TEDSalon NY2014
Kwame Anthony Appiah: Is religion good or bad? (This is a trick question)
Kwame Anthony Appiah: Din iyi midir kötü mü? (Hileli bir soru)
Filmed:
Readability: 4.2
1,809,043 views
Din adına çok güzel şeyler de yapıldı, çok kötü şeyler de. Peki din tam olarak nedir? Özünde iyi midir, kötü mü? Filozof Kwame Anthony Appiah cömert, şaşırtıcı bir görüş sunuyor.
Kwame Anthony Appiah - Philosopher
Kwame Anthony Appiah is a philosopher, cultural theorist and novelist. His latest book is "The Honor Code," exploring moral revolutions. Full bio
Kwame Anthony Appiah is a philosopher, cultural theorist and novelist. His latest book is "The Honor Code," exploring moral revolutions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
People say things about religion all the time.
0
509
4227
İnsanlar sürekli dinler hakkında bir şeyler söyler.
00:16
(Laughter)
1
4736
1974
(Kahkaha)
00:18
The late, great Christopher Hitchens
2
6710
2250
En son, büyük Christopher Hitchens
00:20
wrote a book called "God Is Not Great"
3
8960
1421
"Tanrı Büyük Değildir" adlı bir kitap yazdı,
00:22
whose subtitle was, "Religion Poisons Everything."
4
10381
3532
alt başlığı ise "Din Her Şeyi Zehirler" idi.
00:25
(Laughter)
5
13913
1373
(Kahkaha)
00:27
But last month, in Time magazine,
6
15286
4094
Ama geçen ay, Time dergisinde
00:31
Rabbi David Wolpe, who I gather
is referred to as America's rabbi,
is referred to as America's rabbi,
7
19380
4013
'Amerikanın hahamı' olarak anılan
Haham David Wolpe ile beraberdim,
Haham David Wolpe ile beraberdim,
00:35
said, to balance that against
that negative characterization,
that negative characterization,
8
23393
4638
bu olumsuz nitelemeler karşısında
bir denge yaratmak için, dedi ki,
bir denge yaratmak için, dedi ki,
00:40
that no important form of social change
9
28031
2624
düzenli bir din olmadan
00:42
can be brought about except through organized religion.
10
30655
4340
hiçbir önemli toplumsal değişim
meydana getirilemez.
meydana getirilemez.
00:46
Now, remarks of this sort on the negative
11
34995
1978
Olumlu ve olumsuz tarafların
00:48
and the positive side are very old.
12
36973
3037
bu tip söylemleri çok eskidir.
00:52
I have one in my pocket here
13
40010
2441
Şu an cebimde, MÖ 1. yüzyıldan
00:54
from the first century BCE by Lucretius,
14
42451
5915
"Varlığın Yapısı" kitabının yazarı
01:00
the author of "On the Nature of Things," who said,
15
48366
2863
Lukretius'tan şöyle bir örnek var:
01:03
"Tantum religio potuit suadere malorum" --
16
51229
4283
"Tantum religio potuit suadere malorum"
01:07
I should have been able to learn that by heart —
17
55512
2622
Bunu ezberlemem gerekirdi.
01:10
which is, that's how much religion
18
58134
2688
Bu cümle, insanları kötülük yapmaya ikna etmekte
01:12
is able to persuade people to do evil,
19
60822
2510
dinin ne kadar muktedir olduğunu söyler.
01:15
and he was talking about the fact
20
63332
1787
Ve aynı zamanda, Agamemnon'un
01:17
of Agamemnon's decision to place his daughter
21
65119
3045
ordusunun ümidini korumak için
01:20
Iphigenia on an altar of sacrifice
22
68164
1911
kızı Iphigenia'yı adak taşına yerleştirmesi
01:22
in order to preserve the prospects of his army.
23
70075
3500
gerçeğinden de bahsediyordu.
01:25
So there have been these long debates
24
73575
2896
Yani din hakkındaki bu uzun tartışmalar yüzyıllardır,
01:28
over the centuries, in that case, actually,
25
76471
1889
- hatta bahsettiğim durumda
bin yıldan beri de diyebiliriz -
bin yıldan beri de diyebiliriz -
01:30
we can say over the millennia, about religion.
26
78360
1586
devam etmektedir.
01:31
People have talked about it a lot,
27
79946
1853
İnsanlar bunun hakkında çok konuştular
01:33
and they've said good and bad
28
81799
1798
ve bunun hakkında iyi, kötü
01:35
and indifferent things about it.
29
83597
3509
ve ilgisiz şeyler söylediler.
01:39
What I want to persuade you of today
30
87106
1735
Bugün, sizi çok basit bir
01:40
is of a very simple claim,
31
88841
1603
iddiaya ikna etmek istiyorum.
01:42
which is that these debates are
32
90444
2237
O da, bu münakaşaların
01:44
in a certain sense preposterous,
33
92681
2493
bir anlamda mantıksız olduğu,
01:47
because there is no such thing as religion
34
95174
4171
çünkü ortada bu
iddialarda bulunabileceğiniz
iddialarda bulunabileceğiniz
01:51
about which to make these claims.
35
99345
1735
bir dinin var olmadığı iddiasıdır.
01:53
There isn't a thing called religion,
36
101080
1388
Din denen bir şey yoktur
01:54
and so it can't be good or bad.
37
102468
3051
ve bu yüzden iyi veya kötü olamaz.
01:57
It can't even be indifferent.
38
105519
2161
Aynı zamanda ilgisiz de olamaz.
