TED2010
Nathan Myhrvold: Could this laser zap malaria?
Nathan Myhrvold: Thiết bị laser này có thể tiêu diệt bệnh sốt rét?
Filmed:
Readability: 3.7
965,317 views
Nathan Myhrvold và các phát minh mới nhất của đội -- thông minh và táo bạo -- nhắc nhở chúng ta rằng thế giới đang cần sức sáng tạo để đối phó với các vấn nạn lớn như bệnh sốt rét. Và sau khi thuyết trình về ý tưởng, ông giới thiệu bản demo trực tiếp của 1 thiết bị diệt muỗi mới. Hãy xem rồi hẵng tin nhé.
Nathan Myhrvold - Polymath
Nathan Myhrvold is a professional jack-of-all-trades. After leaving Microsoft in 1999, he's been a world barbecue champion, a wildlife photographer, a chef, a contributor to SETI, and a volcano explorer. Full bio
Nathan Myhrvold is a professional jack-of-all-trades. After leaving Microsoft in 1999, he's been a world barbecue champion, a wildlife photographer, a chef, a contributor to SETI, and a volcano explorer. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
We invent.
0
0
2000
Chúng tôi phát minh.
00:17
My company invents
1
2000
2000
Công ty của tôi phát minh
00:19
all kinds of new technology
2
4000
2000
các loại công nghệ mới
00:21
in lots of different areas.
3
6000
2000
trên nhiều lĩnh vực khác nhau.
00:23
And we do that for a couple of reasons.
4
8000
2000
Và chúng tôi phát minh vì 2 lý do.
00:25
We invent for fun --
5
10000
2000
Một là, phát minh cho vui.
00:27
invention is a lot of fun to do --
6
12000
3000
Thực vậy, phát minh là 1 công việc rất vui.
00:30
and we also invent for profit.
7
15000
2000
Và chúng tôi cũng phát mình vì lợi nhuận.
00:32
The two are related because
8
17000
2000
Hai cái đó gắn bó với nhau vì
00:34
the profit actually takes long enough that if it isn't fun,
9
19000
2000
phải đợi khá lâu mới thấy lợi nhuận,
00:36
you wouldn't have the time to do it.
10
21000
2000
nên nếu không vui thì bạn sẽ không bỏ thời gian ra để làm.
00:38
So we do this
11
23000
2000
Vì thế
00:40
fun and profit-oriented inventing
12
25000
2000
chúng tôi chủ yếu
00:42
for most of what we do,
13
27000
2000
phát minh theo định hướng vui và có lợi
00:44
but we also have a program where we invent for humanity --
14
29000
3000
nhưng chúng tôi cũng có các chương trình phát minh mang tính nhân văn --
00:47
where we take some of our best inventors,
15
32000
2000
trong đó chúng tôi huy động các nhà phát minh giỏi nhất của mình
00:49
and we say, "Are there problems
16
34000
2000
và nói, " Liệu chúng ta có ý tưởng hay
00:51
where we have a good idea for solving a problem the world has?" --
17
36000
3000
để giải quyết vấn đề mà thế giới đang đương đầu không? --
00:54
and to solve it in the way we try to solve problems,
18
39000
3000
và giải quyết nó theo cách chúng tôi cố gắng giải quyết các vấn đề
00:57
which is with dramatic, crazy,
19
42000
2000
bằng các giải pháp điên khùng
00:59
out-of-the-box solutions.
20
44000
2000
kịch tính và sáng tạo.
01:01
Bill Gates is one of those smartest guys of ours
21
46000
2000
Bill Gates là 1 trong những người thông minh nhất
01:03
that work on these problems
22
48000
2000
suy nghĩ về các vấn đề này.
01:05
and he also funds this work, so thank you.
23
50000
3000
Ông cũng gây quỹ cho công trình này. Nhân đây tôi muốn gửi lời cảm ơn đến anh, Bill.
