TEDGlobal 2013
Chrystia Freeland: The rise of the new global super-rich
Chrystia Freeland: Rritja e super-pasanikëve të rinj botërorë
Filmed:
Readability: 5.1
2,114,375 views
Teknologjia po përparon me hapa të mëdhenj - gjithashtu po përparon edhe pabarazia ekonomike, thotë shkrimtarja Chrystia Freeland. Në një ligjëratë të pasionuar, ajo përshkruan rritjen e një klasë të re, plutokratët (njerëz me pushtet ekstrem për shkak të pasurisë së tyre të skajshme) dhe na vë përpara idenë se globalizimi dhe teknologjitë e reja po nxisin rritjen e pabarazisë së të ardhurave në vend që ta reduktojnë. Freeland parashtron tre probleme të plutokracisë .. dhe na lë të shohim një dritëz shprese.
Chrystia Freeland - Plutocracy chronicler
In "Plutocrats," Chrystia Freeland explores the growing gap between the working poor and the increasingly disconnected mega-rich. Full bio
In "Plutocrats," Chrystia Freeland explores the growing gap between the working poor and the increasingly disconnected mega-rich. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So here's the most important economic fact of our time.
0
629
5288
Ja cili është fakti më i rëndësishëm
ekonomik i kohës tonë.
ekonomik i kohës tonë.
00:17
We are living in an age of surging income inequality,
1
5917
4030
Po jetojmë në kohën e rritjes se
pabarazisë së të ardhurave
pabarazisë së të ardhurave
00:21
particularly between those at the very top
2
9947
2925
veçanërisht ndërmjet më të pasurve
00:24
and everyone else.
3
12872
1836
dhe gjithë të tjerëve.
00:26
This shift is the most striking in the U.S. and in the U.K.,
4
14708
4022
Kjo dukuri është më e dukshme në ShBA
dhe në Mbretërine e Bashkuar,
dhe në Mbretërine e Bashkuar,
00:30
but it's a global phenomenon.
5
18730
2198
por është një fenomen botëror.
00:32
It's happening in communist China,
6
20928
2323
Po ndodh në Kinën komuniste,
00:35
in formerly communist Russia,
7
23251
1723
në Rusinë ish-komuniste,
00:36
it's happening in India, in my own native Canada.
8
24974
3294
po ndodh në Indi, në vendlindjen time Kanada.
00:40
We're even seeing it in cozy social democracies
9
28268
2967
Po e vëmë re këtë dukuri tashme
në vendet e demokracise sociale
në vendet e demokracise sociale
00:43
like Sweden, Finland and Germany.
10
31235
3625
si Suedia, Finlanda dhe Gjermania.
00:46
Let me give you a few numbers to place what's happening.
11
34860
3911
Më lejoni t'ju jap disa shifra
per të kuptuar ç'po ndodh.
per të kuptuar ç'po ndodh.
00:50
In the 1970s, the One Percent
12
38771
2709
Ne vitet 1970, një përqind e popullsisë
00:53
accounted for about 10 percent of the national income
13
41480
4277
zotëronte rreth 10 perqind të të ardhurave kombëtare
00:57
in the United States.
14
45757
1764
ne Shtetet e Bashkuara.
00:59
Today, their share has more than doubled
15
47521
3309
Sot, pjesa e tyre është më shumë se dyfishuar
01:02
to above 20 percent.
16
50830
2439
në mbi 20 përqind.
01:05
But what's even more striking
17
53269
2100
Por ajo që të bën më shumë përshtypje
01:07
is what's happening at the very tippy top
18
55369
2686
është ajo çfare po ndodh në majën më të larte
01:10
of the income distribution.
19
58055
2242
të ndarjes së të ardhurave.
01:12
The 0.1 percent in the U.S.
20
60297
3004
0.1 përqind e popullsisë së Shteteve te Bashkuara
01:15
today account for more than eight percent
21
63301
3229
sot zotëron më shumë se 8 përqind
01:18
of the national income.
22
66530
1890
të të ardhurave kombëtare.
01:20
They are where the One Percent was 30 years ago.
23
68420
4493
Ata janë aty ku 1 përqindëshi ishte para 30 viteve
01:24
Let me give you another number to put that in perspective,
24
72913
2768
Me lejoni t'ju jap një shifër tjetër
për ta shpjeguar më mirë këtë,
për ta shpjeguar më mirë këtë,
01:27
and this is a figure that was calculated in 2005
25
75681
3518
dhe kjo është një shifër e llogaritur në vitin 2005
01:31
by Robert Reich,
26
79199
1459
nga Robert Reich,
01:32
the Secretary of Labor in the Clinton administration.
27
80658
2739
Sekretari i Shtetit per Punën në
administratën e presidentit Clinton.
administratën e presidentit Clinton.
01:35
Reich took the wealth of two admittedly very rich men,
28
83397
5304
Reich, mori pasurinë e dy prej
njerëzve shume të pasur
njerëzve shume të pasur
01:40
Bill Gates and Warren Buffett,
29
88701
2720
Bill Gates dhe Warren Buffett,
01:43
and he found that it was equivalent to the wealth
30
91421
2949
dhe zbuloi se ajo ishte e barabartë në pasuri
01:46
of the bottom 40 percent of the U.S. population,
31
94370
4753
e 40 përqind popullsisë amerikane
me të varfër të cilët përbëjnë
me të varfër të cilët përbëjnë
01:51
120 million people.
