TED2006
Penelope Boston: There might just be life on Mars
Penelope Boston: Có lẽ có sự sống trên sao Hỏa
Filmed:
Readability: 4.3
700,760 views
Vậy là rô-bốt thám hiểm sao Hỏa (Mars Rovers) vẫn chưa tóm được bất cứ sự sống ngoài hành tinh nào. Nhà khoa học Penelope Boston cho rằng có khả năng cao, 25-50%, trên thực tế, rằng sự sống tồn tại trên sao Hỏa, sâu bên trong các hang động của hành tinh này. Bà diễn giải chi tiết cách thức chúng ta nên quan sát và nguyên nhân tại sao.
Penelope Boston - Cave scientist
Penelope Boston studies caves and karst formations, and the special biology that lives in them -- both here on Earth and possibly on other planets. Full bio
Penelope Boston studies caves and karst formations, and the special biology that lives in them -- both here on Earth and possibly on other planets. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
The career that I started early on in my life
0
0
3000
Công việc mà tôi bắt đầu từ khi còn trẻ
00:21
was looking for exotic life forms in exotic places,
1
3000
4000
là tìm kiếm sự sống trên các
hành tinh khác
hành tinh khác
00:25
and at that time I was working in the Antarctic and the Arctic,
2
7000
3000
lúc đó, tôi đang làm ở Nam cực và Bắc cực
00:28
and high deserts and low deserts.
3
10000
2000
và ở những sa mạc cao thấp khác nhau.
00:30
Until about a dozen years ago, when I was really captured by caves,
4
12000
3000
Khoảng 12 năm trước, tôi bị thu hút bởi
những hang động,
những hang động,
00:33
and I really re-focused most of my research in that direction.
5
15000
3000
và tôi chuyển trọng tâm các nghiên cứu
của mình theo hướng đó.
của mình theo hướng đó.
00:37
So I have a really cool day job-- I get to do some really amazing stuff.
6
19000
3000
Thế là tôi có một công việc tuyệt vời.
Làm những thứ đầy thú vị
Làm những thứ đầy thú vị
00:40
I work in some of the most extreme cave environments on the planet.
7
22000
3000
Tôi làm việc trong những
hang động nguy hiểm nhất hành tinh.
hang động nguy hiểm nhất hành tinh.
00:44
Many of them are trying to kill us from the minute we go into them,
8
26000
2000
Nhiều động gây nguy hiểm chết người
00:46
but nevertheless, they're absolutely gripping,
9
28000
3000
Tuy nhiên, chúng cũng vô cùng hấp dẫn
00:49
and contain unbelievable biological wonders
10
31000
2000
và chứa đựng muôn vàn kì quan thiên nhiên.
00:51
that are very, very different from those that we have on the planet.
11
33000
3000
rất khác so với những gì chúng ta thấy
trên trái đất.
trên trái đất.
00:54
Apart from the intrinsic value
12
36000
2000
Ngoài những giá trị mang bản chất
00:56
of the biology and mineralogy and geo-microbiology that we do there,
13
38000
3000
sinh học, vật học và địa chất mà chúng tôi
nghiên cứu ở đây,
nghiên cứu ở đây,
00:59
we're also using these as templates
14
41000
2000
chúng tôi còn xem chúng như
môi trường mẫu
môi trường mẫu
01:01
for figuring out how to go look
15
43000
2000
để tìm hiểu xem sự sống diễn ra
01:03
for life on other planets.
16
45000
2000
như thế nào ở các hành tinh khác.
01:05
Particularly Mars, but also Europa,
17
47000
2000
Chủ yếu là ở sao Hỏa, cả ở Europa,
01:07
the small, icy moon around Jupiter.
18
49000
3000
một ngôi sao nhỏ bị đóng băng
xoay quanh sao Mộc.
xoay quanh sao Mộc.
01:10
And perhaps, someday, far beyond our solar system itself.
19
52000
3000
Và có thể, một ngày nào đó, là ở cả
ngoài hệ mặt trời
ngoài hệ mặt trời
01:13
I'm very passionately interested in the human future,
20
55000
3000
Tôi thấy rất hứng thú với tương lai của
loài người
loài người
01:16
on the Moon and Mars particularly,
21
58000
2000
đăc biệt là trên mặt trăng và sao Hỏa,
01:18
and elsewhere in the solar system.
22
60000
2000
và cả những nơi khác trong hệ mặt trời.
01:20
I think it's time that we transitioned
23
62000
2000
Tôi nghĩ đã đến lúc chúng ta trở thành
01:22
to a solar system-going civilization and species.
24
64000
3000
nền văn minh và nòi giống trên
toàn hệ mặt trời.
toàn hệ mặt trời.
01:25
And, as an outgrowth of all of this then,
25
67000
3000
Và, từ đó phát triển lên,
01:28
I wonder about whether we can, and whether we even should,
26
70000
3000
tôi tự hỏi liệu ta có thể, hay ta có nên,
01:31
think about transporting Earth-type life to other planets.
27
73000
4000
nghĩ về việc đưa sự sống trên Trái đất
đến các hành tinh khác.
đến các hành tinh khác.
01:35
Notably Mars, as a first example.
28
77000
2000
Đặc biệt sao Hỏa,có thể là ví dụ đầu tiên
01:37
Something I never talk about in scientific meetings
29
79000
2000
Điều mà tôi chưa từng nói ở các cuộc họp
01:39
is how I actually got to this state
30
81000
2000
là làm thế nào
01:41
and why I do the work that I do.
31
83000
2000
và tại sao tôi lại làm việc này.
01:43
Why don't I have a normal job, a sensible job?
32
85000
2000
Sao tôi không làm công việc bình thường?
01:46
And then of course, I blame the Soviet Union.
33
88000
3000
Và tất nhiên, tôi đổ lỗi cho Liên Xô.
01:49
Because in the mid-1950s,
34
91000
2000
Bởi vì giữa những năm 50,
01:51
when I was a tiny child,
35
93000
2000
khi tôi còn là đứa trẻ bé xíu,
01:53
they had the audacity to launch
36
95000
2000
họ (Liên Xô) đã gây tiếng vang khi phóng
01:55
a very primitive little satellite called Sputnik,
37
97000
3000
một tên lửa nhỏ thô sơ mang tên Sputnik,
01:58
which sent the Western world into a hysterical tailspin.
38
100000
3000
khiến thế giới phương Tây rơi vào
vòng xoáy hỗn loạn.
vòng xoáy hỗn loạn.
02:02
And a tremendous amount of money
39
104000
2000
Và một khoản tiền khổng lồ
02:04
went into the funding of science
40
106000
2000
được đưa vào tài trợ cho khoa học
02:06
and mathematics skills for kids.
41
108000
2000
và kĩ năng toán học của trẻ em.
02:08
And I'm a product of that generation,
42
110000
2000
Và tôi là một sản phẩm của thế hệ đó,
02:10
like so many other of my peers.
