TEDxNASA
Joel Levine: Why we need to go back to Mars
Joel Levine: Dlaczego musimy wrócić na Marsa
Filmed:
Readability: 4.5
764,198 views
Na konferencji TEDxNASA planetolog Joel Levine prezentuje nowe i intrygujące odkrycia na temat Marsa: kratery wypełnione lodem, pozostałości starożytnych oceanów i fakty przemawiające za tym, że w przeszłości istniało tam życie. Levine przekonuje, że należy powrócić na Marsa, by zbadać go dokładniej.
Joel Levine - Planetary and atmospheric scientist
Joel Levine studies the atmospheres of Earth and Mars, looking at their origin, evolution, structure and chemistry and climate change. He's the principal investigator of the proposed ARES Mars Airplane Mission. Full bio
Joel Levine studies the atmospheres of Earth and Mars, looking at their origin, evolution, structure and chemistry and climate change. He's the principal investigator of the proposed ARES Mars Airplane Mission. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I want to talk about 4.6 billion years of history
0
0
5000
Chcę streścić 4,6 mld lat historii
00:20
in 18 minutes.
1
5000
2000
w 18 minut.
00:22
That's 300 million years per minute.
2
7000
3000
300 mln lat na minutę.
00:25
Let's start with the first photograph NASA obtained
3
10000
4000
Zacznijmy od pierwszego zdjęcia Marsa.
00:29
of planet Mars.
4
14000
2000
Zacznijmy od pierwszego zdjęcia Marsa.
00:31
This is fly-by, Mariner IV.
5
16000
2000
To z sondy Żeglarz 4.
00:33
It was taken in 1965.
6
18000
3000
Zrobione w 1965 roku.
00:36
When this picture appeared,
7
21000
2000
Po pojawieniu się tego zdjęcia
00:38
that well-known scientific journal,
8
23000
3000
magazyn naukowy The New York Times skomentował:
00:41
The New York Times, wrote in its editorial,
9
26000
3000
magazyn naukowy The New York Times skomentował:
00:44
"Mars is uninteresting.
10
29000
2000
"Mars jest nieciekawy.
00:46
It's a dead world. NASA should not spend
11
31000
3000
To martwy świat. NASA nie powinna
00:49
any time or effort studying Mars anymore."
12
34000
4000
marnować czasu na jego badanie."
00:53
Fortunately, our leaders in Washington
13
38000
2000
Na szczęście w Waszyngtonie
00:55
at NASA headquarters knew better
14
40000
2000
w NASA mieli inne zdanie.
00:57
and we began a very extensive study
15
42000
4000
Rozpoczęliśmy szeroko zakrojone badania
01:01
of the red planet.
16
46000
2000
czerwonej planety.
01:03
One of the key questions in all of science,
17
48000
4000
Jedno z kluczowych pytań w nauce to:
01:07
"Is there life outside of Earth?"
18
52000
2000
"Czy poza Ziemią istnieje życie?"
01:09
I believe that Mars is the most likely target
19
54000
4000
Mars jest najbardziej obiecującym
01:13
for life outside the Earth.
20
58000
2000
celem poszukiwań.
01:15
I'm going to show you in a few minutes
21
60000
2000
Pokażę wyniki pomiarów sugerujące,
01:17
some amazing measurements that suggest
22
62000
2000
Pokażę wyniki pomiarów sugerujące,
01:19
there may be life on Mars.
23
64000
2000
że na Marsie może być życie.
01:21
But let me start with a Viking photograph.
24
66000
4000
Zacznijmy od zdjęcia z sondy Viking
01:25
This is a composite taken by Viking in 1976.
25
70000
4000
zrobionego w 1976 roku.
01:29
Viking was developed and managed at the
26
74000
3000
Sonda powstała w ośrodku badawczym im. Langleya.
01:32
NASA Langley Research Center.
27
77000
2000
Sonda powstała w ośrodku badawczym im. Langleya.
01:34
We sent two orbiters and two landers in the summer of 1976.
28
79000
4000
Latem 1976 wysłaliśmy 2 orbitery i lądowniki.
01:38
We had four spacecraft, two around Mars,
29
83000
4000
Cztery statki kosmiczne, dwa orbitujące Marsa
01:42
two on the surface --
30
87000
2000
i dwa na powierzchni.
01:44
an amazing accomplishment.
31
89000
2000
Niesamowite osiągnięcie.
01:46
This is the first photograph taken from
32
91000
2000
To pierwsze zdjęcie zrobione
01:48
the surface of any planet.
33
93000
2000
na powierzchni planety.
01:50
This is a Viking Lander photograph
34
95000
2000
Zdjęcie z lądownika Viking,
01:52
of the surface of Mars.
