TEDxLondon
Eugenia Cheng: An unexpected tool for understanding inequality: abstract math
Eugenia Cheng: Eşitsizliği anlamak için beklenmedik bir araç: soyut matematik
Filmed:
Readability: 3.5
478,298 views
Anlam ifade etmeyen bir dünyada nasıl anlam ifade edebiliriz? Matematikçi Eugenia Cheng, beklenmedik noktalara bakarak olabileceğini söylüyor. Soyut matematik kavramlarını günlük yaşamlarımıza uygulamanın, bizleri öfkenin kökeni ve ayrıcalığın işlevi gibi konuları daha derinden anlamaya nasıl yönlendirebileceğini açıklıyor. Bu şaşırtıcı aracın, birbirimize anlayış göstermemize nasıl yardımcı olacağı hakkında daha fazla bilgi edinin.
Eugenia Cheng - Mathematician, pianist
Eugenia Cheng devotes her life to mathematics, the piano and helping people. Full bio
Eugenia Cheng devotes her life to mathematics, the piano and helping people. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
The world is awash
with divisive arguments,
with divisive arguments,
0
1247
5613
Dünya, ayrılık yaratan tartışmalar,
anlaşmazlık,
00:18
conflict,
1
6884
1873
00:20
fake news,
2
8781
1813
sahte haberler,
00:22
victimhood,
3
10618
1586
mağduriyet,
00:25
exploitation, prejudice,
bigotry, blame, shouting
bigotry, blame, shouting
4
13146
5701
istismar, ön yargı,
bağnazlık, suçlama, yaygara
bağnazlık, suçlama, yaygara
00:30
and minuscule attention spans.
5
18871
2923
ve küçücük dikkat süreleri
içerisinde yüzüyor.
içerisinde yüzüyor.
00:34
It can sometimes seem
that we are doomed to take sides,
that we are doomed to take sides,
6
22859
5189
Bazen taraf tutmak,
yankı odalarında sıkışmak
yankı odalarında sıkışmak
ve bir daha hiçbir zaman
aynı fikirde olmamakla
aynı fikirde olmamakla
00:40
be stuck in echo chambers
7
28072
2262
00:42
and never agree again.
8
30358
2317
lanetlenmiş gibi görünebiliriz.
00:45
It can sometimes seem
like a race to the bottom,
like a race to the bottom,
9
33342
3001
Bazen dibe doğru yarış
yapıyoruz gibi görünebilir,
yapıyoruz gibi görünebilir,
00:48
where everyone is calling out
somebody else's privilege
somebody else's privilege
10
36367
4018
herkes diğerlerinin ayrıcalığını
00:52
and vying to show that they
are the most hard-done-by person
are the most hard-done-by person
11
40409
5114
ve sohbetteki en çok haksızlığa
uğramış insanın kendisi olduğunu
uğramış insanın kendisi olduğunu
00:57
in the conversation.
12
45547
1538
yüksek sesle söylüyor.
01:01
How can we make sense
13
49033
1830
Anlam ifade etmeyen bir dünyada
01:02
in a world that doesn't?
14
50887
2404
nasıl anlam ifade edebiliriz?
01:07
I have a tool for understanding
this confusing world of ours,
this confusing world of ours,
15
55604
4757
Bu karışık dünyamızı
anlamamız için bir aracım var,
anlamamız için bir aracım var,
01:12
a tool that you might not expect:
16
60385
2908
umduğunuz bir araç olmayabilir:
01:16
abstract mathematics.
17
64194
1654
soyut matematik.
01:19
I am a pure mathematician.
18
67268
2383
Ben bir soyut matematikçiyim.
01:22
Traditionally, pure maths
is like the theory of maths,
is like the theory of maths,
19
70063
4013
Soyut matematik geleneksel olarak
matematik teorisi gibidir,
matematik teorisi gibidir,
01:26
where applied maths is applied
to real problems like building bridges
to real problems like building bridges
20
74100
5169
uygulamalı matematiğin
köprü inşa etmek, uçakları uçurmak
köprü inşa etmek, uçakları uçurmak
ve trafik akışını kontrol etmek gibi
01:31
and flying planes
21
79293
1515
gerçek problemlere uygulandığı yerdir.
01:32
and controlling traffic flow.
