TED2011
Isabel Behncke: Evolution's gift of play, from bonobo apes to humans
Isabel Behncke: Evrimin hediyesi olarak eğlence: bonobo şempanzelerinden insanoğluna
Filmed:
Readability: 4.8
980,169 views
Daha önce hiç izlenmemiş videolarla, primatolist Isabel Behncke Izquierdo, bonobo maymun toplumunun tek kişilik, arkadaşlı, seks oyunlarından ne öğrendiklerini gösteriyor.Aslında, oyun bonoboların sorun çözme ve çatışma yönetim anahtarı olarak gözüküyor. Eğer bu onlar için tutuyorsa niye bizim için olmasın?
Isabel Behncke - Primatologist
Isabel Behncke applies an evolutionary lens to human questions like: Why do we play? Full bio
Isabel Behncke applies an evolutionary lens to human questions like: Why do we play? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I just came back from a community
0
0
2000
Daha yeni, insanoğlunun
00:17
that holds the secret to human survival.
1
2000
3000
sırlarını barındıran bir topluluğun içinden geldim.
00:21
It's a place where women run the show,
2
6000
3000
Burası kadınların kendilerini sergilemek için yarıştığı,
00:24
have sex to say hello,
3
9000
2000
merhaba demek için cinsel ilişkiye girdiği,
00:26
and play rules the day --
4
11000
2000
o günün kurallarının oynandığı ve
00:28
where fun is serious business.
5
13000
3000
eğlencenin ciddi bir iş olduğu bir yer.
00:31
And no, this isn't Burning Man
6
16000
2000
Yo, bu yer Burning Man ( Nevada festivali )
00:33
or San Francisco.
7
18000
2000
ya da San Francisco değil.
00:35
(Laughter)
8
20000
2000
(Gülüşler)
00:37
Ladies and gentlemen, meet your cousins.
9
22000
3000
Hanımefendiler ve beyefendiler, sizi kuzenlerinizle tanıştırayım.
00:40
This is the world of wild bonobos
10
25000
3000
Burası Kongo'nun balta girmemiş ormanlarında
00:43
in the jungles of Congo.
11
28000
2000
bonobo şempanzelerinin dünyası.
00:45
Bonobos are, together with chimpanzees,
12
30000
3000
Diğer şempanzelerle birlikte bonobolar
00:48
your living closest relative.
13
33000
3000
sizlerin yaşayan en yakın akrabanızdır.
00:51
That means we all share a common ancestor,
14
36000
3000
Bu demek oluyor ki
00:54
an evolutionary grandmother,
15
39000
2000
yaklaşık 6 milyon yıl önce yaşamış olan
00:56
who lived around six million years ago.
16
41000
3000
evrimsel bir büyükanne.
01:00
Now, chimpanzees are well-known
17
45000
2000
Şimdi, şempanzeler agrasiflikleriyle
01:02
for their aggression.
18
47000
2000
biliniyorlar.
01:04
(Laughter)
19
49000
3000
(Gülüşler)
01:07
But unfortunately,
20
52000
2000
Fakat ne üzücü ki,
01:09
we have made too much of an emphasis
21
54000
2000
insanoğlu evrimini anlatırken
01:11
of this aspect
22
56000
2000
bu konu üzerine
01:13
in our narratives of human evolution.
23
58000
3000
gerçekten çok fazla vurgu yapmışız.
01:16
But bonobos show us
24
61000
2000
Fakat bonobolar bize
01:18
the other side of the coin.
25
63000
2000
madalyanın diğer yüzünü gösteriyorlar.
01:20
While chimpanzees
26
65000
2000
Şempanzeler, büyük korkutucu adamların
01:22
are dominated by big, scary guys,
27
67000
3000
hakimiyeti altında iken,
01:25
bonobo society
28
70000
2000
bonobo topluluğu
01:27
is run by empowered females.
29
72000
3000
yetkilendirilmiş dişiler tarafından yönetilmektedir.
01:31
These guys have really worked something out,
30
76000
3000
Bu adamlar gerçekten birşeyler halletmişler,
01:34
since this leads to a highly tolerant society
31
79000
3000
çünkü bu durum, ölümcül bir cezanın
01:37
where fatal violence
32
82000
2000
henüz gözlenmediği
01:39
has not been observed yet.
33
84000
3000
hayli yüksek toleransa sahip bir topluluğa yol açmış.
01:42
But unfortunately,
34
87000
2000
Fakat ne yazık ki,
01:44
bonobos are the least understood
35
89000
2000
bonobolar, kuyruksuz maymun türünün
01:46
of the great apes.
36
91000
2000
en az anlaşılanı.