32
99123
2842
120 milionë njerëz.
01:53
Now, as it happens,
33
101965
2364
Me sa duket,
01:56
Warren Buffett is not only himself a plutocrat,
34
104329
2804
Warren Buffet nuk është vetëm një plutokrat*,
01:59
he is one of the most astute observers of that phenomenon,
35
107133
3727
por dhe një nga vëzhguesit më të mprehtë të këtij fenomeni,
02:02
and he has his own favorite number.
36
110860
3302
që ka dhe numrin e tij të preferuar.
02:06
Buffett likes to point out that in 1992,
37
114162
3943
Buffet pëlqen të verë në pah se në vitin 1992,
02:10
the combined wealth of the people
38
118105
2162
pasuria e përgjithëshme e njerëzve
02:12
on the Forbes 400 list --
39
120267
2329
ne listen e 400-ëve te Forbes --
02:14
and this is the list of the 400 richest Americans --
40
122596
3397
dhe kjo është lista e 400 amerikanëve më të pasur --
02:17
was 300 billion dollars.
41
125993
2772
ishte 300 milion dollarë.
02:20
Just think about it.
42
128765
1201
Tani mendoni këtë
02:21
You didn't even need to be a billionaire
43
129966
2027
Nuk ishte e nevojshme të ishe një miliarder
02:23
to get on that list in 1992.
44
131993
2973
që të ishe përfshirë në atë listë në vitin 1992.
02:26
Well, today, that figure has more than quintupled
45
134966
4013
Sot, ajo shumë është pesëfishuar
02:30
to 1.7 trillion,
46
138979
2886
ne 1.7 trilionë,
02:33
and I probably don't need to tell you
47
141865
2178
dhe ndoshta nuk kam nevoje t'jua them
02:36
that we haven't seen anything similar happen
48
144043
2461
por e njëjta gjë nuk ka ndodhur
02:38
to the middle class,
49
146504
1385
me klasën e mesme
02:39
whose wealth has stagnated if not actually decreased.
50
147889
4701
pasuria e së cilës ka mbetur në të njejtat
nivele në mos është zvogëluar.
nivele në mos është zvogëluar.
02:44
So we're living in the age of the global plutocracy,
51
152590
4060
Pra, po jetojmë në kohën e plutokracisë** botërore
02:48
but we've been slow to notice it.
52
156650
2041
por na u desh pak kohë ta kuptonim atë.
02:50
One of the reasons, I think,
53
158691
1683
Mendoj se një nga arsyet është sepse
02:52
is a sort of boiled frog phenomenon.
54
160374
2978
ky fenomen nuk është marrë seriozisht.
02:55
Changes which are slow and gradual
55
163352
2563
Ndryshimet të cilat janë të ngadalta
dhe të vazhdueshme
dhe të vazhdueshme
02:57
can be hard to notice
56
165915
1540
jane te vështira për t'u venë re
02:59
even if their ultimate impact is quite dramatic.
57
167455
2904
edhe në ato raste kur ndikimi i tyre është dramatik.
03:02
Think about what happened, after all, to the poor frog.
58
170359
3232
Në fund të fundit, mendoni fatin e bretkocës
së gjorë, që duke ja ngrohur ujin ngadalë
përfundon e zjerë pa e kuptuar.
së gjorë, që duke ja ngrohur ujin ngadalë
përfundon e zjerë pa e kuptuar.
03:05
But I think there's something else going on.
59
173591
2815
Por mendoj se është dicka tjetër që po ndodh.
03:08
Talking about income inequality,
60
176406
2110
Duke folur për pabarazinë në të ardhura,
03:10
even if you're not on the Forbes 400 list,
61
178516
2531
edhe nëse ju nuk jeni ne listen e 400
amerikaneve më të pasur të revistës Forbes
amerikaneve më të pasur të revistës Forbes
03:13
can make us feel uncomfortable.
62
181047
2141
mund të na bëje të ndihemi jo mirë.
03:15
It feels less positive, less optimistic,
63
183188
3445
Duket pak pozitive dhe optimiste
03:18
to talk about how the pie is sliced
64
186633
2529
të flasësh se si është ndarë tashmë torta
03:21
than to think about how to make the pie bigger.
65
189162
3052
se të mendosh per ta bëre atë më të madhe.
03:24
And if you do happen to be on the Forbes 400 list,
66
192214
2728
Dhe nëse je në listën e më të pasurve
të revistës Forbes
të revistës Forbes
03:26
talking about income distribution,
67
194942
2798
të flasësh për shpërndarjen e të ardhurave
03:29
and inevitably its cousin, income redistribution,
68
197740
3687
dhe për rishpërndarjen e të ardhurave
03:33
can be downright threatening.
69
201427
2540
mund te jetë vërtet kërcënuese.
