ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Zittrain - Net watchdog
Jonathan Zittrain wants to make sure the electronic frontier stays open -- and he's looking to the Internet's millions of users for its salvation.

Why you should listen

The increasing proliferation of "tethered" devices, from iPhones to Xboxes, is only one of countless threats to the freewheeling Internet as we know it. There's also spam, malware, misguided legislation and a drift away from what Internet law expert Jonathan Zittrain calls "generativity" -- a system's receptivity to unanticipated (and innovative) change instigated by myriad users.

Harvard law professor Zittrain, as an investigator for the OpenNet initiative and co-founder of Harvard's Berkman Center for Internet and Society, has long studied the legal, technological and world-shaking aspects of quickly morphing virtual terrains. He performed the first large-scale tests of Internet filtering in China and Saudi Arabia in 2002. His initiatives include projects to fight malware (StopBadware) and ChillingEffects, a site designed to support open content by tracking legal threats to individual users.

More profile about the speaker
Jonathan Zittrain | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

Jonathan Zittrain: The Web as random acts of kindness

Jonathan Zittrain: Web cũng giống như những việc tốt ngẫu nhiên

Filmed:
934,500 views

Bạn đang cảm thấy thế giới ít thân thiện hơn? Thuyết gia xã hội học Jonathan Zittrain lại muốn bạn nghĩ khác đi. Ông ấy cho rằng Internet được tạo thành từ hàng triệu hành vi vô tư của lòng tốt, sự hiếu kỳ và lòng tin.
- Net watchdog
Jonathan Zittrain wants to make sure the electronic frontier stays open -- and he's looking to the Internet's millions of users for its salvation. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
My nameTên is JonathanJonathan ZittrainZittrain,
0
0
2000
Tôi là Jonathan Zittrain,
00:14
and in my recentgần đây work I've been a bitbit of a pessimistbi quan.
1
2000
3000
và tôi có vài cái nghiên cứu gần đây
không khả quan cho lắm
00:17
So I thought this morningbuổi sáng I would try to be the optimistngười lạc quan,
2
5000
4000
mà tôi nghĩ, sáng nay tôi sẽ
cố gắng lạc quan hơn
00:21
and give reasonlý do to hopemong
3
9000
2000
và cho các bạn lí do để hi vọng
00:23
for the futureTương lai of the InternetInternet
4
11000
2000
vào tương lai của internet
00:25
by drawingvẽ upontrên its presenthiện tại.
5
13000
3000
dựa sự hiện diện của nó.
Ngày nay, dường như người ta
không hi vọng nhiều như trước.
00:28
Now, it mayTháng Năm seemhình như like there is lessít hơn hopemong todayhôm nay than there was before.
6
16000
4000
00:32
People are lessít hơn kindloại. There is lessít hơn trustLòng tin around.
7
20000
2000
Người ta bớt tốt bụng còn
niềm tin thì ngày càng vơi dần
00:34
I don't know. As a simpleđơn giản examplethí dụ,
8
22000
4000
Ý tôi là...Tôi không biết nữa
Một ví dụ đơn giản,
00:38
we could runchạy a testthử nghiệm here.
9
26000
2000
ta có thể làm khảo sát ở đây.
00:40
How manynhiều people have ever hitchhikedhitchhiked?
10
28000
7000
Bao nhiêu người đã từng đi quá giang?
00:47
I know. How manynhiều people have hitchhikedhitchhiked
11
35000
3000
Biết mà..
Bao nhiêu người đã đi quá giang
trong 10 năm trở lại đây?
00:50
withinbên trong the pastquá khứ 10 yearsnăm?
12
38000
5000
00:55
Right. So what has changedđã thay đổi?
13
43000
3000
Được rồi
Vậy thì điều gì đã thay đổi?
00:58
It's not better publiccông cộng transportationvận chuyển.
14
46000
3000
Không phải do phương tiện
công cộng xịn hơn đâu
01:01
So that's one reasonlý do to think that we mightcó thể be
15
49000
3000
Nên, đó là một lí do để nghĩ rằng
01:04
declensionistsdeclensionists, going in the wrongsai rồi directionphương hướng.
16
52000
3000
có thể mình đang nghĩ sai hướng
01:07
But I want to give you threesố ba examplesví dụ
17
55000
3000
Nhưng tôi muốn đưa ra 3 ví dụ
01:10
to try to say that the trendkhuynh hướng linehàng
18
58000
3000
để chỉ ra rằng xu thế hiện nay
01:13
is in factthực tế in the other directionphương hướng,
19
61000
2000
thật ra đang đi theo chiều hướng khác...
...với sự hỗ trợ của Internet.
01:15
and it's the InternetInternet helpinggiúp it alongdọc theo.
20
63000
3000
01:18
So examplethí dụ numbercon số one: the InternetInternet itselfchinh no.
21
66000
3000
Ví dụ thứ nhất:
bản chất của Internet
01:21
These are threesố ba of the foundersngười sáng lập of the InternetInternet.
22
69000
4000
Đây là 3 người sáng lập Internet
01:25
They were actuallythực ra highcao schooltrường học classmatesbạn cùng lớp togethercùng với nhau
23
73000
2000
Vốn dĩ họ là bạn cùng lớp
học cùng trường trung học
ở ngoại ô Los Angeles..
01:27
at the sametương tự highcao schooltrường học in suburbanngoại ô LosLos AnglesGóc in the 1960s.
24
75000
4000
vào những năm 1960.
01:31
You mightcó thể have had a FrenchTiếng Pháp clubcâu lạc bộ or a DebateCuộc tranh luận clubcâu lạc bộ.
25
79000
3000
Các bạn có câu lạc bộ tiếng Pháp
hay câu lạc bộ tranh luận gì gì
01:34
They had a "Let's buildxây dựng a globaltoàn cầu networkmạng" clubcâu lạc bộ,
26
82000
2000
còn họ có CLB "Tạo mạng lưới toàn cầu"
01:36
and it workedđã làm việc out very well.
27
84000
3000
Có vẻ nó hoạt động khá là ổn.
01:39
They are picturedhình here for theirhọ 25ththứ anniversaryngày kỷ niệm
28
87000
3000
Tấm hình ở đây được chụp
vào dịp kỉ niệm 25 năm
01:42
NewsweekNewsweek retrospectivehồi tưởng on the InternetInternet.
29
90000
3000
xuất bản tạp chí Newsweeks trên Internet.
01:45
And as you can tell,
30
93000
2000
Và bạn có thể nói rằng,
nhìn họ chẳng khác gì những tên ngốc.
01:47
they are basicallyvề cơ bản goofthằng ngu ballsnhững quả bóng.
31
95000
3000
01:50
They had one great limitationgiới hạn
32
98000
3000
Họ có một hạn chế rất lớn
01:53
and one great freedomsự tự do
33
101000
2000
và sự tự do cũng rộng không kém
01:55
as they triedđã thử to conceivethụ thai of a globaltoàn cầu networkmạng.
34
103000
3000
khi cố gắng hình dung ra một
mạng lưới toàn cầu.
01:58
The limitationgiới hạn was that they didn't have any moneytiền bạc.
35
106000
4000
Hạn chế của họ là tài chính.
Không có một số vốn cụ thể nào để đầu tư
02:02
No particularcụ thể amountsố lượng of capitalthủ đô to investđầu tư,
36
110000
3000
cho một mạng lưới vật lý.
02:05
of the sortsắp xếp that for a physicalvật lý networkmạng
37
113000
2000
02:07
you mightcó thể need for trucksxe tải and people
38
115000
2000
Bạn sẽ cần xe tải, nhân viên
02:09
and a hubtrung tâm to movedi chuyển packagesgói around overnightqua đêm.
39
117000
3000
và một trung tâm để
vận chuyển hàng hóa thâu đêm.
02:12
They had nonekhông ai of that.
40
120000
2000
Họ chẳng có gì cả.
Nhưng họ lại có một
sự tự do đáng kinh ngạc
02:14
But they had an amazingkinh ngạc freedomsự tự do,
41
122000
2000
02:16
which was they didn't have to make any moneytiền bạc from it.
42
124000
4000
đó là không có áp lực
phải kiếm tiền từ nó.
02:20
The InternetInternet has no businesskinh doanh plankế hoạch, never did.
43
128000
4000
Internet không và chưa bao giờ có
một kế hoạch kinh doanh cụ thế.
Không có CEO,
02:24
No CEOGIÁM ĐỐC ĐIỀU HÀNH,
44
132000
2000
không công ty riêng rẽ nào
mang trách nhiệm xây dựng nó.
