I think people with the powermoc
216
509000
2000
ale uważam, że ludzie mający dość władzy,
08:46
to detonateDetonacja our economygospodarka and ravageRavage our ecologyekologia
217
511000
3000
by wysadzić w powietrze system ekonomiczny i spustoszyć ekosystem
08:49
would do better havingmający
218
514000
2000
powinni sobie powiesić
08:51
a pictureobrazek of IcarusIkara hangingwiszące from the wallŚciana,
219
516000
2000
na ścianie obrazek Ikara,
08:53
because -- maybe not that one in particularszczególny --
220
518000
3000
-- no może niekoniecznie ten -- ponieważ
08:56
but I want them thinkingmyślący about the possibilitymożliwość of failureniepowodzenie
221
521000
3000
chciałabym, by myśleli o możliwości porażki
08:59
all of the time.
222
524000
2000
przez cały czas.
09:01
So we have greedchciwość,
223
526000
2000
Mamy więc chciwość,
09:03
we'vemamy got overconfidencezbytnia pewność siebie/hubrispychy,
224
528000
2000
mamy nadmierną pewność siebie, pychę,
09:05
but sinceod we're here at TEDWomenPrelegentek,
225
530000
2000
ale skoro jesteśmy tu na spotkaniu TEDKobiet
09:07
let's considerrozważać one other factorczynnik
226
532000
2000
weźmy jeszcze pod uwagę coś,
09:09
that could be contributingprzyczynianie się in some smallmały way
227
534000
2000
co może mieć pewien wpływ
09:11
to societalspołeczne recklessnesslekkomyślność.
228
536000
2000
na społeczną lekkomyślność.
09:15
Now I'm not going to belaborokładać this pointpunkt,
229
540000
2000
Nie zamierzam się tu pastwić,
09:17
but studiesstudia do showpokazać that, as investorsinwestorzy,
230
542000
2000
ale badania pokazują, że kobiety
09:19
womenkobiety are much lessmniej proneskłonny
231
544000
2000
w roli inwestorów są znacznie mniej skłonne
09:21
to takingnabierający recklessnieprzemyślane risksryzyko than menmężczyźni,
232
546000
3000
podejmować brawurowe ryzyko niż mężczyźni,
09:24
preciselydokładnie because, as we'vemamy alreadyjuż heardsłyszał,
233
549000
2000
dokładnie dlatego, jak już słyszeliśmy,
09:26
womenkobiety tendzmierzać not to sufferponieść from overconfidencezbytnia pewność siebie
234
551000
3000
kobiet nie dotyka nadmiar pewności siebie
09:29
in the samepodobnie way that menmężczyźni do.
235
554000
2000
w takim stopniu, jak mężczyzn.
09:31
So it turnsskręca out
236
556000
2000
Okazuje się,
09:33
that beingistota paidpłatny lessmniej and praisedpochwalił lessmniej
237
558000
2000
że niższe zarobki i niedocenianie
09:35
has its upsidesPlusy --
238
560000
2000
ma swoje zalety --
09:37
for societyspołeczeństwo at leastnajmniej.
239
562000
2000
przynajmniej dla społeczeństwa.
09:39
The flipsideFlipside of this
240
564000
2000
Z drugiej strony,
09:41
is that constantlystale beingistota told
241
566000
2000
jeśli ciągle słyszysz,
09:43
that you are gifteduzdolnionych, chosenwybrany
242
568000
2000
że masz talent, jesteś wybrańcem
09:45
and bornurodzony to rulereguła
243
570000
2000
urodzonym, by rządzić --
09:47
has distinctodrębny societalspołeczne downsideswady.
244
572000
3000
ma to znaczące społeczne wady.
09:50
And this problemproblem -- call it the "perilsPerypetie of privilegeprzywilej" --
245
575000
3000
Ten problem -- nazwijmy go zagrożeniem uprzywilejowania --
09:53
bringsprzynosi us closerbliższy, I think,
246
578000
2000
przybliża nas, moim zdaniem,
09:55
to the rootkorzeń of our collectivekolektyw recklessnesslekkomyślność.
247
580000
3000
do źródeł naszej wspólnej lekkomyślności.
09:58
Because noneŻaden of us -- at leastnajmniej in the globalświatowy NorthPółnoc --
248
583000
2000
Nikt z nas -- przynajmniej na globalnej Północy --
10:00
neitherani menmężczyźni norani womenkobiety,
249
585000
2000
ani mężczyźni, ani kobiety --
10:02
are fullycałkowicie exemptzwolniony from this messagewiadomość.
250
587000
3000
nie jest tu wyjątkiem.
10:05
Here'sTutaj jest what I'm talkingmówić about.
251
590000
2000
Już wyjaśniam, o co chodzi.