03:35
So we're living in the age of surging income inequality,
70
203967
4276
Ne po jetojme në kohën e rritjes
së pabarazisë së të ardhurave
së pabarazisë së të ardhurave
03:40
especially at the top.
71
208243
2113
veçanërisht në nivelet e larta të shoqërisë.
03:42
What's driving it, and what can we do about it?
72
210356
3588
Çfarë po e shkakton këtë që po ndodh
dhe çfarë mund të bëjmë për të?
dhe çfarë mund të bëjmë për të?
03:45
One set of causes is political:
73
213944
3666
Disa nga arsyet janë politike:
03:49
lower taxes, deregulation, particularly of financial services,
74
217610
5595
taksa me te ulta, mungesa e rregullave
veçanërisht në fushën e shërbimeve financiare,
veçanërisht në fushën e shërbimeve financiare,
03:55
privatization, weaker legal protections for trade unions,
75
223205
5130
privatizimi, dobësimi i mbrojtjes ligjore për sindikatat,
04:00
all of these have contributed
76
228335
2440
të gjitha së bashku kanë ndikuar
04:02
to more and more income going to the very, very top.
77
230775
4117
që shumica e të ardhurave
të shkojnë te me të pasurit.
të shkojnë te me të pasurit.
04:06
A lot of these political factors can be broadly lumped
78
234892
3423
Të gjithë keta faktore politike mund të permblidhen
04:10
under the category of "crony capitalism,"
79
238315
3329
në kategorinë e "kapitalizmit të kronizmit",
04:13
political changes that benefit a group
80
241644
2177
ndryshime politike nga të cilat përfiton një grup
04:15
of well-connected insiders
81
243821
2162
i brendshëm i mirelidhur
04:17
but don't actually do much good for the rest of us.
82
245983
3538
por të cilët nuk bëjnë asgjë për ne të tjerët.
04:21
In practice, getting rid of crony capitalism
83
249521
3389
Në praktikë, te shpetosh nga kapitalizmi i kronizmit
04:24
is incredibly difficult.
84
252910
2041
është jashtëzakonisht e vështirë.
04:26
Think of all the years reformers of various stripes
85
254951
3493
Mendoni për të gjitha vitet që
reformatorët e të gjitha llojeve
reformatorët e të gjitha llojeve
04:30
have tried to get rid of corruption in Russia, for instance,
86
258444
3394
janë përpjekur të heqin qafe
korrupsionin në Rusi, për shembull,
korrupsionin në Rusi, për shembull,
04:33
or how hard it is to re-regulate the banks
87
261838
3029
ose sa e vështirë është te rishikosh
ligjet per funksionimin bankar
ligjet per funksionimin bankar
04:36
even after the most profound financial crisis
88
264867
3157
edhe pas krizës më të thellë financiare
04:40
since the Great Depression,
89
268024
1622
që nga Depresioni i Madh,
04:41
or even how difficult it is to get the big multinational companies,
90
269646
4596
ose sa e vështirë është të bësh kompanitë
e mëdha shumëkombëshe,
e mëdha shumëkombëshe,
04:46
including those whose motto might be "don't do evil,"
91
274242
4011
duke përfshirë këtu dhe ato që punojnë
nën moton 'mos bëj keq'.
nën moton 'mos bëj keq'.
04:50
to pay taxes at a rate even approaching that
92
278253
2774
të paguajnë taksa në të njëjtin nivel
me atë që paguajnë
me atë që paguajnë
04:53
paid by the middle class.
93
281027
2108
familjet e shtresës se mesme.
04:55
But while getting rid of crony capitalism in practice
94
283135
3036
Por nëse në praktikë është shumë e vështirë
04:58
is really, really hard,
95
286171
1996
të shpëtosh nga kapitalizmi i kronizmit,
05:00
at least intellectually, it's an easy problem.
96
288167
3468
të paktën intelektualisht, është një gjë e lehtë.
05:03
After all, no one is actually in favor of crony capitalism.
97
291635
5649
Në fund të fundit asnjë nuk është
në favor të këtij lloj kapitalizmi.
në favor të këtij lloj kapitalizmi.
05:09
Indeed, this is one of those rare issues
98
297284
2647
Në fakt, kjo është një nga ato çështje të rralla
05:11
that unites the left and the right.
99
299931
3235
që vë së bashku të majtën dhe të djathtën.
05:15
A critique of crony capitalism is as central
100
303166
2820
Kritika ndaj kapitalizmit të kronizmit
është aq qendrore
është aq qendrore
05:17
to the Tea Party as it is to Occupy Wall Street.
101
305986
4297
per "Tea Party", sa edhe për "Occupy Wall Street"*.
05:22
But if crony capitalism is, intellectually at least,
102
310283
4338
Por në qoftë se "kapitalizmi i kronizmit"
është, të paktën intelektualisht,
është, të paktën intelektualisht,
05:26
the easy part of the problem,
103
314621
2035
pjesa më e thjeshtë e problemit,
05:28
things get trickier when you look at the economic drivers
104
316656
3275
gjërat komplikohen kur konsiderohen
burimet ekonomike
burimet ekonomike
05:31
of surging income inequality.
105
319931
2753
të shpërthimit të pabarazisë së të ardhurave.