01:59
And if you think about claims
39
107680
2459
Eğer varlıkların yokluğu hakkındaki
02:02
about the nonexistence of things,
40
110139
3988
iddialar hakkında düşünürseniz,
02:06
one obvious way to try and establish
41
114127
2192
sözde varlıkların yokluğunu
02:08
the nonexistence of a purported thing
42
116319
2452
tesis etmeye çalışmanın açık bir yolu da
02:10
would be to offer a definition of that thing
43
118771
2458
bu şeye bir tanım sunmak
ve sonra, herhangi bir şeyin
ve sonra, herhangi bir şeyin
02:13
and then to see whether anything satisfied it.
44
121229
2761
bundan memnun olup olmadığını görmek olurdu.
02:15
I'm going to start out on that little route
45
123990
3212
Başlangıçta bu küçük rotadan
02:19
to begin with.
46
127202
1209
başlayacağım.
02:20
So if you look in the dictionaries
47
128411
2577
Eğer sözlüklere bakar
02:22
and if you think about it,
48
130988
1150
ve bunun hakkında düşünürseniz,
02:24
one very natural definition of religion
49
132138
2369
dinin çok doğal bir tanımı da
02:26
is that it involves belief in gods or in spiritual beings.
50
134507
5817
onun tanrıya veya manevi varlıklara inancı içerir.
02:32
As I say, this is in many dictionaries,
51
140324
1506
Dediğim gibi, bu birçok sözlükte var,
02:33
but you'll also find it actually
52
141830
2751
ve bunu ayrıca Sör Edward Tylor
02:36
in the work of Sir Edward Tylor,
53
144581
1627
çalışmasında da göreceksiniz.
02:38
who was the first professor
of anthropology at Oxford,
of anthropology at Oxford,
54
146208
2227
Kendisi Oxford'un ilk antropoloji profesörü,
02:40
one of the first modern anthropologists.
55
148435
1996
ilk modern antropologlardan biri idi.
02:42
In his book on primitive culture,
56
150431
2234
İlkel kültür üzerine yazdığı kitabında,
02:44
he says the heart of religion
is what he called animism,
is what he called animism,
57
152665
3020
dinin kalbinin animisim
dediği şey olduğunu söyler.
dediği şey olduğunu söyler.
02:47
that is, the belief in spiritual agency,
58
155685
1718
O da, ruhani kuruma,
02:49
belief in spirits.
59
157403
2377
ruhlara olan inançtır.
02:51
The first problem for that definition
60
159780
2008
Bu tanımla ilgili ilk problem
02:53
is from a recent novel by Paul Beatty called "Tuff."
61
161788
2740
Paul Beatty'nin "Tuff" adlı yeni romanından alındı.
02:56
There's a guy talking to a rabbi.
62
164528
1406
Bir hahamla konuşan bir adam var.
02:57
The rabbi says he doesn't believe in God.
63
165934
2396
Haham Tanrı'ya inanmadığını söylüyor.
03:00
The guy says, "You're a rabbi,
how can you not believe in God?"
how can you not believe in God?"
64
168330
2430
Adam diyor ki, "Sen hahamsın,
Tanrı'ya nasıl inanmazsın?"
Tanrı'ya nasıl inanmazsın?"
03:02
And the reply is, "It's what's
so great about being Jewish.
so great about being Jewish.
65
170760
3391
Cevap ise, "Yahudi olmanın
güzelliği de burada.
güzelliği de burada.
03:06
You don't have to believe in a God per se,
66
174151
1963
Tek başına Tanrı'ya inanmak zorunda değilsin,
03:08
just in being Jewish." (Laughter)
67
176114
2456
Yahudi olmaya inan yeter." (Kahkaha)
03:10
So if this guy is a rabbi, and a Jewish rabbi,
68
178570
3028
Yani bu adam haham ise ve Yahudi bir haham
03:13
and if you have to believe in
God in order to be religious,
God in order to be religious,
69
181598
3192
ve dindar olmak için Tanrı'ya
inanmak zorunda isen,
inanmak zorunda isen,
03:16
then we have the rather counterintuitive conclusion
70
184790
3283
oldukça mantık dışı bir sonuca varıyoruz,
03:20
that since it's possible to be a Jewish rabbi
71
188073
2192
bu da Tanrı'ya inanmadan Yahudi bir
03:22
without believing in God,
72
190265
1889
haham olmanın mümkün olmasıdır.
03:24
Judaism isn't a religion.
73
192154
2350
Yahudilik bir din değildir.
03:26
That seems like a pretty counterintuitive thought.
74
194504
3466
Bu oldukça mantık dışı bir düşünce gibi gözüküyor.
03:29
Here's another argument against this view.
75
197970
3261
Bu görüşe karşı başka bir tartışma da şöyle:
03:33
A friend of mine, an Indian friend of mine,
76
201231
2172
Bir arkadaşım, bir Hint arkadaşım,
03:35
went to his grandfather when he was very young,
77
203403
2183
daha gençken, çocukken
03:37
a child, and said to him,
78
205586
1135
dedesine gitmiş ve ona demiş ki:
03:38
"I want to talk to you about religion,"
79
206721
2119
"Seninle din hakkında konuşmak istiyorum,"
03:40
and his grandfather said, "You're too young.
80
208840
1245
ve dedesi de ona demiş ki, "Çok gençsin.
03:42
Come back when you're a teenager."
81
210085
1531
Büyüdüğün zaman tekrar gel."
03:43
So he came back when he was a teenager,
82
211616
1843
O da büyüdükten sonra tekrar gitmiş
03:45
and he said to his grandfather,
83
213459
1696
ve dedesine demiş ki,
03:47
"It may be a bit late now
84
215155
1326
"Biraz geç olmuş olabilir
03:48
because I've discovered that
I don't believe in the gods."