22
80832
2343
01:35
But I'm going to talk about a way
that pure maths applies directly
that pure maths applies directly
23
83894
4926
Fakat ben, soyut matematiğin
doğrudan günlük yaşamlarımıza
doğrudan günlük yaşamlarımıza
bir düşünce biçimi olarak
01:40
to our daily lives
24
88844
1509
01:42
as a way of thinking.
25
90377
1845
uygulanmasından bahsedeceğim.
01:44
I don't solve quadratic equations
to help me with my daily life,
to help me with my daily life,
26
92931
4188
Günlük yaşamımda yardımcı olması için
ikinci derece denklemler çözmüyorum,
ikinci derece denklemler çözmüyorum,
01:49
but I do use mathematical thinking
to help me understand arguments
to help me understand arguments
27
97143
5142
ama tartışmaları anlamak ve
diğer insanlara anlayış göstermek için
diğer insanlara anlayış göstermek için
01:54
and to empathize with other people.
28
102309
2509
matematiksel düşünceyi kullanıyorum.
01:57
And so pure maths helps me
with the entire human world.
with the entire human world.
29
105501
5608
Soyut dünya, bütün insanların dünyası
konusunda bana yardımcı oluyor.
konusunda bana yardımcı oluyor.
02:04
But before I talk about
the entire human world,
the entire human world,
30
112434
3111
Bütün insanların dünyası hakkında
konuşmadan önce,
konuşmadan önce,
02:07
I need to talk about something
that you might think of
that you might think of
31
115569
3060
alakasız okul matematiği
olarak düşünebileceğiniz
olarak düşünebileceğiniz
02:10
as irrelevant schools maths:
32
118653
2686
bir şeyden bahsetmem gerek:
02:13
factors of numbers.
33
121974
2079
sayıların çarpanları.
02:16
We're going to start
by thinking about the factors of 30.
by thinking about the factors of 30.
34
124077
3556
30'un çarpanlarını düşünerek başlayacağız.
02:19
Now, if this makes you shudder
with bad memories of school maths lessons,
with bad memories of school maths lessons,
35
127657
4716
Bu, okuldaki matematik derslerinin
kötü anılarıyla ürpermenizi sağlıyorsa,
kötü anılarıyla ürpermenizi sağlıyorsa,
02:24
I sympathize, because I found
school maths lessons boring, too.
school maths lessons boring, too.
36
132397
4598
bunu anlıyorum, çünkü ben de okuldaki
matematik derslerini sıkıcı buluyordum.
matematik derslerini sıkıcı buluyordum.
02:29
But I'm pretty sure we are going
to take this in a direction
to take this in a direction
37
137480
3883
Fakat bunu, okulda olanlardan
çok daha farklı bir yöne doğru
çok daha farklı bir yöne doğru
02:33
that is very different
from what happened at school.
from what happened at school.
38
141387
3441
götüreceğimizden oldukça eminim.
02:37
So what are the factors of 30?
39
145718
1726
Peki, 30'un çarpanları nedir?
02:39
Well, they're the numbers that go into 30.
40
147468
3225
30'a bölünen sayılardır.
02:42
Maybe you can remember them.
We'll work them out.
We'll work them out.
41
150717
2401
Belki onları hatırlarsınız.
Üzerinde çalışacağız.
Üzerinde çalışacağız.
02:45
It's one, two, three,
42
153142
3814
Onlar bir, iki, üç,
02:48
five, six,
43
156980
2092
beş, altı,
02:51
10, 15 and 30.
44
159096
2860
10, 15 ve 30.
02:53
It's not very interesting.
45
161980
1477
Bu çok ilginç değil.
02:55
It's a bunch of numbers
in a straight line.
in a straight line.
46
163957
2399
Düz bir çizgi üzerindeki
bir takım sayılar.
bir takım sayılar.
02:58
We can make it more interesting
47
166826
1523
Bu sayılardan hangilerinin
03:00
by thinking about which of these numbers
are also factors of each other
are also factors of each other
48
168373
3690
birbirinin çarpanları olduğunu düşünerek
ve bu ilişkileri göstermek için
bir aile ağacı gibi bir resim çizerek
bir aile ağacı gibi bir resim çizerek
03:04
and drawing a picture,
a bit like a family tree,
a bit like a family tree,
49
172087
2528
03:06
to show those relationships.