35
97000
2000
powierzchnia Marsa.
01:54
And yes, the red planet is red.
36
99000
3000
Czerwona planeta naprawdę jest czerwona.
01:57
Mars is half the size of the Earth,
37
102000
3000
Mars jest o połowę mniejszy od Ziemi.
02:00
but because two-thirds of the Earth is covered by water,
38
105000
3000
Ale 2/3 powierzchni Ziemi pokrywa woda,
02:03
the land area on Mars
39
108000
3000
więc powierzchnia lądu Marsa
02:06
is comparable to the land area on Earth.
40
111000
2000
jest porównywalna do ziemskiej.
02:08
So, Mars is a pretty big place even though it's half the size.
41
113000
5000
Jest tam dużo miejsca, choć planeta jest mała.
02:13
We have obtained topographic measurements
42
118000
3000
Dzięki pomiarom topograficznym Marsa
02:16
of the surface of Mars. We understand
43
121000
2000
rozumiemy różnice wysokości.
02:18
the elevation differences.
44
123000
2000
rozumiemy różnice wysokości.
02:20
We know a lot about Mars.
45
125000
2000
Dużo wiemy o Marsie.
02:22
Mars has the largest volcano in the solar system,
46
127000
4000
Jest tam największy wulkan Układu Słonecznego,
02:26
Olympus Mons.
47
131000
2000
Olympus Mons.
02:28
Mars has the Grand Canyon
48
133000
2000
Mars ma największy kanion,
02:30
of the solar system, Valles Marineris.
49
135000
3000
Valles Marineris.
02:33
Very, very interesting planet.
50
138000
2000
Fascynująca planeta.
02:35
Mars has the largest
51
140000
3000
Na Marsie jest największy krater uderzeniowy,
02:38
impact crater in the solar system,
52
143000
2000
Na Marsie jest największy krater uderzeniowy,
02:40
Hellas Basin.
53
145000
2000
basen Hellas,
02:42
This is 2,000 miles across.
54
147000
2000
o średnicy ponad 3000 km.
02:44
If you happened to be on Mars
55
149000
2000
Wyjazd na wakacje na Marsa
02:46
when this impactor hit,
56
151000
2000
w dniu zderzenia
02:48
it was a really bad day on Mars.
57
153000
2000
byłby niefortunny.
02:50
(Laughter)
58
155000
2000
(Śmiech)
02:52
This is Olympus Mons.
59
157000
2000
Olympus Mons
02:54
This is bigger than the state of Arizona.
60
159000
3000
jest większy niż stan Arizona.
02:57
Volcanoes are important, because volcanoes
61
162000
2000
Wulkany są ważne,
02:59
produce atmospheres and they produce oceans.
62
164000
3000
bo produkują atmosferę i oceany.
03:02
We're looking at Valles Marineris,
63
167000
3000
Patrzymy na Valles Marineris,
03:05
the largest canyon in the solar system,
64
170000
2000
największy kanion Układu Słonecznego,
03:07
superimposed on a map of the United States,
65
172000
3000
naniesiony na mapę USA.
03:10
3,000 miles across.
66
175000
2000
Prawie 5000 km.
03:12
One of the most intriguing features about Mars,
67
177000
3000
Jedną z najciekawszych cech Marsa,
03:15
the National Academy of Science says
68
180000
2000
wg Narodowej Akademii Nauk USA
03:17
one of the 10 major mysteries of the space age,
69
182000
3000
jedną z 10 głównych zagadek ery kosmicznej
03:20
is why certain areas of Mars
70
185000
3000
jest wysokie namagnetyzowanie
03:23
are so highly magnetized.
71
188000
2000
niektórych obszarów planety.
03:25
We call this crustal magnetism.
72
190000
2000
To magnetyzm skorupy.
03:27
There are regions on Mars, where, for some reason --
73
192000
3000
Na Marsie są obszary,
03:30
we don't understand why at this point --
74
195000
3000
gdzie z jakiegoś powodu
03:33
the surface is very, very highly magnetized.
75
198000
3000
powierzchnia jest silnie magnetyczna.
03:36
Is there water on Mars?
76
201000
2000
Czy na Marsie jest woda?
03:38
The answer is no, there is no liquid water
77
203000
3000
Nie ma ciekłej wody,
03:41
on the surface of Mars today.
78
206000
2000
nie w czasach obecnych.
03:43
But there is intriguing evidence
79
208000
2000
Ale istnieją dowody,
03:45
that suggests that the early history of Mars
80
210000
3000
że we wczesnej historii Marsa
03:48
there may have been rivers
81
213000
2000
mogły istnieć rzeki, z wartkimi nurtami.
03:50
and fast flowing water.
