TEDxBeaconStreet
Nagin Cox: What time is it on Mars?
Nagin Cox: Mars'ta saat kaç?
Filmed:
Readability: 3.2
2,082,690 views
Nagin Cox Marslı'nın birinci kuşağından. NASA'nın Jet Yürütme Laboratuvarı'nda uzay aracı mühendisi olan Cox, Amerika'nın Mars'taki gezisini başaran takımda çalışır. Fakat farklı bir gezegende 9-5 çalışmanın, ki orada günler Dünya'dakinden 40 dakika uzun, kendi özgü genellikle de tuhaf zorlukları var.
Nagin Cox - Spacecraft operations engineer
Nagin Cox explores Mars as part of the team that operates NASA's rovers. Full bio
Nagin Cox explores Mars as part of the team that operates NASA's rovers. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So many of you have probably seen
the movie "The Martian."
the movie "The Martian."
0
1054
3549
Birçoğunuz muhtemelen ''Marslı''
filmini izlemişsinizdir.
filmini izlemişsinizdir.
00:17
But for those of you who did not,
it's a movie about an astronaut
it's a movie about an astronaut
1
5141
3817
İzlemediyseniz, film Mars'ta mahsur kalan
00:20
who is stranded on Mars,
and his efforts to stay alive
and his efforts to stay alive
2
8982
4543
bir astronotun onu Dünya'ya geri götürecek
kurtarma operasyonu düzenlenene kadar
kurtarma operasyonu düzenlenene kadar
00:25
until the Earth can send a rescue mission
to bring him back to Earth.
to bring him back to Earth.
3
13549
4496
yaşadığı hayatta kalma
mücadelesini konu alıyor.
mücadelesini konu alıyor.
00:31
Gladly, they do re-establish communication
4
19205
3139
Nihayetinde, astronot Watney karakteri ile
00:34
with the character,
astronaut Watney, at some point
astronaut Watney, at some point
5
22368
2538
irtibatı yeniden sağlayabiliyorlar
00:36
so that he's not as alone
on Mars until he can be rescued.
on Mars until he can be rescued.
6
24930
5271
ve kurtarılana dek
Mars'ta yapayalnız kalmıyor.
Mars'ta yapayalnız kalmıyor.
00:42
So while you're watching the movie,
or even if you haven't,
or even if you haven't,
7
30726
2762
Filmi izlerken, izlemediyseniz bile
00:45
when you think about Mars,
8
33512
1548
Mars denince muhtemelen
00:47
you're probably thinking about
how far away it is and how distant.
how far away it is and how distant.
9
35084
4800
ne kadar uzakta ve ırakta
olduğunu düşünüyorsunuz.
olduğunu düşünüyorsunuz.
00:51
And, what might not
have occurred to you is,
have occurred to you is,
10
39908
2579
Ama belki de şunu kaçırıyorsunuz;
00:54
what are the logistics really like
of working on another planet --
of working on another planet --
11
42511
3897
Dünya'da insanlar; Mars'ta keşif araçları
ve insanlar varken
ve insanlar varken
00:58
of living on two planets
12
46432
2246
diğer gezegende çalışmanın,
01:00
when there are people on the Earth
and there are rovers or people on Mars?
and there are rovers or people on Mars?
13
48702
5834
iki gezegende yaşamanın
lojistiği nasıl oluyor?
lojistiği nasıl oluyor?
01:06
So think about when you have friends,
families and co-workers
families and co-workers
14
54560
4158
Kaliforniya'da, batı yakasında veya
dünyanın başka yerlerinde yaşayan
dünyanın başka yerlerinde yaşayan
01:10
in California, on the West Coast
or in other parts of the world.
or in other parts of the world.
15
58742
3158
arkadaşların, ailen veya iş
arkadaşların olduğunu düşün.
arkadaşların olduğunu düşün.
01:14
When you're trying
to communicate with them,
to communicate with them,
16
62225
2053
Onlarla iletişim kurmadan önce,
ilk olarak
ilk olarak
01:16
one of the things
you probably first think about is:
you probably first think about is:
17
64302
2438
aklına şunlar gelir:
01:18
wait, what time is it in California?
18
66764
2096
Kaliforniya'da saat kaç?
01:20
Will I wake them up? Is it OK to call?
19
68884
2595
Onları uyandırır mıyım?
Bu saatte arasam ayıp olur mu?
Bu saatte arasam ayıp olur mu?
01:23
So even if you're interacting
with colleagues who are in Europe,
with colleagues who are in Europe,
20
71883
3351
Avrupa'daki meslektaşlarınla bile
iletişime geçeceğin zaman,
iletişime geçeceğin zaman,
01:27
you're immediately thinking about:
21
75258
2042
insanlar birbirlerinden uzaktayken
01:29
What does it take to coordinate
communication when people are far away?
communication when people are far away?
22
77324
7000
ne tür bir iletişim yolu izleyebilirler,
bunu düşünüyorsun.
bunu düşünüyorsun.
01:36
So we don't have people on Mars
right now, but we do have rovers.
right now, but we do have rovers.