05:34
In and of themselves, these aren't too mysterious.
106
322684
3739
Në vetvete, këto burime nuk janë aq misterioze.
05:38
Globalization and the technology revolution,
107
326423
3047
Globalizimi dhe revolucioni teknologjik,
05:41
the twin economic transformations
108
329470
2540
këto transformime binjake të ekonomisë
05:44
which are changing our lives
109
332010
1698
që po ndryshojnë jetët tona
05:45
and transforming the global economy,
110
333708
2097
dhe po trasformojnë ekonominë botërore,
05:47
are also powering the rise of the super-rich.
111
335805
3467
po ushqejnë gjithashtu rritjen e super pasanikëve.
05:51
Just think about it.
112
339272
1580
Mendoni për një moment.
05:52
For the first time in history,
113
340852
1988
Për herë të parë në histori,
05:54
if you are an energetic entrepreneur
114
342840
2739
në qoftë se ju jeni një sipërmarrës energjik
05:57
with a brilliant new idea
115
345579
1699
me një ide të re të shkëlqyer,
05:59
or a fantastic new product,
116
347278
2415
ose një produkt fantastik ri,
06:01
you have almost instant, almost frictionless access
117
349693
3679
ju mund të hyni pothuajse menjëherë,
dhe praktikisht të papenguar
dhe praktikisht të papenguar
06:05
to a global market of more than a billion people.
118
353372
3980
në një treg botëror me më shumë se një miliard njerëz.
06:09
As a result, if you are very, very smart
119
357352
3834
Si rezultat i kësaj, në qoftë se ju jeni shumë,
shumë i zgjuar
shumë i zgjuar
06:13
and very, very lucky,
120
361186
1795
dhe shumë, shumë me fat,
06:14
you can get very, very rich
121
362981
2851
ju mund të bëheni shumë, shumë i pasur
06:17
very, very quickly.
122
365832
2530
shumë, shumë shpejt.
06:20
The latest poster boy for this phenomenon
123
368362
2842
Ikona e fundit i këtij fenomeni
06:23
is David Karp.
124
371204
1980
është David Karp.
06:25
The 26-year-old founder of Tumblr
125
373184
2855
26 vjeçari themeluesi i Tumblr
06:28
recently sold his company to Yahoo
126
376039
2782
që kohët e fundit ja shiti kompaninë
e tij Yahoo-së
e tij Yahoo-së
06:30
for 1.1 billion dollars.
127
378821
3033
për 1,1 miliard dollarë.
06:33
Think about that for a minute:
128
381854
1538
E llogarisni dot:
06:35
1.1 billion dollars, 26 years old.
129
383392
4414
1,1 miliard dollarë në moshën 26 vjeç.
06:39
It's easiest to see how the technology revolution
130
387806
3447
Është e thjeshtë të shohësh
se si revolucioni teknologjik
se si revolucioni teknologjik
06:43
and globalization are creating this sort of superstar effect
131
391253
3621
dhe globalizimi krijojnë këtë lloj efekti superstar
06:46
in highly visible fields,
132
394874
1943
në fusha shumë të dukshme,
06:48
like sports and entertainment.
133
396817
2303
si sporti dhe argëtimi.
06:51
We can all watch how a fantastic athlete
134
399120
3375
Ne të gjithë e shohim se si një atlet i talentuar
06:54
or a fantastic performer can today leverage his or her skills
135
402495
4344
apo një aktor i talentuar mund nxjerre
përfitim nga aftësitë e tij
përfitim nga aftësitë e tij
06:58
across the global economy as never before.
136
406839
3668
nëpërmjet ekonomisë botërore si asnjëherë më parë.
07:02
But today, that superstar effect
137
410507
2080
Por sot, ky efekt superstar
07:04
is happening across the entire economy.
138
412587
2982
po shtrihet përmes të gjithë ekonomisë.
07:07
We have superstar technologists.
139
415569
2177
Ne kemi superstar të teknologjisë.
07:09
We have superstar bankers.
140
417746
1721
Kemi superstar të bankave.
07:11
We have superstar lawyers and superstar architects.
141
419467
3336
Kemi superstar juristë dhe arkitektë.
07:14
There are superstar cooks
142
422803
1429
Ka superstar në kuzhinë
07:16
and superstar farmers.
143
424232
1512
dhe superstar në bujqësi.
07:17
There are even, and this is my personal favorite example,
144
425744
2783
Ka edhe më, dhe ky është shembulli im i preferuar,
07:20
superstar dentists,
145
428527
1991
dentista superstar,
07:22
the most dazzling exemplar of whom
146
430518
2104
shembulli më mahnitës i të cilit
07:24
is Bernard Touati, the Frenchman who ministers
147
432622
3362
është Bernard Touati, francezi që kujdeset
07:27
to the smiles of fellow superstars
148
435984
2319
për buzëqeshjet e superstareve të tjera
07:30
like Russian oligarch Roman Abramovich
149
438303
2681
si oligarki rus Roman Abramovich
07:32
or European-born American fashion designer
150
440984
2861
apo krijueses së modës amerikane
me orgjinë evropiane
me orgjinë evropiane
07:35
Diane von Furstenberg.