82
215000
3000
mogły istnieć rzeki, z wartkimi nurtami.
03:53
Today Mars is very very dry.
83
218000
2000
Dziś Mars jest bardzo suchy.
03:55
We believe there's some water in the polar caps,
84
220000
3000
Woda może być w czapach polarnych
03:58
there are polar caps of North Pole and South Pole.
85
223000
3000
na biegunie północnym i południowym.
04:01
Here are some recent images.
86
226000
2000
To nowe zdjęcia
04:03
This is from Spirit and Opportunity.
87
228000
3000
ze Spirit i Opportunity.
04:06
These images that show at one time,
88
231000
2000
Kiedyś na Marsie były wartko płynące wody.
04:08
there was very fast flowing water on the surface of Mars.
89
233000
4000
Kiedyś na Marsie były wartko płynące wody.
04:12
Why is water important? Water is important
90
237000
2000
Woda jest ważna,
04:14
because if you want life you have to have water.
91
239000
4000
bo dzięki niej rozwija się życie.
04:18
Water is the key ingredient
92
243000
2000
Jest warunkiem ewolucji
04:20
in the evolution, the origin of life on a planet.
93
245000
4000
i powstania życia na planecie.
04:24
Here is some picture of Antarctica
94
249000
2000
To Antarktyda i Olympus Mons.
04:26
and a picture of Olympus Mons,
95
251000
3000
To Antarktyda i Olympus Mons.
04:29
very similar features, glaciers.
96
254000
2000
Podobne cechy, lodowce.
04:31
So, this is frozen water.
97
256000
2000
Zamarznięta woda.
04:33
This is ice water on Mars.
98
258000
3000
Na Marsie jest lód.
04:36
This is my favorite picture. This was just taken a few weeks ago.
99
261000
3000
Niedawno uchwycono moje ulubione zdjęcie.
04:39
It has not been seen publicly.
100
264000
2000
Nie pokazano go publicznie.
04:41
This is European space agency
101
266000
3000
Z Europejskiej Agencji Kosmicznej.
04:44
Mars Express, image of a crater on Mars
102
269000
2000
Mars Express sfotografował krater na Marsie,
04:46
and in the middle of the crater
103
271000
2000
a w nim widać płynną wodę, jest lód.
04:48
we have liquid water, we have ice.
104
273000
3000
a w nim widać płynną wodę, jest lód.
04:51
Very intriguing photograph.
105
276000
2000
Bardzo ciekawe zdjęcie.
04:53
We now believe that in the early history of Mars,
106
278000
4000
Sądzimy, że dawno temu,
04:57
which is 4.6 billion years ago,
107
282000
3000
4,6 miliardów lat temu,
05:00
4.6 billion years ago, Mars was very Earth-like.
108
285000
4000
Mars był bardzo podobny do Ziemi.
05:04
Mars had rivers, Mars had lakes,
109
289000
3000
Były tam rzeki, jeziora,
05:07
but more important Mars had planetary-scale oceans.
110
292000
4000
i co ważniejsze, ogromne oceany.
05:11
We believe that the oceans were in the northern hemisphere,
111
296000
4000
Oceany znajdowały się na półkuli północnej.
05:15
and this area in blue,
112
300000
2000
Niebieski obszar
05:17
which shows a depression of about four miles,
113
302000
3000
pokazuje depresję o głębokości 6 km,
05:20
was the ancient ocean area
114
305000
3000
która mogła być oceanem
05:23
on the surface of Mars.
115
308000
2000
na powierzchni Marsa.
05:25
Where did the ocean's worth of water on Mars go?
116
310000
3000
Gdzie jest marsjańska woda oceaniczna?
05:28
Well, we have an idea.
117
313000
2000
Chyba wiemy.
05:30
This is a measurement we obtained a few years ago
118
315000
3000
Kilka lat temu dostaliśmy ten pomiar
05:33
from a Mars-orbiting satellite called Odyssey.
119
318000
4000
z orbitera Oddysey.
05:37
Sub-surface water on Mars,
120
322000
2000
Pod powierzchnią Marsa jest lód.
05:39
frozen in the form of ice.
121
324000
3000
Pod powierzchnią Marsa jest lód.
05:42
And this shows the percent. If it's a blueish color,
122
327000
3000
Niebieski kolor pokazuje,
05:45
it means 16 percent by weight.
123
330000
3000
że 16% masy wnętrza planety
05:48
Sixteen percent, by weight, of the interior
124
333000
2000
że 16% masy wnętrza planety
05:50
contains frozen water, or ice.
125
335000
3000
to zamarznięta woda.
05:53
So, there is a lot of water below the surface.
126
338000
3000
Pod powierzchnią jest mnóstwo wody.