02:26
no firmchắc chắn responsiblechịu trách nhiệm, singlyđơn lẻ, for buildingTòa nhà it.
45
134000
4000
02:30
InsteadThay vào đó, it's folksfolks gettingnhận được togethercùng với nhau
46
138000
2000
Mà thay vào đó là những
con người tập hợp lại với nhau
02:32
to do something for funvui vẻ,
47
140000
3000
để làm điều gì đó vì sở thích
02:35
ratherhơn than because they were told to,
48
143000
2000
hơn là vì họ bị bắt phải làm thế
02:37
or because they were expectingmong đợi to make a mintbạc Hà off of it.
49
145000
4000
hay vì họ hi vọng sẽ
kiếm thật nhiều tiền từ nó.
Đặc thù đó dẫn đến một mô hình mạng,
02:41
That ethosEthos led to a networkmạng architecturekiến trúc,
50
149000
3000
02:44
a structurekết cấu that was unlikekhông giống
51
152000
2000
một kết cấu hoàn toàn không giống
02:46
other digitalkỹ thuật số networksmạng lưới then or sincekể từ.
52
154000
4000
với những mạng kĩ thuật số
trước đó hay trở về sau.
02:50
So unusualbất thường, in factthực tế,
53
158000
2000
Một điều kì lạ là trong thực tế
02:52
that it was said that it's not cleartrong sáng the InternetInternet could work.
54
160000
4000
mọi người không rõ liệu
Internet có thể vận hành được hay không
02:56
As latemuộn as 1992, IBMIBM was knownnổi tiếng to say
55
164000
3000
Cuối năm 1992, ai cũng biết
IBM phát biểu rằng
02:59
you couldn'tkhông thể possiblycó thể buildxây dựng a corporatecông ty networkmạng
56
167000
3000
"Không thể xây dựng một mạng lưới công ty
03:02
usingsử dụng InternetInternet ProtocolGiao thức.
57
170000
3000
bằng cách sử dụng Internet Protocol."
Thậm chí hiện nay, những
kĩ sư Internet cũng cho rằng
03:05
And even some InternetInternet engineersKỹ sư todayhôm nay say
58
173000
2000
03:07
the wholetoàn thể thing is a pilotPhi công projectdự án and the juryban bồi thẩm is still out.
59
175000
4000
tất cả đều là những dự án thí điểm
và chẳng đi đến kết luận nào cả.
03:11
(LaughterTiếng cười)
60
179000
1000
Đó là lí do mà linh vật
của công nghệ Internet, nếu có
03:12
That's why the mascotlinh vật of InternetInternet engineeringkỹ thuật,
61
180000
4000
03:16
if it had one, is said to be the bumblebeebumblebee.
62
184000
3000
thì mọi người cho
nên là con ong nghệ.
03:19
Because the fur-to-wingspanSải cánh dài lông ratiotỷ lệ of the bumblebeebumblebee
63
187000
3000
Vì tỉ lệ lông so với độ sải cánh của chúng
03:22
is farxa too largelớn for it to be ablecó thể to flybay.
64
190000
2000
quá lớn để chúng bay được.
03:24
And yetchưa, mysteriouslybí ẩn, somehowbằng cách nào đó the beecon ong fliesruồi.
65
192000
5000
Tuy nhiên bằng một cách bí ẩn nào đó
mà loài ong vẫn có thể bay.
03:29
I'm pleasedvừa lòng to say that, thankscảm ơn to massiveto lớn governmentchính quyền fundingkinh phí,
66
197000
3000
Tôi rất vui khi nói rằng, nhờ khoản
tài trợ to lớn của chính phủ,
03:32
about threesố ba yearsnăm agotrước we finallycuối cùng figuredhình dung out
67
200000
3000
khoảng 3 năm về trước mà
ta cuối cùng cũng tìm ra
03:35
how beescon ong flybay.
68
203000
2000
cách con ong nó bay.
03:37
(LaughterTiếng cười)
69
205000
2000
03:39
It's very complicatedphức tạp, but it turnslượt out they
70
207000
2000
Phức tạp lắm chứ tưởng,
nhưng hóa ra chỉ là do
chúng đập cánh rất lẹ mà thôi.
03:41
flapđập nhẹ theirhọ wingscánh very quicklyMau.
71
209000
3000
03:44
(LaughterTiếng cười)
72
212000
3000
03:47
So what is this bizarrekỳ lạ architecturekiến trúc configurationcấu hình
73
215000
4000
Vậy thì cấu hình kiến trúc
kì quái này là cái gì
03:51
that makeslàm cho the networkmạng singhát and be so unusualbất thường?
74
219000
3000
mà lại có thể giúp Mạng
trở nên độc nhất và khác biệt?
03:54
Well, to movedi chuyển datadữ liệu around
75
222000
2000
Để di chuyển dữ liệu
từ nơi này đến nơi khác
03:56
from one placeđịa điểm to anotherkhác -- again, it's not like a packagegói courierchuyển phát nhanh.
76
224000
3000
...nhắc lại, không phải giống
với chuyển phát hàng hóa.
03:59
It's more like a moshMosh pitpit.
77
227000
3000
Mà là như một đám đông khiêng bạn lên
04:02
(LaughterTiếng cười)
78
230000
1000
Thử tưởng tượng, bạn là một phần
của một mạng lưới
04:03
ImagineHãy tưởng tượng, you beingđang partphần of a networkmạng
79
231000
2000
04:05
where, you're maybe at a sportingthể thao eventbiến cố,
80
233000
3000
nơi mà, có thể là ở một sự kiện thể thao
và bạn đang ngồi trong hàng như thế này,
04:08
and you're sittingngồi in rowshàng like this,
81
236000
2000
và đột nhiên ai đó yêu cầu một ly bia,
04:10
and somebodycó ai askshỏi for a beerbia,
82
238000
2000
04:12
and it getsđược handedbàn giao at the aislelối đi.
83
240000
3000
và quầy bia được đặt ở lối đi.
Và trọng trách của
những người ngồi cạnh
04:15
And your neighborlyneighborly dutynhiệm vụ
84
243000
2000
04:17
is to passvượt qua the beerbia alongdọc theo,
85
245000
2000
là phải chuyền ly bia đi,
04:19
at riskrủi ro to your ownsở hữu trousersquần,
86
247000
3000
chịu mạo hiểm chính cái quần tây của mình,
để đưa nó đến tay người đó.
04:22
to get it to the destinationNơi Đến.
87
250000
2000
04:24
No one paystrả tiền you to do this.
88
252000
2000
Không ai trả tiền để bạn làm việc đó cả
04:26
It's just partphần of your neighborlyneighborly dutynhiệm vụ.
89
254000
3000
Chỉ là nghĩa vụ của một người ngồi cạnh
04:29
And, in a way, that's exactlychính xác how packetsgói dữ liệu movedi chuyển around the InternetInternet,
90
257000
4000
Ở khía cạnh nào đó, đó chính là cách
các gói dữ liệu truyền đi trong Internet
đôi khi chỉ trong vòng
25 đến 30 bước nhảy,
04:33
sometimesđôi khi in as manynhiều as 25 or 30 hopshops,
91
261000
2000
04:35
with the interveningcan thiệp entitiescác thực thể
92
263000
2000
...với sự hỗ trợ của các yếu tố trung gian
đưa dữ liệu đi khắp nơi
04:37
that are passingđi qua the datadữ liệu around
93
265000
2000
04:39
havingđang có no particularcụ thể contractualhợp đồng or legalhợp pháp obligationnghĩa vụ
94
267000
4000
mà không có bất kì hợp đồng cụ thể
hay nghĩa vụ pháp lý nào
04:43
to the originalnguyên senderngười gửi
95
271000
2000
đối với người gửi hay là người nhận.
04:45
or to the receiverngười nhận.
96
273000
3000
Tất nhiên, khi được một
đám đông khiêng đi
04:48
Now, of coursekhóa học, in a moshMosh pitpit it's hardcứng to specifychỉ định a destinationNơi Đến.
97
276000
4000
thì khó mà biết được đích đến
04:52
You need a lot of trustLòng tin,
98
280000
2000
Phải tin tưởng nhiều lắm đấy,
04:54
but it's not like, "I'm tryingcố gắng to get to PensacolaPensacola, please."
99
282000
3000
nhưng không phải kiểu như
"Vui lòng đưa tôi tới Pensacola".
04:57
So the InternetInternet needsnhu cầu addressingđịa chỉ and directionshướng.
100
285000
4000
Vì vậy Internet cần sự định hướng.