50
174639
1706
daha ilginç hale getirebiliriz.
03:08
So 30 is going to be at the top
like a kind of great-grandparent.
like a kind of great-grandparent.
51
176369
4070
30, büyük büyükbabaymış gibi
en tepede duracak.
en tepede duracak.
03:12
Six, 10 and 15 go into 30.
52
180463
2597
Altı, 10 ve 15, 30'a bölünüyor.
03:15
Five goes into 10 and 15.
53
183689
2800
Beş, 10 ve 15'e bölünüyor.
03:18
Two goes into six and 10.
54
186945
2687
İki, 6 ve 10'a bölünüyor.
03:21
Three goes into six and 15.
55
189656
3287
Üç, 6 ve 15'e bölünüyor.
03:24
And one goes into two, three and five.
56
192967
4184
Bir ise iki, üç ve beşe bölünüyor.
03:29
So now we see that 10
is not divisible by three,
is not divisible by three,
57
197175
3735
10'un üçe bölünmediğini görüyoruz,
03:32
but that this is the corners of a cube,
58
200934
3180
fakat bu bir küpün köşeleri,
03:36
which is, I think, a bit more interesting
59
204138
2081
yani, bence düz bir çizgi üzerindeki
03:38
than a bunch of numbers
in a straight line.
in a straight line.
60
206243
2124
sayılardan biraz daha ilginç.
03:41
We can see something more here.
There's a hierarchy going on.
There's a hierarchy going on.
61
209756
2910
Burada bir şeyler daha görebiliriz.
Burada bir hiyerarşi var.
Burada bir hiyerarşi var.
03:44
At the bottom level is the number one,
62
212690
1871
En alt seviyede 1,
03:46
then there's the numbers
two, three and five,
two, three and five,
63
214585
2244
daha sonra 2, 3 ve 5 sayıları var
03:48
and nothing goes into those
except one and themselves.
except one and themselves.
64
216853
2810
ve kendileri ile 1 hariç
başka sayılara bölünmüyorlar.
başka sayılara bölünmüyorlar.
03:51
You might remember
this means they're prime.
this means they're prime.
65
219687
2430
Bunların asal sayılar
olduğunu hatırlayabilirsiniz.
olduğunu hatırlayabilirsiniz.
03:54
At the next level up,
we have six, 10 and 15,
we have six, 10 and 15,
66
222141
3033
Bir sonraki seviyede
6, 10 ve 15 var
6, 10 ve 15 var
03:57
and each of those is a product
of two prime factors.
of two prime factors.
67
225198
3508
ve bunlardan her biri
iki asal çarpanın çarpımı.
iki asal çarpanın çarpımı.
04:00
So six is two times three,
68
228730
1942
Yani 6 eşittir iki kere üç,
04:02
10 is two times five,
69
230696
1671
10 eşittir iki kere beş,
04:04
15 is three times five.
70
232391
1961
15 eşittir üç kere beş.
04:06
And then at the top, we have 30,
71
234376
1965
Daha sonra tepede 30 var,
04:08
which is a product
of three prime numbers --
of three prime numbers --
72
236365
2495
bu da üç asal sayının,
04:10
two times three times five.
73
238884
2053
iki, üç ve beşin çarpımı.
04:12
So I could redraw this diagram
using those numbers instead.
using those numbers instead.
74
240961
4619
Onlar yerine bu sayıları kullanarak
bu şemayı tekrar çizebilirim.
bu şemayı tekrar çizebilirim.
04:18
We see that we've got
two, three and five at the top,
two, three and five at the top,
75
246335
3068
Tepede iki, üç
ve beş olduğunu görüyoruz,
ve beş olduğunu görüyoruz,
04:21
we have pairs of numbers
at the next level,
at the next level,
76
249427
3072
bir sonraki seviyede bir çift sayı var
04:24
and we have single elements
at the next level
at the next level
77
252523
2387
ve bir sonraki seviyede tek ögeler var
04:26
and then the empty set at the bottom.
78
254934
1918
ve daha sonra en altta boş küme var.
04:29
And each of those arrows shows
losing one of your numbers in the set.
losing one of your numbers in the set.
79
257271
5379
Bu oklardan her biri, kümedeki sayılardan
birini kaybetmeyi gösteriyor.
birini kaybetmeyi gösteriyor.