23
84973
5584
Şu anda Mars'ta insan yok,
fakat keşif araçlarımız var.
fakat keşif araçlarımız var.
01:42
And actually right now, on Curiosity,
it is 6:10 in the morning.
it is 6:10 in the morning.
24
90581
5105
Hatta tam şu anda Curiosity (Merak)
adlı aracımızda saat sabah 06:10.
adlı aracımızda saat sabah 06:10.
01:47
So, 6:10 in the morning on Mars.
25
95710
2771
Yani Mars'ta saat 06:10.
01:50
We have four rovers on Mars.
26
98876
2001
Mars'ta 4 tane keşif aracımız var.
01:52
The United States has put four rovers
on Mars since the mid-1990s,
on Mars since the mid-1990s,
27
100901
4007
Amerika, 1995'lerden beri
Mars'a 4 adet keşif aracı yerleştirdi
Mars'a 4 adet keşif aracı yerleştirdi
01:56
and I have been privileged enough
to work on three of them.
to work on three of them.
28
104932
3939
ve ben onların üçünde
çalışma şerefine nail oldum.
çalışma şerefine nail oldum.
02:00
So, I am a spacecraft engineer,
a spacecraft operations engineer,
a spacecraft operations engineer,
29
108895
4521
Los Angeles Kaliforniya NASA'DA,
Jet Fırlatma Laboratuvarı'nda
Jet Fırlatma Laboratuvarı'nda
02:05
at NASA's Jet Propulsion Laboratory
in Los Angeles, California.
in Los Angeles, California.
30
113440
4847
uzay mühendisiyim,
uzay aracı harekâtı mühendisiyim.
uzay aracı harekâtı mühendisiyim.
02:10
And these rovers
are our robotic emissaries.
are our robotic emissaries.
31
118856
4161
Bu keşif araçları,
bizim robotik temsilcilerimiz.
bizim robotik temsilcilerimiz.
02:15
So, they are our eyes and our ears,
and they see the planet for us
and they see the planet for us
32
123041
6278
Yani onlar bizim gözümüz kulağımız
oluyorlar ve biz insan gönderene dek,
oluyorlar ve biz insan gönderene dek,
02:21
until we can send people.
33
129343
1833
gezegeni bizim için gözlemliyorlar.
02:23
So we learn how to operate
on other planets through these rovers.
on other planets through these rovers.
34
131200
5293
Bu keşif araçlarıyla diğer gezegenlerde
nasıl faaliyet göstereceğimizi
öğreniyoruz.
öğreniyoruz.
02:28
So before we send people, we send robots.
35
136517
4306
İnsan göndermeden önce,
robot göndermiş oluyoruz.
robot göndermiş oluyoruz.
02:33
So the reason there's a time difference
on Mars right now,
on Mars right now,
36
141326
3951
Şu anda Mars ile zaman farkı
yaşamamızın sebebi,
yaşamamızın sebebi,
02:37
from the time that we're at
37
145301
1302
bir Mars gününün
02:38
is because the Martian day
is longer than the Earth day.
is longer than the Earth day.
38
146627
3974
bir Dünya gününden daha uzun olması.
02:42
Our Earth day is 24 hours,
39
150954
2797
Bizim bir günümüz 24 saat,
02:45
because that's how long it takes
the Earth to rotate,
the Earth to rotate,
40
153775
3374
çünkü Dünya'nın kendi etrafındaki
bir turunu
bir turunu
02:49
how long it takes to go around once.
41
157173
2001
tamamlaması o kadar sürüyor.
02:51
So our day is 24 hours.
42
159198
1912
Bir günümüz 24 saat.
02:53
It takes Mars 24 hours and approximately
40 minutes to rotate once.
40 minutes to rotate once.
43
161486
6820
Bu durum Mars için 24 saat
ve yaklaşık 40 dakika sürüyor.
ve yaklaşık 40 dakika sürüyor.
03:00
So that means that the Martian day
is 40 minutes longer than the Earth day.
is 40 minutes longer than the Earth day.
44
168330
6418
Ki bu da bir Mars gününün, Dünya'nınkinden
40 dakika uzun olduğu anlamına geliyor.
40 dakika uzun olduğu anlamına geliyor.
03:07
So teams of people who are operating
the rovers on Mars, like this one,
the rovers on Mars, like this one,
45
175207
5155
Mars'taki keşif aracı üzerine çalışan
ekipler olarak,
ekipler olarak,
03:12
what we are doing is we are living
on Earth, but working on Mars.
on Earth, but working on Mars.
46
180386
5412
Mars'ta çalışıp Dünya'da yaşıyoruz.
03:17
So we have to think as if we are actually
on Mars with the rover.
on Mars with the rover.
47
185822
5465
Bunu yaparken cidden Mars'ta araçtaymış
gibi düşünmek zorundayız.
gibi düşünmek zorundayız.
03:23
Our job, the job of this team,
of which I'm a part of,
of which I'm a part of,
48
191654
3579
Parçası olduğum bu ekibin görevi ise,
03:27
is to send commands to the rover
to tell it what to do the next day.
to tell it what to do the next day.