05:01
It turnslượt out there is no one overalltổng thể mapbản đồ of the InternetInternet.
101
289000
4000
Hóa ra, không có một tấm bản đồ
tổng quan về Internet.
05:05
InsteadThay vào đó, again, it is as if we are all sittingngồi togethercùng với nhau in a theaterrạp hát,
102
293000
3000
Mà thay vào đó, một lần nữa, giống như
chúng ta đang ngồi trong rạp hát
05:08
but we can only see amidstgiữa the fogsương mù
103
296000
3000
nhưng chỉ thấy giữa sương mù
05:11
the people immediatelyngay around us.
104
299000
2000
...những người ngồi cạnh ta lúc đó.
05:13
So what do we do to figurenhân vật out who is where?
105
301000
3000
Vậy làm sao ta xác định ai đang ở đâu?
05:16
We turnxoay to the personngười on the right,
106
304000
2000
Chúng ta quay sang người bên phải,
05:18
and we tell that personngười what we see on our left,
107
306000
3000
nói với người đó thứ
chúng ta thấy bên trái,
05:21
and vicephó chủ versangược lại.
108
309000
2000
và ngược lại.
Họ cứ vô thức lặp lại hành động đó.
Và trước khi bạn nhận ra,
05:23
And they can latherbôi, rinserửa sạch, repeatnói lại. And before you know it,
109
311000
2000
05:25
you have a generalchung sensegiác quan of where everything is.
110
313000
3000
bạn đã biết sơ về vị trí của mọi vật.
05:28
This is how InternetInternet addressingđịa chỉ and routingđịnh tuyến actuallythực ra work.
111
316000
5000
Đây chính là cách
định tuyến Internet hoạt động.
Đây là một hệ thống dựa trên
lòng tốt và niềm tin,
05:33
This is a systemhệ thống that reliesphụ thuộc on kindnesslòng tốt and trustLòng tin,
112
321000
4000
khiến nó trở nên rất mong manh, dễ vỡ.
05:37
which alsocũng thế makeslàm cho it very delicatetinh tế and vulnerabledễ bị tổn thương.
113
325000
3000
05:40
In rarehiếm but strikingnổi bật instancestrường hợp,
114
328000
2000
Trong vài ví dụ hiếm hoi nhưng nổi bật,
05:42
a singleĐộc thân lienói dối told by just one entitythực thể
115
330000
3000
chỉ cần một lời nói dối từ một cá nhân
05:45
in this honeycombtổ ong
116
333000
2000
trong cái tổ ong này,
05:47
can leadchì to realthực troublerắc rối.
117
335000
2000
có thể dẫn tới rắc rối thật sự.
05:49
So, for examplethí dụ, last yearnăm,
118
337000
3000
Ví dụ, năm ngoái,
05:52
the governmentchính quyền of PakistanPakistan
119
340000
2000
chính phủ Pakistan
05:54
askedyêu cầu its InternetInternet servicedịch vụ providersnhà cung cấp there
120
342000
3000
yêu cầu những nhà cung cấp Internet ở đó
05:57
to preventngăn chặn citizenscông dân of PakistanPakistan from seeingthấy YouTubeYouTube.
121
345000
4000
ngăn không cho người dân dùng YouTube.
06:01
There was a videovideo there that the governmentchính quyền did not like
122
349000
2000
Có một video chính phủ không thích
06:03
and they wanted to make sure it was blockedbị chặn.
123
351000
2000
nên họ muốn đảm bảo nó đã bị khóa.
06:05
This is a commonchung occurrencesự xuất hiện. GovernmentsChính phủ everywheremọi nơi
124
353000
2000
Đây là chuyện xảy ra như cơm bữa.
Chính phủ các nước
06:07
are oftenthường xuyên tryingcố gắng to blockkhối
125
355000
2000
hay cố gắng ngăn chặn,
06:09
and filterlọc and censorkiểm duyệt contentNội dung on the InternetInternet.
126
357000
3000
lọc và kiểm duyệt nội dung trên Internet.
06:12
Well this one ISPISP in PakistanPakistan
127
360000
2000
Có một loại tên ở Pakistan là ISP
06:14
choseđã chọn to effectuatethi the blockkhối for its subscribersthuê bao
128
362000
3000
chọn cách là thực hiện ngăn chặn
các thuê bao của nó
06:17
in a ratherhơn unusualbất thường way.
129
365000
3000
bằng một cách khá lạ đời.
06:20
It advertisedquảng cáo --
130
368000
2000
Nó quảng cáo --
06:22
the way that you mightcó thể be askedyêu cầu, if you were partphần of the InternetInternet,
131
370000
3000
theo cách mà bạn có thể bị hỏi,
nếu đã tham gia Internet,
06:25
to declaretuyên bố what you see nearở gần you -- it advertisedquảng cáo
132
373000
2000
để xác nhận cái gì đang ở gần bạn.
Nó quảng cáo rằng
06:27
that nearở gần it, in factthực tế, it had suddenlyđột ngột awakenedđánh thức to find
133
375000
5000
gần đó, hóa ra nó vừa chợt nhận ra
06:32
that it was YouTubeYouTube.
134
380000
2000
nó chính là Youtube
06:34
"That's right," it said, "I am YouTubeYouTube."
135
382000
3000
Nó nói: "Đúng vậy, tôi là YouTube đây".
06:37
Which meantý nghĩa that packetsgói dữ liệu of datadữ liệu
136
385000
2000
Có nghĩa là các gói dữ liệu
06:39
from subscribersthuê bao going to YouTubeYouTube
137
387000
2000
từ những người đăng ký trên YouTube
06:41
stoppeddừng lại at the ISPISP, sincekể từ they thought they were alreadyđã there,
138
389000
3000
bị chặn ở ISP, vì họ nghĩ
chúng đã tồn tại rồi,
06:44
and the ISPISP threwném them away unopenedchưa mở
139
392000
2000
và ISP ném chúng đi mà không mở ra
06:46
because the pointđiểm was to blockkhối it.
140
394000
2000
vì mục đích của họ là chặn nó.
06:48
But it didn't stop there.
141
396000
2000
Nhưng không chỉ dừng lại ở đó.
06:50
You see, that announcementthông báo
142
398000
2000
Mọi người thấy đấy, thông báo đó
06:52
wentđã đi one clicknhấp chuột out,
143
400000
2000
được đưa ra chỉ bằng một click,
06:54
which got reverberatedreverberated, one clicknhấp chuột out.
144
402000
3000
và gây tiếng vang,
cũng chỉ bằng một click.
06:57
And it turnslượt out that as you look
145
405000
2000
Và hóa ra, như những gì bạn thấy
sau khi sự kiện này kết thúc,
06:59
at the postmortemsau khi chết of this eventbiến cố,
146
407000
2000
07:01
you have at one momentchốc lát
147
409000
2000
bạn đang có một khoảng thời gian
tuyệt vời lướt YouTube.
07:03
perfectlyhoàn hảo workingđang làm việc YouTubeYouTube.
148
411000
2000
07:05
Then, at momentchốc lát numbercon số two,
149
413000
2000
Và khoảnh khắc tiếp theo,
07:07
you have the fakegiả mạo announcementthông báo go out.
150
415000
3000
bạn nhận được một thông báo giả.
07:10
And withinbên trong two minutesphút,
151
418000
2000
Và chỉ trong vòng 2 phút,
07:12
it reverberatesreverberates around
152
420000
2000
nó đã lan đi khắp nơi
07:14
and YouTubeYouTube is blockedbị chặn everywheremọi nơi in the worldthế giới.
153
422000
3000
và YouTube khắp nơi trên thế giới bị khóa.
Nếu bạn đang ngồi ở Oxford, Anh và
cố truy cập Youtube
07:17
If you were sittingngồi in OxfordOxford, EnglandAnh, tryingcố gắng to get to YouTubeYouTube,
154
425000
3000
07:20
your packetsgói dữ liệu were going to PakistanPakistan
155
428000
2000
Gói dữ liệu bạn định truyền tới Pakistan
07:22
and they weren'tkhông phải comingđang đến back.
156
430000
3000
sẽ một đi không trở lại.
07:25
Now just think about that.
157
433000
2000
Hãy nghĩ về điều đó.
Một trong những trang web
phổ biến nhất thế giới,
07:27
One of the mostphần lớn popularphổ biến websitestrang web in the worldthế giới,
158
435000
2000
07:29
runchạy by the mostphần lớn powerfulquyền lực companyCông ty in the worldthế giới,
159
437000
2000
được điều hành bởi công ty quyền lực nhất,
07:31
and there was nothing that YouTubeYouTube or GoogleGoogle
160
439000
4000
và chẳng có gì mà YouTube hay Google
07:35
were particularlyđặc biệt privilegedcó đặc quyền to do about it.