I don't believe in the gods."
85
216481
3740
çünkü tanrılara inanmadığımı keşfettim."
03:52
And his grandfather, who was a wise man, said,
86
220221
2027
Ve bilge bir adam olan dedesi şöyle demiş,
03:54
"Oh, so you belong to the atheist branch
87
222248
2184
"Demek sen Hindu geleneğinin
03:56
of the Hindu tradition." (Laughter)
88
224432
3186
ateist koluna mensup oldun." (Kahkaha)
03:59
And finally, there's this guy,
89
227618
3702
Ve son olarak, Tanrı'ya inanmamakla
04:03
who famously doesn't believe in God.
90
231320
2456
meşhur olan bir adam var.
04:05
His name is the Dalai Lama.
91
233776
1818
Adı Dalai Lama.
04:07
He often jokes that he's one
of the world's leading atheists.
of the world's leading atheists.
92
235594
2648
dünyanın önde gelen ateistlerinden
biri olduğu hakkında sık sık şaka yapar.
biri olduğu hakkında sık sık şaka yapar.
04:10
But it's true, because the Dalai Lama's religion
93
238242
2944
Fakat bu doğru, çünkü Dalai Lama'nın dini
04:13
does not involve belief in God.
94
241186
2780
Tanrı'ya inanmayı gerektirmiyor.
04:15
Now you might think this just shows
95
243966
1613
Şimdi size yanlış bir tanım
04:17
that I've given you the wrong definition
96
245579
3020
yapmış olduğumu ve başka bir tanımla
04:20
and that I should come up with some other definition
97
248599
2119
gelmem gerektiğini düşünüyor olabilirsiniz.
04:22
and test it against these cases
98
250718
1698
Ve onu bu durumlara karşı test etmem
04:24
and try and find something that captures
99
252416
2571
ve dindarlık biçimleri olan ateistik Yahudilik,
04:26
atheistic Judaism, atheistic Hinduism,
100
254987
2926
ateistik Hinduizm ve ateistik
Budizmi yansıtan bir şeyler
Budizmi yansıtan bir şeyler
04:29
and atheistic Buddhism as forms of religiosity,
101
257913
3263
bulmaya çalışmam gerektiğini düşünebilirsiniz,
04:33
but I actually think that that's a bad idea,
102
261176
1794
fakat aslında bunun kötü bir
fikir olduğunu düşünüyorum
fikir olduğunu düşünüyorum
04:34
and the reason I think it's a bad idea
103
262970
2329
ve bunun kötü bir fikir
olduğunu düşünme nedenim ise
olduğunu düşünme nedenim ise
04:37
is that I don't think that's how
104
265299
1635
bizim din anlayışımızın bu şekilde
04:38
our concept of religion works.
105
266934
1631
olmadığını düşünmemdir.
04:40
I think the way our concept of religion works
106
268565
1600
Bence din anlayışımız şöyle;
04:42
is that we actually have, we have a list
107
270165
3038
elimizde din örneklerinin
04:45
of paradigm religions
108
273203
1926
ve alt parçalarının
04:47
and their sub-parts, right,
109
275129
3239
bir listesi var, değil mi?
04:50
and if something new comes along
110
278368
2554
Ve eğer din iddiasıyla
04:52
that purports to be a religion,
111
280922
1506
yeni bir şey ortaya çıkarsa
04:54
what we ask is, "Well, is it like one of these?"
112
282428
2464
şunu soracağız:
"Bu da onlardan biri gibi mi?"
"Bu da onlardan biri gibi mi?"
04:56
Right?
113
284892
2252
Değil mi?
04:59
And I think that's not only
how we think about religion,
how we think about religion,
114
287144
2575
Ve bence din hakkında
sadece böyle düşünmüyoruz.
sadece böyle düşünmüyoruz.
05:01
and that's, as it were,
115
289719
1300
Ve bu, daha önce olduğu gibi,
05:03
so from our point of view,
116
291019
1791
bizim bakış açımızdan,
05:04
anything on that list had better be a religion,
117
292810
2083
o listedeki herhangi bir şey din olmalıdır,
05:06
which is why I don't think an account of religion
118
294893
1768
bu yüzden ben bir din olarak saymıyorum
05:08
that excludes Buddhism and Judaism
119
296661
1855
Budizm ve Yahudilği hariç tutan bir din
05:10
has a chance of being a good starter,
120
298516
2700
iyi bir başlangıç şansına sahipler
05:13
because they're on our list.
121
301216
2704
çünkü onlar listemizde var.
05:15
But why do we have such a list?
122
303920
1980
Peki neden böyle bir listemiz var?
05:17
What's going on? How did it come about
123
305900
1830
Neler oluyor? Nasıl oldu da
05:19
that we have this list?
124
307730
2187
bir listemiz oldu?
05:21
I think the answer is a pretty simple one
125
309917
2915
Bence cevap oldukça basit
05:24
and therefore crude and contentious.
126
312832
3128
ve dolayısıyla kaba ve tartışmalı.
05:27
I'm sure a lot of people will disagree with it,
127
315960
1389
Eminim birçok kimse buna katılmayacak,
05:29
but here's my story,
128
317349
1594
fakat benim hikayem ortada
05:30
and true or not, it's a story that I think
129
318943
2371
ve doğru veya yanlış, bu hikayenin
05:33
gives you a good sense of how
130
321314
2428
listenin nasıl olabileceği hakkında
05:35
the list might have come about,
131
323742
1689
aklı selim bir fikir vereceğini düşünüyorum
05:37
and therefore helps you to think about
132
325431
1309
ve dolayısıyla listenin ne olacağı hakkında
05:38
what use the list might be.