43
112000
2000
giống bao bạn đồng trang lứa.
02:12
It really caught hold of us, and caught fire,
44
114000
2000
Nó thực sự nhóm lên ngọn lửa nhiệt huyết
02:14
and it would be lovely if we could reproduce that again now.
45
116000
3000
và sẽ thật tuyệt nếu giờ chúng ta lại
làm được việc đó
làm được việc đó
02:17
Of course, refusing to grow up --
46
119000
2000
Tất nhiên, không chịu lớn lên --
02:19
-- even though I impersonate a grown-up in daily life,
47
121000
3000
-- dù tôi vờ là một người lớn
trong cuộc sống đời thường,
trong cuộc sống đời thường,
02:22
but I do a fairly good job of that --
48
124000
2000
tôi làm khá tốt việc ấy --
02:24
but really retaining that childlike quality
49
126000
2000
nhưng vẫn giữ lại được cái tính trẻ con
02:26
of not caring what other people think
50
128000
2000
không quan tâm đến điều người khác nghĩ
02:28
about what you're interested in, is really critical.
51
130000
2000
điều đó mới thực sự quan trọng.
02:31
The next element is the fact that
52
133000
2000
Nhân tố tiếp theo là thực tế rằng
02:33
I have applied a value judgment
53
135000
2000
tôi đã áp dụng óc phán đoán về giá trị
02:35
and my value judgment is that the presence of life
54
137000
2000
và đó chính là sự hiện diện của sự sống
02:37
is better than no life.
55
139000
2000
tốt hơn là không có sự sống.
02:39
And so, life is more valuable than no life.
56
141000
2000
Và vì thế, sự sống đáng quý hơn
02:41
And so I think that that holds together
57
143000
3000
Và tôi nghĩ chính điều đó đã gắn kết
02:44
a great deal of the work
58
146000
2000
một phần lớn công việc
02:46
that people in this audience approach.
59
148000
4000
mà những khán giả ở đây đang thực hiện.
02:50
I'm very interested in Mars, of course,
60
152000
3000
Tất nhiên là tôi rất hứng thú với sao Hoa,
02:53
and that was a product of my being a young undergraduate
61
155000
4000
và đó là kết quả từ quãng thời gian
sinh viên của tôi
sinh viên của tôi
02:57
when the Viking Landers landed on Mars.
62
159000
2000
khi tàu Viking hạ cánh trên sao Hỏa.
03:00
And that took what had been
63
162000
2000
Và chính nó đã khiến
03:02
a tiny little astronomical object in the sky,
64
164000
3000
một vật thể thiên văn học bé tí xíu
trên bầu trời,
trên bầu trời,
03:05
that you would see as a dot,
65
167000
2000
mà bạn thấy chỉ như một chấm nhỏ,
03:07
and turned it completely into a landscape,
66
169000
4000
trở thành một vùng đất,
03:11
as that very first primitive picture
67
173000
2000
khi bức ảnh nguyên thủy đầu tiên ấy
03:13
came rastering across the screen.
68
175000
2000
chiếu qua màn hình như một màng quang học.
03:15
And when it became a landscape,
69
177000
2000
Và khi trở thành một vùng đất,
03:17
it also became a destination,
70
179000
2000
nó cũng trở thành một đích đến,
03:19
and altered, really, the course of my life.
71
181000
3000
và thực sự thay đổi cuộc đời tôi.
03:23
In my graduate years I worked with
72
185000
2000
Thời học cao học, tôi đã làm việc cùng
03:25
my colleague and mentor and friend, Steve Schneider,
73
187000
2000
đồng nghiệp, cố vấn,
bạn Steve Scheneider,
bạn Steve Scheneider,
03:27
at the National Center for Atmospheric Research,
74
189000
2000
Trung tâm Nghiên cứu Khí quyển Quốc gia
03:29
working on global change issues.
75
191000
2000
về những vấn đề biến đổi toàn cầu.
03:32
We've written a number of things on
76
194000
2000
Chúng tôi đã viết một số tài liệu về
03:34
the role of Gaia hypothesis --
77
196000
1000
giả thuyết Gaia ---
03:35
whether or not you could consider Earth as a single entity
78
197000
3000
liệu có thể coi Trái Đất là một
thực thể đơn lẻ
thực thể đơn lẻ
03:38
in any meaningful scientific sense,
79
200000
2000
trong bất kì một định nghĩa khoa học nào
03:40
and then, as an outgrowth of that,
80
202000
2000
và rồi, từ đó phát triển lên,
03:42
I worked on the environmental consequences of nuclear war.
81
204000
4000
tôi đã làm về các hậu quả về môi trường
của chiến tranh hạt nhân.
của chiến tranh hạt nhân.
03:46
So, wonderful things and grim things.
82
208000
2000
Những điều tuyệt vời và ác nghiệt.
03:48
But what it taught me was to look at Earth as a planet
83
210000
3000
Nhưng nó đã dạy tôi nhìn Trái Đất
như một hành tinh
như một hành tinh
03:51
with external eyes, not just as our home.
84
213000
3000
với mắt nhìn từ bên ngoài, không chỉ là
ngôi nhà của chúng ta.
ngôi nhà của chúng ta.
03:54
And that is a wonderful stepping away in perspective,
85
216000
4000
Và đó là sự tiến bộ tuyệt vời về
mặt nhận thức,
mặt nhận thức,
03:58
to try to then think about the way
86
220000
2000
để cố nghĩ về cách
04:00
our planet behaves, as a planet,
87
222000
3000
hành tinh chúng ta xử sự,
như một hành tinh
như một hành tinh
04:03
and with the life that's on it.
88
225000
2000
với sự sống trên hành tinh ấy.
04:05
And all of this seems to me to be
89
227000
3000
Và đối với tôi, tất cả là
04:08
a salient point in history.
90
230000
2000
một điểm nổi bật trong lịch sử.
04:10
We're getting ready to begin to go
91
232000
2000
Chúng tôi đang sẵn sàng để bắt đầu
04:12
through the process of leaving our planet of origin
92
234000
3000
đi qua tiến trình rời khỏi hành tinh
nơi chúng ta ra đời
nơi chúng ta ra đời
04:15
and out into the wider solar system and beyond.
93
237000
3000
và đi vào hệ mặt trời rộng lớn
phía trên kia.
phía trên kia.
04:19
So, back to Mars.
94
241000
2000
Vậy, hãy quay trở lại với sao Hỏa.
04:21
How hard is it going to be to find life on Mars?
95
243000
2000
Tìm ra sự sống trên sao Hỏa khó thế nào?
04:23
Well, sometimes it's really very hard for us to find each other,
96
245000
2000
Đôi khi khó để tìm ra một người
04:25
even on this planet.
97
247000
2000
kể cả ở trên hành tinh này.
04:27
So, finding life on another planet
98
249000
2000
Tìm được sự sống ở trên một hành tinh khác
04:29
is a non-trivial occupation
99
251000
2000
là một công việc không tầm thường chút nào
04:31
and we spend a lot of time trying to think about that.