04:34
Now maybe it can be clear
80
262674
2617
Şimdi, bu sayıların ne olduğunun
04:37
that it doesn't really matter
what those numbers are.
what those numbers are.
81
265315
2858
çok da önemli olmadığı aşikâr.
04:40
In fact, it doesn't matter what they are.
82
268197
1959
Aslında, ne oldukları önemli değil.
04:42
So we could replace them with
something like A, B and C instead,
something like A, B and C instead,
83
270180
4396
Onlar yerine A, B ve C gibi
bir şeyler de koyabiliriz
bir şeyler de koyabiliriz
ve aynı resmi elde ederiz.
04:46
and we get the same picture.
84
274600
1735
04:49
So now this has become very abstract.
85
277025
2117
Şimdi bu çok soyut bir hal aldı.
04:51
The numbers have turned into letters.
86
279626
1984
Bu sayılar, harflere dönüştü.
04:54
But there is a point to this abstraction,
87
282091
3478
Fakat burada soyutlamanın
önemli bir noktası var,
önemli bir noktası var,
04:57
which is that it now suddenly
becomes very widely applicable,
becomes very widely applicable,
88
285593
4585
o da, birdenbire oldukça
uygulanabilir hale gelmesi,
uygulanabilir hale gelmesi,
05:02
because A, B and C could be anything.
89
290202
3674
çünkü A, B ve C herhangi bir şey olabilir.
05:06
For example, they could be
three types of privilege:
three types of privilege:
90
294291
4318
Örneğin, üç ayrıcalık türü olabilir:
05:10
rich, white and male.
91
298633
2693
zengin, beyaz ve erkek.
05:14
So then at the next level,
we have rich white people.
we have rich white people.
92
302386
3190
Daha sonra, bir sonraki seviyede
zengin beyaz insanlar var.
zengin beyaz insanlar var.
05:18
Here we have rich male people.
93
306368
2481
Burada zengin erkekler var.
05:20
Here we have white male people.
94
308873
2049
Burada beyaz erkekler var.
05:22
Then we have rich, white and male.
95
310946
3615
Daha sonra zengin, beyaz ve erkek.
05:27
And finally, people with none
of those types of privilege.
of those types of privilege.
96
315209
3132
Son olarak da bu ayrıcalıkların
hiçbirine sahip olmayan insanlar.
hiçbirine sahip olmayan insanlar.
05:30
And I'm going to put back in
the rest of the adjectives for emphasis.
the rest of the adjectives for emphasis.
97
318365
3269
Sıfatların geri kalanını
vurgulamak için tekrar koyacağım.
vurgulamak için tekrar koyacağım.
05:33
So here we have rich, white
non-male people,
non-male people,
98
321658
3030
Burada zengin, beyaz,
erkek olmayan insanlar var,
erkek olmayan insanlar var,
05:36
to remind us that there are
nonbinary people we need to include.
nonbinary people we need to include.
99
324712
3049
dahil etmemiz gereken
çift olmayan insanları hatırlatıyorlar.
çift olmayan insanları hatırlatıyorlar.
05:39
Here we have rich, nonwhite male people.
100
327785
2653
Burada zengin, beyaz olmayan erkekler var.
05:42
Here we have non-rich, white male people,
101
330462
3296
Burada zengin olmayan beyaz erkekler var,
05:45
rich, nonwhite, non-male,
102
333782
2702
zengin, beyaz olmayan, erkek olmayan,
05:48
non-rich, white, non-male
103
336508
2551
zengin olmayan, beyaz, erkek olmayan
05:51
and non-rich, nonwhite, male.
104
339083
2335
ve zengin olmayan, beyaz olmayan, erkek.
05:53
And at the bottom,
with the least privilege,
with the least privilege,
105
341442
2197
En altta, en az ayrıcalıkla beraber
05:55
non-rich, nonwhite, non-male people.
106
343663
4043
zengin olmayan, beyaz olmayan,
erkek olmayan.
erkek olmayan.
05:59
We have gone from a diagram
of factors of 30
of factors of 30
107
347730
3812
30'un çarpanlarının şemasından,
06:03
to a diagram of interaction
of different types of privilege.
of different types of privilege.
108
351566
3930
farklı ayrıcalık türlerinin etkileşimi
şemasına geçiş yaptık.