133
326740
1444
düşünmenize yardım edecektir.
05:40
I think the answer is, European travelers,
134
328184
3288
Bence cevap, Avrupalı turistler.
05:43
starting roughly about the time of Columbus,
135
331472
1833
Neredeyse Kolombus zamanında
05:45
started going around the world.
136
333305
1625
dünyayı dolaşmaya başladılar.
05:46
They came from a Christian culture,
137
334930
2280
Hristiyan kültüründen geliyorlar
05:49
and when they arrived in a new place,
138
337210
1810
ve yeni bir yere vardıklarında,
05:51
they noticed that some people
didn't have Christianity,
didn't have Christianity,
139
339020
2885
bazı insanların Hristiyan olmadığını farkettiler
05:53
and so they asked themselves
the following question:
the following question:
140
341905
2045
ve kendilerine şu soruyu sordular:
05:55
what have they got instead of Christianity?
141
343950
3190
Hristiyanlık yerine neleri var?
05:59
And that list was essentially constructed.
142
347140
3363
Ve bu liste temel olarak oluşturuldu.
06:02
It consists of the things that other people had
143
350503
2276
Listede diğer insanların Hristiyanlık yerine
06:04
instead of Christianity.
144
352779
2591
sahip olduğu şeyleri içeriyor.
06:07
Now there's a difficulty with proceeding in that way,
145
355370
3368
Fakat bu yolda ilerlemek biraz sıkıntılı.
06:10
which is that Christianity is extremely,
146
358738
2440
Çünkü Hristiyanlık son derece
06:13
even on that list, it's an extremely specific tradition.
147
361178
4412
- listede olmasına rağmen -
son derece özel bir gelenektir.
son derece özel bir gelenektir.
İçerisinde Hristiyan tarihinin
06:17
It has all kinds of things in it
148
365590
1561
06:19
that are very, very particular
149
367151
2126
özelliklerinin sonuçları olan,
06:21
that are the results of the specifics
150
369277
2296
kendine çok ama çok has olan
06:23
of Christian history,
151
371573
2687
her türlü şey bulunuyor.
06:26
and one thing that's at the heart of it,
152
374260
1597
Ve kalbinde bulunan tek şey,
06:27
one thing that's at the heart of
most understandings of Christianity,
most understandings of Christianity,
153
375857
2803
çoğu Hristiyan anlayışının kalbindeki tek şey,
06:30
which is the result of the
specific history of Christianity,
specific history of Christianity,
154
378660
2330
- ki bu spesifik Hristiyanlık tarihinin sonucudur -
06:32
is that it's an extremely creedal religion.
155
380990
3143
aşırı mezhepsel bir din olmasıdır.
06:36
It's a religion in which people are really concerned
156
384133
2680
İnsanlar doğru şeye inanıp
inanmadığınız konusunda
inanmadığınız konusunda
06:38
about whether you believe the right things.
157
386813
2739
endişe duydukları bir dindir.
06:41
The history of Christianity, the
internal history of Christianity,
internal history of Christianity,
158
389552
2256
Hristiyanlık tarihi, iç Hristiyanlık tarihi,
06:43
is largely the history of people killing each other
159
391808
1876
daha çok birbirini öldüren insanların tarihidir.
06:45
because they believed the wrong thing,
160
393684
2116
Çünkü yanlış şeye inandılar
06:47
and it's also involved in
161
395800
2079
ve bu inanışta
06:49
struggles with other religions,
162
397879
1752
diğer dinlerle mücadele de vardı.
06:51
obviously starting in the Middle Ages,
163
399631
3599
Bilindiği gibi, Orta Çağlarda başlayan
06:55
a struggle with Islam,
164
403230
1390
İslam ile mücadelenin
06:56
in which, again, it was the infidelity,
165
404620
3120
nedeni yine imansızlıktı.
06:59
the fact that they didn't believe the right things,
166
407740
2030
Doğru şeylere inanmıyor oluşları
07:01
that seemed so offensive to the Christian world.
167
409770
3380
Hristiyan dünyasını çok rahatsız etmişti.
07:05
Now that's a very specific and particular history
168
413150
2638
Ama bu Hristiyanlıkta olan
07:07
that Christianity has,
169
415788
2365
çok özel ve istisnai bir tarih,
07:10
and not everywhere is everything
170
418153
3218
yani her yerde her şey
07:13
that has ever been put on this sort of list like it.
171
421371
3994
böyle bir listeye konuyor değildi.
07:17
Here's another problem, I think.
172
425365
1407
Bence bir problem daha var.
07:18
A very specific thing happened.
173
426772
1338
Çok özel bir şey oldu.
07:20
It was actually adverted to earlier,
174
428110
1452
Aslında daha önce bahsedilmişti,
07:21
but a very specific thing happened
175
429562
1541
ama etrafımızda, çoğunlukla da
07:23
in the history of the kind of Christianity
176
431103
2189
bugün Birleşik Devletlerde gördüğümüz
07:25
that we see around us
177
433292
1521
Hristiyanlıkta çok özel
07:26
mostly in the United States today,
178
434813
2184
bir şey meydana geldi
07:28
and it happened in the late 19th century,
179
436997
3103
ve bu 19. yüzyılın sonlarında meydana geldi.