100
253000
3000
và chúng tôi mất rất nhiều thời gian
nghĩ về điều đó.
nghĩ về điều đó.
04:34
Whether or not you think it's likely to be successful
101
256000
2000
Khả năng thành công có hay không
04:36
sort of depends on what you think about
102
258000
2000
tùy thuộc vào bạn nghĩ gì về
04:38
the chances of life in the universe.
103
260000
2000
khả năng có sự sống trong vũ trụ.
04:40
I think, myself,
104
262000
2000
Bản thân tôi nghĩ rằng,
04:42
that life is a natural outgrowth
105
264000
3000
sự sống là kết quả tự nhiên
04:45
of the increasing complexification of matter over time.
106
267000
3000
của sự phức hóa vật chất ngày càng tăng
theo thời gian.
theo thời gian.
04:48
So, you start with the Big Bang and you get hydrogen,
107
270000
2000
Bắt đầu từ Vụ nổ lớn, ta có hydro,
04:50
and then you get helium, and then you get more complicated stuff,
108
272000
2000
rồi có Heli, rồi nhiều chất phức tạp hơn
04:52
and you get planets forming --
109
274000
2000
và các hành tinh hình thành --
04:54
and life is a common, planetary-based phenomenon, in my view.
110
276000
4000
theo tôi, sự sống là một hiện tượng phổ
biến dựa trên các hành tinh.
biến dựa trên các hành tinh.
04:58
Certainly, in the last 15 years,
111
280000
2000
Chắc chắn, trong vòng 15 năm trở lại đây,
05:00
we've seen increasing numbers of planets
112
282000
3000
chúng ta đã nhìn thấy ngày càng nhiều
hành tinh
hành tinh
05:03
outside of our solar system being confirmed,
113
285000
3000
được xác định ngoài hệ mặt trời
05:06
and just last month, a couple of weeks ago,
114
288000
3000
và chỉ trong tháng trước, hai tuần trước,
05:09
a planet in the size-class of Earth
115
291000
2000
một hành tinh có kích thước cỡ Trái Đất
05:11
has actually been found.
116
293000
2000
đã thực sự được tìm thấy.
05:13
And so this is very exciting news.
117
295000
2000
Và đây là một tin hết sức lý thú.
05:15
So, my first bold prediction is that,
118
297000
2000
Dự đoán chắc chắn đầu tiên của tôi là,
05:17
is that in the universe, life is going to be everywhere.
119
299000
3000
trong vũ trụ, sự sống đang diễn ra
khắp mọi nơi.
khắp mọi nơi.
05:20
It's going to be everywhere we look --
120
302000
2000
Sự sống đang ở khắp nơi chúng ta nhìn thấy
05:22
where there are planetary systems that can possibly support it.
121
304000
3000
nơi có những hệ thống hành tinh
có thể hỗ trợ cho sự sống.
có thể hỗ trợ cho sự sống.
05:25
And those planetary systems are going to be very common.
122
307000
3000
Và những hệ thống hành tinh này
sẽ trở nên rất phổ biến.
sẽ trở nên rất phổ biến.
05:28
So, what about life on Mars?
123
310000
2000
Thế còn, sự sống trên sao Hỏa thì sao?
05:30
Well, if somebody had asked me about a dozen years ago
124
312000
2000
Nếu khoảng 12 năm trước
ai đó hỏi tôi rằng
ai đó hỏi tôi rằng
05:32
what I thought the chances of life on Mars would be,
125
314000
3000
tôi nghĩ gì về khả năng có sự sống
trên sao Hỏa
trên sao Hỏa
05:35
I would've probably said, a couple of percent.
126
317000
3000
tôi có thể sẽ trả lời rằng khoảng 2%
05:38
And even that was considered outrageous at the time.
127
320000
3000
Và thậm chí điều đó bị coi là kỳ quặc
vào lúc bấy giờ.
vào lúc bấy giờ.
05:41
I was once sneeringly introduced
128
323000
2000
Tôi đã từng bị chế giễu
05:43
by a former NASA official,
129
325000
2000
bởi một cựu nhân viên Nasa
05:45
as the only person on the planet
130
327000
2000
rằng tôi là người duy nhất trên trái đất
05:47
who still thought there was life on Mars.
131
329000
2000
vẫn tin rằng có sự sống trên sao Hỏa.
05:49
Of course, that official is now dead, and I'm not,
132
331000
2000
Người nhân viên đó đã mất,còn tôi thì chưa
05:51
so there's a certain amount of glory
133
333000
3000
vậy nên chắc chắn có sự vinh dự
05:54
in outliving your adversaries.
134
336000
2000
trong việc sống lâu hơn đối thủ của mình.
05:56
But things have changed greatly
135
338000
2000
Nhưng mọi thứ đã thay đổi rất nhiều
05:58
over the last dozen years.
136
340000
2000
trong 12 năm qua.
06:01
And the reason that they have changed
137
343000
2000
Và lí do cho sự thay đổi này
06:03
is because we now have new information.
138
345000
2000
là bởi giờ đã có thêm những thông tin mới.
06:05
The amazing Pathfinder mission that went in '97,
139
347000
3000
Nhiệm vụ Pathfinder năm 1997,
06:08
and the MER Rover missions
140
350000
2000
các nhiệm vụ MER Rove
06:10
that are on Mars as we speak now
141
352000
2000
trên sao hỏa như chúng ta gọi ngày nay
06:12
and the European Space Agency's Mars Express,
142
354000
3000
và tàu Mars Express của Cơ quan vũ trụ
Châu Âu
Châu Âu
06:15
has taught us a number of amazing things.
143
357000
2000
đã cho ta thấy điều vô cùng tuyệt vời.
06:17
There is sub-surface ice on that planet.
144
359000
3000
Có một lớp băng mỏng trên bề mặt
hành tinh này.
hành tinh này.
06:20
And so where there is water,
145
362000
2000
Và nơi nào có nước,
06:22
there is a very high chance of our kind of life.
146
364000
2000
nơi đó nhiều khả năng sẽ tồn tại sự sống
06:24
There's clearly sedimentary rocks all over the place –
147
366000
2000
Đá trầm tích có ở khắp hành tinh
06:26
one of the landers is sitting in the middle of an ancient seabed,
148
368000
3000
một trong số những tầng đất nằm giữa
tầng đại dương cổ
tầng đại dương cổ
06:29
and there are these amazing structures called blueberries,
149
371000
4000
có nhiều cấu trúc đáng ngạc nhiên
được gọi là Cây việt quất
được gọi là Cây việt quất
06:33
which are these little, rocky concretions
150
375000
2000
những cái này còn rất ít, và bê tông đá
06:35
that we are busy making biologically
151
377000
2000
mà ta đang tạo nên theo cách sinh học
06:37
in my lab right now.