05:56
The most intriguing and puzzling measurement,
127
341000
4000
Najciekawszy pomiar,
06:00
in my opinion, we've obtained of Mars,
128
345000
3000
który otrzymaliśmy z Marsa,
06:03
was released earlier this year
129
348000
3000
był opublikowany w tym roku,
06:06
in the magazine Science.
130
351000
3000
w czasopiśmie "Science".
06:09
And what we're looking at is the presence of the gas methane,
131
354000
4000
To rozkład zawartości CH4, metanu,
06:13
CH4, in the atmosphere of Mars.
132
358000
4000
w atmosferze Marsa.
06:17
And you can see there are three distinct regions of methane.
133
362000
4000
Widać trzy obszary o różnym stężeniu.
06:21
Why is methane important?
134
366000
2000
Czemu to ważne?
06:23
Because on Earth, almost all --
135
368000
2000
Na Ziemi 99.9 % metanu
06:25
99.9 percent -- of the methane
136
370000
3000
Na Ziemi 99.9 % metanu
06:28
is produced by living systems,
137
373000
3000
pochodzi od organizmów żywych,
06:31
not little green men, but microscopic life
138
376000
4000
nie kosmitów, ale mikrobów, żyjących pod ziemią,
06:35
below the surface or at the surface.
139
380000
2000
lub na powierzchni.
06:37
We now have evidence
140
382000
2000
Mamy dowód na to,
06:39
that methane is in the atmosphere of Mars,
141
384000
3000
że metan jest obecny w atmosferze Marsa,
06:42
a gas that, on Earth,
142
387000
2000
a na Ziemi jest on biogeniczny,
06:44
is biogenic in origin,
143
389000
2000
a na Ziemi jest on biogeniczny,
06:46
produced by living systems.
144
391000
2000
tworzony przez życie.
06:48
These are the three plumes: A, B1, B2.
145
393000
4000
Widać trzy smugi: A, B1, B2.
06:52
And this is the terrain it appears over,
146
397000
3000
To teren, nad którym widnieją.
06:55
and we know from geological studies
147
400000
3000
Z badań geologicznych wiemy,
06:58
that these regions are the oldest regions on Mars.
148
403000
4000
że to najstarsze rejony Marsa.
07:02
In fact, the Earth and Mars
149
407000
2000
Mars i Ziemia mają po 4,6 mld lat.
07:04
are both 4.6 billion years old.
150
409000
4000
Mars i Ziemia mają po 4,6 mld lat.
07:08
The oldest rock on Earth is only 3.6 billion.
151
413000
4000
Najstarsza ziemska skała ma tylko 3,6 mld lat.
07:12
The reason there is a billion-year gap
152
417000
3000
Miliardowa luka w geologicznej historii
07:15
in our geological understanding
153
420000
2000
spowodowana jest tektoniką płyt.
07:17
is because of plate tectonics,
154
422000
2000
spowodowana jest tektoniką płyt.
07:19
The crust of the Earth has been recycled.
155
424000
3000
Skorupa Ziemi odnawiała się.
07:22
We have no geological record prior
156
427000
2000
Nie ma geologicznych danych
07:24
for the first billion years.
157
429000
2000
z pierwszego miliarda lat.
07:26
That record exists on Mars.
158
431000
2000
Ale są one na Marsie.
07:28
And this terrain that we're looking at
159
433000
2000
Teren, na który patrzymy,
07:30
dates back to 4.6 billion years
160
435000
4000
uformował się 4,6 mld lat temu,
07:34
when Earth and Mars were formed.
161
439000
3000
kiedy powstawały Ziemia i Mars.
07:37
It was a Tuesday.
162
442000
2000
We wtorek.
07:39
(Laughter)
163
444000
2000
(Śmiech)
07:41
This is a map that shows
164
446000
2000
Ta mapa pokazuje,
07:43
where we've put our spacecraft on the surface of Mars.
165
448000
4000
gdzie umieściliśmy statki na Marsie.
07:47
Here is Viking I, Viking II.
166
452000
3000
Viking I, Viking II,
07:50
This is Opportunity. This is Spirit.
167
455000
3000
Opportunity, Spirit,
07:53
This is Mars Pathfinder. This is Phoenix,
168
458000
2000
Pathfinder i Phoenix,
07:55
we just put two years ago.
169
460000
2000
który jest tam od dwóch lat.
07:57
Notice all of our rovers and all of our landers
170
462000
4000
Wszystkie łaziki i lądowniki
08:01
have gone to the northern hemisphere.
171
466000
2000
wysłano na półkulę północną,
08:03
That's because the northern hemisphere
172
468000
3000
bo to na niej znajduje się
08:06
is the region of the ancient
173
471000
2000
basen antycznego oceanu.