07:32
and that specific thing that happened
180
440100
1409
19. yüzyılın sonlarında meydana gelen
07:33
in the late 19th century
181
441509
1009
bu özel olay
07:34
was a kind of deal that was cut
182
442518
2955
bir tür, entelektüel otoriteyi düzenlemenin
07:37
between science,
183
445473
2510
yeni yolu olan bilim ile
07:39
this new way of organizing intellectual authority,
184
447983
5693
din arasında sağlanan
07:45
and religion.
185
453676
1197
anlaşma idi.
07:46
If you think about the 18th century, say,
186
454873
1891
18. yüzyıl hakkında düşürseniz, diyelim ki,
07:48
if you think about intellectual life
187
456764
1470
19. yüzyıl sonları öncesi entelektüel yaşam
07:50
before the late 19th century,
188
458234
2356
hakkında düşünürseniz,
07:52
anything you did, anything you thought about,
189
460590
3170
yaptığınız her şey, düşündüğünüz her şey,
07:55
whether it was the physical world,
190
463760
2730
fiziksel dünya olsun,
07:58
the human world,
191
466490
1531
beşeri dünya olsun,
08:00
the natural world apart from the human world,
192
468021
2230
beşeri dünya haricindeki doğal dünya olsun,
08:02
or morality, anything you did
193
470251
1967
veya ahlak olsun, yaptığınız herhangi bir şey
08:04
would have been framed against the background
194
472218
1676
dini olan
08:05
of a set of assumptions that were religious,
195
473894
2463
bir dizi varsayımların,
Hristiyan varsayımların
Hristiyan varsayımların
08:08
Christian assumptions.
196
476357
1203
arka planına karşı çerçevelenir.
08:09
You couldn't give an account
197
477560
1666
Bununla ilişkisi hakkında
08:11
of the natural world
198
479226
1596
bir şey söylemeyen
08:12
that didn't say something about its relationship,
199
480822
2922
doğal dünya hakkında açıklama yapamazdınız.
08:15
for example, to the creation story
200
483744
1808
Mesela, İbrahimi gelenekteki
08:17
in the Abrahamic tradition,
201
485552
1540
yaratılış hikayesi,
08:19
the creation story in the first book of the Torah.
202
487092
3204
Tevrat'ın ilk kitabındaki yaratılış hikayesi.
08:22
So everything was framed in that way.
203
490296
3317
Yani her şey bu şekilde çerçevelenmiş
08:25
But this changes in the late 19th century,
204
493613
2432
Fakat 19. yüzyıl sonlarındaki bu değişimler
08:28
and for the first time, it's possible for people
205
496045
2325
ve ilk defa, doğal tarihçi Darwin gibi
08:30
to develop serious intellectual careers
206
498370
2379
insanlar için ciddi entelektüel kariyer
08:32
as natural historians like Darwin.
207
500749
2194
yapmak mümkün oldu.
08:34
Darwin worried about the relationship between
208
502943
1985
Darwin, söyledikleri ile dinin gerçekleri
08:36
what he said and the truths of religion,
209
504928
2553
arasındaki ilişkiden endişe etti,
08:39
but he could proceed, he could write books
210
507481
1925
fakat devam edebildi, konusu hakkında
08:41
about his subject
211
509406
1784
dini iddialarla ilişkisinin
08:43
without having to say what the relationship was
212
511190
2696
ne olduğunu söylemeden
08:45
to the religious claims,
213
513886
1472
kitaplar yazabildi.
08:47
and similarly, geologists
increasingly could talk about it.
increasingly could talk about it.
214
515358
2382
Ve bunun hakkında konuşan
jeologlar da gittikçe artıyordu.
jeologlar da gittikçe artıyordu.
08:49
In the early 19th century, if you were a geologist
215
517740
1802
19. yüzyıl başlarında, eğer jeolog idiyseniz
08:51
and made a claim about the age of the Earth,
216
519542
1923
ve Dünya'nın yaşı ile ilgili
bir iddiada bulunduysanız,
bir iddiada bulunduysanız,
08:53
you had to explain whether that was consistent
217
521465
1642
bunun Genesis'te bahsedilen dünyanın yaşı ile
08:55
or how it was or wasn't consistent
218
523107
1430
tutarlı oldup olmadığını açıklamak
08:56
with the age of the Earth implied
219
524537
1372
veya neden tutarlı veya tutarlı olmadığını
08:57
by the account in Genesis.
220
525909
1553
açıklamak zorundaydınız.
08:59
By the end of the 19th century,
221
527462
1185
19. yüzyıl sonlarında,
09:00
you can just write a geology textbook
222
528647
1513
Dünya'nın kaç yaşında olduğuyla alakalı
09:02
in which you make arguments
about how old the Earth is.
about how old the Earth is.
223
530160
2359
tartışmalar yaptığınız bir
jeoloji ders kitabı yazabilirdiniz.
jeoloji ders kitabı yazabilirdiniz.
09:04
So there's a big change, and that division,
224
532519
2091
Yani büyük bir değişim vardı ve bu bölünme,
09:06
that intellectual division of
labor occurs as I say, I think,
labor occurs as I say, I think,
225
534610
2935
dediğim gibi iş gücünün bu entelektüel bölünmesi
09:09
and it sort of solidifies so that by the end
226
537545
2825
pekişti ve 19. yüzyıl sonunlarına doğru
09:12
of the 19th century in Europe,
227
540370
3158
Avrupa'da gerçek bir
09:15
there's a real intellectual division of labor,
228
543528
1991
entelektüel iş gücü bölünmesi oluştu.
09:17
and you can do all sorts of serious things,
229
545519
2000
ve her tür ciddi şeyi yapabiliyordunuz.