151
443845
2045
Diane von Furstenberg.
07:37
But while it's pretty easy to see how globalization
152
445890
3083
Por nëse është e lehtë të vëresh sesi globalizimi
07:40
and the technology revolution
153
448973
1912
dhe revolucioni tekonologjik
07:42
are creating this global plutocracy,
154
450885
2471
po krijojnë plutokracinë globale,
07:45
what's a lot harder is figuring out what to think about it.
155
453356
4167
është shumë më e vështirë të formosh
një opinion mbi këtë çështje.
një opinion mbi këtë çështje.
07:49
And that's because,
156
457523
1526
Kjo është për shkak se,
07:51
in contrast with crony capitalism,
157
459049
2377
ndryshe nga kapitalizmi i kronizmit,
07:53
so much of what globalization and the technology revolution
158
461426
3910
shumë nga ajo që globalizimi dhe revolucioni
teknologjik kanë prodhuar
teknologjik kanë prodhuar
07:57
have done is highly positive.
159
465336
2363
janë shumë pozitive.
07:59
Let's start with technology.
160
467699
1735
Le të fillojmë me teknologjinë.
08:01
I love the Internet. I love my mobile devices.
161
469434
3610
Unë adhuroj internetin dhe pajisjet e mia mobile.
08:05
I love the fact that they mean that
162
473044
1834
E adhuroj faktin se falë tyre mundësohen,
08:06
whoever chooses to will be able to watch this talk
163
474878
3686
të gjithë ata që duan të shikojmë këtë konferencë,
08:10
far beyond this auditorium.
164
478564
2047
përtej këtij auditoriumi.
08:12
I'm even more of a fan of globalization.
165
480611
3109
Unë jam më shumë një tifoz i globalizimit.
08:15
This is the transformation
166
483720
1987
Ky është transformimi
08:17
which has lifted hundreds of millions
167
485707
2424
që nxori nga varfëria qindra milion njerëz
08:20
of the world's poorest people out of poverty
168
488131
3049
të shtresave më të varfëra të botës,
08:23
and into the middle class,
169
491180
1442
për ti futur në shtresën e mesme,
08:24
and if you happen to live in the rich part of the world,
170
492622
3042
dhe nëse jetoni në pjesën e pasur të botës,
08:27
it's made many new products affordable --
171
495664
3507
globalizimi ka bërë të përballueshme
shumë produkte të reja -
shumë produkte të reja -
08:31
who do you think built your iPhone? —
172
499171
2526
kush e ka fabrikuar iPhone-in tuaj, sipas jush? -
08:33
and things that we've relied on for a long time much cheaper.
173
501697
3822
dhe ul çmimin e gjërave që ne përdorim për kaq kohë.
08:37
Think of your dishwasher or your t-shirt.
174
505519
2624
Mendoni pjatalarësin automatik apo bluzen tuaj.
08:40
So what's not to like?
175
508143
2536
Si mund të mos e pëlqejmë atë?
08:42
Well, a few things.
176
510679
1892
E pra, ka disa arsye .
08:44
One of the things that worries me
177
512571
2104
Një nga gjërat që shqetëson mua
08:46
is how easily what you might call meritocratic plutocracy
178
514675
4163
është lehtësia me të cilën ajo që
ju quani një plutokraci meritokratike
ju quani një plutokraci meritokratike
08:50
can become crony plutocracy.
179
518838
2696
mund të trasformohet në një
plutokraci të kronizmit.
plutokraci të kronizmit.
08:53
Imagine you're a brilliant entrepreneur
180
521534
2659
Përfytyroni të jeni një sipërmarres i shkëlqyer
08:56
who has successfully sold that idea or that product
181
524193
3377
që ka i shitur me sukses atë ide apo atë produkt
08:59
to the global billions
182
527570
1379
miliona individëve në tregun botëror
09:00
and become a billionaire in the process.
183
528949
2566
dhe u bë miliarder në këtë proçes.
09:03
It gets tempting at that point
184
531515
2369
Është joshëse, në atë pikë,
09:05
to use your economic nous
185
533884
2975
të përdorësh kompetencat tuaja ekonomike
09:08
to manipulate the rules of the global political economy
186
536859
4272
për të manipuluar rregullat e politikës botërore
09:13
in your own favor.
187
541131
2086
në favorin tuaj.
09:15
And that's no mere hypothetical example.
188
543217
2749
Dhe kjo nuk është një shembull i thjeshtë hipotetik.
09:17
Think about Amazon, Apple, Google, Starbucks.
189
545966
4429
Merrni Amazon, Apple, Google, Starbucks.
09:22
These are among the world's most admired,
190
550395
2104
Këto janë ndër kompanitë më të admiruara në botë,
09:24
most beloved, most innovative companies.
191
552499
2546
më të respektuarat e më inovativet.
09:27
They also happen to be particularly adept
192
555045
2924
Kanë gjithashtu një talent të veçantë
09:29
at working the international tax system
193
557969
2238
për të ndikuar në sistemin
e taksave ndërkombëtare
e taksave ndërkombëtare
09:32
so as to lower their tax bill very, very significantly.