161
443000
3000
có đặc quyền can thiệp vào nó.
07:38
And yetchưa, somehowbằng cách nào đó, withinbên trong about two hoursgiờ,
162
446000
4000
Tuy nhiên, bằng cách nào đó
trong vòng 2 tiếng đồng hồ,
07:42
the problemvấn đề was fixedđã sửa.
163
450000
2000
rắc rối đã được giải quyết.
07:44
How did this happenxảy ra?
164
452000
2000
Nó đã xảy ra như thế nào?
07:46
Well, for a biglớn cluemanh mối, we turnxoay to NANOGNANOG.
165
454000
3000
Ta chuyển sang một manh mối lớn: NANOG,
07:49
The NorthBắc AmericanNgười Mỹ NetworkMạng lưới OperatorsQuốc gia sử dụng GroupNhóm,
166
457000
3000
Cơ quan điều hành mạng Bắc Mỹ,
07:52
a groupnhóm of people who,
167
460000
2000
Một nhóm người mà
07:54
on a beautifulđẹp day outsideở ngoài,
168
462000
2000
trong một ngày đẹp trời,
bước vào một căn phòng không có cửa sổ,
07:56
enterđi vào into a windowlesscửa sổ roomphòng,
169
464000
2000
07:58
at theirhọ terminalsthiết bị đầu cuối
170
466000
2000
tại bàn làm việc của họ
ngồi đọc email và tin nhắn
08:00
readingđọc hiểu emaile-mail and messagestin nhắn
171
468000
3000
08:03
in fixedđã sửa proportiontỉ lệ fontphông chữ, like this,
172
471000
4000
theo một tỉ lệ font nhất định, như thế này
08:07
and they talk about networksmạng lưới.
173
475000
2000
và nói chuyện về mạng.
08:09
And some of them are mid-levelTrung cấp employeesnhân viên at InternetInternet servicedịch vụ providersnhà cung cấp
174
477000
2000
Một số người là nhân viên tầm trung
từ những nhà cung cấp mạng trên thế giới
08:11
around the worldthế giới.
175
479000
2000
Và đây là thông điệp từ một trong số họ
08:13
And here is the messagethông điệp where one of them saysnói,
176
481000
2000
08:15
"LooksTrông like we'vechúng tôi đã got a livetrực tiếp one. We have a hijackinghijacking of YouTubeYouTube!
177
483000
3000
"Có vẻ như chúng ta có một vụ trực tiếp.
Có một vụ cướp Youtube!
08:18
This is not a drillmáy khoan. It's not just the cluelessnesscluelessness
178
486000
3000
Không hề xuyên tạc.
Đây không chỉ là sự thiếu căn cứ
08:21
of YouTubeYouTube engineersKỹ sư. I promiselời hứa.
179
489000
2000
của kỹ sư Youtube. Tôi hứa đấy
08:23
Something is up in PakistanPakistan."
180
491000
2000
Có chuyện gì đó đang xảy ra ở Pakistan".
08:25
And they cameđã đến togethercùng với nhau to help find the problemvấn đề and fixsửa chữa it.
181
493000
4000
Và họ tập hợp lại để
tìm ra vấn đề và giải quyết nó.
08:29
So it's kindloại of like if your housenhà ở catchesđánh bắt on firengọn lửa.
182
497000
3000
Nó giống như khi nhà bị cháy.
08:32
The badxấu newsTin tức is there is no firengọn lửa brigadeLữ đoàn.
183
500000
4000
Tin xấu là không có đội chữa cháy.
Tin tốt là những người
ngẫu nhiên từ đâu đến
08:36
The good newsTin tức is randomngẫu nhiên people apparateapparate from nowherehư không,
184
504000
3000
08:39
put out the firengọn lửa and leaverời khỏi withoutkhông có expectingmong đợi paymentthanh toán or praiseca ngợi.
185
507000
4000
dập lửa giúp và rời đi mà
chẳng cần đền đáp hay ca ngợi.
08:43
(ApplauseVỗ tay)
186
511000
5000
Tôi đã cố nghĩ đến một
hình mẫu chính xác để miêu tả
08:48
I was tryingcố gắng to think of the right modelmô hình to describemiêu tả
187
516000
2000
08:50
this formhình thức of randomngẫu nhiên actshành vi of kindnesslòng tốt
188
518000
2000
kiểu ngẫu nhiên làm việc tốt này
08:52
by geekyGeeky strangersngười lạ.
189
520000
2000
bởi những người lạ khó hiểu.
08:54
(LaughterTiếng cười)
190
522000
5000
08:59
You know, it's just like the hailmưa đá goesđi out
191
527000
3000
Bạn biết đấy, chỉ cần một tiếng kêu cứu,
09:02
and people are readysẳn sàng to help.
192
530000
2000
mọi người sẽ sẵn sàng ra tay giúp đỡ.
09:04
And it turnslượt out this modelmô hình is everywheremọi nơi, onceMột lần you startkhởi đầu looking for it.
193
532000
4000
Hóa ra, hình mẫu này có ở khắp mọi nơi,
chỉ cần bạn tìm kiếm nó.
09:08
ExampleVí dụ numbercon số two: WikipediaWikipedia.
194
536000
3000
Ví dụ thứ hai: Wikipedia.
09:11
If a man namedđặt tên JimboJimbo cameđã đến up to you in 2001
195
539000
3000
Nếu một ông tên Jimbo đứng
trước mặt bạn vào năm 2001 và nói
09:14
and said, "I've got a great ideaý kiến! We startkhởi đầu with sevenbảy articlesbài viết
196
542000
3000
"Tôi có một ý tưởng tuyệt vời!
Hãy bắt đầu với 7 bài báo
09:17
that anybodybất kỳ ai can editchỉnh sửa anything, at any time,
197
545000
2000
mà ai cũng có thể sửa mọi thứ, mọi lúc
09:19
and we'lltốt get a great encyclopediabách khoa toàn thư! EhEh?"
198
547000
3000
Và ta sẽ có một
bách khoa thư thật đỉnh! Ha?"
09:22
Right. DumbestDumbest ideaý kiến ever.
199
550000
4000
Đúng vậy. Ý tưởng ngớ ngẩn nhất
của mọi thời đại.
09:26
(LaughterTiếng cười)
200
554000
1000
09:27
In factthực tế, WikipediaWikipedia is an ideaý kiến so profoundlysâu sắc stupidngốc nghếch
201
555000
5000
Thực tế, Wikipedia là một ý tưởng
hết sức ngu ngốc
09:32
that even JimboJimbo never had it.
202
560000
3000
mà ngay cả Jumbo cũng
chưa bao giờ nghĩ đến.
09:35
Jimbo'sJimbo của ideaý kiến was for NupediaNupedia.
203
563000
2000
Ý tưởng của Jumbo là về Nupedia.
09:37
It was going to be totallyhoàn toàn traditionaltruyên thông. He would paytrả people moneytiền bạc
204
565000
2000
Nó hoàn toàn truyền thống.
Ông ấy sẽ trả tiền
09:39
because he was feelingcảm giác like a good guy,
205
567000
2000
vì cảm thấy mình đang làm một việc tốt,
09:41
and the moneytiền bạc would go to the people
206
569000
2000
tiền sẽ vào túi mọi người
và họ sẽ viết những bài báo.
09:43
and they would writeviết the articlesbài viết.
207
571000
2000
09:45
The wikiwiki was introducedgiới thiệu
208
573000
2000
Wiki được giới thiệu
09:47
so othersKhác could make suggestionsgợi ý on editschỉnh sửa --
209
575000
2000
để mọi người đều có thể góp ý,
chỉnh sửa -- gần như là một sự vô dụng
09:49
as almosthầu hết an afterthoughtsuy nghĩ lại, a back roomphòng.
210
577000
2000
một lỗ hổng đằng sau
09:51
And then it turnslượt out the back roomphòng grewlớn lên
211
579000
3000
Và cuối cùng lỗ hổng to ra
09:54
to encompassbao gồm the entiretoàn bộ projectdự án.
212
582000
2000
bao trùm toàn bộ dự án
09:56
And todayhôm nay, WikipediaWikipedia is so ubiquitousphổ biến
213
584000
3000
Và ngày nay, Wikipedia đã trở nên
cực kỳ phổ biến,
09:59
that you can now find it on ChineseTrung Quốc restaurantnhà hàng menusmenu.