01:48
They live in the depths of the Congolese jungle,
37
93000
3000
Onlar Kongo'nun balta girmemiş ormanlıklarının derinliklerinde yaşıyorlar,
01:51
and it has been very difficult to study them.
38
96000
3000
ve bu yüzden onları incelemek çok zor.
01:54
The Congo is a paradox --
39
99000
3000
Kongo bir paradoks--
01:57
a land of extraordinary biodiversity and beauty,
40
102000
4000
olağanüstü biyolojik çeşitliliğin ve güzelliğe sahip bir memleket,
02:01
but also the heart of darkness itself --
41
106000
3000
fakat aynı zamanda kendisi karanlığın kalbi--
02:04
the scene of a violent conflict
42
109000
3000
on yıllarca sürmüş olan
02:07
that has raged for decades
43
112000
2000
vahşi çatışmaların sahnesi
02:09
and claimed nearly as many lives
44
114000
3000
ve yaklaşık Birinci Dünya Savaşı kadar
02:12
as the First World War.
45
117000
3000
kayıbın olduğu iddia edildi.
02:16
Not surprisingly,
46
121000
2000
Bu yıkımın bonobo maymunlarının
02:18
this destruction also endangers bonobo survival.
47
123000
4000
hayatta kalmalarını tehlikeye atması şaşırtıcı olmaz.
02:22
Bushmeat trades and forest loss
48
127000
3000
Et ticareti ve ormanların yokoluşu demek oluyor ki
02:25
means we couldn't fill a small stadium
49
130000
3000
biz dünyadaki geride kalan bonoboları
02:28
with all the bonobos that are left in the world --
50
133000
2000
küçük bir stadyumun içine dolduramıyoruz --
02:30
and we're not even sure of that to be honest.
51
135000
3000
ve dürüst olmak gerekirse bunda da emin değiliz
02:34
Yet, in this land of violence and chaos,
52
139000
4000
Buna rağmen, bu şiddet ve kaos topraklarında
02:38
you can hear hidden laughter
53
143000
3000
siz ağaçlarda sallanan
02:41
swaying the trees.
54
146000
2000
gizli gülüşmeleri duyabilirsiniz.
02:43
Who are these cousins?
55
148000
3000
Kim bu kuzenler?
02:46
We know them as the "make love, not war" apes
56
151000
4000
Biz onları "sevişen, savaşmayan" maymunlar olarak biliyoruz
02:50
since they have frequent, promiscuous
57
155000
2000
çünkü onlar çok sık, her önüne gelenle
02:52
and bisexual sex
58
157000
2000
ve biseksüel ilişkiye girmektediler
02:54
to manage conflict
59
159000
2000
çatışmaları kontrol etmek
02:56
and solve social issues.
60
161000
2000
ve sosyal meseleleri çözmek için.
02:58
Now, I'm not saying this is the solution
61
163000
2000
Şimdi, Ben demiyorum ki bu
03:00
to all of humanity's problems --
62
165000
3000
insanlığın bütün problemlerinin bir çözümü --
03:04
since there's more to bonobo life
63
169000
2000
çünkü bonoboların hayatında
03:06
than the Kama Sutra.
64
171000
2000
Kama Sutra'dan daha fazlası var.
03:08
Bonobos, like humans,
65
173000
2000
Bonobolar, insanlar gibi,
03:10
love to play throughout their entire lives.
66
175000
2000
bütün hayatları boyunca oyun oynamayı severler.
03:12
Play is not just child's games.
67
177000
2000
Oyun sadece çocuklar için değildir.
03:14
For us and them,
68
179000
2000
Bizim için, onlar için,
03:16
play is foundational for bonding relationships
69
181000
3000
oyun, dostluklar kurmak ve
03:19
and fostering tolerance.
70
184000
2000
toleransları artımak için bir temeldir.
03:21
It's where we learn to trust
71
186000
2000
Oyun güvenmeyi öğrendiğimiz,
03:23
and where we learn about the rules of the game.
72
188000
3000
oyun kurallarını öğrendiğimiz yerdir.
03:26
Play increases creativity
73
191000
2000
Oyun yaratıcılığı,
03:28
and resilience,
74
193000
3000
dayanımı artırır,
03:31
and it's all about the generation of diversity --
75
196000
3000
ve oyun tamamiyle neslin çeşitliliği ile alakalıdır --
03:34
diversity of interactions,
76
199000
2000
etkileşim çeşitliliği
03:36
diversity of behaviors,
77
201000
2000
davranış çeşitliliği
03:38
diversity of connections.
78
203000
3000
ilişki çeşitliliği.