08:08
ocean basin.
174
473000
2000
basen antycznego oceanu.
08:10
There aren't many craters.
175
475000
2000
Nie ma wielu kraterów,
08:12
And that's because the water protected the basin
176
477000
3000
bo woda chroniła basen
08:15
from being impacted by asteroids and meteorites.
177
480000
4000
przed uderzeniami asteroid i meteorytów.
08:19
But look in the southern hemisphere.
178
484000
3000
Na południowej półkuli
08:22
In the southern hemisphere there are impact craters,
179
487000
2000
są kratery uderzeniowe
08:24
there are volcanic craters.
180
489000
2000
i kratery wulkaniczne.
08:26
Here's Hellas Basin,
181
491000
2000
To basen Hellas,
08:28
a very very different place, geologically.
182
493000
3000
niezwykły pod względem geologicznym.
08:31
Look where the methane is, the methane is in a very
183
496000
3000
Przyjrzyjmy się rozkładowi metanu.
08:34
rough terrain area.
184
499000
4000
Jest na wyboistym terenie.
08:38
What is the best way to unravel
185
503000
2000
Jak więc rozwikłać zagadki Marsa?
08:40
the mysteries on Mars that exist?
186
505000
3000
Jak więc rozwikłać zagadki Marsa?
08:43
We asked this question 10 years ago.
187
508000
4000
Zadaliśmy sobie to pytanie 10 lat temu.
08:47
We invited 10 of the top Mars scientists
188
512000
3000
Zaprosiliśmy 10 specjalistów od Marsa
08:50
to the Langley Research Center for two days.
189
515000
4000
do Ośrodka Badawczego im. Langleya.
08:54
We addressed on the board
190
519000
2000
Na forum zadaliśmy
08:56
the major questions that have not been answered.
191
521000
3000
pytania, na które nie było odpowiedzi.
08:59
And we spent two days deciding
192
524000
3000
Dwa dni zajęło nam określenie,
09:02
how to best answer this question.
193
527000
3000
jak rozwiązać ten problem.
09:05
And the result of our meeting
194
530000
3000
Rezultatem naszego spotkania
09:08
was a robotic rocket-powered airplane we call ARES.
195
533000
6000
był pomysł rakietowego samolotu ARES.
09:14
It's an Aerial Regional-scale Environmental Surveyor.
196
539000
4000
ARES od Aerial Regional-scale Environmental Surveyor.
09:18
There's a model of ARES here.
197
543000
2000
To jego model.
09:20
This is a 20-percent scale model.
198
545000
3000
W skali 1/5.
09:23
This airplane was designed at the Langley Research Center.
199
548000
4000
Był zaprojektowany w Ośrodku Badawczym im. Langleya.
09:27
If any place in the world
200
552000
2000
Jeśli ktoś potrafi
09:29
can build an airplane to fly on Mars,
201
554000
2000
zaprojektować marsjański samolot,
09:31
it's the Langley Research Center,
202
556000
2000
to są to ludzie z Langleya,
09:33
for almost 100 years
203
558000
2000
czołowego centrum badawczego
09:35
a leading center of aeronautics in the world.
204
560000
3000
aeronautyki przez ostatnie 100 lat.
09:38
We fly about a mile above the surface.
205
563000
3000
ARES poleci 1,5 km nad powierzchnią.
09:41
We cover hundreds of miles,
206
566000
2000
Przemierzy setki kilometrów,
09:43
and we fly about 450 miles an hour.
207
568000
3000
przy prędkości około 700 km/h.
09:46
We can do things that rovers can't do
208
571000
3000
Wykona zadania niemożliwe
09:49
and landers can't do:
209
574000
2000
dla łazików czy lądowników.
09:51
We can fly above mountains, volcanoes, impact craters;
210
576000
3000
Przeleci nad górami, wulkanami, kraterami,
09:54
we fly over valleys;
211
579000
2000
nad dolinami.
09:56
we can fly over surface magnetism,
212
581000
2000
Może przelecieć nad polami magnetycznymi,
09:58
the polar caps, subsurface water;
213
583000
3000
pokrywami lodowymi, podziemną wodą.
10:01
and we can search for life on Mars.
214
586000
2000
Może szukać życia.
10:03
But, of equal importance,
215
588000
2000
Co równie ważne,
10:05
as we fly through the atmosphere of Mars,
216
590000
3000
podczas lotu przez atmosferę Marsa,
10:08
we transmit that journey,
217
593000
3000
ARES będzie transmitować
10:11
the first flight of an airplane outside of the Earth,
218
596000
3000
dane z pierwszego lotu samolotu poza Ziemią
10:14
we transmit those images back to Earth.