194
560207
4558
që të ulin taksat e tyre në mënyrë
shumë e shumë të konsiderueshme.
shumë e shumë të konsiderueshme.
09:36
And why stop at just playing the global political
195
564765
4315
Po pse të përqëndohesh
vetëm në shfytëzimin e sistemit
vetëm në shfytëzimin e sistemit
09:41
and economic system as it exists
196
569080
2088
ekonomik dhe politik ekzistues
09:43
to your own maximum advantage?
197
571168
2145
për të patur fitimin maksimal?
09:45
Once you have the tremendous economic power
198
573313
4317
Pasi të keni fuqi të jashtëzakonshme ekonomike
09:49
that we're seeing at the very, very top of the income distribution
199
577630
3073
që jeni në majë të majës të piramidës
së shpërndarjes së të ardhurave
së shpërndarjes së të ardhurave
09:52
and the political power that inevitably entails,
200
580703
3250
dhe pushteti politik që në mënyrë
të pashmangshme të përfshin,
të pashmangshme të përfshin,
09:55
it becomes tempting as well
201
583953
2513
bëhet tmerrësisht tundues
09:58
to start trying to change the rules of the game
202
586466
3588
të fillosh përpjekjet për ndërrimin
e rregullave të lojës
e rregullave të lojës
10:02
in your own favor.
203
590054
2102
në favorin tënd.
10:04
Again, this is no mere hypothetical.
204
592156
2734
Edhe një herë, kjo nuk është thjesht një hipotezë.
10:06
It's what the Russian oligarchs did
205
594890
1935
Është ajo që bënë oligarkët rusë
10:08
in creating the sale-of-the-century privatization
206
596825
3262
duke krijuar shitjet e shekullit me privatizimet
10:12
of Russia's natural resources.
207
600087
1970
e burimeve natyrore të Rusisë.
10:14
It's one way of describing what happened
208
602057
1774
Është një nga mënyrat për të
përshkruar atë që ndodhi
përshkruar atë që ndodhi
10:15
with deregulation of the financial services
209
603831
2035
me derregullimin e shërbimeve finaciare
10:17
in the U.S. and the U.K.
210
605866
2235
në ShBA dhe në Mbretërinë e Bashkuar.
10:20
A second thing that worries me
211
608101
1926
Një gjë e dytë që më shqetëson
10:22
is how easily meritocratic plutocracy
212
610027
2731
është se sa thjesht plutokracia meritokratike
10:24
can become aristocracy.
213
612758
2746
mund të trasformohet në aristokraci.
10:27
One way of describing the plutocrats
214
615504
2075
Një mënyrë për të përshkruar plutokratët
10:29
is as alpha geeks,
215
617579
1807
është një person i fiksuar me
teknologjinë që ka sukses
teknologjinë që ka sukses
10:31
and they are people who are acutely aware
216
619386
2514
dhe që janë shumë të vetëdijshëm
10:33
of how important highly sophisticated
217
621900
2408
se sa të rëndësishme janë
në ekonominë e sotme
në ekonominë e sotme
10:36
analytical and quantitative skills are in today's economy.
218
624308
4182
aftësi të sofistikuara analitike dhe sasiore.
10:40
That's why they are spending
219
628490
2419
Kjo është arsyeja pse ata shpenzojnë
10:42
unprecedented time and resources
220
630909
2777
kohë dhe burime si kurrë më parë
10:45
educating their own children.
221
633686
1897
në arsimimin e fëmijëve të tyre.
10:47
The middle class is spending more on schooling too,
222
635583
3267
Klasa e mesme po shpenzon
më shumë në shkollim,
më shumë në shkollim,
10:50
but in the global educational arms race
223
638850
2361
por gara për "armatosje" në arsimimin botëror
10:53
that starts at nursery school
224
641211
1784
fillon që në çerdhe
10:54
and ends at Harvard, Stanford or MIT,
225
642995
3738
dhe përfundon në Harvard, Stanford apo MIT,
10:58
the 99 percent is increasingly outgunned
226
646733
3478
dhe 99 përqindshi po mundet gjithnjë e më shumë
11:02
by the One Percent.
227
650211
1539
nga Një Përqindëshi.
11:03
The result is something that economists Alan Krueger
228
651750
2706
Rezultati është diçka që ekonomistët Alan Krueger
11:06
and Miles Corak call the Great Gatsby Curve.
229
654456
3705
dhe Miles Corak e quajnë
"Kurba e Gatsby-t Madhështor".
"Kurba e Gatsby-t Madhështor".
11:10
As income inequality increases,
230
658161
2803
Ndersa pabarazia e të ardhurave rritet,
11:12
social mobility decreases.
231
660964
2773
ashtu bie lëvizshmëria sociale.
11:15
The plutocracy may be a meritocracy,
232
663737
2758
Plutokracia mund të jetë meritokraci,
11:18
but increasingly you have to be born
233
666495
2216
por gjithnjë e më shumë duhet të kesh lindur
11:20
on the top rung of the ladder to even take part in that race.
234
668711
4884
në pjesën më lartë të shkallës
që të mund të marrësh pjesë në këtë garë.
që të mund të marrësh pjesë në këtë garë.