10:07
WhetherCzy we activelyaktywnie believe them
252
592000
2000
Niezależnie od tego, czy aktywnie w to wierzymy,
10:09
or consciouslyświadomie rejectodrzucić them,
253
594000
2000
czy też świadomie odrzucamy,
10:11
our culturekultura remainsszczątki in the gripsuchwyty
254
596000
2000
nasza kultura pozostaje w szponach
10:13
of certainpewny archetypalarchetypowych storieshistorie
255
598000
2000
pewnych archetypowych historii
10:15
about our supremacySupremacja
256
600000
2000
o naszej wyższości
10:17
over othersinni and over natureNatura --
257
602000
2000
ponad innymi i ponad naturą.
10:19
the narrativenarracja of the newlynowo discoveredodkryty frontiergranica
258
604000
3000
To opowieść o nowoodkrytych lądach,
10:22
and the conqueringzdobywanie pioneerPioneer,
259
607000
2000
o podbojach pionierów,
10:24
the narrativenarracja of manifestoczywisty destinyprzeznaczenie,
260
609000
2000
opowieść o wypełnianiu przeznaczenia,
10:26
the narrativenarracja of apocalypseapokalipsa and salvationzbawienie.
261
611000
2000
opowieść o apokalipsie i zbawieniu.
10:28
And just when you think these storieshistorie are fadingzblakły into historyhistoria,
262
613000
2000
I kiedy wydaje się, że te opowieści odchodzą do lamusa,
10:30
and that we'vemamy gottenzdobyć over them,
263
615000
2000
że się z nimi uporaliśmy,
10:32
they popmuzyka pop up in the strangestNajdziwniejsze placesmiejsca.
264
617000
3000
pojawiają się w najdziwniejszych miejscach.
10:35
For instanceinstancja, I stumbledpotknął się acrossprzez this advertisementogłoszenie
265
620000
2000
Na przykład, wpadła mi w ręce ta reklama
10:37
outsidena zewnątrz the women'skobiet washroomumywalnia
266
622000
2000
przy damskiej toalecie
10:39
in the KansasKansas CityMiasto airportLotnisko.
267
624000
2000
na lotnisku w Kansas City.
10:41
It's for Motorola'sFirmy Motorola newNowy RuggedWytrzymała cellkomórka phonetelefon,
268
626000
2000
To nowy odporny na wszystko telefon Motoroli
10:43
and yes, it really does say,
269
628000
2000
i naprawdę slogan brzmi,
10:45
"SlapSlap MotherMatka NatureNatura in the facetwarz."
270
630000
2000
"Wymierz policzek matce naturze."
10:47
And I'm not just showingseans it to pickwybierać on MotorolaMotorola --
271
632000
2000
Nie pokazuję tego, by dokuczyć Motoroli --
10:49
that's just a bonusBonus.
272
634000
2000
to jest bonus.
10:51
I'm showingseans it because --
273
636000
2000
Pokazuję to, ponieważ --
10:53
they're not a sponsorsponsora, are they? --
274
638000
2000
nie są tu sponsorem, prawda? --
10:55
because, in its ownwłasny way,
275
640000
2000
ponieważ w pewnym sensie
10:57
this is a crassCrass versionwersja
276
642000
2000
to jest prymitywna wersja
10:59
of our foundingzałożenie storyfabuła.
277
644000
2000
naszego mitu założycielskiego.
11:01
We slappeduderzył MotherMatka NatureNatura around and wonwygrał,
278
646000
2000
Wymierzyliśmy matce naturze policzek i wygraliśmy.
11:03
and we always winzdobyć,
279
648000
2000
Zawsze wygrywamy,
11:05
because dominatingdominuje natureNatura is our destinyprzeznaczenie.
280
650000
3000
bo dominacja nad przyrodą to nasze przeznaczenie.
11:08
But this is not the only fairytalebajki we tell ourselvesmy sami about natureNatura.
281
653000
3000
Ale to nie jedyna bajka, którą opowiadamy o naturze.
11:11
There's anotherinne one, equallyna równi importantważny,
282
656000
3000
Jest jeszcze jedna, równie ważna,
11:14
about how that very samepodobnie MotherMatka NatureNatura
283
659000
2000
o tym jak ta sama matka natura
11:16
is so nurturingpielęgnowanie and so resilientelastyczne
284
661000
3000
jest tak żywotna i odporna,
11:19
that we can never make a dentDent in her abundanceobfitość.
285
664000
3000
że nigdy nie zdołamy jej uszczuplić.
11:22
Let's hearsłyszeć from TonyTony HaywardHayward again.
286
667000
2000
Posłuchajmy Tony'ego Haywarda jeszcze raz.
11:24
"The GulfZatoka of MexicoMeksyk is a very bigduży oceanocean.
287
669000
3000
"Zatoka Meksykańska to wielki ocean.