219
599000
3000
dane z pierwszego lotu samolotu poza Ziemią
10:17
And our goal is to inspire the American public
220
602000
4000
Chcemy dać inspirację Amerykanom,
10:21
who is paying for this mission through tax dollars.
221
606000
3000
których podatki finansują tę misję.
10:24
But more important we will
222
609000
3000
Co ważniejsze,
10:27
inspire the next generation of scientists,
223
612000
3000
zainspirujemy następne pokolenie naukowców,
10:30
technologists, engineers and mathematicians.
224
615000
3000
technologów, inżynierów, matematyków.
10:33
And that's a critical area of national security
225
618000
4000
To warunek bezpieczeństwa narodowego
10:37
and economic vitality, to make sure
226
622000
4000
i ekonomicznego - upewnić się,
10:41
we produce the next generation
227
626000
2000
że będzie następne pokolenie
10:43
of scientists, engineers, mathematicians and technologists.
228
628000
3000
naukowców, inżynierów, matematyków i technologów.
10:46
This is what ARES looks like
229
631000
3000
A to ARES podczas lotu nad Marsem.
10:49
as it flies over Mars.
230
634000
2000
A to ARES podczas lotu nad Marsem.
10:51
We preprogram it.
231
636000
2000
Zaprogramujemy go przed misją.
10:53
We will fly where the methane is.
232
638000
2000
Poleci w kierunku metanu.
10:55
We will have instruments aboard the plane
233
640000
3000
Czujniki na pokładzie
10:58
that will sample, every three minutes, the atmosphere of Mars.
234
643000
3000
co trzy minuty będą robić pomiary atmosfery,
11:01
We will look for methane
235
646000
2000
w poszukiwaniu metanu
11:03
as well as other gasses
236
648000
2000
i innych gazów biogenicznych.
11:05
produced by living systems.
237
650000
2000
i innych gazów biogenicznych.
11:07
We will pinpoint where these gases emanate from,
238
652000
4000
Określimy, skąd wydobywają się te gazy,
11:11
because we can measure the gradient where it comes from,
239
656000
3000
badając ich gradient.
11:14
and there, we can direct the next mission
240
659000
3000
A następną misję
11:17
to land right in that area.
241
662000
3000
wyślemy właśnie tam.
11:20
How do we transport an airplane to Mars?
242
665000
3000
Jak przewieźć samolot na Marsa?
11:23
In two words, very carefully.
243
668000
3000
Bardzo ostrożnie.
11:26
The problem is we don't fly it to Mars,
244
671000
4000
Samolot sam nie poleci na Marsa,
11:30
we put it in a spacecraft
245
675000
3000
musimy posłać go tam na statku.
11:33
and we send it to Mars.
246
678000
2000
musimy posłać go tam na statku.
11:35
The problem is the spacecraft's
247
680000
2000
Ale średnica tego statku
11:37
largest diameter is nine feet;
248
682000
4000
to maksymalnie 3 metry.
11:41
ARES is 21-foot wingspan, 17 feet long.
249
686000
5000
ARES ma rozpiętość skrzydeł 6 m i długość 5 m.
11:46
How do we get it to Mars?
250
691000
2000
Jak dostarczyć go na Marsa?
11:48
We fold it,
251
693000
2000
Wystarczy złożyć,
11:50
and we transport it in a spacecraft.
252
695000
3000
i przewieźć na statku.
11:53
And we have it in something called an aeroshell.
253
698000
3000
Zamkniemy go w osłonie.
11:56
This is how we do it.
254
701000
2000
W ten sposób.
11:58
And we have a little video that describes the sequence.
255
703000
4000
Pokażę krótki filmik, który to zilustruje.
12:02
Video: Seven, six. Green board. Five, four, three, two, one.
256
707000
5000
Wideo: Zielone światło. 5,4,3,2,1.
12:07
Main engine start, and liftoff.
257
712000
3000
Start głównego silnika. Wystartował.
12:20
Joel Levine: This is a launch from the Kennedy Space Center in Florida.
258
725000
3000
Levine: Start z Centrum Kosmicznego Kennedy'ego.
12:29
This is the spacecraft taking nine months
259
734000
2000
Dotarcie na Marsa zajmie 9 miesięcy.
12:31
to get to Mars.
260
736000
2000
Dotarcie na Marsa zajmie 9 miesięcy.
12:33
It enters the atmosphere of Mars.
261
738000
3000
Wejście w atmosferę.
12:36
A lot of heating,
262
741000
2000
Bardzo się rozgrzewa
12:41
frictional heating. It's going 18 thousand miles an hour.
263
746000
2000
przez tarcie - przy szybkości 28 tys. km/h.