11:25
The third thing, and this is what worries me the most,
235
673595
3024
Dhe gjëja e tretë, ajo që më shqetëson më shumë,
11:28
is the extent to which those same largely positive forces
236
676619
4351
është përhapja me të cilën të njëjtat
këto forca gjerësisht pozitive
këto forca gjerësisht pozitive
11:32
which are driving the rise of the global plutocracy
237
680970
3190
që po nxitin rritjen e plutokracisë në nivel botëror
11:36
also happen to be hollowing out the middle class
238
684160
3432
po varfërojnë në të njëjtën kohë klasat e mesme
11:39
in Western industrialized economies.
239
687592
2954
në ekonomitë e industrializuara të Perëndimit.
11:42
Let's start with technology.
240
690546
2087
Le të fillojmë me teknologjinë.
11:44
Those same forces that are creating billionaires
241
692633
3073
Të njëjta forca që po krijojnë miliardera
11:47
are also devouring many traditional middle-class jobs.
242
695706
4023
gjithashtu po gllabërojnë shumë vende pune
që zakonisht i përkasin klasës së mesme .
që zakonisht i përkasin klasës së mesme .
11:51
When's the last time you used a travel agent?
243
699729
2939
Kur e keni përdorur një agjenci udhëtimesh
për herë të fundit?
për herë të fundit?
11:54
And in contrast with the industrial revolution,
244
702668
3081
Ndryshe revolucionit industrial,
11:57
the titans of our new economy
245
705749
2156
titanët e ekonomisë sonë të re
11:59
aren't creating that many new jobs.
246
707905
2802
nuk po krijojnë kaq vende pune
sa ai revolucion.
sa ai revolucion.
12:02
At its zenith, G.M. employed hundreds of thousands,
247
710707
3819
Në kulmin e saj, General Motors
punësoi qindra e mijëra vetë
punësoi qindra e mijëra vetë
12:06
Facebook fewer than 10,000.
248
714526
3023
Facebook më pak se 10.000.
12:09
The same is true of globalization.
249
717549
2670
E njëjta gjë është e vërtetë për globalizimim.
12:12
For all that it is raising hundreds of millions of people
250
720219
3243
Po nxjerr nga varfëria qindra miliona njerëz
12:15
out of poverty in the emerging markets,
251
723462
2340
në tregjet që po shfaqen,
12:17
it's also outsourcing a lot of jobs
252
725802
2866
gjithashtu po zhvendosin jashtë shumë vende pune
12:20
from the developed Western economies.
253
728668
2301
nga ekonomitë e zhvilluara të Perëndimit.
12:22
The terrifying reality is
254
730969
2767
E vërteta e tmerrshme është
12:25
that there is no economic rule
255
733736
2257
se nuk ka ligj ekonomik
12:27
which automatically translates
256
735993
2937
që automatikisht kthen
12:30
increased economic growth
257
738930
1703
rritjen e zhvillimit ekonomik
12:32
into widely shared prosperity.
258
740633
2310
në prosperitet të përbashkët për të gjithë.
12:34
That's shown in what I consider to be
259
742943
2674
Kjo del në pah në atë që unë konsideroj
12:37
the most scary economic statistic of our time.
260
745617
3683
statistika më e frikshme ekonomike e kohës sonë.
12:41
Since the late 1990s, increases in productivity
261
749300
4058
Që nga fundi i viteve 90, rritjet e produktivitetit
12:45
have been decoupled from increases
262
753358
2662
nuk janë shoqëruar me rritjen
12:48
in wages and employment.
263
756036
1934
e pagave dhe të punësimit.
12:49
That means that our countries are getting richer,
264
757970
2944
Kjo do të thotë që vendet tona bëhen më të pasur,
12:52
our companies are getting more efficient,
265
760914
2624
bizneset tona bëhen më efikase,
12:55
but we're not creating more jobs
266
763538
1941
por ne nuk po krijojmë më shumë vende pune
12:57
and we're not paying people, as a whole, more.
267
765479
3871
dhe në përgjithësi nuk ka paga më të larta.
13:01
One scary conclusion you could draw from all of this
268
769350
4209
Përfundimi alarmant që mund të nxirret nga kjo,
13:05
is to worry about structural unemployment.
269
773559
3711
është, për t'u shqetësuar për papunësinë strukturore.
13:09
What worries me more is a different nightmare scenario.
270
777270
3787
Ajo që më shqetëson më shumë
është një tjetër skenar i makthshëm.
është një tjetër skenar i makthshëm.
13:13
After all, in a totally free labor market,
271
781057
2592
Në fund të fundit, në një treg të punës
tërësisht të lirë
tërësisht të lirë
13:15
we could find jobs for pretty much everyone.
272
783649
3202
pothuajse të gjithë mund të gjejmë një vend pune.
13:18
The dystopia that worries me
273
786851
2028
Dystopia që më shqetëson
13:20
is a universe in which a few geniuses
274
788879
3646
është një univers në të cilin një grup i vogël gjenish
13:24
invent Google and its ilk
275
792525
2080
shpik Google-in dhe të ngjashme si Google
13:26
and the rest of us are employed giving them massages.