11:27
The amountilość of oilolej and dispersantsŚrodki dyspergujące that we are puttingwprowadzenie into it
288
672000
3000
"Ilość ropy i dyspersantów, które tam wylewamy
11:30
is tinymalutki in relationRelacja to the totalcałkowity waterwoda volumeTom."
289
675000
3000
jest znikoma w porównaniu z całkowitą objętością wody."
11:33
In other wordssłowa, the oceanocean is bigduży;
290
678000
2000
Innymi słowy, ocean jest wielki;
11:35
she can take it.
291
680000
3000
da sobie radę.
11:38
It is this underlyingpoważniejszych assumptionzałożenie of limitlessnesslimitlessness
292
683000
3000
To podstawowe założenie o bezkresności
11:41
that makesczyni it possiblemożliwy
293
686000
2000
umożliwia nam
11:43
to take the recklessnieprzemyślane risksryzyko that we do.
294
688000
3000
lekkomyślne podejmowanie ryzyka.
11:46
Because this is our realreal master-narrativeMaster narracji:
295
691000
3000
Bo to właśnie jest nasz główny motyw:
11:49
howeverjednak much we messbałagan up,
296
694000
2000
nieważne, jak narozrabiamy,
11:51
there will always be more --
297
696000
2000
zawsze będzie więcej --
11:53
more waterwoda, more landwylądować,
298
698000
3000
więcej wody, więcej ziemi,
11:56
more untappednie wykorzystany resourceszasoby.
299
701000
2000
więcej nietkniętych zasobów.
11:58
A newNowy bubblebańka will replacezastąpić the oldstary one.
300
703000
2000
Nowa bańka zastąpi starą.
12:00
A newNowy technologytechnologia will come alongwzdłuż
301
705000
2000
Pojawi się nowa technologia,
12:02
to fixnaprawić the messesMES we madezrobiony with the last one.
302
707000
3000
która naprawi bałagan, który zrobiliśmy używając poprzedniej.
12:05
In a way, that is the storyfabuła
303
710000
2000
W pewnym sensie, to jest historia
12:07
of the settlingrozliczenia of the AmericasAmericas,
304
712000
2000
osadnictwa w Amerykach,
12:09
the supposedlypodobno inexhaustibleniewyczerpane frontiergranica
305
714000
2000
które wydawały się nie mieć ograniczeń,
12:11
to whichktóry EuropeansEuropejczycy escapeduciekł.
306
716000
3000
i dokąd uciekali Europejczycy.
12:14
And it's alsorównież the storyfabuła of modernnowoczesny capitalismkapitalizm,
307
719000
3000
To także historia nowoczesnego kapitalizmu,
12:17
because it was the wealthbogactwo from this landwylądować
308
722000
2000
bo to bogactwo tej ziemi
12:19
that gavedał birthnarodziny to our economicgospodarczy systemsystem,
309
724000
3000
dało początek naszemu systemowi ekonomicznemu,
12:22
one that cannotnie może surviveprzetrwać withoutbez perpetualwieczyste growthwzrost
310
727000
3000
który nie może przetrwać bez ciągłego wzrostu
12:25
and an unendingniekończące się supplyDostawa
311
730000
2000
i niewyczerpanych źródeł
12:27
of newNowy frontiersgranic.
312
732000
2000
nowych lądów.
12:29
Now the problemproblem is
313
734000
2000
Problem w tym,
12:31
that the storyfabuła was always a liekłamstwo.
314
736000
2000
że ta historia zawsze była bujdą.
12:33
The EarthZiemia always did have limitsograniczenia.
315
738000
2000
Ziemia zawsze miała swe ograniczenia,
12:35
They were just beyondpoza our sightsosobliwości miasta.
316
740000
2000
tylko że były poza naszym zasięgiem.
12:37
And now we are hittinguderzanie those limitsograniczenia
317
742000
2000
A teraz zderzamy się z nimi
12:39
on multiplewielokrotność frontsfronty.
318
744000
3000
na wielu różnych frontach.
12:42
I believe that we know this,
319
747000
2000
Wierzę, że to wiemy,
12:44
yetjeszcze we find ourselvesmy sami trappeduwięziony in a kinduprzejmy of narrativenarracja looppętla.
320
749000
3000
ale znaleźliśmy się w potrzasku pętli narracyjnej.
12:47
Not only do we continueKontyntynuj to tell and retellopowiedzieć
321
752000
3000
Nie tylko powtarzamy w kółko
12:50
the samepodobnie tiredzmęczony storieshistorie,
322
755000
2000
te same głodne kawałki,
12:52
but we are now doing so
323
757000
2000
ale teraz robimy to
12:54
with a frenzyszał and a furyFury
324
759000
2000
tak gorączkowo i z furią,
12:56
that, franklyszczerze, vergesVerges on campobóz.