03:41
And when you watch bonobo play,
79
206000
2000
Ve siz bonoboların oyunun izlediğinizde
03:43
you're seeing the very evolutionary roots
80
208000
3000
insanoğlunun gülüşü, dansı ve
03:46
of human laughter, dance
81
211000
2000
törelerinin çok evrimsel köklerini
03:48
and ritual.
82
213000
2000
göreceksiniz.
03:50
Play is the glue
83
215000
2000
Oyun bizleri birarada tutan
03:52
that binds us together.
84
217000
2000
bir tutkaldır.
03:54
Now, I don't know how you play,
85
219000
3000
Şimdi, sizin nasıl oynadığınız bilmiyorum
03:57
but I want to show you a couple of unique clips
86
222000
2000
fakat size bir çift emsalsiz klip izletmek istiyorum
03:59
fresh from the wild.
87
224000
2000
vahşi hayattan taptaze.
04:01
First, it's a ball game bonobo-style --
88
226000
3000
Öncelikle, bu, bonobo tarzı bir top uyunu
04:04
and I do not mean football.
89
229000
3000
ve ben beysbolu kastetmiyorum.
04:07
So here,
90
232000
2000
İşte burada,
04:09
we have a young female and a male
91
234000
2000
kovalamaca oyununa girmiş
04:11
engaged in a chase game.
92
236000
3000
genç bir dişi ve erkek var
04:14
Have a look what she's doing.
93
239000
2000
Dişinin ne yaptığına bir bakın.
04:16
It might be the evolutionary origin of the phrase,
94
241000
2000
Şu eski bir deyimin kökeni olmalı,
04:18
"she's got him by the balls."
95
243000
2000
"Onu taşaklarından yakaladı"
04:20
(Laughter)
96
245000
3000
(Gülüşler)
04:23
Only I think that he's rather loving it here, right?
97
248000
3000
Düşünüyorum erkek bundan oldukça memnun, değil mi.
04:27
Yeah.
98
252000
2000
Evet.
04:29
(Laughter)
99
254000
2000
(Gülüşler)
04:31
So sex play is common
100
256000
2000
İşte, seks oyunu hem insanlarda
04:33
in both bonobos and humans.
101
258000
2000
hem de bonobolarda yaygın.
04:35
And this video is really interesting
102
260000
2000
Ve bu video gerçekten ilginç,
04:37
because it shows --
103
262000
2000
Çünkü gösteriyor ki --
04:39
this video's really interesting
104
264000
2000
Bu video gerçekten ilginç,
04:41
because it shows the inventiveness
105
266000
2000
çünkü oyuna alışık olmayan şeyler getirme
04:43
of bringing unusual elements into play --
106
268000
3000
yaratıcılığını gösteriyor,
04:46
such as testicles --
107
271000
3000
testisler gibi ---
04:49
and also how play both requires trust
108
274000
3000
ve aynı zamanda oyunun nasıl
04:52
and fosters trust --
109
277000
3000
güven gerektirdiği ve onu artırdığını gösteriyor
04:55
while at the same time being tremendous fun.
110
280000
2000
müthiş eğlenceli olmasının yanında.
04:57
But play's a shapeshifter.
111
282000
2000
Fakat oyun şekil değiştiren bir şey.
04:59
(Laughter)
112
284000
3000
(Gülüşler)
05:02
Play's a shapeshifter,
113
287000
2000
Fakat oyun şekil değiştiren bir şey,
05:04
and it can take many forms,
114
289000
2000
ve birçok forma girebilir,
05:06
some of which are more quiet,
115
291000
2000
bunlardan bazıları daha sessizdir,
05:08
imaginative, curious --
116
293000
2000
daha haya gücüne dayalı, daha meraklı,
05:10
maybe where wonder is discovered anew.
117
295000
3000
belki merağın yeniden keşfedildiği bir yer.
05:13
And I want you to see,
118
298000
2000
Ve sizin görmenizi istiyorum,
05:15
this is Fuku, a young female,
119
300000
2000
Bu Fuku, genç bir dişi,
05:17
and she is quietly playing with water.
120
302000
2000
ve o sessizce suyla oynuyor.
05:19
I think, like her,
121
304000
2000
Düşünüyorum da, o gibi,
05:21
we sometimes play alone,
122
306000
2000
biz de bazen tekbaşına oynarız
05:23
and we explore the boundaries
123
308000
2000
ve biz iç ve dış dünyamızın
05:25
of our inner and our outer worlds.
124
310000
3000
sınırlarını keşfederiz.