49
195257
5929
keşif aracına sonraki gün neler yapacağı
hakkında komut vermek.
hakkında komut vermek.
03:33
To tell it to drive or drill
or tell her whatever she's supposed to do.
or tell her whatever she's supposed to do.
50
201210
4029
Sürmesini, delmesini veya yapması
gereken şeyi söylemek.
gereken şeyi söylemek.
03:37
So while she's sleeping --
and the rover does sleep at night
and the rover does sleep at night
51
205553
4466
Aracımız uyurken--
evet geceleri uyuyor,
evet geceleri uyuyor,
03:42
because she needs
to recharge her batteries
to recharge her batteries
52
210043
2370
çünkü bataryasını şarj etmesi
03:44
and she needs to weather
the cold Martian night.
the cold Martian night.
53
212437
3896
ve soğuk Mars gecesini atlatması lazım.
03:48
And so she sleeps.
54
216357
1362
Bu yüzden uyuyor.
03:49
So while she sleeps, we work
on her program for the next day.
on her program for the next day.
55
217743
4768
O uyurken biz de sonraki günün programı
üzerine çalışıyoruz.
üzerine çalışıyoruz.
03:54
So I work the Martian night shift.
56
222857
2982
Mars gece vardiyasında çalışıyorum yani.
03:57
(Laughter)
57
225863
1591
(Gülüşmeler)
03:59
So in order to come to work on the Earth
at the same time every day on Mars --
at the same time every day on Mars --
58
227478
6628
Dünya'da, Mars'taki işe her gün
aynı saatte gidebilmek için,
aynı saatte gidebilmek için,
04:06
like, let's say I need to be
at work at 5:00 p.m.,
at work at 5:00 p.m.,
59
234130
2404
diyelim ki 17:00'de işte olmalıyım,
04:08
this team needs to be at work
at 5:00 p.m. Mars time every day,
at 5:00 p.m. Mars time every day,
60
236558
5569
bu takım her Mars günü saat 17:00'de
işte olmak zorundaysa,
işte olmak zorundaysa,
04:14
then we have to come to work
on the Earth 40 minutes later every day,
on the Earth 40 minutes later every day,
61
242151
7000
Mars ile zaman uyumunu tutturabilmek için,
her gün Dünya'da işe,
her gün Dünya'da işe,
04:22
in order to stay in sync with Mars.
62
250142
2179
bir önceki günden 40 dakika
geç başlamalıyız.
geç başlamalıyız.
04:24
That's like moving a time zone every day.
63
252345
2952
Bu her gün meridyen
değiştirmek gibi bir şey.
değiştirmek gibi bir şey.
04:27
So one day you come in at 8:00,
the next day 40 minutes later at 8:40,
the next day 40 minutes later at 8:40,
64
255321
5455
Bir gün işe 08:00'de geliyorsun,
sonraki gün 40 dakika geç yani 08:40'ta,
sonraki gün 40 dakika geç yani 08:40'ta,
04:32
the next day 40 minutes later at 9:20,
65
260800
3269
ondan sonraki gün 09:20'de,
04:36
the next day at 10:00.
66
264093
1589
sonraki gün 10:00'da.
04:37
So you keep moving 40 minutes every day,
67
265706
3578
Ta ki işe gece yarısında gelene kadar
04:41
until soon you're coming to work
in the middle of the night --
in the middle of the night --
68
269308
2989
her gün 40'ar dakika öteleyip duruyorsun.
04:44
the middle of the Earth night.
69
272321
1817
Dünya'daki gece yarısı yani.
04:46
Right? So you can imagine
how confusing that is.
how confusing that is.
70
274162
3618
Nasıl kafa karıştırıcı olduğunu
hayal edin, öyle değil mi ama?
hayal edin, öyle değil mi ama?
04:49
Hence, the Mars watch.
71
277804
2152
İşte bu yüzden, Mars saati.
04:51
(Laughter)
72
279980
1001
(Gülüşmeler)
04:53
This weights in this watch
have been mechanically adjusted
have been mechanically adjusted
73
281005
3518
Saatteki bu ağırlıklar,
daha yavaş çalışması için
daha yavaş çalışması için
04:56
so that it runs more slowly.
74
284547
2528
mekanik olarak ayarlandı.
04:59
Right? And we didn't start out --
75
287099
1889
Evet, zamanında böyle yapmadık.
05:01
I got this watch in 2004
76
289012
2226
Bu saati 2004'te,
05:03
when Spirit and Opportunity,
the rovers back then.
the rovers back then.
77
291262
3304
Spirit (Ruh) ve Opportunity (Fırsat) adlı
keşif araçları varken aldım.
keşif araçları varken aldım.
05:06
We didn't start out thinking
78
294590
1606
Başlangıçta hiçbirimiz,
05:08
that we were going to need Mars watches.
79
296220
2431
Mars saatlerine ihtiyaç duyacağımızı
düşünmemişti.
düşünmemişti.
05:10
Right? We thought, OK,
we'll just have the time on our computers
we'll just have the time on our computers
80
298675
4431
Bilgisayarlarımızdaki ve görev kontrol
ekranlarımızdaki saatlerin
ekranlarımızdaki saatlerin
05:15
and on the mission control screens,
and that would be enough.
and that would be enough.