şemasına geçiş yaptık.
06:08
And there are many things
we can learn from this diagram, I think.
we can learn from this diagram, I think.
109
356068
3622
Bence, bu şemadan
birçok şey öğrenebiliriz.
birçok şey öğrenebiliriz.
06:11
The first is that each arrow represents
a direct loss of one type of privilege.
a direct loss of one type of privilege.
110
359714
6811
Birincisi, her ok bir ayrıcalık türünün
doğrudan kaybını temsil ediyor.
doğrudan kaybını temsil ediyor.
06:19
Sometimes people mistakenly think
that white privilege means
that white privilege means
111
367331
4483
İnsanlar bazen yanılgıyla,
beyaz insanların beyaz olmayanlardan
beyaz insanların beyaz olmayanlardan
06:23
all white people are better off
than all nonwhite people.
than all nonwhite people.
112
371838
4548
daha iyi olduğunun ayrıcalık
anlamına geldiğini düşünüyor.
anlamına geldiğini düşünüyor.
06:28
Some people point at superrich
black sports stars and say,
black sports stars and say,
113
376410
3712
Bazı insanlar aşırı zengin
siyahi sporculara bakıp şöyle diyor,
siyahi sporculara bakıp şöyle diyor,
06:32
"See? They're really rich.
White privilege doesn't exist."
White privilege doesn't exist."
114
380146
3456
"Gördün mü? Hepsi çok zengin.
Beyaz ayrıcalığı diye bir şey yok."
Beyaz ayrıcalığı diye bir şey yok."
06:36
But that's not what the theory
of white privilege says.
of white privilege says.
115
384116
3029
Fakat bu, beyaz ayrıcalık teorisinin
ifade ettiği şey değil.
ifade ettiği şey değil.
06:39
It says that if that superrich sports star
had all the same characteristics
had all the same characteristics
116
387169
5238
Söylemek istediği; bütün aşırı zengin spor
yıldızlarının aynı özellikleri olsaydı
yıldızlarının aynı özellikleri olsaydı
06:44
but they were also white,
117
392431
1476
fakat ayrıca beyaz olsalardı,
06:45
we would expect them
to be better off in society.
to be better off in society.
118
393931
3432
onların toplumda daha iyi
olmalarını bekleyebilirdik.
olmalarını bekleyebilirdik.
06:51
There is something else
we can understand from this diagram
we can understand from this diagram
119
399302
2785
Bir sıraya bakarsak,
bu şemadan anlayabileceğimiz
bu şemadan anlayabileceğimiz
06:54
if we look along a row.
120
402111
1986
başka bir şey daha var.
06:56
If we look along the second-to-top row,
where people have two types of privilege,
where people have two types of privilege,
121
404121
4281
İnsanların iki ayrıcalık türü
olduğu üstten ikinci sıraya bakarsak,
olduğu üstten ikinci sıraya bakarsak,
07:00
we might be able to see
that they're not all particularly equal.
that they're not all particularly equal.
122
408426
3956
onların özellikle
eşit olmadıklarını görebiliriz.
eşit olmadıklarını görebiliriz.
07:04
For example, rich white women
are probably much better off in society
are probably much better off in society
123
412406
6079
Örneğin, zengin beyaz kadınlar
muhtemelen toplumda
muhtemelen toplumda
fakir beyaz erkeklerden daha iyilerdir
07:10
than poor white men,
124
418509
2195
07:12
and rich black men are probably
somewhere in between.
somewhere in between.
125
420728
3006
ve zengin siyahi erkekler
muhtemelen arada bir yerdedir.
muhtemelen arada bir yerdedir.
07:15
So it's really more skewed like this,
126
423758
2777
Yani, bu şekilde daha asimetrik
07:18
and the same on the bottom level.
127
426559
1933
ve alt seviyede de aynı şekilde.
07:20
But we can actually take it further
128
428990
2091
Fakat, bunu daha ileriye götürebilir
07:23
and look at the interactions
between those two middle levels.
between those two middle levels.
129
431105
3571
ve bu orta iki seviye arasındaki
etkileşime bakabiliriz.
etkileşime bakabiliriz.
07:27
Because rich, nonwhite non-men
might well be better off in society
might well be better off in society
130
435076
5936
Çünkü zengin, beyaz olmayan,
erkek olmayanlar
erkek olmayanlar
toplumda fakir beyaz erkeklerden
daha iyi olabilirler.
daha iyi olabilirler.