09:19
including, increasingly, even philosophy,
230
547519
3902
Özellikle felsefe yaparken bile kafanızdaki
09:23
without being constrained by the thought,
231
551421
2858
şu düşünceler sizi kısıtlamıyordu:
09:26
"Well, what I have to say has to be consistent
232
554279
2281
"Söyleyeceğim şeyler,
09:28
with the deep truths that are given to me
233
556560
2679
bana verilen dinsel
geleneğimizin derin gerçekleriyle
geleneğimizin derin gerçekleriyle
09:31
by our religious tradition."
234
559239
2510
çelişmemesi gerekiyor."
09:33
So imagine someone who's coming out
235
561749
2164
Peki, bu dünyadan,
09:35
of that world, that late-19th-century world,
236
563913
3817
19. yüzyılın sonlarından çıkan birinin,
09:39
coming into the country that I grew up in, Ghana,
237
567730
3752
benim büyüdüğüm Ghana'ya
09:43
the society that I grew up in, Asante,
238
571482
2260
benim büyüdüğüm topluma,
Asante'ye geldiğini düşünün.
Asante'ye geldiğini düşünün.
09:45
coming into that world
239
573742
1406
20. yüzyılın arefesindeki
09:47
at the turn of the 20th century
240
575148
2016
listeyi hazırlatan şu soruyla
09:49
with this question that made the list:
241
577164
2023
o dünyaya geldiğini düşünün:
09:51
what have they got instead of Christianity?
242
579187
3763
Hristiyanlık yerine neleri var?
09:54
Well, here's one thing he would have noticed,
243
582950
2857
Fark edeceği şeylerden birisi de
09:57
and by the way, there was a
person who actually did this.
person who actually did this.
244
585807
2344
ve bu arada, aslında
bunu yapan bir insan vardı.
bunu yapan bir insan vardı.
10:00
His name was Captain Rattray,
245
588151
1299
Adı Kaptan Rattray.
10:01
he was sent as the British
government anthropologist,
government anthropologist,
246
589450
2052
İngiliz hükümeti tarafından
antropolog olarak gönderildi
antropolog olarak gönderildi
10:03
and he wrote a book about Asante religion.
247
591502
1993
ve Asante dini hakkında bir kitap yazdı.
10:05
This is a soul disc.
248
593495
2540
Bu bir ruh diski.
10:08
There are many of them in the British Museum.
249
596035
2273
İngiliz Müzesi'nde bunlardan çok var.
10:10
I could give you an interesting, different history
250
598308
1270
Benim toplumumdan çıkan birçok şeyin
10:11
of how it comes about that many of the things
251
599578
2165
İngiliz Müzesine nasıl vardığıyla ilgili
10:13
from my society ended up in the British Museum,
252
601743
3391
çok ilginç ve farklı bir hikaye anlatabilirim
10:17
but we don't have time for that.
253
605134
1811
fakat bunun için zamanımız yok.
10:18
So this object is a soul disc.
254
606945
1492
Evet, bu bir ruh diski.
10:20
What is a soul disc?
255
608437
1138
Ruh diski nedir?
10:21
It was worn around the necks
256
609575
1829
Bunlar, Asante kralı
10:23
of the soul-washers of the Asante king.
257
611404
2570
ruh yıkayıcılarının boynuna takılır.
10:25
What was their job? To wash the king's soul.
258
613974
3555
Onların görevi nedir?
Kral'ın ruhunu yıkamak.
Kral'ın ruhunu yıkamak.
10:29
It would take a long while
259
617529
1905
Ruhun
10:31
to explain how a soul could be the kind of thing
260
619434
2227
nasıl yıkanabilir bir şey olduğunu açıklamak
10:33
that could be washed,
261
621661
1300
uzun bir zaman alacaktır,
10:34
but Rattray knew that this was religion
262
622961
2779
fakat Rattray bunun bir din olduğunu biliyordu
10:37
because souls were in play.
263
625740
3503
çünkü işin içinde ruhlar vardı.
10:41
And similarly,
264
629243
1746
Ve benzer şekilde,
10:42
there were many other things, many other practices.
265
630989
2207
başka bir çok şey, bir çok ritüel var.
10:45
For example, every time anybody
had a drink, more or less,
had a drink, more or less,
266
633196
2363
Mesela, birisi az veya çok, her içki içtiğinde
10:47
they poured a little bit on the ground
267
635559
2022
birazını yere döker.
10:49
in what's called the libation,
268
637581
1729
Buna "libation" denir
10:51
and they gave some to the ancestors.
269
639310
1689
ve birazını atalarına vermiş olurlar.
10:52
My father did this. Every time
he opened a bottle of whiskey,
he opened a bottle of whiskey,
270
640999
2349
Babam bunu yapardı.
Her viski şişesi açtığında,
Her viski şişesi açtığında,
10:55
which I'm glad to say was very often,
271
643348
1521
ki bunu çok nadir yaptığına memnunum,
10:56
he would take the top off and
pour off just a little on the ground,
pour off just a little on the ground,
272
644869
3879
tıpasını çıkarır ve
çok azını yere dökerdi
çok azını yere dökerdi
11:00
and he would talk to,
273
648748
1351
ve şöyle derdi:
11:02
he would say to Akroma-Ampim, the founder of our line,
274
650099
3540
Atamız olan Akroma-Ampim şerefine
11:05
or Yao Antony, my great uncle,
275
653639
1596
veya büyük amcam Yao Antony'e derdi.
11:07
he would talk to them,
276
655235
1895
Onlarla konuşurdu,
11:09
offer them a little bit of this.