81
303130
3648
yeterli olacağını düşünmüştük.
05:18
Yeah, not so much.
82
306802
1381
Pek de öyle olmadı.
05:20
Because we weren't just
working on Mars time,
working on Mars time,
83
308207
2849
Aslında sadece Mars saatine göre
çalışmıyorduk,
çalışmıyorduk,
05:23
we were actually living on Mars time.
84
311080
3159
bizzat Mars saatine göre yaşıyorduk.
05:26
And we got just instantaneously confused
about what time it was.
about what time it was.
85
314263
4283
Birdenbire zaman karmaşası yaşadık.
05:30
So you really needed something
on your wrist to tell you:
on your wrist to tell you:
86
318570
3793
İşte bu yüzden bileğinde şu sorulara
cevap verecek bir şeye ihtiyaç duyuyordun:
cevap verecek bir şeye ihtiyaç duyuyordun:
05:34
What time is it on the Earth?
What time is it on Mars?
What time is it on Mars?
87
322387
3291
Dünya'da saat kaç? Mars'ta saat kaç?
05:38
And it wasn't just the time on Mars
that was confusing;
that was confusing;
88
326107
5894
Mars saati kafa karıştıran
tek faktör değildi;
tek faktör değildi;
05:44
we also needed to be able
to talk to each other about it.
to talk to each other about it.
89
332025
4769
aynı zamanda bunu konuşma dilimize de
uyarlamamız gerekiyordu.
uyarlamamız gerekiyordu.
05:49
So a "sol" is a Martian day --
again, 24 hours and 40 minutes.
again, 24 hours and 40 minutes.
90
337337
5627
'Sol' bir Mars günü demek,
24 saat 40 dakika.
24 saat 40 dakika.
05:54
So when we're talking about something
that's happening on the Earth,
that's happening on the Earth,
91
342988
3195
Biz Dünya'da olan bir şeyden bahsederken
05:58
we will say, today.
92
346207
1309
bugün diyoruz.
06:00
So, for Mars, we say, "tosol."
93
348228
2832
Mars içinse ''busol'' diyoruz.
06:03
(Laughter)
94
351084
1838
(Gülüşmeler)
06:05
Yesterday became "yestersol" for Mars.
95
353992
4517
Evvelki gün Mars için ''dünsol'' oluyor.
06:10
Again, we didn't start out thinking,
"Oh, let's invent a language."
"Oh, let's invent a language."
96
358837
4507
Gerçekten başlarda bir dil icat etme
hevesine kapılmamıştık.
hevesine kapılmamıştık.
06:15
It was just very confusing.
97
363368
1290
Cidden kafa karıştırıcıydı.
06:16
I remember somebody
walked up to me and said,
walked up to me and said,
98
364682
2181
Birinin bana, ''Bu etkinliği
yarın keşif aracı
yarın keşif aracı
06:18
"I would like to do this activity
on the vehicle tomorrow, on the rover."
on the vehicle tomorrow, on the rover."
99
366887
3433
üzerinde yapmak istiyorum.''
dediğini hatırlıyorum.
dediğini hatırlıyorum.
06:22
And I said, "Tomorrow, tomorrow,
or Mars, tomorrow?"
or Mars, tomorrow?"
100
370344
5111
Şöyle cevap vermiştim,
''Yarın yarını mı, Mars yarını mı?''
''Yarın yarını mı, Mars yarını mı?''
06:27
We started this terminology because
we needed a way to talk to each other.
we needed a way to talk to each other.
101
375987
5052
Bu terminolojiye başladık, bir şekilde
birbirimizle iletişim kurabilmemiz lazım.
birbirimizle iletişim kurabilmemiz lazım.
06:33
(Laughter)
102
381063
1128
(Gülüşmeler)
06:34
Tomorrow became "nextersol" or "solorrow."
103
382215
4276
Yarın bizim için "sonraki sol",
"yarınsol" oldu.
"yarınsol" oldu.
06:39
Because people have different preferences
for the words they use.
for the words they use.
104
387216
3615
Herkesin kelime seçimi farklı ne de olsa.
06:42
Some of you might say "soda"
and some of you might say "pop."
and some of you might say "pop."
105
390855
3376
Kimisi ''soda'' der,
kimisi ''maden suyu''.
kimisi ''maden suyu''.
06:46
So we have people who say
"nextersol" or "solorrow."
"nextersol" or "solorrow."
106
394829
3206
Bizde de bu ''sonraki sol''
veya ''yarınsol'' şeklinde gerçekleşiyor.
veya ''yarınsol'' şeklinde gerçekleşiyor.
06:50
And then something that I noticed after
a few years of working on these missions,
a few years of working on these missions,
107
398562
4724
Bu görevler üzerine çalışmanın
birkaç yıl sonrasında
birkaç yıl sonrasında
06:55
was that the people who work
on the rovers, we say "tosol."
on the rovers, we say "tosol."
108
403310
4652
keşif aracında çalışan insanlar olarak
''busol'' dediğimizi fark ettim.