07:33
than poor white men.
131
441036
2093
07:35
Think about some extreme
examples, like Michelle Obama,
examples, like Michelle Obama,
132
443153
3908
Uç örnekleri düşünelim,
örneğin; Michelle Obama,
örneğin; Michelle Obama,
07:39
Oprah Winfrey.
133
447085
1418
Oprah Winfrey.
07:40
They're definitely better off
than poor, white, unemployed homeless men.
than poor, white, unemployed homeless men.
134
448527
5013
Onlar kesinlikle fakir, beyaz, işsiz
evsiz erkeklerden daha iyiler.
evsiz erkeklerden daha iyiler.
07:46
So actually, the diagram
is more skewed like this.
is more skewed like this.
135
454164
2780
Yani, aslında şema
bu şekilde daha asimetrik.
bu şekilde daha asimetrik.
07:49
And that tension exists
136
457519
2703
Bu gerilim, şemada bulunan
07:52
between the layers
of privilege in the diagram
of privilege in the diagram
137
460246
3239
ayrıcalık katmanları ile
insanların toplumda tecrübe ettiği
mutlak ayrıcalık arasında da bulunuyor.
mutlak ayrıcalık arasında da bulunuyor.
07:55
and the absolute privilege
that people experience in society.
that people experience in society.
138
463509
3665
07:59
And this has helped me to understand
why some poor white men
why some poor white men
139
467198
3674
Bu da, toplumda şu anda
bazı fakir beyaz adamların
bazı fakir beyaz adamların
neden bu kadar öfkeli olduğunu
anlamama yardımcı oldu.
anlamama yardımcı oldu.
08:02
are so angry in society at the moment.
140
470896
3409
08:06
Because they are considered to be high up
in this cuboid of privilege,
in this cuboid of privilege,
141
474329
4427
Çünkü onların bu ayrıcalık küboidinde
yüksekte olmaları bekleniyor,
yüksekte olmaları bekleniyor,
08:10
but in terms of absolute privilege,
they don't actually feel the effect of it.
they don't actually feel the effect of it.
142
478780
4783
fakat ayrıcalık bağlamında
bunun etkisini pek de hissetmiyorlar.
bunun etkisini pek de hissetmiyorlar.
08:15
And I believe that understanding
the root of that anger
the root of that anger
143
483587
3446
O öfkenin köklerini anlamanın,
onlara karşılık olarak öfkelenmekten
onlara karşılık olarak öfkelenmekten
08:19
is much more productive
than just being angry at them in return.
than just being angry at them in return.
144
487057
4287
çok daha üretici bir şey
olduğuna inanıyorum.
olduğuna inanıyorum.
08:25
Seeing these abstract structures
can also help us switch contexts
can also help us switch contexts
145
493289
4550
Bu soyut yapıları görmek ayrıca
durumları değiştirmemize
durumları değiştirmemize
ve o farklı insanları en üstte, farklı
bağlamlarda görmenize yardımcı olabilir.
bağlamlarda görmenize yardımcı olabilir.
08:29
and see that different people
are at the top in different contexts.
are at the top in different contexts.
146
497863
3646
08:33
In our original diagram,
147
501533
1780
Orijinal şemada
08:35
rich white men were at the top,
148
503337
2003
zengin beyaz erkekler üstte,
08:37
but if we restricted
our attention to non-men,
our attention to non-men,
149
505364
3702
fakat erkek olmayanlara dikkat edersek,
onların burada olduğunu görürüz
08:41
we would see that they are here,
150
509090
1690
08:42
and now the rich, white
non-men are at the top.
non-men are at the top.
151
510804
2731
ve şimdi zengin, beyaz,
erkek olmayanlar en üstte.
erkek olmayanlar en üstte.
08:45
So we could move to
a whole context of women,
a whole context of women,
152
513559
2845
Bütünüyle kadınlar bağlamına geçersek
08:48
and our three types of privilege
could now be rich, white and cisgendered.
could now be rich, white and cisgendered.
153
516428
5144
üç ayrıcalık türümüz artık
zengin, beyaz ve trans-olmayan olur.
zengin, beyaz ve trans-olmayan olur.