277
657130
2223
onlara birazını ikram ederdi.
11:11
And finally, there were these
huge public ceremonials.
huge public ceremonials.
278
659353
2885
Ve son olarak, bu muazzam halk ayinleri olurdu.
11:14
This is an early-19th-century drawing
279
662238
1416
19. yüzyıl başlarında
11:15
by another British military officer
280
663654
1273
başka bir İngiliz askeri yetkiliye ait
11:16
of such a ceremonial,
281
664927
2050
böyle bir ayini gösteren bu çizim.
11:18
where the king was involved,
282
666977
2128
Ayine kral da katılırdı
11:21
and the king's job,
283
669105
1406
ve kralın görevi,
11:22
one of the large parts of his job,
284
670511
1189
onun görevinin büyük bir kısmı,
11:23
apart from organizing warfare and things like that,
285
671700
2951
- savaş gibi şeyleri organize etmek dışında -
11:26
was to look after the tombs of his ancestors,
286
674651
3346
atalarının mezarlarıyla ilgilenmekti.
11:29
and when a king died,
287
677997
1997
Ve bir kral öldüğünde,
11:31
the stool that he sat on was blackened
288
679994
1514
oturduğu taburesi karartılır
11:33
and put in the royal ancestral temple,
289
681508
2884
ve kraliyet ata tapınağına konurdu.
11:36
and every 40 days,
290
684392
2129
Ve her 40 günde bir,
11:38
the King of Asante has to go and do cult
291
686521
1855
Asante kralı oraya gidip ataları için
11:40
for his ancestors.
292
688376
1362
ibadet yapmak zorundaydı.
11:41
That's a large part of his job,
293
689738
1502
İşinin büyük kısmı buydu
11:43
and people think that if he doesn't do it,
294
691240
1873
ve insanlar, bunu yapmazsa
11:45
things will fall apart.
295
693113
1731
her şeyin yıkılacağını düşünürdü.
11:46
So he's a religious figure,
296
694844
2366
Rattray'in dediği gibi,
politik bir şahsiyet olmasının yanında
11:49
as Rattray would have said,
297
697210
1325
11:50
as well as a political figure.
298
698535
2625
dini bir şahsiyetti de.
11:53
So all this would count as religion for Rattray,
299
701160
4684
Yani tüm bunlar Rattray'e göre din sayılırdı,
11:57
but my point is that when you look
300
705844
1939
fakat benim söylemek istediğim,
11:59
into the lives of those people,
301
707783
1382
insanların yaşamlarına baktığınızda,
12:01
you also find that every time they do anything,
302
709165
2745
her bir şey yaptığınızda görüyorsunuz ki
12:03
they're conscious of the ancestors.
303
711910
2034
onlar atalarının farkında.
12:05
Every morning at breakfast,
304
713944
2033
Her sabah kahvaltıda,
12:07
you can go outside the front of the house
305
715977
1826
evin önüne çıkabilir
12:09
and make an offering to the god tree, the nyame dua
306
717803
3096
ve bahçenizdeki tanrı ağacına
12:12
outside your house,
307
720899
1184
adak sunabilir
12:14
and again, you'll talk to the gods
308
722083
1317
ve yine, yüksek tanrılarla
12:15
and the high gods and the low gods
309
723400
1026
ve alçak tanrılarla ve
12:16
and the ancestors and so on.
310
724426
1658
atalarınızla vs. konuşursunuz.
12:18
This is not a world
311
726084
1536
Burası
12:19
in which the separation between religion and science
312
727620
2907
din ve bilim arasındaki ayrımın
12:22
has occurred.
313
730527
1574
oluştuğu bir dünya değil.
12:24
Religion has not being separated
314
732101
1543
Din, hayatın diğer alanlarından
12:25
from any other areas of life,
315
733644
1276
ayrılmış değil,
12:26
and in particular,
316
734920
1997
ve özellikle de,
12:28
what's crucial to understand about this world
317
736917
1695
bu dünya ile ilgili bilinmesi elzem olan şey
12:30
is that it's a world in which the job
318
738612
1538
bilimin bizim için yaptığı işler,
12:32
that science does for us
319
740150
1138
bu dünyada
12:33
is done by what Rattray is going to call religion,
320
741288
3144
Rattray'ın din diyeceği şey tarafından yapılıyor,
12:36
because if they want an explanation of something,
321
744432
1940
çünkü eğer bir şeyin açıklamasını istiyorlarsa,
12:38
if they want to know why the crop just failed,
322
746372
1828
mahsülün neden olmadığını bilmek istiyorlarsa,
12:40
if they want to know why it's raining
323
748200
1286
neden yağmur yağdığını veya yağmadığını
12:41
or not raining, if they need rain,
324
749486
2418
bilmek istiyorlarsa, eğer yağmura muhtaçlarsa,
12:43
if they want to know why
325
751904
2524
büyük babalarının neden öldüğünü
12:46
their grandfather has died,
326
754428
1859
bilmek istiyorlarsa,
12:48
they are going to appeal to the very same entities,
327
756287
2908
aynı varlığa, aynı dile
12:51
the very same language,
328
759195
1442
müracaat edeceklerdir,
12:52
talk to the very same gods about that.
329
760637
2616
bu konuda aynı tanrılarla konuşacaklardır.
12:55
This great separation, in other words,
330
763253
2089
Diğer bir deyişle, din ve bilim arasındaki
12:57
between religion and science hasn't happened.
331
765342
1931
bu büyük ayrım henüz gerçekleşmedi.