''busol'' dediğimizi fark ettim.
07:00
The people who work on the
landed missions that don't rove around,
landed missions that don't rove around,
109
408426
3534
Keşif aracı üzerinde turlamayanlar ise
07:03
they say "tosoul."
110
411984
1472
''buzol'' diyorlardı.
07:05
So I could actually tell what mission
you worked on from your Martian accent.
you worked on from your Martian accent.
111
413958
4719
Lehçeye bakarak insanların hangi
görevde çalıştıklarını anlar hâle geldim.
görevde çalıştıklarını anlar hâle geldim.
07:10
(Laughter)
112
418701
3250
(Gülüşmeler)
07:13
So we have the watches and the language,
and you're detecting a theme here, right?
and you're detecting a theme here, right?
113
421975
3860
Saatlerimiz ve kendi dilimiz var,
burada bir tema seziyor olmalısınız.
burada bir tema seziyor olmalısınız.
07:17
So that we don't get confused.
114
425859
1996
Böylece kafamız karışmıyor.
07:20
But even the Earth daylight
could confuse us.
could confuse us.
115
428419
3807
Ama Dünya'nın gün ışığı bile
kafa karıştırıcı olabiliyor.
kafa karıştırıcı olabiliyor.
07:24
If you think that right now,
you've come to work
you've come to work
116
432669
2339
Şu anda, Mars gece yarısında
07:27
and it's the middle of the Martian night
117
435032
2095
işe geldiğinizi farz ederseniz
07:29
and there's light streaming in
from the windows
from the windows
118
437151
3298
ve camdan güneş ışığı sızıyorsa
07:32
that's going to be confusing as well.
119
440473
2148
bu da kafa karışıklığına yol açabiliyor.
07:35
So you can see from
this image of the control room
this image of the control room
120
443081
2505
Kontrol odasının bu fotoğrafından
07:37
that all of the blinds are down.
121
445610
2269
bütün perdelerin kapalı olduğunu
görebilirsiniz.
görebilirsiniz.
07:39
So that there's no light to distract us.
122
447903
3003
Dikkatimizi dağıtacak ışık yok.
07:42
The blinds went down all over the building
about a week before landing,
about a week before landing,
123
450930
4352
İnişten bir hafta önce,
binadaki bütün perdeler kapatıldı
binadaki bütün perdeler kapatıldı
07:47
and they didn't go up
until we went off Mars time.
until we went off Mars time.
124
455306
3267
ve biz Mars zamanına geçene
kadar da açılmadı.
kadar da açılmadı.
07:51
So this also works
for the house, for at home.
for the house, for at home.
125
459027
3181
Evde de aynısını yapıyoruz.
07:54
I've been on Mars time three times,
and my husband is like,
and my husband is like,
126
462232
2773
3 kez Mars zamanına dönüyorum
07:57
OK, we're getting ready for Mars time.
127
465029
1815
ve eşim de bana uyum sağlıyor.
07:58
And so he'll put foil all over the windows
and dark curtains and shades
and dark curtains and shades
128
466868
6202
Koyu perdelerle ve gölgelerle
kapı bacaya set çekiyor,
kapı bacaya set çekiyor,
08:05
because it also affects your families.
129
473094
3147
çünkü bu durum aynı zamanda
aileyi de etkiliyor.
aileyi de etkiliyor.
08:08
And so here I was living in kind of
this darkened environment, but so was he.
this darkened environment, but so was he.
130
476265
4879
Hem ben, hem de o karartılmış
bir ortamda yaşıyorduk.
bir ortamda yaşıyorduk.
08:13
And he'd gotten used to it.
131
481705
1296
Bu duruma alıştı da.
08:15
But then I would get these plaintive
emails from him when he was at work.
emails from him when he was at work.
132
483025
3642
Sonrasında bana acıklı e-postalar
gönderirdi tabii.
gönderirdi tabii.
08:19
Should I come home? Are you awake?
133
487257
3292
Eve geleyim mi? Uyanık mısın?
08:22
What time is it on Mars?
134
490573
3130
Mars'ta saat kaç?
08:25
And I decided, OK,
so he needs a Mars watch.
so he needs a Mars watch.
135
493727
2498
Ona da bir Mars saati almam
gerektiğini fark ettim.
gerektiğini fark ettim.
08:28
(Laughter)
136
496249
1535
(Gülüşmeler)
08:29
But of course, it's 2016,
so there's an app for that.
so there's an app for that.
137
497808
4434
Ama tabii 2016 yılındayız,
uygulaması var bunun.
uygulaması var bunun.
08:34
(Laughter)
138
502266
1278
(Gülüşmeler)
08:35
So now instead of the watches,
we can also use our phones.
we can also use our phones.
139
503568
4614
Saat yerine
telefonlarımızı da kullanabiliriz.
telefonlarımızı da kullanabiliriz.
08:40
But the impact on families
was just across the board;
was just across the board;
140
508600
4140
Aile üzerindeki bu etki
herkesi kapsıyordu;
herkesi kapsıyordu;
08:44
it wasn't just those of us
who were working on the rovers
who were working on the rovers
141
512764
3662
sadece keşif araçları üzerinde
çalışanları değil,
çalışanları değil,
08:48
but our families as well.