08:53
Remember that "cisgendered" means
that your gender identity does match
that your gender identity does match
154
521596
3705
"Trans olmayan" teriminin,
cinsel kimliğinizin doğuşta belirlenen
cinsel kimliğinizin doğuşta belirlenen
cinsiyetiniz ile uyuşuyor
anlamına geldiğini hatırlayın.
anlamına geldiğini hatırlayın.
08:57
the gender you were assigned at birth.
155
525325
1965
09:00
So now we see that rich, white cis women
occupy the analogous situation
occupy the analogous situation
156
528021
6012
Yani zengin, beyaz trans olmayan
kadınların, zengin beyaz erkeklerin
kadınların, zengin beyaz erkeklerin
engin toplumda elde ettiği mevkinin
aynısında bulunduğunu görüyoruz.
aynısında bulunduğunu görüyoruz.
09:06
that rich white men did
in broader society.
in broader society.
157
534057
3174
09:09
And this has helped me understand
why there is so much anger
why there is so much anger
158
537255
3428
Bu, zengin beyaz kadınlara karşı
neden bu kadar öfkenin var olduğunu
neden bu kadar öfkenin var olduğunu
09:12
towards rich white women,
159
540707
1653
anlamamda yardımcı oldu,
09:14
especially in some parts
of the feminist movement at the moment,
of the feminist movement at the moment,
160
542384
3522
özellikle de şu anki feminist
hareketinin bazı kısımlarında,
hareketinin bazı kısımlarında,
09:17
because perhaps they're prone
to seeing themselves as underprivileged
to seeing themselves as underprivileged
161
545930
3660
çünkü onlar beyaz adamlara kıyasla
kendilerini daha az ayrıcalıklı
kendilerini daha az ayrıcalıklı
09:21
relative to white men,
162
549614
1813
görmeye eğilimliler
09:23
and they forget how overprivileged
they are relative to nonwhite women.
they are relative to nonwhite women.
163
551451
5111
ve beyaz olmayan kadınlara göre ne kadar
çok ayrıcalıklı olduklarını unutuyorlar.
çok ayrıcalıklı olduklarını unutuyorlar.
09:30
We can all use these abstract structures
to help us pivot between situations
to help us pivot between situations
164
558554
5440
Daha çok veya daha az ayrıcalıklı
olduğumuz durumlar arasında
olduğumuz durumlar arasında
dönmemize yardımcı olması için
bu soyut yapıları kullanabiliriz.
bu soyut yapıları kullanabiliriz.
09:36
in which we are more privileged
and less privileged.
and less privileged.
165
564018
2592
09:38
We are all more privileged than somebody
166
566634
2523
Hepimiz, birilerinden daha ayrıcalıklı
09:41
and less privileged than somebody else.
167
569181
2438
ve bir başkasından daha az ayrıcalıklıyız.
09:44
For example, I know and I feel
that as an Asian person,
that as an Asian person,
168
572738
4784
Örneğin, bir Asyalı olarak
beyaz insanlardan daha az ayrıcalığa
sahip olduğumu biliyorum,
sahip olduğumu biliyorum,
09:49
I am less privileged than white people
169
577546
2730
09:52
because of white privilege.
170
580300
1475
beyaz ayrıcalığından ötürü.
09:53
But I also understand
171
581799
1648
Fakat ayrıca, muhtemelen
09:55
that I am probably among
the most privileged of nonwhite people,
the most privileged of nonwhite people,
172
583471
4129
en ayrıcalıklı beyaz olmayan insanlar
arasında olduğumu da biliyorum
arasında olduğumu da biliyorum
09:59
and this helps me pivot
between those two contexts.
between those two contexts.
173
587624
3119
ve bu iki bağlam arasında
dönmeme yardımcı oluyor.
dönmeme yardımcı oluyor.
10:03
And in terms of wealth,
174
591595
1693
Zenginlik açısından ise,
10:05
I don't think I'm super rich.
175
593312
1843
aşırı zengin olduğumu düşünmüyorum.
10:07
I'm not as rich as the kind of people
who don't have to work.
who don't have to work.
176
595179
3045
Çalışması gerekmeyen türden
insanlar kadar zengin değilim.
insanlar kadar zengin değilim.