152
379000
2000
trong phòng thí nghiệm của tôi bây giờ
06:39
So, with all of these things put together,
153
381000
2000
Đặt tất cả những thứ này lại với nhau
06:41
I think that the chances of life
154
383000
2000
Tôi nghĩ đó là dấu hiệu của sự sống
06:43
are much greater than I would've ever thought.
155
385000
2000
đang dần rõ ràng hơn tôi từng nghĩ
06:45
I think that the chance of life having arisen on Mars, sometime in its past,
156
387000
4000
Tôi cho là cơ hội có sự sống trên sao Hỏa,
trong quá khứ,
trong quá khứ,
06:49
is maybe one in four to maybe even half and half.
157
391000
3000
có lẽ là khoảng 25% đến 50%
06:52
So this is a very bold statement.
158
394000
2000
Vậy thì đây là một kết luận rất táo bạo
06:54
I think it's there, and I think we need
159
396000
2000
Tôi nghĩ là nó luôn ở đấy, chúng ta cần
06:56
to go look for it, and I think it's underground.
160
398000
2000
đi tìm nó, có thể ở dưới lòng đất
06:58
So the game's afoot, and this is the game that we play in astro-biology.
161
400000
4000
Giống như một trò chơi đã lên kế hoạch,
và đây là trò chơi của sinh vật học vũ trụ
và đây là trò chơi của sinh vật học vũ trụ
07:02
How do you try to get a handle on extraterrestrial life?
162
404000
3000
Làm thế nào để bạn hiểu rõ về sự sống
ngoài hành tinh?
ngoài hành tinh?
07:05
How do you plan to look for it?
163
407000
2000
Bạn có kế hoạch tiềm kiếm nó như thế nào?
07:07
How do you know it when you find it?
164
409000
2000
Sao bạn nhận biết là bạn đã tìm được?
07:09
Because if it's big and obvious, we would've already found it --
165
411000
2000
Nếu nó lớn, chúng ta đã tìm được nó rồi
07:11
it would've already bitten us on the foot, and it hasn't.
166
413000
3000
nó đã theo sát chúng ta rồi, nhưng không.
07:14
So, we know that it's probably quite cryptic.
167
416000
2000
Ví vậy ta biết nó rất bí ẩn
07:16
Very critically, how do we protect it,
168
418000
2000
Quan trọng là làm sao để bảo vệ nó
07:18
if we find it, and not contaminate it?
169
420000
3000
nếu chúng ta tìm được, cũng như
không hủy hoại nó
không hủy hoại nó
07:21
And also, even perhaps more critically, because
170
423000
3000
Và có lẽ cũng quan trọng hơn, vì
07:24
this is the only home planet we have,
171
426000
2000
Trái đất là ngôi nhà duy nhất mà ta có,
07:26
how do we protect us from it, while we study it?
172
428000
3000
làm sao để ta bảo vệ chính mình
khi nghiên cứu về nó?
khi nghiên cứu về nó?
07:30
So why might it be hard to find?
173
432000
2000
Vậy tại sao chúng lại khó tìm đến thế?
07:32
Well, it's probably microscopic, and it's never easy
174
434000
2000
Có thể nó siêu nhỏ, và không dễ dàng
07:34
to study microscopic things,
175
436000
2000
để nghiên cứu những thứ siêu nhỏ,
07:36
although the amazing tools that we now have to do that
176
438000
3000
Mặc dù bây giờ ta có những thiết bị
tân tiến
tân tiến
07:39
allow us to study things in much greater depth,
177
441000
2000
để nghiên cứu ở mức độ chuyên sâu hơn,
07:41
at much smaller scales than ever before.
178
443000
3000
với quy mô nhỏ hơn bao giờ hết.
07:44
But it's probably hiding, because if you are out
179
446000
3000
Nhưng nó vẫn đang ẩn nấp, vì nếu nó ra
ngoài kiếm thức ăn
ngoài kiếm thức ăn
07:47
sequestering resources from your environment, that makes you yummy,
180
449000
3000
nó sẽ trở thành miếng mồi ngon
07:50
and other things might want to eat you, or consume you.
181
452000
2000
để loài vật khác ăn tươi, nuốt sống.
07:52
And so, there's a game of predator-prey
182
454000
3000
Và vì thế, đây là một trò chơi giữa
kẻ săn mồi và con mồi
kẻ săn mồi và con mồi
07:55
that's going to be, essentially, universal, really,
183
457000
5000
Thật sự thì nó cần thiết phải như thế
08:00
in any kind of biological system.
184
462000
2000
trong bất kỳ hệ thống sinh học nào.
08:02
It also may be very, very different in its fundamental properties –
185
464000
3000
Nó cũng cực kì khác ở những
đặc điểm quan trọng
đặc điểm quan trọng
08:05
its chemistry, or its size.
186
467000
2000
như là thành phần hóa học, hoặc kích thước
08:07
We say small, but what does that mean?
187
469000
2000
Có thể nó nhỏ, nhưng nhỏ như thế nào ?
08:09
Is it virus-sized? Is it smaller than that?
188
471000
2000
Nhỏ như vi-rút? Hay là nhỏ hơn nữa?
08:11
Is it bigger than the biggest bacterium? We don't know.
189
473000
2000
Lớn hơn vì khuẩn lớn nhất? Ta không biết.
08:13
And speed of activity, which is something that we face
190
475000
3000
Và về tốc độ hoạt động, là điều mà
chúng ta gặp
chúng ta gặp
08:16
in our work with sub-surface organisms,
191
478000
2000
trong nghiên cứu sinh vật dưới lòng đất
08:18
because they grow very, very slowly.
192
480000
2000
vì chúng phát triển rất chậm
08:20
If I were to take a swab off your teeth
193
482000
3000
Nếu tôi lấy một miếng gạc khỏi
răng của bạn
răng của bạn
08:23
and plate it on a Petri plate,
194
485000
2000
và phủ nó lên một đĩa Petri
08:25
within about four or five hours, I would have to see growth.
195
487000
3000
trong vòng 4 hoặc 5 phút, tôi sẽ
phải thấy sự nảy nở
phải thấy sự nảy nở
08:28
But the organisms that we work with,
196
490000
2000
Nhưng những sinh vật mà tôi nghiên cứu
08:30
from the sub-surface of Earth,
197
492000
1000
dưới bề mặt Trái đất
08:31
very often it's months -- and in many cases, years --
198
493000
3000
trong nhiều tháng và nhiều năm
08:34
before we see any growth whatsoever.
199
496000
2000
trước khi thấy bất kí sự phát triển nào.
08:36
So they are, intrinsically, a slower life-form.
200
498000
3000
Vì vậy về bản chất, chúng là những
dạng sống chậm
dạng sống chậm
08:39
But the real issue is that we are guided by
201
501000
3000
Nhưng vấn đề thật sự là ta đang bị dẫn dắt
08:42
our limited experience,
202
504000
2000
bởi những kinh nghiệm hạn chế,
08:44
and until we can think out of the box of our cranium and what we know,
203
506000
4000
và cho tới khi có thể nghĩ một cách
sáng tạo hơn
sáng tạo hơn
08:48
then we can't recognize what to look for,
204
510000
2000
ta vẫn không thể biết đang tìm kiếm gì
08:50
or how to plan for it.