142
516450
2214
aynı zamanda ailelerimiz
de etkileniyorlardı.
de etkileniyorlardı.
08:50
This is David Oh,
one of our flight directors,
one of our flight directors,
143
518688
2479
David'i görüyorsunuz,
uçuş direktörlerimizden biri,
uçuş direktörlerimizden biri,
08:53
and he's at the beach in Los Angeles
with his family at 1:00 in the morning.
with his family at 1:00 in the morning.
144
521191
4474
ailesiyle birlikte sabahın 1:00'inde
Los Angeles'da sahilde.
Los Angeles'da sahilde.
08:57
(Laughter)
145
525689
1423
(Gülüşmeler)
08:59
So because we landed in August
146
527136
2980
Ağustos'ta iniş yaptık
ve çocuklarının okulu
ve çocuklarının okulu
09:02
and his kids didn't have to go back
to school until September,
to school until September,
147
530140
4446
Eylül'de açıldığı için onunla birlikte,
09:06
they actually went on to Mars time
with him for one month.
with him for one month.
148
534610
4748
bir ay boyunca Mars saatine
geçiş yaptılar.
geçiş yaptılar.
09:11
They got up 40 minutes later every day.
149
539382
4769
Her gün 40 dakika daha geç kalktılar.
09:16
And they were on dad's work schedule.
150
544175
2183
Babalarının çalışma programındaydılar.
09:18
So they lived on Mars time for a month
and had these great adventures,
and had these great adventures,
151
546382
3975
Bir ay boyunca Mars saatinde yaşayıp
09:22
like going bowling
in the middle of the night
in the middle of the night
152
550381
2097
gece yarısı bovlinge
veya sahile gitmek gibi
veya sahile gitmek gibi
09:24
or going to the beach.
153
552502
1318
birçok macera yaşadılar.
09:26
And one of the things
that we all discovered
that we all discovered
154
554149
3359
Hepimizin keşfettiği
garip bir bulgu vardı ki,
garip bir bulgu vardı ki,
09:29
is you can get anywhere in Los Angeles
155
557532
3988
sabahın 3'ünde trafik yokken
09:33
at 3:00 in the morning
when there's no traffic.
when there's no traffic.
156
561544
3553
Los Angeles'ta her yere gidebiliyormuşsun.
09:37
(Laughter)
157
565121
1474
(Gülüşmeler)
09:38
So we would get off work,
158
566619
1192
İşten çıkıp
09:39
and we didn't want to go home
and bother our families,
and bother our families,
159
567835
3115
ailelerimizi rahatsız etmek istemezdik,
aynı zamanda açtık,
aynı zamanda açtık,
09:42
and we were hungry, so instead of
going locally to eat something,
going locally to eat something,
160
570974
3190
her zamanki şeylerden yiyeceğimize,
09:46
we'd go, "Wait, there's this great
all-night deli in Long Beach,
all-night deli in Long Beach,
161
574188
3564
'Long Beach sahilinde 7/24 açık harika
kafe var ve 10 dakikada varabiliriz!'
kafe var ve 10 dakikada varabiliriz!'
09:49
and we can get there in 10 minutes!"
162
577776
2242
gibi cümleler kurardık.
09:52
So we would drive down --
it was like the 60s, no traffic.
it was like the 60s, no traffic.
163
580042
2721
Usulca sürüşe geçerdik--
60'lar gibi, zerre trafik yok.
60'lar gibi, zerre trafik yok.
09:54
We would drive down there,
and the restaurant owners would go,
and the restaurant owners would go,
164
582787
3755
Oraya vardığımızda restoran sahibi
''Siz de kimsiniz
''Siz de kimsiniz
09:58
"Who are you people?
165
586566
2162
ve sabahın 3'ünde restoranımda
10:01
And why are you at my restaurant
at 3:00 in the morning?"
at 3:00 in the morning?"
166
589421
4173
ne işiniz var?'' derdi.
10:05
So they came to realize
that there were these packs of Martians,
that there were these packs of Martians,
167
593958
4890
Sonra anladılar ki bizler gece yarısında
LA otobanlarında sürten
LA otobanlarında sürten
10:11
roaming the LA freeways,
in the middle of the night --
in the middle of the night --
168
599661
4665
birer Marslı yığınlarıydık--
10:17
in the middle of the Earth night.
169
605288
2023
Dünya gecesinin yarısı.
10:19
And we did actually
start calling ourselves Martians.
start calling ourselves Martians.
170
607335
4797
Kendimize Marslı demeye başladık.
10:24
So those of us who were on Mars time
would refer to ourselves as Martians,
would refer to ourselves as Martians,
171
612581
5606
Mars saatinde olanlarımız,
kendimize Marslı diyorduk.
kendimize Marslı diyorduk.
10:30
and everyone else as Earthlings.
172
618211
2853
Kalan herkes ise Dünyalıydı.