10:10
But I am doing fine,
177
598248
1548
Ama idare ediyorum
ve bu, gerçekten çabalayan insanlara
10:11
and that's a much better
situation to be in
situation to be in
178
599820
2155
ve işsiz olan veya asgari ücretle çalışan
10:13
than people who are really struggling,
179
601999
1811
10:15
maybe are unemployed
or working at minimum wage.
or working at minimum wage.
180
603834
3061
insanlara göre çok daha iyi bir durum.
10:20
I perform these pivots in my head
181
608566
3426
Bu dönüşleri, tecrübeleri diğer insanların
10:24
to help me understand experiences
from other people's points of view,
from other people's points of view,
182
612016
5239
bakış açılarından anlamama yardımcı
olması için kafamda canlandırıyorum,
olması için kafamda canlandırıyorum,
10:30
which brings me to this
possibly surprising conclusion:
possibly surprising conclusion:
183
618412
3989
bu da beni şaşırtıcı olması mümkün
olan bu sonuca götürüyor:
olan bu sonuca götürüyor:
10:35
that abstract mathematics
is highly relevant to our daily lives
is highly relevant to our daily lives
184
623242
6834
Bu soyut matematik günlük
yaşamlarımızla önemli derecede ilgili
yaşamlarımızla önemli derecede ilgili
10:42
and can even help us to understand
and empathize with other people.
and empathize with other people.
185
630100
6720
ve hatta diğer insanlara anlayış
göstermemize bile yardımcı olabilir.
göstermemize bile yardımcı olabilir.
10:50
My wish is that everybody would try
to understand other people more
to understand other people more
186
638584
5639
Dileğim, herkesin diğer insanları
daha fazla anlamayı denemesi
daha fazla anlamayı denemesi
10:56
and work with them together,
187
644247
1916
ve onlarla yarışmak,
onlara yanlış olduklarını
göstermeyi denemek yerine
göstermeyi denemek yerine
10:58
rather than competing with them
188
646187
2021
11:00
and trying to show that they're wrong.
189
648232
2611
birlikte hareket etmeleri.
11:04
And I believe that abstract
mathematical thinking
mathematical thinking
190
652031
4567
Soyut matematiğin bunu başarmamıza
11:08
can help us achieve that.
191
656622
2080
yardımcı olacağına inanıyorum.
11:12
Thank you.
192
660265
1205
Teşekkürler.
11:13
(Applause)
193
661494
4155
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Eugenia Cheng - Mathematician, pianistEugenia Cheng devotes her life to mathematics, the piano and helping people.
Why you should listen
Dr. Eugenia Cheng quit her tenured academic job for a portfolio career as a research mathematician, educator, author, columnist, public speaker, artist and pianist. Her aim is to rid the world of math phobia and develop, demonstrate and advocate for the role of mathematics in addressing issues of social justice.
Her first popular math book, How to Bake Pi, was published by Basic Books in 2015 to widespread acclaim including from the New York Times, National Geographic, Scientific American, and she was interviewed around the world including on the BBC, NPR and The Late Show with Stephen Colbert. Her second book, Beyond Infinity was published in 2017 and was shortlisted for the Royal Society Insight Investment ScienceBook Prize. Her most recent book, The Art of Logic in an Illogical World, was published in 2018 and was praised in the Guardian.
Cheng was an early pioneer of math on YouTube, and her most viewed video, about math and bagels, has been viewed more than 18 million times to date. She has also assisted with mathematics in elementary schools and high schools for 20 years. Cheng writes the "Everyday Math" column for the Wall Street Journal, is a concert pianist and founded the Liederstube, a not-for-profit organization in Chicago bringing classical music to a wider audience. In 2017 she completed her first mathematical art commission, for Hotel EMC2 in Chicago; her second was installed in 2018 in the Living Architecture exhibit at 6018 North.
Cheng is Scientist In Residence at the School of the Art Institute of Chicago and won tenure in Pure Mathematics at the University of Sheffield, UK. She is now Honorary Fellow at the University of Sheffield and Honorary Visiting Fellow at City University, London. She has previously taught at the universities of Cambridge, Chicago and Nice and holds a PhD in pure mathematics from the University of Cambridge. Her research is in the field of Category Theory, and to date she has published 16 research papers in international journals.
You can learn more about her in this in-depth biographic interview on the BBC's Life Scientific.
Eugenia Cheng | Speaker | TED.com