205
512000
2000
hoặc làm thế nào để chuẩn bị cho nó
08:53
So, perspective is everything
206
515000
2000
Vì vậy, tưởng tượng là tất cả ta có
08:55
and, because of the history that I've just briefly talked to you about,
207
517000
3000
và vì lịch sử tôi vừa mới nói
08:58
I have learned to think about Earth
208
520000
2000
tôi đã học cách nghĩ về Trái đất
09:00
as an extraterrestrial planet.
209
522000
2000
như một hành tinh khác có sự sống.
09:02
And this has been invaluable in our approach to try to study these things.
210
524000
4000
Và đây là những trải nghiệm vô giá.
09:06
This is my favorite game on airplanes:
211
528000
2000
Đây là trò chơi tôi thích trên máy bay
09:08
where you're in an airplane and you look out the window,
212
530000
2000
qua cửa sổ máy bay bạn thấy
09:10
you see the horizon.
213
532000
1000
đường chân trời.
09:11
I always turn my head on the side,
214
533000
2000
Tôi luôn luôn quay đầu về phía đó
09:13
and that simple change makes me go from
215
535000
3000
và sự thay đổi đơn giản đó khiến tôi
09:16
seeing this planet as home,
216
538000
2000
không nhìn Trái đất như mái nhà,
09:18
to seeing it as a planet.
217
540000
2000
mà xem nó như một hành tinh thực thụ.
09:20
It's a very simple trick, and I never fail to do it
218
542000
2000
Tôi chưa bao giờ chán
09:22
when I'm sitting in a window seat.
219
544000
2000
việc đó khi ngồi gần cửa sổ
09:24
Well, this is what we apply to our work.
220
546000
2000
Đó là cách chúng tôi áp dụng vào công việc
09:26
This shows one of the most extreme caves that we work in.
221
548000
3000
Một trong những hang động
khắc nghiệt nhất chúng tôi nghiên cứu
khắc nghiệt nhất chúng tôi nghiên cứu
09:29
This is Cueva de Villa Luz in Tabasco, in Mexico,
222
551000
4000
Đó là hang động Cueva de Villa in
Tabasco, ở Mexico,
Tabasco, ở Mexico,
09:33
and this cave is saturated with sulfuric acid.
223
555000
3000
và nó chứa đầy H2SO4
09:36
There is tremendous amounts of hydrogen sulfide
224
558000
2000
Một lượng lớn khí H2S
09:38
coming into this cave from volcanic sources
225
560000
3000
tràn vào hang từ núi lửa
09:41
and from the breakdown of evaporite --
226
563000
2000
và từ sự phá hủy địa chất
09:43
minerals below the carbonates in which this cave is formed --
227
565000
4000
khoáng chất trong đá vôi tạo nên hang động
09:47
and it is a completely hostile environment for us.
228
569000
2000
và nó khắc nghiệt với chúng tôi.
09:49
We have to go in with protective suits and breathing gear,
229
571000
4000
Chúng tôi phải đi với đồ bảo hộ và ống thở
09:53
and 30 parts per million of H2S will kill you.
230
575000
5000
và chỉ 0.003% H2S cũng đủ để giết bạn rồi.
09:58
This is regularly several hundred parts per million.
231
580000
2000
Tỉ lệ là khoảng vài trăm trên một triệu.
10:00
So, it's a very hazardous environment,
232
582000
2000
Vì thế, đó là môi trường cực kì độc hại,
10:02
with CO as well, and many other gases.
233
584000
2000
với khí CO và cũng như nhiều khí khác.
10:04
These extreme physical and chemical parameters
234
586000
3000
Những yếu tố vật lí và hóa học
khắc nghiệt này
khắc nghiệt này
10:07
make the biology that grows in these places very special.
235
589000
4000
đã làm cho sinh giới ở đây rất đặc biệt.
10:11
Because contrary to what you might think, this is not devoid of life.
236
593000
3000
Khác với bạn nghĩ, nó không thiếu sự sống
10:14
This is one of the richest caves
237
596000
2000
Đây là một trong các động đa dạng nhất
10:16
that we have found on the planet, anywhere.
238
598000
2000
mà chúng tôi tìm thấy trên hành tinh này.
10:18
It's bursting with life.
239
600000
2000
Đó là sự bùng nổ sự sống
10:20
The extremes on Earth are interesting in their own right,
240
602000
2000
Sự khắc nghiệt trên Trái đất rất thú vị
10:22
but one of the reasons that we're interested in them
241
604000
2000
nhưng lí do mà tôi quan tâm đến chúng
10:24
is because they represent, really,
242
606000
2000
thật sự vì chúng đại diện cho
10:26
the average conditions that we may expect on other planets.
243
608000
3000
điều kiện có thể thấy trên hành tinh khác
10:29
So, this is part of the ability that we have,
244
611000
2000
Vì vậy, trong một phần khả năng của mình,
10:31
to try to stretch our imagination,
245
613000
2000
chúng tôi cố gắng mở rộng trí tưởng tượng
10:33
in terms of what we may find in the future.
246
615000
3000
dù ta phát hiện được gì trong tương lai.
10:36
There's so much life in this cave,
247
618000
2000
Có rất nhiều sự sống trong hang động,
10:38
and I can't even begin
248
620000
2000
và tôi thậm chí không thể bắt đầu
10:40
to scratch the surface of it with you.
249
622000
2000
giải thích với các bạn.
10:42
But one of the most famous objects out of this
250
624000
2000
Có một vật thể nổi tiếng hơn cả
10:44
are what we call Snottites, for obvious reasons.
251
626000
3000
chúng tôi gọi là Snottites.
10:47
This stuff looks like what comes out of your two-year-old's nose when he has a cold.
252
629000
4000
Nó giống như nước mũi của cậu bé
hai tuổi khi bị cảm.
hai tuổi khi bị cảm.
10:51
And this is produced by bacteria who are actually
253
633000
3000
Và chất này được tạo ra bởi vi khuẩn mà
10:54
making more sulfuric acid,
254
636000
2000
làm hàm lượng H2SO4 tăng cao,
10:56
and living at pHs right around zero.
255
638000
3000
sống ở vùng có độ pH dao động quanh mức 0.
10:59
And so, this stuff is like battery acid.
256
641000
2000
Giống như dung dịch điện phân.
11:01
And yet, everything in this cave has adapted to it.
257
643000
3000
Mọi thứ ở đây đã quen với điều đó.
11:04
In fact, there's so much energy available
258
646000
2000
Có nhiều nguồn năng lượng sẵn có
11:06
for biology in this cave,
259
648000
2000
cung cấp cho sinh vật
11:08
that there's actually a huge number of cavefish.