325
761000
3000
że prawdę mówiąc ociera się o farsę.
12:59
How elsejeszcze to explainwyjaśniać the culturalkulturalny spaceprzestrzeń
326
764000
3000
Jak inaczej wyjaśnić niszę kulturową
13:02
occupiedzajęty by SarahSarah PalinPalin?
327
767000
2000
zajmowaną przez Sarę Palin.
13:04
Now on the one handdłoń,
328
769000
2000
Z jednej strony,
13:06
exhortingupominając us to "drillwiercić, babydziecko, drillwiercić,"
329
771000
2000
napomina nas "wywierć, dziecko, dziurę,"
13:08
because God put those resourceszasoby into the groundziemia
330
773000
3000
bo Bóg umieścił te zasoby w ziemi,
13:11
in orderzamówienie for us to exploitwykorzystać them,
331
776000
3000
byśmy mogli je wydobyć,
13:14
and on the other, gloryingglorying in the wildernesspustynia
332
779000
3000
a z drugiej strony, wysławia dziką przyrodę
13:17
of Alaska'sAlaski untouchednietknięty beautypiękno
333
782000
2000
i nieskażone piękno Alaski
13:19
on her hittrafienie realityrzeczywistość TVTELEWIZOR showpokazać.
334
784000
3000
w popularnym telewizyjnym show.
13:22
The twinbliźniak messagewiadomość is as comfortingpocieszając as it is madszalony.
335
787000
3000
Ten podwójny przekaz jest tak kojący, jak i szaleńczy.
13:25
IgnoreIgnoruj those creepingskradanie się fearslęki
336
790000
2000
Ignoruj ten oślizgły lęk,
13:27
that we have finallywreszcie hittrafienie the wallŚciana.
337
792000
2000
że w końcu jesteśmy u kresu.
13:29
There are still no limitsograniczenia.
338
794000
2000
Nie ma ograniczeń.
13:31
There will always be anotherinne frontiergranica.
339
796000
3000
Zawsze będą nowe lądy.
13:34
So stop worryingfrasobliwy and keep shoppingzakupy.
340
799000
3000
Więc przestań się zamartwiać i idź na zakupy.
13:37
Now, would that this were just about
341
802000
2000
Gdybyż tylko chodziło jedynie
13:39
SarahSarah PalinPalin and her realityrzeczywistość TVTELEWIZOR showpokazać.
342
804000
2000
o Sarę Palin i jej program telewizyjny.
13:41
In environmentalśrodowiskowy circleskółka,
343
806000
2000
Wśrod obrońców przyrody,
13:43
we oftenczęsto hearsłyszeć that, ratherraczej than shiftingprzeniesienie to renewablesodnawialne źródła energii,
344
808000
3000
często się słyszy, że zamiast przestawiać się na surowce odnawialne,
13:46
we are continuingciąg dalszy with businessbiznes as usualzwykły.
345
811000
3000
wciąż robimy to, co do tej pory.
13:49
This assessmentoszacowanie, unfortunatelyNiestety,
346
814000
2000
Ten pogląd, niestety,
13:51
is fardaleko too optimisticoptymistyczny.
347
816000
2000
jest daleko zbyt optymistyczny.
13:53
The truthprawda is that we have alreadyjuż exhaustedwyczerpany
348
818000
3000
Prawda jest taka, że wyczerpaliśmy
13:56
so much of the easilyz łatwością accessibledostępny fossilskamieniałość fuelspaliwa
349
821000
3000
tak wiele łatwodostępnych źródeł paliw,
13:59
that we have alreadyjuż enteredweszła
350
824000
2000
że weszliśmy już
14:01
a fardaleko riskierbardziej ryzykowne businessbiznes eraera,
351
826000
3000
w dużo bardziej ryzykowną erę biznesu,
14:04
the eraera of extremeskrajny energyenergia.
352
829000
2000
erę energii ekstremalnej.
14:06
So that meansznaczy drillingwiercenie for oilolej in the deepestnajgłębszy waterwoda,
353
831000
3000
Oznacza to odwierty w najgłębszych wodach,
14:09
includingwłącznie z the icylodowe ArcticArctic seasmorza,
354
834000
2000
także w zamarzniętych morzach Arktyki,
14:11
where a clean-upCzyszczenie maymoże simplypo prostu be impossibleniemożliwy.
355
836000
3000
gdzie posprzątanie może być po prostu niemożliwe.
14:14
It meansznaczy large-scalena dużą skalę hydraulichydrauliczne frackingfracking for gasgaz
356
839000
3000
Oznacza to szczelinowanie gazu łupkowego na wielką skalę,
14:17
and massivemasywny strip-miningodkrywkowo wydobywać bogactwa naturalne operationsoperacje for coalwęgiel,
357
842000
2000
ogromne, odkrywkowe kopalnie węgla,
14:19
the likeslubi of whichktóry we haven'tnie mam yetjeszcze seenwidziany.
