TED2011
Isabel Behncke: Evolution's gift of play, from bonobo apes to humans
Isabel Behncke: Ewolucyjny dar zabawy, od szympansów karłowatych po ludzi.
Filmed:
Readability: 4.8
980,169 views
Prymatolog Isabel Behncke Izquierdo pokazuje w jaki sposób społeczeństwo szympansów karłowatych uczy się dzięki nieustającej zabawie - solo, ze znajomymi, jako wstęp do seksu. Zabawa wydaje się być szympansim kluczem do rozwiązywania problemów i zażegnywania konfliktów. Jeśli to działa dla naszych bliskich kuzynów, może dla nas jest podobnie?
Isabel Behncke - Primatologist
Isabel Behncke applies an evolutionary lens to human questions like: Why do we play? Full bio
Isabel Behncke applies an evolutionary lens to human questions like: Why do we play? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I just came back from a community
0
0
2000
Wróciłam z miejsca,
00:17
that holds the secret to human survival.
1
2000
3000
które kryje tajemnicę naszego przetrwania.
00:21
It's a place where women run the show,
2
6000
3000
Tam kobiety wszystkim rządzą,
00:24
have sex to say hello,
3
9000
2000
na powitanie uprawiają seks,
00:26
and play rules the day --
4
11000
2000
przez cały dzień się bawią...
00:28
where fun is serious business.
5
13000
3000
Zabawa to poważna sprawa.
00:31
And no, this isn't Burning Man
6
16000
2000
To nie festiwal Burning Man
00:33
or San Francisco.
7
18000
2000
czy San Francisco.
00:35
(Laughter)
8
20000
2000
(Śmiech)
00:37
Ladies and gentlemen, meet your cousins.
9
22000
3000
Panie i Panowie, poznajcie kuzynów.
00:40
This is the world of wild bonobos
10
25000
3000
To świat dzikich szympansów karłowatych
00:43
in the jungles of Congo.
11
28000
2000
w dżunglach Konga.
00:45
Bonobos are, together with chimpanzees,
12
30000
3000
Oprócz szympansów
00:48
your living closest relative.
13
33000
3000
to nasi najbliżsi krewni.
00:51
That means we all share a common ancestor,
14
36000
3000
Mamy wspólnego przodka,
00:54
an evolutionary grandmother,
15
39000
2000
ewolucyjną babcię,
00:56
who lived around six million years ago.
16
41000
3000
która żyła 6 milionów lat temu.
01:00
Now, chimpanzees are well-known
17
45000
2000
Szympansy są znane
01:02
for their aggression.
18
47000
2000
ze swojej agresji.
01:04
(Laughter)
19
49000
3000
(Śmiech)
01:07
But unfortunately,
20
52000
2000
Ale przykładamy zbyt dużą wagę
01:09
we have made too much of an emphasis
21
54000
2000
Ale przykładamy zbyt dużą wagę
01:11
of this aspect
22
56000
2000
do tego aspektu
01:13
in our narratives of human evolution.
23
58000
3000
w opisach ewolucji człowieka.
01:16
But bonobos show us
24
61000
2000
Szympansy karłowate
01:18
the other side of the coin.
25
63000
2000
pokazują coś innego.
01:20
While chimpanzees
26
65000
2000
U szympansów dominują
01:22
are dominated by big, scary guys,
27
67000
3000
duże, przerażające samce,
01:25
bonobo society
28
70000
2000
ale szympansy karłowate
01:27
is run by empowered females.
29
72000
3000
dają władzę samicom.
01:31
These guys have really worked something out,
30
76000
3000
Dobrze sobie poradziły,
01:34
since this leads to a highly tolerant society
31
79000
3000
mają tolerancyjne społeczeństwo,
01:37
where fatal violence
32
82000
2000
w którym nie zaobserwowano
01:39
has not been observed yet.
33
84000
3000
śmiertelnej przemocy.
01:42
But unfortunately,
34
87000
2000
O szympansach karłowatych,
01:44
bonobos are the least understood
35
89000
2000
wiemy najmniej
01:46
of the great apes.
36
91000
2000
ze wszystkich hominidów.