214
587000
4000
tới nỗi mà bạn có thể thấy nó trong
thực đơn của một nhà hàng Trung Quốc.
10:03
(LaughterTiếng cười)
215
591000
6000
10:09
I am not makingchế tạo this up.
216
597000
2000
Tôi không bịa đâu.
10:11
(LaughterTiếng cười)
217
599000
2000
10:13
I have a theorylý thuyết I can explaingiải thích latermột lát sau.
218
601000
3000
Tôi có một giả thuyết
mà tôi sẽ giải thích sau.
10:16
SufficeĐủ it to say for now that I preferthích hơn my WikipediaWikipedia
219
604000
2000
Không cần nói nhiều, bây giờ tôi chỉ muốn
một phần Wikipedia chiên với pimento.
10:18
stir-friedxào with pimentospimentos.
220
606000
2000
10:20
(LaughterTiếng cười)
221
608000
2000
Nhưng hiện nay, Wikipedia không
hoạt động một cách tự phát
10:22
But now, WikipediaWikipedia doesn't just spontaneouslymột cách tự nhiên work.
222
610000
3000
10:25
How does it really work? It turnslượt out
223
613000
2000
Vậy nó hoạt động như thế nào? Hóa ra
10:27
there is a back roomphòng that is kindloại of windowlesscửa sổ,
224
615000
2000
có một căn phòng kín, không có cửa sổ,
10:29
metaphoricallyphép ẩn dụ speakingnói.
225
617000
2000
nói một cách ẩn dụ là như vậy.
10:31
And there are a bunch of people who, on a sunnySunny day,
226
619000
2000
Có một nhóm người
vào một ngày nắng đẹp như thế,
10:33
would ratherhơn be insidephía trong
227
621000
3000
chỉ muốn ở trong phòng
10:36
and monitoringgiám sát this, the administrator'squản trị noticeđể ý boardbảng,
228
624000
2000
và kiểm tra thông báo của người quản lý.
10:38
itselfchinh no a wikiwiki pagetrang that anyonebất kỳ ai can editchỉnh sửa.
229
626000
3000
Bản chất của wiki là ai
cũng có thể chỉnh sửa.
10:41
And you just bringmang đến your problemscác vấn đề to the pagetrang.
230
629000
3000
Và bạn vừa mang rắc rối đến cho nó.
10:44
It's reminiscentgợi nhớ of the descriptionsự miêu tả of historylịch sử
231
632000
3000
Nó gợi nhớ đến những mô tả của lịch sử
như "lại thêm một điều vớ vẩn nữa",
phải không nào?
10:47
as "one damnchỉ trích thing after anotherkhác," right?
232
635000
3000
10:50
NumberSố one: "TendentiousTendentious editingchỉnh sửa by userngười dùng AndyvphilAndyvphil."
233
638000
4000
Thứ nhất: "Chỉnh sửa bởi Andyvphil"
10:54
ApologiesLời xin lỗi, AndyvphilAndyvphil, if you're here todayhôm nay.
234
642000
3000
Xin lỗi Andyvphil nếu bạn có mặt ở đây.
Tôi đang nói khách quan nhé.
10:57
I'm not takinglấy sideshai bên.
235
645000
2000
10:59
"AnonAnon attackingtấn công me for revertingquay trở lại."
236
647000
3000
"Anon tấn công tôi để trở lại"
Phần ưa thích của tôi đây
11:02
Here is my favoriteyêu thích: "A long storycâu chuyện."
237
650000
2000
"Một câu chuyện dài"
11:04
(LaughterTiếng cười)
238
652000
1000
11:05
It turnslượt out there are more people checkingkiểm tra this pagetrang for problemscác vấn đề
239
653000
4000
Số người muốn tìm ra vấn đề của trang này
11:09
and wantingmong muốn to solvegiải quyết them
240
657000
2000
và mong muốn khắc phục nó
nhiều hơn là những tồn tại trong trang.
11:11
than there are problemscác vấn đề arisingphát sinh on the pagetrang.
241
659000
3000
11:14
And that's what keepsgiữ WikipediaWikipedia afloatafloat.
242
662000
3000
Và đó là điều giúp Wikipedia thành công.
11:17
At all timeslần, WikipediaWikipedia is approximatelyxấp xỉ
243
665000
3000
Lúc nào Wikipedia cứ như chỉ còn 45 phút
11:20
45 minutesphút away from utterutter destructionsự phá hủy. Right?
244
668000
5000
trước bờ vực hủy diệt ấy. Đúng không?
Có rất nhiều chương trình rác
làm chậm nó,
11:25
There are spambotsspam bots crawlingthu thập dữ liệu it, tryingcố gắng to turnxoay everymỗi articlebài báo
245
673000
2000
biến các bài viết thành
quảng cáo đồng hồ Rolex hết
11:27
into an adquảng cáo for a RolexRolex watch.
246
675000
2000
11:29
(LaughterTiếng cười)
247
677000
1000
11:30
It's this thingầy geekyGeeky linehàng
248
678000
3000
Chính ranh gới mỏng manh
nhưng tuyệt vời này
11:33
that keepsgiữ it going.
249
681000
2000
khiến nó tiếp tục hoạt động.
11:35
Not because it's a jobviệc làm,
250
683000
2000
Không phải vì nó là một công việc,
11:37
not because it's a careernghề nghiệp,
251
685000
2000
không phải vì nó là sự nghiệp,
11:39
but because it's a callingkêu gọi.
252
687000
2000
mà vì nó là tiếng gọi.
11:41
It's something they feel impelledGalba to do
253
689000
3000
Một điều gì đó họ cảm thấy buộc phải làm
11:44
because they carequan tâm about it.
254
692000
2000
vì họ quan tâm tới nó.
Họ thậm chí còn tập hợp lại thành các nhóm
11:46
They even gathertụ họp togethercùng với nhau in suchnhư là groupscác nhóm
255
694000
2000
11:48
as the Counter-VandalismChống phá hoại UnitĐơn vị --
256
696000
2000
như là Ban chống bạo lực --
11:50
"CivilityVăn minh, MaturityKỳ hạn thanh toán, ResponsibilityTrách nhiệm" --
257
698000
3000
"Văn minh, Trưởng thành, Trách nhiệm" --
11:53
to just cleandọn dẹp up the pagestrang.
258
701000
2000
để làm sạch các trang web.
11:55
It does make you wonderngạc nhiên if there were, for instanceví dụ,
259
703000
3000
Chắc chắn các bạn sẽ thắc mắc,
nếu có một hội nghị--
Tôi không rõ,
11:58
a massiveto lớn, extremelyvô cùng popularphổ biến StarNgôi sao TrekTrek conventionquy ước one weekendngày cuối tuần,
260
706000
4000
một hội nghị lớn và cực nổi tiếng
như là Star Trek, vào ngày cuối tuần
12:02
who would be mindingminding the storecửa hàng?
261
710000
2000
thì ai sẽ trông cửa hàng đây?
12:04
(LaughterTiếng cười)
262
712000
5000
12:09
So what we see --
263
717000
2000
Nên những gì chúng ta thấy --
12:11
(LaughterTiếng cười)
264
719000
3000
12:14
what we see in this phenomenonhiện tượng
265
722000
4000
những gì chúng ta thấy từ hiện tượng này
12:18
is something that the crazedđiên rồ, latemuộn trafficgiao thông engineerkỹ sư
266
726000
4000
chính là cái mà kỹ sư giao thông
điên rồ quá cố
12:22
HansHans MondermanMonderman discoveredphát hiện ra in the NetherlandsHà Lan,
267
730000
2000
Hans Monderman đã khám phá ra ở Hà Lan,
12:24
and here in SouthNam KensingtonKensington, that sometimesđôi khi
268
732000
2000
và tại đây, Nam Kensington, đôi khi
12:26
if you removetẩy some of the externalbên ngoài rulesquy tắc and signsdấu hiệu and everything elsekhác,
269
734000
5000
nếu bạn bỏ đi những luật lệ bên ngoài
biển báo và những thứ khác,
12:31
you can actuallythực ra endkết thúc up
270
739000
2000
thực ra bạn có thể chấm dứt
12:33
with a saferan toàn hơn environmentmôi trường in which people can functionchức năng,
271
741000
3000
một môi trường an toàn nơi mà mọi người
có thể được thể hiện khả năng
12:36
and one in which they are more humanNhân loại with eachmỗi other.
272
744000
3000
và một nơi mà con người
đối tốt với nhau hơn
12:39
They're realizingnhận ra that they
273
747000
2000
Họ nhận ra rằng phải nhận trách nhiệm
12:41
have to take responsibilitytrách nhiệm for what they do.