358
844000
3000
jakich jeszcze świat nie widział.
14:22
And mostwiększość controversiallykontrowersyjnie, it meansznaczy the tartar sandspiaski.
359
847000
3000
I najbardziej kontrowersyjne, piaski roponośne.
14:25
I'm always surprisedzaskoczony by how little
360
850000
2000
Zawsze mnie zadziwia,
14:27
people outsidena zewnątrz of CanadaKanada
361
852000
2000
jak niewiele ludzie spoza Kanady
14:29
know about the AlbertaAlberta TarTar SandsPiaski,
362
854000
2000
wiedzą o piaskach roponośnych w Albercie,
14:31
whichktóry this yearrok are projectedrzutowany to becomestają się
363
856000
2000
które według prognoz, w tym roku staną się
14:33
the numbernumer one sourceźródło of importedimportowany oilolej
364
858000
3000
najważniejszym źródłem ropy importowanej
14:36
to the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa.
365
861000
2000
przez Stany Zjednoczone.
14:38
It's worthwartość takingnabierający a momentza chwilę to understandzrozumieć this practicećwiczyć,
366
863000
3000
Warto chwilę zastanowić się nad tym zjawiskiem,
14:41
because I believe it speaksmówi to recklessnesslekkomyślność
367
866000
2000
bo uważam, że mówi więcej o lekkomyślności
14:43
and the pathścieżka we're on
368
868000
2000
i drodze, którą obraliśmy,
14:45
like little elsejeszcze.
369
870000
2000
niż cokolwiek innego.
14:47
So this is where the tartar sandspiaski liverelacja na żywo,
370
872000
3000
Tutaj właśnie znajdują się piaski roponośne,
14:50
underpod one of the last magnificentwspaniały
371
875000
2000
pod jednymi z ostatnich wspaniałych
14:52
BorealBoreal forestslasy.
372
877000
2000
lasów borealnych.
14:54
The oilolej is not liquidciekły.
373
879000
2000
Ropa nie jest płynna,
14:56
You can't just drillwiercić a holeotwór and pumppompa it out.
374
881000
2000
nie można po prostu wywiercić dziury i jej wypompować.
14:58
TarTar sand'sSand oilolej is solidsolidny,
375
883000
2000
Ropa z piasków jest w stanie stałym,
15:00
mixedmieszany in with the soilgleba.
376
885000
2000
wymieszana z glebą.
15:02
So to get at it,
377
887000
2000
By ją wydobyć,
15:04
you first have to get ridpozbyć się of the treesdrzewa.
378
889000
3000
najpierw trzeba usunąć drzewa.
15:07
Then, you riprozerwać off the topsoilwierzchniej warstwy gleby
379
892000
2000
Potem zerwać powierzchniową warstwę gleby,
15:09
and get at that oilytłustej sandpiasek.
380
894000
3000
aby dobrać się do piasków roponośnych.
15:12
The processproces requireswymaga a hugeolbrzymi amountilość of waterwoda,
381
897000
3000
Cały proces wymaga ogromnych ilości wody,
15:15
whichktóry is then pumpedpompowana into massivemasywny toxictoksyczny tailingogonków pondsstawy.
382
900000
4000
która jest potem przepompowywana do wielkich toksycznych zbiorników.
15:19
That's very badzły newsAktualności for locallokalny indigenousrodzimy people
383
904000
3000
To bardzo zła wiadomość dla lokalnych mieszkańców,
15:22
livingżycie downstreamw dół rzeki
384
907000
2000
którzy żyją w dole rzeki
15:24
who are reportingraportowanie alarminglyalarmująco highwysoki cancernowotwór ratesstawki.
385
909000
3000
i zgłaszają alarmująco wysoką zachorowalność na raka.
15:27
Now looking at these imagesobrazy,
386
912000
2000
Patrząc na te zdjęcia,
15:29
it's difficulttrudny to graspchwycić the scaleskala of this operationoperacja,
387
914000
3000
trudno jest pojąć ogrom tego przedsięwzięcia,
15:32
whichktóry can alreadyjuż be seenwidziany from spaceprzestrzeń
388
917000
3000
które jest już widoczne z kosmosu,
15:35
and could growrosnąć to an areapowierzchnia the sizerozmiar of EnglandAnglia.
389
920000
3000
a może rozrosnąć się do rozmiarów Anglii.
15:38
I find it helpspomaga actuallytak właściwie
390
923000
2000
Pomaga, gdy przyjrzymy się
15:40
to look at the dumpwysypisko truckssamochody ciężarowe that moveruszaj się the earthZiemia,
391
925000
2000
ciężarówkom przewożącym ziemię,
15:42
the largestNajwiększa ever builtwybudowany.