01:48
They live in the depths of the Congolese jungle,
37
93000
3000
Żyją w dżungli Konga,
01:51
and it has been very difficult to study them.
38
96000
3000
więc trudno je badać.
01:54
The Congo is a paradox --
39
99000
3000
Samo Kongo to paradoks,
01:57
a land of extraordinary biodiversity and beauty,
40
102000
4000
jest niezwykle piękne i różnorodne
02:01
but also the heart of darkness itself --
41
106000
3000
ale to też jądro ciemności...
02:04
the scene of a violent conflict
42
109000
3000
Scena ostrego konfliktu,
02:07
that has raged for decades
43
112000
2000
który nie ustaje od dziesiątek lat.
02:09
and claimed nearly as many lives
44
114000
3000
Pochłonął on prawie tyle żywotów
02:12
as the First World War.
45
117000
3000
co Pierwsza Wojna Światowa.
02:16
Not surprisingly,
46
121000
2000
Nic dziwnego,
02:18
this destruction also endangers bonobo survival.
47
123000
4000
że szympansy karłowate są zagrożone.
02:22
Bushmeat trades and forest loss
48
127000
3000
Handel mięsem i wylesienie sprawiły,
02:25
means we couldn't fill a small stadium
49
130000
3000
że nie wystarczy ich nawet,
02:28
with all the bonobos that are left in the world --
50
133000
2000
by zapełnić mały stadion.
02:30
and we're not even sure of that to be honest.
51
135000
3000
by zapełnić mały stadion.
02:34
Yet, in this land of violence and chaos,
52
139000
4000
W tym chaotycznym miejscu
02:38
you can hear hidden laughter
53
143000
3000
słychać jednak ukryty śmiech
02:41
swaying the trees.
54
146000
2000
poruszający drzewa.
02:43
Who are these cousins?
55
148000
3000
Kim są nasi kuzyni?
02:46
We know them as the "make love, not war" apes
56
151000
4000
Żyją pod hasłem "Kochaj a nie walcz",
02:50
since they have frequent, promiscuous
57
155000
2000
utrzymują częste kontakty płciowe,
02:52
and bisexual sex
58
157000
2000
nawet biseksualne
02:54
to manage conflict
59
159000
2000
by zażegnać konflikty
02:56
and solve social issues.
60
161000
2000
i rozwiązać problemy.
02:58
Now, I'm not saying this is the solution
61
163000
2000
Nie twierdzę, że takie zachowanie
03:00
to all of humanity's problems --
62
165000
3000
rozwiąże problemy ludzkości...
03:04
since there's more to bonobo life
63
169000
2000
Żywot szympansów karłowatych
03:06
than the Kama Sutra.
64
171000
2000
to więcej niż Kama Sutra.
03:08
Bonobos, like humans,
65
173000
2000
Tak jak ludzie uwielbiają
03:10
love to play throughout their entire lives.
66
175000
2000
bawić się przez całe życie.
03:12
Play is not just child's games.
67
177000
2000
Zabawa to nie dziecięce igraszki.
03:14
For us and them,
68
179000
2000
Dla nich jak i dla nas
03:16
play is foundational for bonding relationships
69
181000
3000
zabawa to podstawa budowania związków
03:19
and fostering tolerance.
70
184000
2000
i rozwijania tolerancji.
03:21
It's where we learn to trust
71
186000
2000
Dzięki niej uczymy się ufać
03:23
and where we learn about the rules of the game.
72
188000
3000
i poznajemy reguły gry.
03:26
Play increases creativity
73
191000
2000
Zabawa zwiększa kreatywność
03:28
and resilience,
74
193000
3000
i odporność,
03:31
and it's all about the generation of diversity --
75
196000
3000
generuje różnorodność...
03:34
diversity of interactions,
76
199000
2000
Różnorodność interakcji i zachowań
03:36
diversity of behaviors,
77
201000
2000
Różnorodność interakcji i zachowań
03:38
diversity of connections.
78
203000
3000
oraz związków.