276
794605
5195
dhe pjesa tjetër punësohet për tu bërë masazhe atyre.
13:31
So when I get really depressed about all of this,
277
799800
2633
Pra, kur e gjithë kjo më depreson
13:34
I comfort myself in thinking about the Industrial Revolution.
278
802433
3829
ngushelloj veten duke menduar Revolucionin Industrial.
13:38
After all, for all its grim, satanic mills,
279
806262
3895
Në fund të fundit, pavarësisht nga uzinat
e tij të zymta diabolike,
e tij të zymta diabolike,
13:42
it worked out pretty well, didn't it?
280
810157
2500
ai ja doli mbanë shumë mirë, apo jo?
13:44
After all, all of us here are richer, healthier, taller --
281
812657
7023
Në fund të fundit, të gjithë ne jemi më të pasur,
më të shëndetshëm, me shtat më të gjatë --
më të shëndetshëm, me shtat më të gjatë --
13:51
well, there are a few exceptions —
282
819680
2026
tani, ka disa përjashtime -
13:53
and live longer than our ancestors in the early 19th century.
283
821706
4991
dhe jetojmë më gjatë se paraardhësit tanë
të fillim shekullit të 19-të.
të fillim shekullit të 19-të.
13:58
But it's important to remember
284
826697
2584
Por është e rëndësishme të mbani mend
14:01
that before we learned how to share the fruits
285
829281
2822
që më parë se të fillonim të ndanim frytet
14:04
of the Industrial Revolution
286
832103
1679
e Revolucionit Industrial
14:05
with the broad swathes of society,
287
833782
2563
midis të gjitha shtresave të shoqërisë,
14:08
we had to go through two depressions,
288
836345
3395
na u desh të kalonim përmes dy depresionesh
14:11
the Great Depression of the 1930s,
289
839740
1859
Depresioni i Madh i viteve '30 ,
14:13
the Long Depression of the 1870s,
290
841599
2854
dhe Depresioni i Gjatë i viteve 1870,
14:16
two world wars, communist revolutions
291
844453
3167
dy luftra botërore, revolucionet komuniste
14:19
in Russia and in China,
292
847620
2079
në Rusi dhe Kinë,
14:21
and an era of tremendous social
293
849699
2325
dhe një epokë trazirash të mëdha
14:24
and political upheaval in the West.
294
852024
2756
sociale dhe politike në Perëndim.
14:26
We also, not coincidentally,
295
854780
2720
Ne gjithashtu, jo rastësisht,
14:29
went through an era of tremendous
296
857500
2538
vajtëm drejt një epoke shpikjesh të mëdha
14:32
social and political inventions.
297
860038
2579
sociale dhe politike.
14:34
We created the modern welfare state.
298
862617
2344
Krijuam shtetin modern të mirëqënies.
14:36
We created public education.
299
864961
1742
Krijuam arsimin publik.
14:38
We created public health care.
300
866703
1704
Krijuam shëndetësinë publike.
14:40
We created public pensions.
301
868407
1775
Krijuam pensionet publike.
14:42
We created unions.
302
870182
2025
Krijuam bashkimet profesionale.
14:44
Today, we are living through an era
303
872207
2516
Sot, po jetojmë në një epokë
14:46
of economic transformation
304
874723
1961
transformimi ekonomik
14:48
comparable in its scale and its scope
305
876684
3306
të krahasueshëm në shkallë dhe në fushëveprim,
14:51
to the Industrial Revolution.
306
879990
2268
me Revolucionin Industrial.
14:54
To be sure that this new economy benefits us all
307
882258
3191
Për të siguruar që kjo ekonomi e re
të na sjellë dobi të gjithëve,
të na sjellë dobi të gjithëve,
14:57
and not just the plutocrats,
308
885449
2118
dhe jo vetëm plutokratëve,
14:59
we need to embark on an era
309
887567
1664
ne duhet të fillojmë në një epokë
15:01
of comparably ambitious social and political change.
310
889231
3919
po aq ambicioze me ndryshimet
në fushat ekonomike dhe sociale.
në fushat ekonomike dhe sociale.
15:05
We need a new New Deal.
311
893150
2658
Ne kemi nevojë për një "New Deal" të ri.
15:07
(Applause)
312
895808
4000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Chrystia Freeland - Plutocracy chroniclerIn "Plutocrats," Chrystia Freeland explores the growing gap between the working poor and the increasingly disconnected mega-rich.
Why you should listen
Author Chrystia Freeland looks under the hood of global capitalism to expose the technological, economic and structural inequalities pushing society in unforeseen directions. Along the way, she takes the temperature of a rising caste -- the super rich -- and shows how the creation of vast fortunes at the top hollow out the middle class in western industrialised countries. This rising income inequality, she argues, has a structural character, and is becoming a cultural and social issue, with consequences for social cohesion and social mobility.
Freeland began her career as an “accidental journalist” with frontline bulletins from the Ukraine in the heat of the Soviet collapse. She is now an editor at Thomson Reuters, and is frequently featured on media outlets ranging from the International Herald Tribune to The Colbert Report.
Chrystia Freeland | Speaker | TED.com