10:33
(Laughter)
173
621088
1300
(Gülüşmeler)
10:34
And that's because when you're moving
a time-zone every day,
a time-zone every day,
174
622412
5695
Her gün zaman dilimi değiştirdiğinde
10:40
you start to really feel separated
from everyone else.
from everyone else.
175
628131
5813
ister istemez kendini kalan herkesten
ayrı hissediyorsun.
ayrı hissediyorsun.
10:45
You're literally in your own world.
176
633968
3919
Ciddi anlamda kendi evrenindesin.
10:50
So I have this button on that says,
"I survived Mars time. Sol 0-90."
"I survived Mars time. Sol 0-90."
177
638704
6925
Üzerinde ''Mars zamanından sağ çıktım.
Sol 0-90.'' yazan bir tuşum var.
Sol 0-90.'' yazan bir tuşum var.
10:57
And there's a picture of it
up on the screen.
up on the screen.
178
645653
2745
Ekranda da bir resmi var.
11:00
So the reason we got these buttons
is because we work on Mars time
is because we work on Mars time
179
648422
5629
Bu tuşların var olmasının nedeni,
Mars'taki keşif aracıyla olan verimimizi
Mars'taki keşif aracıyla olan verimimizi
11:06
in order to be as efficient as possible
with the rover on Mars,
with the rover on Mars,
180
654075
5049
yüksek tutmak,
zamanımızı doğru kullanabilmek için
zamanımızı doğru kullanabilmek için
11:11
to make the best use of our time.
181
659148
2290
Mars saatine göre çalışmamız.
11:13
But we don't stay on Mars time
for more than three to four months.
for more than three to four months.
182
661462
3886
Yine de 3-4 aydan fazla
Mars saatinde kalmıyoruz.
Mars saatinde kalmıyoruz.
11:17
Eventually, we'll move to a modified Mars
time, which is what we're working now.
time, which is what we're working now.
183
665372
4268
Nihayetinde, şu anda üzerinde çalıştığımız
değiştirilmiş Mars saatine geçeceğiz.
değiştirilmiş Mars saatine geçeceğiz.
11:22
And that's because it's hard on
your bodies, it's hard on your families.
your bodies, it's hard on your families.
184
670379
4657
Bunun sebebiyse bünyemiz
ve ailemiz üzerindeki etkileri.
ve ailemiz üzerindeki etkileri.
11:27
In fact, there were sleep researchers
who actually were studying us
who actually were studying us
185
675060
4882
İnsanlar için günü uzatmaya çalışmak
o kadar olağandışı ki
o kadar olağandışı ki
11:31
because it was so unusual for humans
to try to extend their day.
to try to extend their day.
186
679966
5037
cidden bizleri inceleyen
uyku araştırmacıları olmuştu.
uyku araştırmacıları olmuştu.
11:37
And they had about 30 of us
187
685327
1290
Ekipten yaklaşık 30'umuza
11:38
that they would do
sleep deprivation experiments on.
sleep deprivation experiments on.
188
686641
3626
uyku mahrumiyeti deneyi yapıyorlardı.
11:42
So I would come in and take the test
and I fell asleep in each one.
and I fell asleep in each one.
189
690291
3563
Sıra bana gelirdi, teste katılırdım
ve her birinde uyuyakalırdım.
ve her birinde uyuyakalırdım.
11:45
And that was because, again,
this eventually becomes hard on your body.
this eventually becomes hard on your body.
190
693878
6642
Bunun sebebiyse, bünyede oluşan
o aynı yorgunluktu.
o aynı yorgunluktu.
11:52
Even though it was a blast.
191
700544
3315
Eğlenceli olsa bile.
11:55
It was a huge bonding experience
with the other members on the team,
with the other members on the team,
192
703883
4514
Diğer ekip üyeleriyle büyük bir
bağ kurma deneyi olmuş olsa da,
bağ kurma deneyi olmuş olsa da,
12:00
but it is difficult to sustain.
193
708421
2840
sürdürmesi zordu.
12:04
So these rover missions are our first
steps out into the solar system.
steps out into the solar system.
194
712243
6185
Bu keşif görevlerimiz, güneş sisteminin
dışına attığımız ilk adımlardı.
dışına attığımız ilk adımlardı.
12:10
We are learning how to live
on more than one planet.
on more than one planet.
195
718452
5073
Birden çok gezegende nasıl
yaşanacağını öğreniyoruz.
yaşanacağını öğreniyoruz.
12:15
We are changing our perspective
to become multi-planetary.
to become multi-planetary.
196
723549
5076
Bakış açımızı çok-gezegenli
olmaya doğru çeviriyoruz.
olmaya doğru çeviriyoruz.
12:20
So the next time you see
a Star Wars movie,
a Star Wars movie,
197
728943
2795
Yıldız Savaşları'nı
bir dahaki izleyişinizde,
bir dahaki izleyişinizde,
12:23
and there are people going
from the Dagobah system to Tatooine,
from the Dagobah system to Tatooine,
198
731762
3675
Dagobah gezegeninden Tatooine'ye
yolculuk yapan insanlar görürseniz,
yolculuk yapan insanlar görürseniz,
12:27
think about what it really means to have
people spread out so far.
people spread out so far.