274
749000
2000
với việc họ làm.
12:43
And WikipediaWikipedia has embracedchấp nhận this.
275
751000
3000
Và Wikipedia đã nắm bắt điều này.
12:46
Some of you mayTháng Năm remembernhớ lại StarNgôi sao WarsCuộc chiến tranh KidĐứa trẻ,
276
754000
3000
Vài người có thể còn nhớ
Chiến Binh Vì Sao Nhí ,
12:49
the poornghèo nàn teenagerthiếu niên who filmedquay phim himselfbản thân anh ấy with a golfgolf balltrái bóng retrieverchó săn,
277
757000
4000
một thiếu niên tội nghiệp tự quay phim
với một cây gậy chơi golf tự vệ,
12:53
actingdiễn xuất as if it were a lightánh sáng saberSaber.
278
761000
2000
diễn như thể nó là một
thanh kiếm ánh sáng.
12:55
The filmphim ảnh, withoutkhông có his permissionsự cho phép or even knowledgehiểu biết at first,
279
763000
3000
Bộ phim, dù ban đầu không có
sự cho phép của anh ta hay tri thức gì
12:58
foundtìm its way ontotrên the InternetInternet.
280
766000
2000
đã tìm được chỗ đứng trên Internet
13:00
HugelyCực kỳ viralvirus videovideo. ExtremelyVô cùng popularphổ biến.
281
768000
3000
Một video được mọi người truyền tay nhau.
Cực kì nổi tiếng,
13:03
TotallyHoàn toàn mortifyingmortifying to him.
282
771000
3000
hoàn toàn làm mất thể diện anh ta
Giờ nó đã lên bách khoa toàn thư
13:06
Now, it beingđang encyclopedicBách khoa and all,
283
774000
2000
và tất cả những gì Wiki phải làm là
một bài viết về Chiến Binh Vì sao Nhí
13:08
WikipediaWikipedia had to do an articlebài báo about StarNgôi sao WarsCuộc chiến tranh KidĐứa trẻ.
284
776000
3000
13:11
EveryMỗi articlebài báo on WikipediaWikipedia has a correspondingtương ứng discussionthảo luận pagetrang,
285
779000
2000
Mỗi bài viết có một
trang thảo luận tương ứng
13:13
and on the discussionthảo luận pagetrang
286
781000
2000
Và mỗi trang như thế lại có
cực kì nhiều lời tranh luận
13:15
they had extensivemở rộng argumenttranh luận amongtrong số the WikipediansWikipedians
287
783000
3000
giữa những người dùng Wiki xoay quanh việc
anh ta có dùng tên thật trên bài báo không
13:18
as to whetherliệu to have his realthực nameTên
288
786000
4000
13:22
featuredđặc trưng in the articlebài báo.
289
790000
2000
13:24
You could see argumentslập luận on bothcả hai sideshai bên.
290
792000
2000
Các bạn có thể thấy đầy cả hai bên
13:26
Here is just a snapshotảnh chụp nhanh of some of them.
291
794000
2000
còn đây chỉ là một ảnh chụp một phần thôi
13:28
They eventuallycuối cùng decidedquyết định --
292
796000
2000
Sau cùng họ đã quyết định--
13:30
not unanimouslynhất trí by any meanscó nghĩa --
293
798000
2000
không phải bởi tất cả mọi người
13:32
not to includebao gồm his realthực nameTên,
294
800000
2000
rằng không thêm tên thật của anh ta
13:34
despitemặc dù the factthực tế that nearlyGần all mediaphương tiện truyền thông reportsbáo cáo did.
295
802000
3000
cho dù phần lớn các bài báo cáo
đều làm điều này.
13:37
They just didn't think it was the right thing to do.
296
805000
3000
Họ đã không nghĩ đây là điều nên làm
13:40
It was an acthành động of kindnesslòng tốt.
297
808000
2000
Đây là hành động nhân từ
13:42
And to this day, the pagetrang for StarNgôi sao WarsCuộc chiến tranh KidĐứa trẻ
298
810000
2000
Và đến hôm nay, cái trang
cho Chiến binh Vì sao Nhí
13:44
has a warningcảnh báo right at the tophàng đầu
299
812000
2000
đã có một cảnh báo lớn ngay trên tiêu đề
13:46
that saysnói you are not to put his realthực nameTên on the pagetrang.
300
814000
3000
rằng bạn không được
đề tên anh ấy trên trang.
13:49
If you do, it will be removedloại bỏ immediatelyngay,
301
817000
2000
Nếu làm thế, nó sẽ bị xóa ngay lập tức,
13:51
removedloại bỏ by people who mayTháng Năm have disagreedkhông đồng ý with the originalnguyên decisionphán quyết,
302
819000
4000
bởi những người không đồng ý
với quyết định ban đầu,
13:55
but respectsự tôn trọng the outcomekết quả
303
823000
3000
nhưng lại tôn trọng thành quả
13:58
and work to make it stayở lại
304
826000
2000
và hành động để giữ nó lại
vì họ tin vào cái gì đó lớn hơn
quan điểm của mình.
14:00
because they believe in something biggerlớn hơn than theirhọ ownsở hữu opinionquan điểm.
305
828000
4000
Là luật sư, tôi phải nói rằng
14:04
As a lawyerluật sư, I've got to say these guys are inventingphát minh ra the lawpháp luật
306
832000
3000
mấy người này đang "phát minh" luật lệ
14:07
and starenhìn chằm chằm decisisdecisis and stuffđồ đạc like that as they go alongdọc theo.
307
835000
4000
tiền lệ pháp và những thứ đại loại thế
khi họ tiến hành thông qua.
14:11
Now, this isn't just limitedgiới hạn to WikipediaWikipedia.
308
839000
3000
Đó không chỉ là hạn chế với Wikipedia.
14:14
We see it on blogsblog all over the placeđịa điểm.
309
842000
2000
Chúng ta thấy nó trên các blog ở khắp nơi.
14:16
I mean, this is a 2005 BusinessKinh doanh WeekTuần coverche.
310
844000
3000
Ý tôi là, đây là ảnh bìa của tờ
Business Week năm 2005.
14:19
WowWow. BlogsBlogs are going to changethay đổi your businesskinh doanh.
311
847000
2000
Blog mà sẽ thay đổi
sự nghiệp của bạn luôn
14:21
I know they look sillyngớ ngẩn. And sure they look sillyngớ ngẩn.
312
849000
3000
Tôi biết nghe rất ngớ ngẩn.
Chắc chắn là như vậy.
Họ bắt đầu bằng tất cả thể loại
dự án rất buồn cười.
14:24
They startkhởi đầu off on all sortsloại of goofycô gái ngốc nghếch projectsdự án.
313
852000
2000
14:26
This is my favoriteyêu thích goofycô gái ngốc nghếch blogBlog:
314
854000
2000
Cái blog ngớ ngẩn mà tôi thích đây
14:28
CatsthatlooklikehitlerCatsthatlooklikehitler.comcom.
315
856000
3000
Catsthatlooklikehitler.com.
14:31
(LaughterTiếng cười)
316
859000
1000
14:32
You sendgửi in a picturehình ảnh of your catcon mèo
317
860000
3000
Bạn chỉ cần gửi hình của chú mèo nhà bạn
nếu nhìn nó giống Hitler.
14:35
if it looksnhìn like HitlerHitler.
318
863000
2000
14:37
(LaughterTiếng cười)
319
865000
7000
14:44
Yeah, I know. NumberSố fourbốn, it's like, can you imaginetưởng tượng
320
872000
2000
Tôi biết. Số 4, giống như là,
bạn có thể hình dung ra
14:46
comingđang đến home to that catcon mèo everydaymỗi ngày?
321
874000
2000
cảnh về nhà với con mèo đó mỗi ngày không?
14:48
(LaughterTiếng cười)
322
876000
1000
14:49
But then, you can see the sametương tự kindloại of whimsyhay thay đổi
323
877000
4000
Nhưng sau đó, bạn có thể thấy
sự bất thường tương tự
14:53
appliedáp dụng to people.
324
881000
2000
xảy đến với người.
14:55
So this is a blogBlog devotedhết lòng to unfortunatekhông may portraiturePortraiture.
325
883000
4000
Đây là một blog về vẽ chân dung kì cục
14:59
This one saysnói, "BucolicBucolic meadowMeadow with split-railSplit-đường sắt fencehàng rào.
326
887000
3000
Nó đề rằng: "Đồng cỏ thôn quê
với rào phân cách đường sắt.