05:28
And it's that playful curiosity
125
313000
2000
Ve bu öyle bir oyunlu bir merak ki
05:30
that drives us to explore, drives us to interact,
126
315000
3000
bizi araştırmaya, etkileşime itiyor.
05:34
and then the unexpected connections we form
127
319000
3000
Ve sonra kurduğumuz umulmadık bağlantılar
05:37
are the real hotbed for creativity.
128
322000
3000
yaratıcılığın gerçek yuvası oluyor.
05:41
So these are just small tasters
129
326000
3000
Bunlar bonoboların bize
05:44
into the insights that bonobo give us
130
329000
2000
geçmiş ve mevcut zamanımızın içlerine
05:46
to our past and present.
131
331000
3000
sunduğu küçük tatlandırıcılar.
05:49
But they also hold a secret for our future,
132
334000
3000
Fakat onlar aynı zamanda geleceğimiz içinde sırlar barındırıyorlar.
05:52
a future where we need to adapt
133
337000
2000
zorlayıcılığı artan bir dünyaya
05:54
to an increasingly challenging world
134
339000
3000
adapte olmamız için ihtiyaç duyduğumuz bir gelecek
05:57
through greater creativity
135
342000
2000
daha büyük yaratıcılık ve
05:59
and greater cooperation.
136
344000
2000
daha büyük işbirliği aracığılıyla.
06:01
The secret is that play is the key
137
346000
3000
Sır şu ki
06:04
to these capacities.
138
349000
2000
oyun bütün bu kapasitelerin anahtarı.
06:06
In other words,
139
351000
2000
Diğer bir deyişle,
06:08
play is our adaptive wildcard.
140
353000
2000
oyun bizim uyumsal vahşi kartımız.
06:10
In order to adapt successfully
141
355000
2000
zorlayıcılığı artan bir dünyaya
06:12
to a changing world,
142
357000
2000
başarılı bir şekilde uyum sağlayabilmek için
06:14
we need to play.
143
359000
3000
oyuna ihtiyacımız var.
06:18
But will we make the most of our playfulness?
144
363000
3000
Ama oyunumuzun çoğunu yapacak mıyız?
06:21
Play is not frivolous.
145
366000
2000
Oyun anlamsız bir şey değil;
06:23
Play's essential.
146
368000
2000
oyun olmazsa olmaz.
06:25
For bonobos and humans alike,
147
370000
3000
Bonobo ve insanlar için
06:28
life is not just red in tooth and claw.
148
373000
3000
hayat sadece diş ve tırnaktaki kırmızılık değil.
06:31
In times when it seems least appropriate to play,
149
376000
3000
Oyunun en gereksiz olduğu görüldüğü zaman
06:34
it might be the times when it is most urgent.
150
379000
3000
en elzem olduğu zaman olabilir.
06:38
And so, my fellow primates,
151
383000
3000
Ve işte, benim primat akranlarım,
06:41
let us embrace this gift from evolution
152
386000
3000
Haydi evrimden gelen bu hediyeyi kucaklayalım
06:44
and play together,
153
389000
2000
birlikte oynayalım,
06:46
as we rediscover creativity,
154
391000
3000
ve yaratıcılığı, dostluğu ve
06:49
fellowship and wonder.
155
394000
2000
merağı yeniden keşfedelim.
06:51
Thank you.
156
396000
2000
Teşekkür ederim.
06:53
(Applause)
157
398000
2000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Isabel Behncke - PrimatologistIsabel Behncke applies an evolutionary lens to human questions like: Why do we play?
Why you should listen
Isabel Behncke (MSc University College London, MPhil, Cambridge University; PhD, Oxford University) is a New York- and Oxford-based behavioural and evolutionary scientist working on the nature of social animals … including humans. She’s from the mountains of Chile and loves wild things.
After walking 3000+ km in the jungles of Congo observing the social behaviour of bonobo apes -- our closest living relatives -- in field research, Dr. Behncke now applies an evolutionary lens to questions that lie at the core of social life and creativity: Why do we go to festivals? Why does trust require risk taking? Why do adults need to play in order to not just feel alive, but also maintain health, creativity and social bonds? Why do cities need to be not just ‘smart’ but also enjoyable? And crucially why is it that the more digital we get, the more understanding of evolution we need?
She enjoys consulting and engagement in different forms, has spoken at WIRED, the G20, House of Lords, United Nations, twice at the main TED event, and around the fire in Patagonia. She also has been part of numerous radio programmes, including NPR and BBC Radio 4. She has been featured in a number of television documentaries (BBC and National Geographic) and independent cinema (e.g., ‘Bounce: How the Ball taught the World to Play’).
Isabel Behncke | Speaker | TED.com