260
650000
2000
ở đây có một lượng lớn cá
11:10
And the local Zoque Indians
261
652000
2000
Và những người thổ dân châu Mỹ
11:12
harvest this twice a year,
262
654000
2000
thu hoạch cá hai lần một năm,
11:14
as part of their Easter week celebration and Holy Week celebration.
263
656000
2000
như tuần lễ Phục Sinh và tuần lễ Thánh.
11:16
This is very unusual for caves.
264
658000
2000
Đây là một điều rất đặc biệt ở hạng này.
11:18
In some of the other amazing caves that we work in --
265
660000
3000
trong vài hang động mà chúng tôi
nghiên cứu
nghiên cứu
11:21
this is in Lechuguilla cave in New Mexico near Carlsbad,
266
663000
4000
nằm trong hang Lechuguilla ở
New Mexico gần Carlsbad,
New Mexico gần Carlsbad,
11:25
and this is one of the most famous caves in the world.
267
667000
3000
đây là hang động nổi tiếng nhất thế giới.
11:28
It's 115 miles of mapped passage,
268
670000
2000
Lối đi dài 115 dặm được vạch ra,
11:30
it's pristine, it has no natural opening
269
672000
3000
nó nguyên sơ, chưa được khám phá
11:33
and it's a gigantic biological,
270
675000
2000
và nó là một phòng thí nghiệm sinh học,
11:35
geo-microbiological laboratory.
271
677000
2000
địa chất vi sinh khổng lồ.
11:38
In this cave, great areas are covered by
272
680000
3000
Trong hang này, nhiều nơi được bao phủ bởi
11:41
this reddish material that you see here,
273
683000
2000
vật chất có màu đỏ mà bạn thấy ở đây,
11:43
and also these enormous crystals
274
685000
2000
và cũng có nhiều tinh thể
11:45
of selenite that you can see dangling down.
275
687000
2000
khoáng chất mà bạn có thể thấy
11:47
This stuff is produced biologically.
276
689000
3000
Chất này được sản sinh ra bởi các sinh vật
11:50
This is the breakdown product of the bedrock,
277
692000
3000
Là thứ còn lại ở các tầng đá
11:53
that organisms are busy munching their way through.
278
695000
3000
sau khi các sinh vật trệu trạo nhai qua.
11:56
They take iron and manganese minerals
279
698000
3000
Chúng ăn sắt và man-gan
11:59
within the bedrock and they oxidize them.
280
701000
2000
trong các tầng đá và ôxi hóa chúng
12:01
And every time they do that, they get a tiny little packet of energy.
281
703000
4000
Mỗi lần chúng làm thế, chúng lại có được
chút ít năng lượng
chút ít năng lượng
12:05
And that tiny little packet of energy is what they use, then,
282
707000
3000
Và chút năng lượng đó được dùng
12:08
to run their life processes.
283
710000
2000
để chúng duy trì sự sống
12:10
Interestingly enough, they also do this
284
712000
2000
Thú vị là, chúng cũng làm thế
12:12
with uranium and chromium, and various other toxic metals.
285
714000
3000
với urani và crom và nhiều chất độc khác
12:15
And so, the obvious avenue
286
717000
3000
Và những đại lộ
12:18
for bio-remediation
287
720000
2000
do sinh vật kiến tạo
12:20
comes from organisms like this.
288
722000
2000
từ đây mà ra
12:22
These organisms we now bring into the lab,
289
724000
2000
Sinh vật này được mang về phòng thí nghiệm
12:24
and you can see some of them growing on Petri plates,
290
726000
2000
và sinh sôi trên các đĩa Petri
12:26
and get them to reproduce the precise biominerals
291
728000
3000
và lại sản xuất ra những chất sinh học
12:29
that we find on the walls of these caves.
292
731000
2000
mà ta tìm thấy trên tường các hang động
12:31
So, these are signals that they leave in the rock record.
293
733000
3000
Đây là dấu hiệu chúng để lại trên đá
12:34
Well, even in basalt surfaces in lava-tube caves,
294
736000
3000
Cả ở bề mặt bazan của hang động dung nham
12:37
which are a by-product of volcanic activity,
295
739000
2000
do núi lửa hoạt động tạo nên
12:39
we find these walls totally covered,
296
741000
2000
ta thấy các bức tường được bao phủ bởi
12:41
in many cases,
297
743000
2000
trong nhiều trường hợp,
12:43
by these beautiful, glistening silver walls,
298
745000
2000
các bức tường bạc lấp lánh tuyệt đẹp
12:45
or shiny pink or shiny red or shiny gold.
299
747000
3000
hoặc hồng, đỏ, vàng sáng chói
12:48
And these are mineral deposits
300
750000
2000
Và lớp khoáng chất này
12:50
that are also made by bacteria.
301
752000
2000
được tạo nên bởi vi khuẩn
12:52
And you can see in these central images here,
302
754000
2000
Các bạn có thể thấy các hình ảnh ở đây
12:54
scanning electron micrographs of some of these guys --
303
756000
3000
quét những electron cực nhỏ
12:57
these are gardens of these bacteria.
304
759000
2000
chúng là cụm những vi khuẩn
12:59
One of the interesting things about these particular guys
305
761000
3000
Một điều thú vị về chúng
13:02
is that they're in the actinomycete
306
764000
2000
chúng thuộc nhóm actinomycete
13:04
and streptomycete groups of the bacteria,
307
766000
2000
và nhóm streptomycete
13:06
which is where we get most of our antibiotics.
308
768000
2000
là loại ta dùng để điều chế
kháng sinh
kháng sinh
13:09
The sub-surface of Earth
309
771000
2000
Dưới lòng đất của Trái Đất
13:11
contains a vast biodiversity.
310
773000
2000
bao gồm một sự đa dạng sinh học rất lớn
13:13
And these organisms,
311
775000
2000
Và những sinh vật này,
13:15
because they're very separate from the surface,
312
777000
2000
vì chúng tách biệt với mặt đất
13:17
make a vast array of novel compounds.
313
779000
4000
tạo nên một loạt các hợp chất khác lạ
13:21
And so, the potential for exploiting this
314
783000
2000
Cho nên, tiềm năng khai thác của chúng
13:23
for pharmaceutical and industrial chemical uses
315
785000
3000
cho ngành dược học và hóa chất
13:26
is completely untapped,
316
788000
2000
vẫn chưa được khai thác
13:28
but probably exceeds most of the rest
317
790000
2000
nhưng có thể vượt qua phần lớn
13:30
of the biodiversity of the planet.
318
792000
2000
sự đa dạng sinh học của hành tinh
13:32
So, lava-tube caves--
319
794000
2000
Nên, các hang động dung nham
13:34
I've just told you about organisms that live here on this planet.
320
796000
3000
các sinh vật sống ở đó trên các hành tinh
khác
khác
13:37
We know that on Mars and the Moon
321
799000
2000
Ta biết rằng trên Sao Hỏa và Mặt Trăng
13:39
there are tons of these structures.