12:43
A parachute opens up to slow it down.
264
748000
4000
Spadochron pozwala wyhamować.
12:47
The thermal tiles fall off.
265
752000
3000
Oddzielają się izolacje termiczne.
12:50
The airplane is exposed to the atmosphere for the first time.
266
755000
3000
ARES jest wystawiony na działanie atmosfery.
12:53
It unfolds.
267
758000
3000
Rozkłada skrzydła.
12:56
The rocket engine begins.
268
761000
2000
Silniki rakietowe zaczynają pracę.
13:05
We believe that in a one-hour flight
269
770000
3000
Sądzimy, że jednogodzinny lot
13:08
we can rewrite the textbook on Mars
270
773000
3000
może zrewolucjonizować wiedzę o Marsie,
13:11
by making high-resolution measurements of the atmosphere,
271
776000
3000
dzięki pomiarom atmosfery o dużej rozdzielczości,
13:14
looking for gases of biogenic origin,
272
779000
3000
nastawionym na gazy o pochodzeniu
13:17
looking for gases of volcanic origin,
273
782000
3000
biogenicznym i wulkanicznym,
13:20
studying the surface, studying the magnetism
274
785000
3000
dzięki badaniom powierzchni,
13:23
on the surface, which we don't understand,
275
788000
2000
magnetyzmu, którego nie rozumiemy,
13:25
as well as about a dozen other areas.
276
790000
3000
jak i wielu innych aspektów.
13:28
Practice makes perfect.
277
793000
2000
Praktyka czyni mistrza.
13:30
How do we know we can do it?
278
795000
2000
Skąd wiemy, że to się uda?
13:32
Because we have tested ARES model,
279
797000
4000
Bo przez 8 lat testowaliśmy modele ARESa
13:36
several models in a half a dozen wind tunnels
280
801000
3000
w tunelach aerodynamicznych
13:39
at the NASA Langley Research Center for eight years,
281
804000
3000
Ośrodka Badawczego im. Langleya,
13:42
under Mars conditions.
282
807000
2000
w warunkach marsjańskich.
13:44
And, of equal importance
283
809000
2000
Co równie ważne,
13:46
is, we test ARES in the Earth's atmosphere,
284
811000
4000
ARES był testowany w ziemskiej atmosferze,
13:50
at 100,000 feet,
285
815000
3000
na wysokości 30 km.
13:53
which is comparable to the density and pressure
286
818000
3000
Te warunki są porównywalne do gęstości
13:56
of the atmosphere on Mars where we'll fly.
287
821000
3000
i ciśnienia panujących na Marsie.
13:59
Now, 100,000 feet, if you fly cross-country to Los Angeles,
288
824000
3000
Loty pasażerskie to wysokość 11 km,
14:02
you fly 37,000 feet.
289
827000
2000
a my lecieliśmy na 30 km.
14:04
We do our tests at 100,000 feet.
290
829000
3000
Testy odbywają się na wysokości 30 km.
14:07
And I want to show you one of our tests.
291
832000
3000
Chcę wam pokazać jeden z nich.
14:10
This is a half-scale model.
292
835000
2000
To model w skali 1/2.
14:12
This is a high-altitude helium balloon.
293
837000
2000
Widać wysokościowy balon helowy.
14:14
This is over Tilamook, Oregon.
294
839000
3000
Jesteśmy nad Oregonem.
14:17
We put the folded airplane on the balloon --
295
842000
4000
Włożyliśmy złożony samolot do balonu.
14:21
it took about three hours to get up there --
296
846000
2000
Lot zabrał mu trzy godziny.
14:23
and then we released it on command
297
848000
2000
Uwolniliśmy go na wysokości 31 km.
14:25
at 103,000 feet,
298
850000
2000
Uwolniliśmy go na wysokości 31 km.
14:27
and we deploy the airplane and everything works perfectly.
299
852000
4000
Samolot wystartował i wszystko działa.
14:31
And we've done
300
856000
2000
Robiliśmy testy
14:33
high-altitude and low-altitude tests,
301
858000
2000
na dużych i małych wysokościach,
14:35
just to perfect this technique.
302
860000
5000
by udoskonalić tą metodę.
14:40
We're ready to go.
303
865000
2000
Jesteśmy gotowi.
14:42
I have a scale model here.
304
867000
2000
Tu mamy mały model.
14:44
But we have a full-scale model
305
869000
2000
Ale model w skali znajduje się
14:46
in storage at the NASA Langley Research Center.
306
871000
3000
w Ośrodku Badawczym NASA im. Langleya.
14:49
We're ready to go. All we need is a check from NASA headquarters
307
874000
4000
Jesteśmy gotowi, wystarczy tylko czek od NASA...