03:41
And when you watch bonobo play,
79
206000
2000
Szympansy karłowate bawiąc się
03:43
you're seeing the very evolutionary roots
80
208000
3000
pokazują nam ewolucyjne korzenie
03:46
of human laughter, dance
81
211000
2000
ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.
03:48
and ritual.
82
213000
2000
ludzkiego śmiechu, tańca i rytuałów.
03:50
Play is the glue
83
215000
2000
Zabawa jest spoiwem
03:52
that binds us together.
84
217000
2000
które utrzymuje nas razem.
03:54
Now, I don't know how you play,
85
219000
3000
Nie wiem jak bawicie się wy,
03:57
but I want to show you a couple of unique clips
86
222000
2000
ale obejrzyjcie te niezwykłe filmy
03:59
fresh from the wild.
87
224000
2000
prosto z dziczy.
04:01
First, it's a ball game bonobo-style --
88
226000
3000
To gra w piłkę,
04:04
and I do not mean football.
89
229000
3000
ale nie nożną.
04:07
So here,
90
232000
2000
Widać młode,
04:09
we have a young female and a male
91
234000
2000
samca i samicę.
04:11
engaged in a chase game.
92
236000
3000
Bawią się w berka.
04:14
Have a look what she's doing.
93
239000
2000
Zobaczcie co ona robi.
04:16
It might be the evolutionary origin of the phrase,
94
241000
2000
To ewolucyjne źródło powiedzenia:
04:18
"she's got him by the balls."
95
243000
2000
"Trzyma go za jaja".
04:20
(Laughter)
96
245000
3000
(Śmiech)
04:23
Only I think that he's rather loving it here, right?
97
248000
3000
Podoba mu się to.
04:27
Yeah.
98
252000
2000
Zdecydowanie.
04:29
(Laughter)
99
254000
2000
(Śmiech)
04:31
So sex play is common
100
256000
2000
Zabawy seksualne są typowe
04:33
in both bonobos and humans.
101
258000
2000
dla ludzi i dla szympansów karłowatych.
04:35
And this video is really interesting
102
260000
2000
Ten film jest ciekawy,
04:37
because it shows --
103
262000
2000
bo pokazuje...
04:39
this video's really interesting
104
264000
2000
Jest bardzo ciekawy,
04:41
because it shows the inventiveness
105
266000
2000
widać inwencję we wprowadzaniu
04:43
of bringing unusual elements into play --
106
268000
3000
nowych elementów do gry...
04:46
such as testicles --
107
271000
3000
Takich jak jądra...
04:49
and also how play both requires trust
108
274000
3000
Widać, że gra wymaga zaufania
04:52
and fosters trust --
109
277000
3000
i że go uczy...
04:55
while at the same time being tremendous fun.
110
280000
2000
No i jest bardzo fajna.
04:57
But play's a shapeshifter.
111
282000
2000
Gra jest zmienna.
04:59
(Laughter)
112
284000
3000
(Śmiech)
05:02
Play's a shapeshifter,
113
287000
2000
Jest zmienna
05:04
and it can take many forms,
114
289000
2000
i może przybrać wiele form,
05:06
some of which are more quiet,
115
291000
2000
niektóre bardzo ciche,
05:08
imaginative, curious --
116
293000
2000
inne kreatywne i ciekawe...
05:10
maybe where wonder is discovered anew.
117
295000
3000
Dzięki niej odkrywa się zachwyt na nowo.
05:13
And I want you to see,
118
298000
2000
Popatrzcie.
05:15
this is Fuku, a young female,
119
300000
2000
To Fuku, młoda samica,
05:17
and she is quietly playing with water.
120
302000
2000
cicho bawi się wodą.
05:19
I think, like her,
121
304000
2000
Tak jak ona,
05:21
we sometimes play alone,
122
306000
2000
czasem bawimy się sami,
05:23
and we explore the boundaries
123
308000
2000
odkrywając granicę
05:25
of our inner and our outer worlds.
124
310000
3000
między wnętrzem i światem zewnętrznym.
05:28
And it's that playful curiosity
125
313000
2000
To ta zadziorna ciekawość
05:30
that drives us to explore, drives us to interact,
126
315000
3000
każe nam odkrywać i wchodzić w interakcje.