322
801000
2000
có hàng ngàn dạng sinh vật như thế
13:41
We can see them.
323
803000
1000
Ta có thể thấy chúng
13:42
On the left you can see a lava tube forming
324
804000
2000
Bên trái, bạn thấy một khe dung nham
từ
từ
13:44
at a recent eruption -- Mount Etna in Sicily --
325
806000
3000
vụ phun trào mới đây,Mount Etna ở Sicily
13:47
and this is the way these tubes form.
326
809000
2000
đó là cách động dung nham được tạo thành
13:49
And when they hollow out,
327
811000
1000
Và khi chúng rỗng
13:50
then they become habitats for organisms.
328
812000
2000
chúng thành nhà cho các sinh vật
13:53
These are all over the planet Mars,
329
815000
2000
Có rất nhiều hang như thế ở Sao Hỏa
13:55
and we're busy cataloguing them now.
330
817000
2000
chúng tôi đang phân loại chúng
13:57
And so, there's very interesting cave real estate
331
819000
2000
Chúng là những hang động kì thú
13:59
on Mars, at least of that type.
332
821000
3000
trên Sao Hỏa
14:02
In order to access
333
824000
2000
Để tiếp cận
14:04
these sub-surface environments that we're interested in,
334
826000
3000
những bề mặt này
14:07
we're very interested in developing the tools to do this.
335
829000
3000
chúng tôi thiết kế dụng cụ đặc biệt
14:10
You know, it's not easy to get into these caves.
336
832000
2000
Không dễ vào trong các động này
14:12
It requires crawling, climbing,
337
834000
2000
Cần phải bò, trèo,
14:14
rope-work, technical rope-work
338
836000
3000
dùng dây thừng với kĩ thuật tốt
14:17
and many other complex human motions
339
839000
4000
và những cử động phức tạp
14:21
in order to access these.
340
843000
2000
để vào trong
14:23
We face the problem of, how can we do this robotically?
341
845000
3000
Vấn đề là làm sao robot có thể làm thế?
14:26
Why would we want to do it robotically?
342
848000
2000
Tại sao lại là robot?
14:28
Well, we're going to be sending
343
850000
2000
Vì chúng tôi sẽ gửi
14:30
robotic missions to Mars
344
852000
2000
robot tới Sao Hỏa làm nhiệm vụ
14:32
long in advance of human missions.
345
854000
2000
trước khi có thể đưa con người đến được đó
14:34
And then, secondly, getting back to that earlier point that I made
346
856000
3000
Quay lại điều tôi đã nói lúc trước
14:37
about the preciousness of any life that we may find
347
859000
4000
về sự quý giá của cuộc sống
14:41
on Mars, we don't want to contaminate it.
348
863000
2000
trên Sao Hỏa, ta không muốn hủy hoại nó
14:43
And one of the best ways to study something without contaminating it
349
865000
3000
Và cách tốt nhất để nghiên cứu
14:46
is to have an intermediary.
350
868000
2000
là có một trung gian
14:48
And in this case, we're imagining
351
870000
2000
Trường hợp này, chúng tôi tưởng tượng
14:50
intermediary robotic devices
352
872000
2000
một dụng cụ robot trung gian
14:52
that can actually do some of that
353
874000
2000
thực sự có thể làm một vài
14:54
front-end work for us,
354
876000
2000
công việc cho chúng ta
14:56
to protect any potential life that we find.
355
878000
2000
để bảo vệ bất kì sự sống nào ta tìm thấy
14:58
I'm not going to go through all of these projects now,
356
880000
3000
Tôi không nói về tất cả các dự án đó
lúc này
lúc này
15:01
but we're involved in about half-a-dozen robotic development projects,
357
883000
3000
chúng ta sẽ chỉ nói về 5,6 dự án
phát triển robot
phát triển robot
15:04
in collaboration with a number of different groups.
358
886000
3000
hợp tác với một số nhóm khác nhau
15:07
I want to talk specifically about the
359
889000
2000
Tôi muốn nhấn mạnh về
15:09
array that you see on the top.
360
891000
2000
thứ bạn thấy ở trên
15:11
These are hopping microbot swarms.
361
893000
3000
Đó là một đàn robot nhảy lò cò
15:14
I'm working on this with the Field and Space Robotics Laboratory
362
896000
2000
Được làm ở Phòng thí nghiệm
RobotKhông gian
RobotKhông gian
15:16
and my friend Steve Dubowsky at MIT,
363
898000
3000
với bạn tôi là Steve Dubowsky ở MIT,
15:19
and we have come up with the idea
364
901000
2000
chúng tôi nghĩ ra ý tưởng
15:21
of having little, jumping bean-like
365
903000
3000
có một con robot nhỏ
15:24
robots
366
906000
2000
nhảy như hạt đậu
15:26
that are propelled by artificial muscle,
367
908000
3000
hoạt động nhờ cơ nhân tạo
15:29
which is one of the Dubowsky Lab's specialties --
368
911000
3000
một trong những sản phẩm đặc biệt của
Phòng thí nghiệmDubowsky
Phòng thí nghiệmDubowsky
15:32
are the EPAMs, or artificial muscles.
369
914000
2000
đó là EPAMs, hoặc cơ nhân tạo
15:34
And these allow them to hop.
370
916000
2000
Cơ giúp robot nhảy
15:36
They behave with
371
918000
2000
Và hành xử
15:38
a swarm behavior,
372
920000
2000
theo đàn
15:40
where they relate to each other,
373
922000
2000
chúng liên hệ với nhau
15:42
modeled after insect swarm behavior,
374
924000
2000
như một đàn côn trùng
15:44
and they could be made very numerous.
375
926000
3000
và có thể sản xuất lượng lớn robot này
15:47
And so, one can send a thousand of them,
376
929000
2000
Và ta có thể gửi một nghìn con
15:49
as you can see in this upper left-hand picture,
377
931000
3000
như các bạn thấy ở bức ảnh bên trái
phía trên
phía trên
15:52
a thousand of them could fit into the payload bay
378
934000
3000
một nghìn con có thể vừa khoang chứa
15:55
that was used for one of the current MER Rovers.
379
937000
3000
của phi thuyền MER
15:58
And these little guys -- you could lose many of them.
380
940000
3000
Các anh bạn nhỏ bé này, có thể mất vài con
16:01
If you send a thousand of them,
381
943000
2000
Nếu bạn gửi một nghìn con
16:03
you could probably get rid of 90 percent of them and still have a mission.
382
945000
2000
có thể mất 90% mà vẫn hoàn thành nhiệm vụ
16:05
And so, that allows you the flexibility
383
947000
3000
Và nó cho phép bạn sự linh hoạt
16:08
to go into very challenging terrain
384
950000
3000
để đến những nơi thử thách
16:11
and actually make your way where you want to go.