392
927000
2000
największym, jakie istnieją.
15:44
That's a personosoba down there by the wheelkoło.
393
929000
2000
Tam przy kole stoi człowiek.
15:46
My pointpunkt is that
394
931000
2000
Mam na myśli,
15:48
this is not oilolej drillingwiercenie.
395
933000
2000
że to nie są odwierty,
15:50
It's not even mininggórnictwo.
396
935000
2000
to nie jest nawet kopalnia,
15:52
It is terrestrialnaziemnej skinningobdzieranie ze skóry.
397
937000
2000
to jest obdzieranie ziemi ze skóry.
15:54
VastZdecydowana, vividżywy landscapeskrajobrazy
398
939000
2000
Rozległym, kolorowym połaciom ziemi
15:56
are beingistota guttedwypatroszone,
399
941000
2000
wypruwa się flaki
15:58
left monochromaticmonochromatyczny grayszary.
400
943000
2000
i pozostawia jednolicie szarymi.
16:00
Now I should confesswyznać that as [fardaleko as] I'm concernedzaniepokojony
401
945000
3000
Muszę wyznać, że jeśli o mnie chodzi,
16:03
this would be an abominationobrzydliwość
402
948000
2000
to byłoby to obrzydliwe,
16:05
if it emittedemitowane not one particlecząstka of carbonwęgiel.
403
950000
2000
nawet gdyby nie wytwarzało ani grama dwutlenku węgla.
16:07
But the truthprawda is that, on averageśredni,
404
952000
3000
Ale w rzeczywistości, średnio,
16:10
turningobrócenie that gunkgunk into crudesurowy oilolej
405
955000
3000
przetworzenie tego paskudztwa w ropę
16:13
producesprodukuje about threetrzy timesczasy more greenhouseszklarnia gasgaz pollutionskażenie
406
958000
3000
prowadzi do wytworzenia trzy razy więcej gazów cieplarnianych,
16:16
than it does to produceprodukować conventionalstandardowy oilolej
407
961000
2000
niż konwencjonalna produkcja ropy
16:18
in CanadaKanada.
408
963000
2000
w Kanadzie.
16:20
How elsejeszcze to describeopisać this,
409
965000
2000
Jak inaczej to nazwać,
16:22
but as a formformularz of massmasa insanityszaleństwo?
410
967000
3000
niż rodzajem masowego obłąkania?
16:25
Just when we know we need to be learninguczenie się
411
970000
3000
Gdy już wiemy, że musimy się nauczyć,
16:28
to liverelacja na żywo on the surfacepowierzchnia of our planetplaneta,
412
973000
2000
jak żyć na naszej planecie,
16:30
off the powermoc of sunsłońce, windwiatr and wavesfale,
413
975000
3000
korzystając z energii słońca, wiatru i fal,
16:33
we are franticallygorączkowo diggingkopanie
414
978000
2000
a gorączkowo kopiemy,
16:35
to get at the dirtiestnajbrudniejsze,
415
980000
2000
by uzyskać najbrudniejsze,
16:37
highest-emittingnajwyższy wysyłających stuffrzeczy imaginablemożna sobie wyobrazić.
416
982000
3000
świństwo o najwyższych możliwych emisjach.
16:40
This is where our storyfabuła of endlessnieskończony growthwzrost
417
985000
2000
Opowieść o nieskończonym wzroście
16:42
has takenwzięty us,
418
987000
2000
przywiodła nas właśnie tu,
16:44
to this blackczarny holeotwór at the centercentrum of my countrykraj --
419
989000
3000
do tej czarnej dziury ziejącej w środku mojego kraju --
16:47
a placemiejsce of suchtaki planetaryplanetarny painból
420
992000
2000
do miejsca tak wielkiego bólu,
16:49
that, like the BPBP gusherGejzer,
421
994000
2000
że tak jak i wytrysk ropy BP,
16:51
one can only standstoisko to look at it for so long.
422
996000
4000
trudno to dalej znosić.
16:55
As JaredJared DiamondDiament and othersinni have shownpokazane us,
423
1000000
3000
Jak pokazał nam Jared Diamond, i inni,
16:58
this is how civilizationscywilizacje commitpopełnić suicidesamobójstwo,
424
1003000
3000
tak właśnie cywilizacje popełniają samobójstwo,
17:01
by slammingtrzaskanie theirich footstopa on the acceleratorAkcelerator
425
1006000
3000
wciskając gaz do dechy,
17:04
at the exactdokładny momentza chwilę
426
1009000
2000
dokładnie w momencie,
17:06
when they should be puttingwprowadzenie on the brakeshamulce.
427
1011000
2000
gdy powinny wcisnąć hamulec.
17:08
The problemproblem is that our master-narrativeMaster narracji
428
1013000
3000
Sęk w tym, że nasza wielka opowieść
17:11
has an answerodpowiedź for that too.