05:34
and then the unexpected connections we form
127
319000
3000
Zaskakujące połączenia, które tworzymy
05:37
are the real hotbed for creativity.
128
322000
3000
są siedliskiem kreatywności.
05:41
So these are just small tasters
129
326000
3000
To tylko przedsmak tego,
05:44
into the insights that bonobo give us
130
329000
2000
co mówią nam szympansy karłowate
05:46
to our past and present.
131
331000
3000
o przeszłości i teraźniejszości
05:49
But they also hold a secret for our future,
132
334000
3000
One też, są w posiadaniu klucza
05:52
a future where we need to adapt
133
337000
2000
do przyszłości, w której musimy się
05:54
to an increasingly challenging world
134
339000
3000
przystosować do nowego świata
05:57
through greater creativity
135
342000
2000
dzięki większej kreatywności
05:59
and greater cooperation.
136
344000
2000
i umiejętności współdziałania.
06:01
The secret is that play is the key
137
346000
3000
Tym kluczem jest zabawa,
06:04
to these capacities.
138
349000
2000
to ona rozwija te umiejętności.
06:06
In other words,
139
351000
2000
Innymi słowy,
06:08
play is our adaptive wildcard.
140
353000
2000
zabawa to adaptacyjna dzika karta.
06:10
In order to adapt successfully
141
355000
2000
By móc się przystosować
06:12
to a changing world,
142
357000
2000
do zmieniającego się świata,
06:14
we need to play.
143
359000
3000
musimy się bawić.
06:18
But will we make the most of our playfulness?
144
363000
3000
Czy uda nam się dobrze ją wykorzystać?
06:21
Play is not frivolous.
145
366000
2000
Zabawa nie jest niepoważna,
06:23
Play's essential.
146
368000
2000
jest niezbędna.
06:25
For bonobos and humans alike,
147
370000
3000
Życie to nie tylko
06:28
life is not just red in tooth and claw.
148
373000
3000
krew na kłach i pazurach.
06:31
In times when it seems least appropriate to play,
149
376000
3000
Gdy zabawa wydaje się nieodpowiednia,
06:34
it might be the times when it is most urgent.
150
379000
3000
może być najbardziej potrzebna.
06:38
And so, my fellow primates,
151
383000
3000
Jako ssaki naczelne
06:41
let us embrace this gift from evolution
152
386000
3000
podziękujmy ewolucji za ten dar
06:44
and play together,
153
389000
2000
i bawmy się razem
06:46
as we rediscover creativity,
154
391000
3000
by odkryć kreatywność,
06:49
fellowship and wonder.
155
394000
2000
braterstwo i zachwyt. Dziękuję.
06:51
Thank you.
156
396000
2000
braterstwo i zachwyt. Dziękuję.
06:53
(Applause)
157
398000
2000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Isabel Behncke - PrimatologistIsabel Behncke applies an evolutionary lens to human questions like: Why do we play?
Why you should listen
Isabel Behncke (MSc University College London, MPhil, Cambridge University; PhD, Oxford University) is a New York- and Oxford-based behavioural and evolutionary scientist working on the nature of social animals … including humans. She’s from the mountains of Chile and loves wild things.
After walking 3000+ km in the jungles of Congo observing the social behaviour of bonobo apes -- our closest living relatives -- in field research, Dr. Behncke now applies an evolutionary lens to questions that lie at the core of social life and creativity: Why do we go to festivals? Why does trust require risk taking? Why do adults need to play in order to not just feel alive, but also maintain health, creativity and social bonds? Why do cities need to be not just ‘smart’ but also enjoyable? And crucially why is it that the more digital we get, the more understanding of evolution we need?
She enjoys consulting and engagement in different forms, has spoken at WIRED, the G20, House of Lords, United Nations, twice at the main TED event, and around the fire in Patagonia. She also has been part of numerous radio programmes, including NPR and BBC Radio 4. She has been featured in a number of television documentaries (BBC and National Geographic) and independent cinema (e.g., ‘Bounce: How the Ball taught the World to Play’).
Isabel Behncke | Speaker | TED.com