14:53
(Laughter)
308
878000
2000
(Śmiech)
14:55
to cover the costs.
309
880000
2000
...by pokryć koszty.
14:57
I'm prepared to donate my honorarium for today's talk
310
882000
3000
Jestem gotów poświęcić honorarium z TED
15:00
for this mission.
311
885000
2000
na rzecz tej misji.
15:02
There's actually no honorarium for anyone for this thing.
312
887000
4000
Oczywiście TED nie płaci prelegentom.
15:06
This is the ARES team;
313
891000
2000
To jest zespół ARES.
15:08
we have about 150 scientists, engineers;
314
893000
4000
Mamy 150 naukowców i inżynierów.
15:12
where we're working with Jet Propulsion Laboratory,
315
897000
2000
Pracujemy w Jet Propulsion Laboratory,
15:14
Goddard Space Flight Center,
316
899000
2000
Centrum Lotów Kosmicznych im. Goddarda
15:16
Ames Research Center and half a dozen major universities
317
901000
3000
Centrum Badawczym im. Amesa i kilku
15:19
and corporations in developing this.
318
904000
2000
uniwersytetach i korporacjach.
15:21
It's a large effort. It's all at NASA Langley Research Center.
319
906000
7000
To wielkie przedsięwzięcie, wszystko w Centrum Langleya.
15:28
And let me conclude by saying
320
913000
3000
Zakończę stwierdzeniem,
15:31
not too far from here,
321
916000
2000
że niedaleko stąd,
15:33
right down the road in Kittyhawk, North Carolina,
322
918000
3000
w Kittyhawk w Karolinie Północnej,
15:36
a little more than 100 years ago
323
921000
2000
trochę ponad 100 lat temu,
15:38
history was made
324
923000
2000
tworzyła się historia.
15:40
when we had the first powered flight of an airplane on Earth.
325
925000
3000
Odbył się pierwszy lot samolotem na Ziemi.
15:43
We are on the verge right now
326
928000
2000
Niedługo uda nam się
15:45
to make the first flight of an airplane
327
930000
3000
odbyć pierwszy lot samolotem
15:48
outside the Earth's atmosphere.
328
933000
2000
poza ziemską atmosferą.
15:50
We are prepared to fly this on Mars,
329
935000
3000
Jesteśmy gotowi polecieć na Marsa,
15:53
rewrite the textbook about Mars.
330
938000
2000
zrewolucjonizować jego zrozumienie.
15:55
If you're interested in more information,
331
940000
3000
Jeśli interesuje was ten projekt,
15:58
we have a website that describes this exciting
332
943000
3000
mamy stronę internetową, która opisuje
16:01
and intriguing mission, and why we want to do it.
333
946000
3000
tę niesamowitą misję i nasze pobudki.
16:04
Thank you very much.
334
949000
2000
Bardzo dziękuję.
16:06
(Applause)
335
951000
3000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Joel Levine - Planetary and atmospheric scientistJoel Levine studies the atmospheres of Earth and Mars, looking at their origin, evolution, structure and chemistry and climate change. He's the principal investigator of the proposed ARES Mars Airplane Mission.
Why you should listen
Joel S. Levine is a senior research scientist in the Science Mission Directorate at NASA's Langley Research Center, and the principal investigator and chief scientist of the proposed ARES Mars Airplane Mission. ARES (Aerial Regional-scale Environmental Survey) is a robotic, rocket-powered Mars airplane designed to investigate the atmosphere, surface and sub-surface of Mars.
In his research, he studies the atmospheres of Earth and Mars, tracking their development and changes: How similar are they? What can Earth learn from Mars?
His work as an atmospheric scientist had an interesting sideline, as he wrote in this Q&A for students:
From 1998 to 2001, at the request of the National Archives and Records Administration in Washington, D.C., I formed and led a team of NASA scientists to solve the mystery of why tiny white spots were forming in the hermetically sealed encasements containing the Declaration of Independence, the U.S. Constitution and the Bill of Rights. Using noninvasive techniques that were originally developed to measure trace gases in Earth's atmosphere, we solved the problem. We measured very high concentrations of water vapor in the hermetically sealed encasements. The high concentrations of water vapor chemically reacted with the glass encasements, causing the leaching out of alkaline material from the glass, resulting in the formation of the mysterious white spots. The situation was corrected in 2001, when personnel at the National Archives and Records Administration removed the documents from the original encasements, put them in brand-new encasements and put them back on display at the National Archives. This was a unique opportunity to apply NASA-developed technology to solve a non-aerospace problem of great national interest and concern -- the preservation of the founding documents of the United States of America!
Joel Levine | Speaker | TED.com