385
953000
2000
và có thể tìm đường tới nơi bạn muốn đến
16:13
Now, to wrap this up, I want to talk for two seconds
386
955000
3000
Tóm lại, tôi muốn nói trong 2 giây về
16:16
about caves and the human expansion beyond Earth
387
958000
3000
hang động và sự bành trướng của con người
ra ngoài Trái Đất
ra ngoài Trái Đất
16:19
as a natural outgrowth of the work that we do in caves.
388
961000
3000
như những gì ta làm với các hang động
16:22
It occurred to us a number of years ago
389
964000
2000
Nó xảy ra từ nhiều năm trước
16:24
that caves have many properties
390
966000
2000
những hang động đó có nhiều tài nguyên
16:26
that people have used
391
968000
2000
con người đã dùng
16:28
and other organisms have used as habitat in the past.
392
970000
2000
và các loài sinh vật dùng làm chỗ trú ẩn
16:30
And perhaps it's time we started to explore those,
393
972000
3000
Có thể giờ là lúc bắt đầu đi thám hiểm
16:34
in the context of future Mars and the Moon exploration.
394
976000
3000
Sao Hỏa và Mặt Trăng
16:37
So, we have just finished a NASA Institute for Advanced Concepts Phase II study,
395
979000
5000
Chúng tôi vừa hoàn thành dự án nghiên cứu
của giai đoạn II của NASA
của giai đoạn II của NASA
16:42
looking at the irreducible set of technologies
396
984000
2000
nhìn vào các công nghệ tối thiểu
16:44
that you would need in order to
397
986000
2000
ta cần để
16:46
actually allow people to inhabit lava tubes
398
988000
3000
sống ở trong các hang động dung nham
16:49
on the Moon or Mars.
399
991000
2000
trên Mặt Trăng và Sao Hỏa
16:51
It turns out to be a fairly simple and small list,
400
993000
3000
Hóa ra là một danh sách rất đơn giản
và ngắn gọn
và ngắn gọn
16:54
and we have gone
401
996000
2000
và chúng ta đã đi
16:56
in the relatively primitive technology direction.
402
998000
2000
theo hướng sử dụng kĩ thuật khá sơ khai
16:58
So, we're talking about things like inflatable liners
403
1000000
3000
Chúng ta đang nói về mọi thứ như thể
con tàu có thể bơm phồng
con tàu có thể bơm phồng
17:01
that can conform to the complex topological shape
404
1003000
3000
để thay đổi theo hình dạng phức tạp
17:04
on the inside of a cave,
405
1006000
2000
bên trong một cái hang
17:06
foamed-in-place airlocks to deal with this complex topology,
406
1008000
4000
nó phồng lên để có thể đương đầu với dạng
phức tạp này
phức tạp này
17:10
various ways of getting breathing gases
407
1012000
3000
có nhiều cách để có được khí để thở
17:13
made from the intrinsic materials of these bodies.
408
1015000
3000
làm từ những chất thực của các cơ thể này
17:16
And the future is there for us
409
1018000
2000
Đây là tương lai cho chúng ta
17:18
to use these lava-tube caves on Mars.
410
1020000
3000
dùng những hang động trên Sao Hỏa
17:21
And right now we're in caves, and we're doing science and recreation,
411
1023000
4000
Và giờ trong hang ta nghiên cứu và tái tạo
17:25
but I think in the future we'll be using them
412
1027000
2000
nhưng trong tương lai ta sẽ dùng nó
17:27
for habitat and science on these other bodies.
413
1029000
2000
để tạo môi trường sống và nghiên cứu
17:29
Now, my view of what the current status
414
1031000
3000
Ý kiến của tôi về tình hình hiện tại
17:32
of potential life on Mars is
415
1034000
2000
về sự sống trên Sao Hỏa
17:34
that it's probably been on the planet,
416
1036000
3000
có thể có trên hành tinh này
17:37
maybe one in two chances.
417
1039000
3000
cơ hội là 50/50
17:40
The question as to whether
418
1042000
3000
Câu hỏi đặt ra là liệu
17:43
there is life on Mars that is related to life on Earth
419
1045000
4000
sự sống ở Sao Hỏa có liên quan tới
Trái Đất
Trái Đất
17:47
has now been very muddied,
420
1049000
2000
điều đó còn chưa rõ
17:49
because we now know,
421
1051000
1000
vì giờ ta biết
17:50
from Mars meteorites that have made it to Earth,
422
1052000
3000
từ những thiên thạch Sao Hỏa
đã rơi xuống Trái Đất
đã rơi xuống Trái Đất
17:53
that there's material that can be exchanged between those two planets.
423
1055000
4000
vật chất có thể qua lại giữa hai hành tinh
17:57
One of the burning questions, of course, is
424
1059000
2000
Một trong những câu hỏi khó nhất
17:59
if we go there and find life in the sub-surface,
425
1061000
3000
là nếu ta đến đó và thấy có sự sống
18:02
as I fully expect that we will,
426
1064000
2000
như ta mong đợi ta là liệu đó
18:04
is that a second genesis of life?
427
1066000
2000
có là sự bắt đầu sự sống thứ hai?
18:06
Did life start here
428
1068000
2000
Liệu sự sống bắt đầu ở đây
18:08
and was it transported there?
429
1070000
2000
và được chuyển từ đến nơi kia?
18:10
Did it start there and get transported here?
430
1072000
3000
Hay sự sống bắt đầu nơi kia và được
chuyển tới đây?
chuyển tới đây?
18:13
This will be a fascinating puzzle as we go into the next half-century,
431
1075000
4000
Đó là câu hỏi hóc búa mà ta sẽ đi tìm câu
trả lời trong 50 năm tới
trả lời trong 50 năm tới
18:17
and where I expect that we will
432
1079000
2000
và tôi hi vọng ta có thể có
18:19
have more and more Mars missions to answer these questions.
433
1081000
3000
nhiều hơn các chuyến du hành tới Sao Hỏa
để trả lời câu hỏi đó
để trả lời câu hỏi đó
Cảm ơn.
18:22
Thank you.
434
1084000
2000
ABOUT THE SPEAKER
Penelope Boston - Cave scientistPenelope Boston studies caves and karst formations, and the special biology that lives in them -- both here on Earth and possibly on other planets.
Why you should listen
Penelope Boston is fascinated by caves -- secret, mineral environments that shelter mysteries in beguiling darkness and stillness. She's spent most of her career studying caves and karst formations (karst is a formation where a bedrock, such as limestone, is eaten away by water to form underground voids), and is the cofounder of the new National Cave and Karst Research Institute, based in New Mexico.
Deep inside caves, there's a biology that is like no other on Earth, protected from surface stress and dependent on cave conditions for its survival. As part of her work with caves, Boston studies this life -- and has made the very sensible suggestion that, if odd forms of life lie quietly undiscovered in Earth's caves, there's a good chance it might also have arisen in caves and karst on other planets. Now, she's working on some new ways to look for it
Penelope Boston | Speaker | TED.com