12:59
Now, this would be a mere historical curiosity,
332
767273
4325
Bu tarihi bir merak olabilir
13:03
except that in large parts of the world,
333
771598
3452
lakin dünyanın büyük bir kısmında
13:07
this is still the truth.
334
775050
2744
hâlâ gerçek bu.
13:09
I had the privilege of going to a wedding
335
777794
2008
Geçen gün, kuzey Namibia'da,
13:11
the other day in northern Namibia,
336
779802
1765
Angolan sınırının
13:13
20 miles or so south of the Angolan border
337
781567
2845
30 km kadar doğusunda
200 nüfuslu bir köyde
200 nüfuslu bir köyde
13:16
in a village of 200 people.
338
784412
1733
bir düğüne gitmek nasip oldu.
13:18
These were modern people.
339
786145
1168
Modern insanlardı.
13:19
We had with us Oona Chaplin,
340
787313
1891
Yanımızda Oona Chaplin vardı,
13:21
who some of you may have heard of,
341
789204
1409
- bazılarınız adını duymuş olabilir -
13:22
and one of the people from
this village came up to her,
this village came up to her,
342
790613
2079
ve bu köyden bir kişi ona geldi
13:24
and said, "I've seen you in 'Game of Thrones.'"
343
792692
2731
ve "Sizi 'Game of Thrones'
dizisinde görmüştüm.' dedi."
dizisinde görmüştüm.' dedi."
13:27
So these were not people who
were isolated from our world,
were isolated from our world,
344
795423
3828
Yani bu insanlar toplumumuzdan
soyutlanmış insanlar değildi,
soyutlanmış insanlar değildi,
13:31
but nevertheless, for them,
345
799251
1529
ama yine de, onlar için,
13:32
the gods and the spirits are still very much there,
346
800780
2553
tanrılar ve ruhlar gayet de oradaydı.
13:35
and when we were on the bus going back and forth
347
803333
1826
Ve otobüsle merasimde
13:37
to the various parts of the [ceremony],
348
805159
1662
ileri geri dolaşırken,
13:38
they prayed not just in a generic way
349
806821
2577
sadece genel olarak değil
13:41
but for the safety of the journey,
350
809398
1461
yolculuğun selameti
için de dua ediyorlardı
için de dua ediyorlardı
13:42
and they meant it,
351
810859
911
ve bunda ciddilerdi.
13:43
and when they said to me that my mother,
352
811770
3162
Ve bana annemin,
13:46
the bridegroom's [grandmother],
353
814932
1691
damadın babaannesinin
13:48
was with us, they didn't mean it figuratively.
354
816623
2562
bizimle olduğunu söylediklerinde
laf olsun diye de söylemediler.
laf olsun diye de söylemediler.
13:51
They meant, even though she was a dead person,
355
819185
2755
Kastettikleri şey, o ölmüş olsa da,
13:53
they meant that she was still around.
356
821940
2578
hâlâ etrafta dolanıyor olduğuydu.
13:56
So in large parts of the world today,
357
824518
2549
Yani, bugün dünyanın büyük bir kesiminde,
13:59
that separation between science and religion
358
827067
2162
bilim ve din arasındaki ayırım
14:01
hasn't occurred in large parts of the world today,
359
829229
1681
dünyanın büyük bir kesiminde vuku bulmamıştır.
14:02
and as I say, these are not --
360
830910
3728
Ve dediğim gibi, bunlar --
14:06
This guy used to work for Chase and at the World Bank.
361
834638
4802
Bu eleman Chase ve Dünya Bankasında çalıştı.
14:11
These are fellow citizens of the world with you,
362
839440
2707
Bunlar sizin gibi dünya vatandaşları
14:14
but they come from a place in which religion
363
842147
1809
fakat onların geldiği yerde din
14:15
is occupying a very different role.
364
843956
1911
çok farklı bir rol alıyordu.
14:17
So what I want you to think about
next time somebody wants
next time somebody wants
365
845867
2126
Sizden istediğim, bir dahaki sefere birisi
14:19
to make some vast generalization about religion
366
847993
2480
din hakkında geniş bir genelleme yapmak isterse,
14:22
is that maybe there isn't such a thing
367
850473
2741
belki de bir din diye bir şeyin olmadığını,
14:25
as a religion, such a thing as religion,
368
853214
2631
din diye bir şey olmadığını
14:27
and that therefore what they say
369
855845
1656
ve söyleyeceklerinin
14:29
cannot possibly be true.
370
857501
2813
doğru olamayacağını düşünün isterim.
14:32
(Applause)
371
860314
3212
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Kwame Anthony Appiah - PhilosopherKwame Anthony Appiah is a philosopher, cultural theorist and novelist. His latest book is "The Honor Code," exploring moral revolutions.
Why you should listen
Kwame Anthony Appiah works on political and moral theory, the philosophy of language and mind, and African intellectual history. In his 2010 book The Honor Code, he explores a hidden engine of reform: appeals to honor. Examining moral revolutions in the past—and campaigns against abhorrent practices today—he shows that appeals to reason, morality, or religion aren’t enough to ring in reform.
He's the author of Lines of Descent, a thoughtful look at the career of sociologist W.E.B. DuBois, and Cosmopolitanism: Ethics in a World of Strangers, which studied "the powerful ties that connect people across religions, culture and nations … and of the deep conflicts within them." In 2008, Appiah published Experiments in Ethics, in which he reviews the relevance of empirical research to ethical theory. Appiah has also published several novels, including Avenging Angel, Nobody Likes Letitia and Another Death in Venice.
Kwame Anthony Appiah | Speaker | TED.com