429
1016000
2000
i na to ma odpowiedź.
17:13
At the very last minutechwila, we are going to get savedzapisane
430
1018000
3000
W ostatniej chwili zostaniemy uratowani,
17:16
just like in everykażdy HollywoodHollywood moviefilm,
431
1021000
2000
jak w każdym hollywoodzkim filmie,
17:18
just like in the RaptureZachwyt.
432
1023000
3000
jak w filmie "Ekstaza".
17:21
But, of coursekurs, our secularświecka religionreligia is technologytechnologia.
433
1026000
3000
Ale oczywiście naszą świecką religią jest technologia.
17:24
Now, you maymoże have noticedzauważyłem
434
1029000
2000
Może zauważyliście,
17:27
more and more headlinesnagłówki like these.
435
1032000
2000
że coraz więcej jest takich nagłówków w prasie.
17:29
The ideapomysł behindza this formformularz of "geoengineeringgeoinżynieria" as it's callednazywa,
436
1034000
3000
Działanie tej formy geoinżynierii
17:32
is that, as the planetplaneta heatsrozgrzewki up,
437
1037000
2000
polega na tym, że gdy planeta się ociepli,
17:34
we maymoże be ablezdolny to shootstrzelać sulfatessiarczany and aluminumaluminium particlescząsteczki
438
1039000
3000
będziemy mogli wystrzelić siarczany i związku glinu
17:37
into the stratospherestratosfery
439
1042000
2000
do stratosfery,
17:39
to reflectodzwierciedlić some of the sun'ssłońce rayspromienie
440
1044000
2000
aby odbijały część promieni słonecznych
17:41
back to spaceprzestrzeń,
441
1046000
2000
z powrotem w przestrzeń kosmiczną,
17:43
therebya tym samym coolingchłodzenie the planetplaneta.
442
1048000
3000
ochładzając w ten sposób planetę.
17:46
The wackiestwackiest planplan -- and I'm not makingzrobienie this up --
443
1051000
2000
Ten stuknięty plan -- nie zmyślam tego --
17:48
would put what is essentiallygłównie a gardenogród hosewąż
444
1053000
3000
polega na wywieszeniu wielkiej rury
17:51
18-and-a-half- i --połowa milesmile highwysoki into the skyniebo,
445
1056000
3000
30 km nad ziemią,
17:54
suspendedzawieszone by balloonsbalony,
446
1059000
2000
podwieszonej na balonach,
17:56
to spewrzygać sulfurSiarka dioxidedwutlenek.
447
1061000
2000
by rozpylała dwutlenek siarki.
17:58
So, solvingrozwiązywanie the problemproblem of pollutionskażenie with more pollutionskażenie.
448
1063000
3000
Czyli zwalczamy zanieczyszczenia poprzez dalsze zanieczyszczanie.
18:01
Think of it as the ultimateostateczny junkdżonka shotstrzał.
449
1066000
3000
Można to porównać do ostatecznego strzału śmieciami.
18:05
The seriouspoważny scientistsnaukowcy involvedzaangażowany in this researchBadania
450
1070000
2000
Poważni naukowcy zaangażowani w te badania
18:07
all stressnaprężenie that these techniquestechniki
451
1072000
2000
wszyscy podkreślają, że te techniki
18:09
are entirelycałkowicie untestedniesprawdzone.
452
1074000
2000
wcale nie były testowane.
18:11
They don't know if they'lloni to zrobią work,
453
1076000
2000
Nie wiedzą, czy zadziałają
18:13
and they have no ideapomysł
454
1078000
2000
i nie mają pojęcia,
18:15
what kinduprzejmy of terrifyingprzerażający sidebok effectsruchomości they could unleashUwolnij.
455
1080000
3000
jakie straszne efekty uboczne mogą im towarzyszyć.
18:18
NeverthelessNiemniej jednak, the meresam mentionwzmianka of geoengineeringgeoinżynieria
456
1083000
3000
Niemniej jednak, każda wzmianka o geoinżynierii
18:21
is beingistota greetedpozdrowiony in some circleskółka,
457
1086000
2000
witana jest w pewnych kręgach --
18:23
particularlyszczególnie mediagłoska bezdźwięczna circleskółka,
458
1088000
2000
szczególnie związanych z mediami --
18:25
with a reliefulga tingedodcieniem with euphoriaeuforia.
459
1090000
2000
westchnieniem ulgi pomieszanej z euforią.
18:27
An escapeucieczka hatchkreskowania has been reachedosiągnięty.
460
1092000
2000
Znaleźliśmy wyjście awaryjne.
18:29
A newNowy frontiergranica has been founduznany.
461
1094000
2000
Odkryto nowe lądy.