15:02
Is that an animalthú vật carcassCarcass behindphía sau her?"
327
890000
2000
Có phải xác con vật phía sau cô ấy không?"
15:04
(LaughterTiếng cười)
328
892000
1000
Bạn sẽ phản ứng kiểu, "Bạn biết không?
Có xác một con vật
15:05
You're like, "You know? I think that's an animalthú vật carcassCarcass
329
893000
2000
15:07
behindphía sau her."
330
895000
2000
sau lưng cô ấy thật đấy!"
15:09
And it's one after the other.
331
897000
2000
Và cứ thế cứ thế tiếp tục.
Nhưng sau đó bạn sẽ gặp điều này.
15:11
But then you hitđánh this one. ImageHình ảnh removedloại bỏ at requestyêu cầu of ownerchủ nhân.
332
899000
4000
Hình ảnh đã bị xóa theo
yêu cầu của người sở hữu.
Chỉ thế thôi. Ảnh bị xóa
theo ý của người sở hữu.
15:15
That's it. ImageHình ảnh removedloại bỏ at requestyêu cầu of ownerchủ nhân.
333
903000
2000
15:17
It turnslượt out that somebodycó ai lampoonedlampooned here
334
905000
2000
Vậy nghĩa là có ai đó đã chỉ trích ở đây,
15:19
wroteđã viết to the snarkysnarky guy that does the siteđịa điểm,
335
907000
3000
viết cho anh chàng gàn dở nào đó
quản lý trang web,
15:22
not with a legalhợp pháp threatmối đe dọa, not with an offerphục vụ of paymentthanh toán,
336
910000
3000
không phải một lời đe dọa hợp pháp
hay đề nghị thanh toán,
15:25
but just said, "Hey, would you mindlí trí?"
337
913000
2000
mà chỉ nói: "Này, đó có phiền không?"
15:27
The personngười said, "No, that's fine."
338
915000
2000
Người kia nói, "Không sao."
15:29
I believe we can buildxây dựng architectureskiến trúc onlineTrực tuyến
339
917000
4000
Tôi tin là chúng ta có thể xây dựng
những mô hình trực tuyến
để đáp ứng những yêu cầu như thế
15:33
to make suchnhư là humanNhân loại requestsyêu cầu
340
921000
3000
Làm thế sẽ dễ dàng hơn
15:36
that much easierdễ dàng hơn to do,
341
924000
2000
15:38
to make it possiblekhả thi for all of us to see
342
926000
2000
để ta có thể thấy những dữ liệu
mà chúng ta gặp trực tuyến
15:40
that the datadữ liệu we encountergặp gỡ onlineTrực tuyến
343
928000
2000
15:42
is just stuffđồ đạc on which to clicknhấp chuột and pastedán and copysao chép and forwardphía trước
344
930000
4000
chỉ bằng những cái nhấp chuột,
dán, sao chép và di chuyển
15:46
that actuallythực ra representsđại diện humanNhân loại emotioncảm xúc
345
934000
3000
nhưng lại có thể diễn tả
cảm xúc của con người,
15:49
and endeavornỗ lực and impactva chạm,
346
937000
2000
những nỗ lực và ảnh hưởng,
15:51
and to be ablecó thể to have an ethicalđạo đức momentchốc lát
347
939000
2000
và có thể có những
giây phút đầy nhân văn
15:53
where we decidequyết định how we want to treatđãi it.
348
941000
3000
nơi chúng ta quyết định
ta muốn hành xử thế nào.
15:56
I even think it can go into the realthực worldthế giới.
349
944000
3000
Thậm chí tôi còn nghĩ
ta có thể ra thế giới thực
Chúng ta có thể kết thúc, vì ta đến với
một nơi có nhiều sự kiểm soát hơn --
15:59
We can endkết thúc up, as we get in a worldthế giới with more censorskiểm duyệt --
350
947000
3000
16:02
everywheremọi nơi there is something filmingquay phim you, maybe puttingđặt it onlineTrực tuyến --
351
950000
3000
mọi nơi đều có cái để quay phim bạn,
sau đó có lẽ đăng lên mạng--
16:05
to be ablecó thể to have a little clipkẹp you could wearmặc
352
953000
2000
để có được một cái cặp tóc nhỏ
16:07
that saysnói, "You know, I'd ratherhơn not."
353
955000
2000
có viết: "Bạn biết không,
tôi không muốn thế"
16:09
And then have technologyCông nghệ
354
957000
3000
Và sau đó sẽ có công nghệ
mà người chụp ảnh sẽ biết về nó sau.
16:12
that the personngười takinglấy the photohình chụp will know latermột lát sau,
355
960000
2000
16:14
this personngười requestedyêu cầu to be contactedliên lạc
356
962000
2000
Người này sẽ yêu cầu liên lạc
16:16
before this goesđi anywhereở đâu biglớn,
357
964000
2000
trước khi đi đến nơi nào đó lớn hơn
16:18
if you don't mindlí trí.
358
966000
2000
nếu như bạn không phiền.
Và người chụp tấm hình đó
có thể quyết định
16:20
And that personngười takinglấy the photohình chụp can make a decisionphán quyết
359
968000
2000
16:22
about how and whetherliệu to respectsự tôn trọng it.
360
970000
4000
về việc làm cách nào và liệu
có nên tôn trọng nó hay không.
16:26
In the realthực worldthế giới, we see filteringlọc of this sortsắp xếp
361
974000
2000
Trong thực tế, chúng ta thấy
những điều như vậy
16:28
takinglấy placeđịa điểm in PakistanPakistan.
362
976000
2000
diễn ra ở Pakistan
16:30
And we now have meanscó nghĩa that we can buildxây dựng, like this systemhệ thống,
363
978000
4000
Ngày nay ta có đủ phương tiện cần thiết
để xây dựng một hệ thống như thế này đây,
16:34
so that people can reportbài báo cáo the filteringlọc as they encountergặp gỡ it.
364
982000
3000
nên mọi người có thể báo cáo
các bộ lọc khi họ gặp phải nó.
16:37
And it's no longerlâu hơn just a "I don't know. I couldn'tkhông thể get there. I guessphỏng đoán I'll movedi chuyển on,"
365
985000
4000
Sẽ không còn những câu kiểu
"Tôi không biết. Tôi không làm được.
Tôi nghĩ mình sẽ tiến lên"
16:41
but suddenlyđột ngột a collectivetập thể consciousnessý thức
366
989000
2000
mà đột nhiên nó trở thành
ý thức tập thể
16:43
about what is blockedbị chặn and censoredkiểm duyệt
367
991000
3000
về những gì đã bị ngăn chặn và kiểm duyệt
16:46
where onlineTrực tuyến.
368
994000
2000
ở trên mạng trực tuyến
16:48
In factthực tế, talk about technologyCông nghệ imitatingbắt chước life
369
996000
4000
Thật vậy, nói về công nghệ
mô phỏng cuộc sống,
16:52
imitatingbắt chước techcông nghệ, or maybe it's the other way around.
370
1000000
3000
mô phỏng công nghệ cao,
hay có thể là một cách khác.
16:55
An NYUNYU researchernhà nghiên cứu here tooklấy little cardboardCác tông robotsrobot
371
1003000
3000
Một nhà nghiên cứu của NYU
đã dùng những con robot các-tông nhỏ
16:58
with smileycười faceskhuôn mặt on them,
372
1006000
2000
với một khuôn mặt cười,
17:00
and a motorđộng cơ that just drovelái them forwardphía trước
373
1008000
3000
một động cơ kéo con robot đi,
17:03
and a flaglá cờ stickingbám dính out the back
374
1011000
2000
một lá cờ gắn trên lưng nó
17:05
with a desiredmong muốn destinationNơi Đến.
375
1013000
2000
ghi một địa điểm muốn đến
17:07
It said, "Can you help me get there?"
376
1015000
2000
Rằng: 'Bạn có thể giúp tôi đến đó không?"
17:09
ReleasedPhát hành it on the streetsđường phố of ManhattanManhattan.
377
1017000
4000
Nó được đặt trên những
con phố ở Manhattan.
17:13
(LaughterTiếng cười)
378
1021000
2000
17:15
They'llHọ sẽ fundquỹ anything these daysngày.
379
1023000
3000
Ngày nay, ta quyên góp gì cũng được mà.
17:18
Here is the chartđồ thị of over 43 people
380
1026000
2000
Đây là biểu đồ đường đi của hơn 43 người
17:20
helpinggiúp to steerchỉ đạo the robotrobot that could not steerchỉ đạo
381
1028000
3000
đang giúp kéo con robot mù đường này đi
17:23
and get it on its way, from one cornergóc
382
1031000
2000
và giúp nó di chuyển, từ góc này,
17:25
from one cornergóc of WashingtonWashington SquareQuảng trường ParkCông viên
383
1033000
2000
một góc Quảng trường Công viên Washington
17:27
to anotherkhác.