199
735461
5490
dört bir yana insanların bu denli saçılmış
olmasının ne anlama geldiğini düşünün.
olmasının ne anlama geldiğini düşünün.
12:32
What it means in terms
of the distances between them,
of the distances between them,
200
740975
3062
Aralarındaki maddesel mesafe açısından,
12:36
how they will start to feel
separate from each other
separate from each other
201
744061
3820
birbirlerine karşı nasıl
uzak hissedecekleri
uzak hissedecekleri
12:39
and just the logistics of the time.
202
747905
3224
ve yaşayacakları zaman
karmaşası açısından.
karmaşası açısından.
12:43
We have not sent people
to Mars yet, but we hope to.
to Mars yet, but we hope to.
203
751937
4552
Henüz Mars'a insan göndermedik
ama umuyoruz.
ama umuyoruz.
12:48
And between companies like SpaceX and NASA
204
756513
3839
SpaceX ve NASA ve diğer tüm uluslararası
12:52
and all of the international
space agencies of the world,
space agencies of the world,
205
760376
3489
uzay ajansları ile birlikte bunu
12:55
we hope to do that
in the next few decades.
in the next few decades.
206
763889
3767
önümüzdeki birkaç on
yılda yapmayı bekliyoruz.
yılda yapmayı bekliyoruz.
12:59
So soon we will have people on Mars,
and we truly will be multi-planetary.
and we truly will be multi-planetary.
207
767680
5825
Yakın bir zamanda Mars'ta insanlar olacak
ve gerçekten çok-gezegenli olacağız.
ve gerçekten çok-gezegenli olacağız.
13:06
And the young boy or the young girl
208
774000
2412
Mars'a gidecek o genç kız veya oğlan
13:08
who will be going to Mars could be
in this audience or listening today.
in this audience or listening today.
209
776436
7000
bugün bu sahnedekilerden
veya izleyicilerden biri olabilir.
veya izleyicilerden biri olabilir.
13:16
I have wanted to work at JPL
on these missions since I was 14 years old
on these missions since I was 14 years old
210
784201
5602
14 yaşından beri JPL'de bu görevler
üzerine çalışmak istedim
üzerine çalışmak istedim
13:21
and I am privileged to be a part of it.
211
789827
2222
ve bunun parçası olduğum
için şükran duyuyorum.
için şükran duyuyorum.
13:24
And this is a remarkable time
in the space program,
in the space program,
212
792073
4054
Uzay programında muazzam bir dönemdeyiz
13:28
and we are all in this journey together.
213
796151
3174
ve hepimiz bu yolculuğun bir parçasıyız.
13:31
So the next time you think
you don't have enough time in your day,
you don't have enough time in your day,
214
799349
5211
Bir daha gün içerisinde zaman yetersiz
geliyormuş gibi hissedersen,
geliyormuş gibi hissedersen,
13:36
just remember, it's all a matter
of your Earthly perspective.
of your Earthly perspective.
215
804584
4778
bunun tamamen senin Dünyevi
bakış açınla alakalı olduğunu hatırla.
bakış açınla alakalı olduğunu hatırla.
Teşekkürler.
13:41
Thank you.
216
809386
1151
(Alkışlar)
13:42
(Applause)
217
810561
4114
ABOUT THE SPEAKER
Nagin Cox - Spacecraft operations engineerNagin Cox explores Mars as part of the team that operates NASA's rovers.
Why you should listen
Nagin Cox has been exploring since she decided as a teenager that she wanted to work at NASA's Jet Propulsion Laboratory. She was born in Bangalore, India, and grew up in Kansas City, Kansas, and Kuala Lumpur, Malaysia. Her experiences as a child in a Muslim household showed her how easily we separate ourselves based on gender, race or nationality, and it inspired her to do something that brings people together instead of dividing them. The Space Program helps the world "look up" and remember that we are one world. Thus, she has known from the time she was 14 years old that she wanted to work on missions of robotic space exploration.
Cox realized her childhood dream and has been a spacecraft operations engineer at NASA/JPL for over 20 years. She has held leadership and system engineering positions on interplanetary robotic missions including the Galileo mission to Jupiter, the Mars Exploration Rovers, the Kepler exoplanet hunter, InSight and the Mars Curiosity Rover.
In 2015, Cox was honored as the namesake for Asteroid 14061 by its discovers. She has also received the NASA Exceptional Service Medal and two NASA Exceptional Achievement Medals. She is a U.S. Department of State STEM Speaker and has spoken to audiences around the world on the stories of the people behind the missions. She has also served on Cornell University’s President's Council for Cornell Women.
Before her time at JPL, Cox served for 6 years in the US Air Force including duty as a Space Operations Officer at NORAD/US Space Command. She holds engineering degrees from Cornell University and the Air Force Institute of Technology as well as a psychology degree from Cornell. (Sometimes she is not sure which one she uses more: the engineering degree or the psychology degree.)
Cox is currently a Tactical Mission Lead on the Curiosity Rover, and every day at NASA/JPL exploring space is as rewarding as the first. You can contact her at nagincox(at)outlook.com.
Nagin Cox | Speaker | TED.com