18:31
MostWiększość importantlyco ważne,
462
1096000
2000
I najważniejsze,
18:33
we don't have to changezmiana our lifestylesstyle życia after all.
463
1098000
2000
nie musimy wcale zmieniać stylu życia.
18:35
You see, for some people,
464
1100000
2000
Dla niektórych,
18:37
theirich saviorZbawiciel is a guy in a flowingpłynący robeszlafrok.
465
1102000
2000
zbawcą jest koleś w powłóczystej szacie.
18:39
For other people, it's a guy with a gardenogród hosewąż.
466
1104000
3000
Dla innych, facet z wielką rurą.
18:43
We badlyźle need some newNowy storieshistorie.
467
1108000
3000
Bardzo potrzebujemy nowych opowieści.
18:46
We need storieshistorie that have differentróżne kindsrodzaje of heroesbohaterowie
468
1111000
3000
Potrzebujemy opowieści o bohaterach innego rodzaju,
18:49
willingskłonny to take differentróżne kindsrodzaje of risksryzyko --
469
1114000
3000
skłonnych podejmować inne ryzyko --
18:52
risksryzyko that confrontkonfrontować recklessnesslekkomyślność headgłowa on,
470
1117000
2000
ryzyko stawienia czoła lekkomyślności,
18:54
that put the precautionaryzapobiegawczy principlezasada into practicećwiczyć,
471
1119000
3000
stosowania zasady ostrożności w praktyce,
18:57
even if that meansznaczy throughprzez directbezpośredni actionczynność --
472
1122000
3000
nawet jeśli oznacza to bezpośrednie działanie --
19:00
like hundredssetki of youngmłody people willingskłonny to get arrestedaresztowany,
473
1125000
2000
jak w przypadku setek młodych ludzi aresztowanych
19:02
blockingBlokowanie dirtybrudny powermoc plantsrośliny
474
1127000
2000
za blokowanie brudnych elektrowni
19:04
or fightingwalczący mountaintop-removalusuwania mountaintop coalwęgiel mininggórnictwo.
475
1129000
3000
lub zwalczających odkrywkowe wydobycie węgla.
19:07
We need storieshistorie
476
1132000
2000
Potrzebujemy opowieści,
19:09
that replacezastąpić that linearliniowy narrativenarracja of endlessnieskończony growthwzrost
477
1134000
3000
które zastąpią tę liniową historię niekończącego się wzrostu,
19:12
with circularokólnik narrativesnarracje
478
1137000
2000
nowymi cyklicznymi opowieściami,
19:14
that remindprzypominać us
479
1139000
2000
które przypomną nam,
19:16
that what goesidzie around comespochodzi around.
480
1141000
2000
że co człowiek zasieje, to zbierze;
19:18
That this is our only home.
481
1143000
2000
że to nasz jedyny dom;
19:20
There is no escapeucieczka hatchkreskowania.
482
1145000
2000
że nie ma wyjścia awaryjnego.
19:22
Call it karmaKarma, call it physicsfizyka,
483
1147000
3000
Nazwijcie to karmą, fizyką,
19:25
actionczynność and reactionreakcja, call it precautionśrodki ostrożności --
484
1150000
3000
prawem akcji-reakcji, zasadą ostrożności:
19:28
the principlezasada that remindsprzypomina us
485
1153000
2000
regułę przypominającą nam,
19:30
that life is too preciouscenny to be riskedryzykowali
486
1155000
2000
że życie jest zbyt cenne, by je narażać
19:32
for any profitzysk.
487
1157000
2000
niezależnie od możliwych zysków.
19:34
Thank you.
488
1159000
2000
Dziękuję.
19:36
(ApplauseAplauz)
489
1161000
7000
(Brawa)
Translated by Joanna Stefanska
Reviewed by Marek Kasiak

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Naomi Klein - Journalist, activist
Naomi Klein is a public intellectual, journalist and activist.

Why you should listen

In her first book, No Logo: Taking Aim at the Brand Bullies, Naomi Klein made a strong case against the takeover of public life by global corporations and brands. She ended that pre-internet essay suggesting as a counterpoint that everyone could become their own "personal brand." In her most recent book, No Is Not Enough: Resisting Trump's Shock Politics and Winning the World We Need, she analyzes how social media has made the idea of personal branding commonplace -- and how it helped Donald Trump become the first brand-president.

Klein's other books The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism and This Changes Everything: Capitalism vs. The Climate have also energized the global conversation. Klein is a board member of climate-action group 350.org and one of the organizers of Canada’s Leap Manifesto, and in 2015 she helped launch Pope Francis’s historic encyclical on ecology. In 2016, she received the Sydney Peace Prize for "inspiring us to stand up locally, nationally and internationally to demand a new agenda for sharing the planet that respects human rights and equality."

More profile about the speaker
Naomi Klein | Speaker | TED.com