384
1035000
2000
đến góc khác.
17:29
That leadsdẫn to examplethí dụ numbercon số threesố ba: hitchhikinghitchhiking.
385
1037000
4000
Điều này dẫn đến ví dụ thứ 3:
Đi nhờ.
17:33
I'm not so sure hitchhikinghitchhiking is deadđã chết.
386
1041000
3000
Tôi không chắc đi nhờ có
hết hay chưa.
17:36
Why? There is the CraigslistCraigslist ridesharerideshare boardbảng.
387
1044000
4000
Vì sao? Cói một cái gọi là
Mục đi chung xe trên Craiglist.
17:40
If it were calledgọi là the CraigslistCraigslist hitchhikinghitchhiking boardbảng,
388
1048000
3000
Nếu nó được gọi là
mục quá giang Craglist,
17:43
tumbleweedsTumbleweeds would be blowingthổi throughxuyên qua it.
389
1051000
2000
nó sẽ vắng tanh như chùa bà đanh
17:45
But it's the ridesharerideshare boardbảng, and it's basicallyvề cơ bản the sametương tự thing.
390
1053000
3000
Nhưng nó là mục tin quá giang,
về cơ bản đều giống nhau.
17:48
Now why are people usingsử dụng it?
391
1056000
2000
Sao chúng ta mọi người lại sử dụng nó?
Tôi không biết. Có lẽ họ nghĩ
17:50
I don't know. Maybe they think that, uh, killerskẻ sát nhân don't plankế hoạch aheadphía trước?
392
1058000
3000
những kẻ sát nhân
chưa có kế hoạch trước chăng?
17:53
(LaughterTiếng cười)
393
1061000
6000
Không. Tôi nghĩ câu trả lời thật sự là
17:59
No. I think the actualthực tế answercâu trả lời is
394
1067000
2000
18:01
that onceMột lần you reframeReframe it,
395
1069000
2000
một khi bạn điều chỉnh nó,
18:03
onceMột lần you get out of one setbộ of staleCu expectationsmong đợi
396
1071000
3000
một khi bạn đã thoát ra khỏi
những kỳ vọng trước đây
18:06
from a failedthất bại projectdự án that had its day,
397
1074000
3000
từ những thất bại ngày ấy
18:09
but now, for whateverbất cứ điều gì reasonlý do, is tarnishedtarnished,
398
1077000
2000
nhưng giờ, dù lí do là gì,
nó cũng mờ đi ít nhiều
18:11
you can actuallythực ra rekindlerekindle the kindloại of humanNhân loại kindnesslòng tốt and sharingchia sẻ
399
1079000
4000
bạn vẫn có thể nhen nhóm lại
lòng tốt và sự sẻ chia của con người
18:15
that something like this on CraigslistCraigslist representsđại diện.
400
1083000
3000
mà một số thứ tương tự
trên Craiglist đã thể hiện.
18:18
And then you can highlightđiểm nổi bật it
401
1086000
2000
Và bạn có thể làm nó nổi bật lên
18:20
into something like,
402
1088000
2000
thành một thứ như--
18:22
yes, CouchSurfingCouchSurfing.orgtổ chức.
403
1090000
3000
Phải, là CouchSurfing.org
18:25
CouchSurfingCouchSurfing: one guy'sanh chàng ideaý kiến
404
1093000
3000
CouchSurfing: ý tưởng của một người
để cuối cùng có thể tập hợp mọi người,
những ai đang có ý định đi xa
18:28
to, at last, put togethercùng với nhau people who are going somewheremột vài nơi farxa away
405
1096000
3000
18:31
and would like to sleepngủ on a stranger'scủa người lạ couchđi văng for freemiễn phí,
406
1099000
5000
và được ngủ trên ghế bành
nhà người lạ miễn phí,
18:36
with people who livetrực tiếp farxa away,
407
1104000
2000
cùng với những người xa nhà khác
18:38
and would like someonengười nào they don't know to sleepngủ on theirhọ couchđi văng for freemiễn phí.
408
1106000
4000
hay cũng muốn mời những người
không quen biết ngủ trọ nhà mình miễn phí.
18:42
It's a brilliantrực rỡ ideaý kiến.
409
1110000
4000
Đó quả là một ý tưởng xuất sắc.
18:46
It's a beecon ong that, yes, fliesruồi.
410
1114000
2000
Đó chính là cách mà con ong bay.
18:48
AmazingTuyệt vời how manynhiều successfulthành công couchđi văng surfingssurfings there have been.
411
1116000
3000
Tuyệt vời biết bao khi có rất nhiều
cơ hội ở trọ cho mọi người.
18:51
And if you're wonderingtự hỏi, no, there have been no knownnổi tiếng fatalitiessố tử vong
412
1119000
4000
Nếu bạn đang băn khoăn thì
không có cái chết nào
18:55
associatedliên kết with CouchSurfingCouchSurfing.
413
1123000
2000
liên quan đến CouchSurfing.
18:57
AlthoughMặc dù, to be sure, the reputationuy tín systemhệ thống, at the momentchốc lát,
414
1125000
3000
Mặc dù, để chắc chắn,
hệ thống uy tín ngày nay
19:00
workscông trinh that you leaverời khỏi your reportbài báo cáo after the couchđi văng surfingLướt sóng experiencekinh nghiệm,
415
1128000
3000
hoạt động để bạn ghi lại
những trải nghiệm khi ở nhờ,
19:03
so there mayTháng Năm be some selectionlựa chọn biassự thiên vị there.
416
1131000
3000
thể nào cũng có một vài
lựa chọn thiên vị ở đây cho coi
19:06
(LaughterTiếng cười)
417
1134000
4000
Vậy, thông điệp và quan điểm của tôi là
19:10
So, my urgingkêu gọi, my thought,
418
1138000
4000
19:14
is that the InternetInternet isn't just a pileĐóng cọc of informationthông tin.
419
1142000
3000
Internet không chỉ là một đống thông tin
19:17
It's not a nounDanh từ. It's a verbđộng từ.
420
1145000
3000
Đó không phải một danh từ. Nó là động từ
19:20
And when you go on it,
421
1148000
2000
Khi bạn tiếp tục dùng nó,
19:22
if you listen and see carefullycẩn thận and closelychặt chẽ enoughđủ,
422
1150000
4000
nếu bạn lắng nghe
và quan sát đủ kĩ, đủ gần,
19:26
what you will discoverkhám phá
423
1154000
2000
bạn sẽ nhận ra rằng
19:28
is that that informationthông tin
424
1156000
2000
chính thông tin đó,
đang muốn truyền đạt gì đó với bạn
19:30
is sayingnói something to you.
425
1158000
2000
19:32
What it's sayingnói to you is what we heardnghe yesterdayhôm qua,
426
1160000
2000
Những gì nó mách bảo bạn,
chúng tôi đều đã nghe ngày trước
19:34
DemosthenesDemosthenes was sayingnói to us.
427
1162000
3000
Demosthenes đã nói với chúng tôi,
19:37
It's sayingnói, "Let's marchtháng Ba." Thank you very much.
428
1165000
4000
rằng: "Hãy tiến lên"
Cảm ơn rất nhiều
19:41
(ApplauseVỗ tay)
429
1169000
2000
Translated by Vy Trần
Reviewed by Trang Nguyen Phuong

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Zittrain - Net watchdog
Jonathan Zittrain wants to make sure the electronic frontier stays open -- and he's looking to the Internet's millions of users for its salvation.

Why you should listen

The increasing proliferation of "tethered" devices, from iPhones to Xboxes, is only one of countless threats to the freewheeling Internet as we know it. There's also spam, malware, misguided legislation and a drift away from what Internet law expert Jonathan Zittrain calls "generativity" -- a system's receptivity to unanticipated (and innovative) change instigated by myriad users.

Harvard law professor Zittrain, as an investigator for the OpenNet initiative and co-founder of Harvard's Berkman Center for Internet and Society, has long studied the legal, technological and world-shaking aspects of quickly morphing virtual terrains. He performed the first large-scale tests of Internet filtering in China and Saudi Arabia in 2002. His initiatives include projects to fight malware (StopBadware) and ChillingEffects, a site designed to support open content by tracking legal threats to individual users.

More profile about the speaker
Jonathan Zittrain | Speaker | TED.com