01:08
So I'm going to briefly discuss
24
53000
2000
Tôi sẽ thảo luận ngắn gọn
01:10
a couple of problems that we have
25
55000
2000
1 vài vấn đề chúng tôi gặp phải
01:12
and a couple of problems where
26
57000
2000
và 1 số vấn đề
01:14
we've got some solutions underway.
27
59000
2000
chúng tôi đã tìm ra giải pháp.
01:16
Vaccination is one of the
28
61000
3000
Tiêm chủng là 1 trong
01:19
key techniques in public health,
29
64000
2000
các biện pháp chủ yếu trong sức khỏe cộng đồng,
01:21
a fantastic thing.
30
66000
2000
1 biện pháp rất hữu hiệu,
01:23
But in the developing world a lot of vaccines
31
68000
3000
nhưng ở thế giới đang phát triển, nhiều vắc xin
01:26
spoil before they're administered,
32
71000
2000
bị hỏng trước khi được phân phối.
01:28
and that's because they need to be kept cold.
33
73000
3000
Và vì vắc xin cần được bảo quản lạnh.
01:31
Almost all vaccines need to be kept at refrigerator temperatures.
34
76000
3000
Hầu hết mọi vắc xin cần được bảo quản trong nhiệt độ tủ lạnh.
01:34
They go bad very quickly if you don't,
35
79000
2000
Chúng sẽ nhanh chóng hỏng nếu không được bảo quản.
01:36
and if you don't have stable power grid, this doesn't happen,
36
81000
3000
Và nếu không có nguồn điện lưới ổn định, vắc xin hỏng
01:39
so kids die.
37
84000
2000
dẫn đến trẻ em tử vong.
01:41
It's not just the loss of the vaccine that matters;
38
86000
3000
Không chỉ thiệt hại về lượng vắc xin
01:44
it's the fact that those kids don't get vaccinated.
39
89000
3000
mà những đứa trẻ đó không được tiêm chủng.
01:47
This is one of the ways that
40
92000
3000
Đây là 1 trong các phương pháp
01:50
vaccines are carried:
41
95000
2000
vận chuyển vắc xin.
01:52
These are Styrofoam chests. These are being carried by people,
42
97000
3000
Đây là các tủ đựng styro bọt được vận chuyển bằng sức người,
01:55
but they're also put on the backs of pickup trucks.
43
100000
2000
chúng cũng được đặt vào đuôi xe tải.
01:57
We've got a different solution.
44
102000
3000
Chúng tôi có 1 giải pháp khác nhau.
02:00
Now, one of these Styrofoam chests
45
105000
3000
Một trong các tủ đựng styro bọt đựng đá ở trong
02:03
will last for about four hours with ice in it.
46
108000
2000
sẽ kéo dài khoảng 4 tiếng.
02:05
And we thought, well, that's not really good enough.
47
110000
3000
Và chúng tôi nghĩ, như thế thì không tốt lắm.
02:08
So we made this thing.
48
113000
2000
Nên đã làm cái này.
02:10
This lasts six months with no power;
49
115000
3000
Nó kéo dài 6 tháng mà không cần điện
02:13
absolutely zero power,
50
118000
2000
nguồn điện bằng 0,
02:15
because it loses less
51
120000
2000
vì nó mất
02:17
than a half a watt.
52
122000
2000
ít hơn nửa watt.
02:19
Now, this is our second generations prototype.
53
124000
3000
Đây là nguyên mẫu thế hệ thứ 2 của chúng tôi.
02:22
The third generation prototype is, right now,
54
127000
2000
Nguyên mẫu thế hệ thứ 3 là, ngay bây giờ,
02:24
in Uganda being tested.
55
129000
3000
đang được kiểm nghiệm tại Uganda.
02:27
Now, the reason we were able to come up with this
56
132000
2000
Chúng tôi nghĩ ra được cái này là nhờ
02:29
is two key ideas:
57
134000
2000
2 ý tưởng chính.
02:31
One is that this is similar to a cryogenic Dewar,
58
136000
2000
Một, nó giống 1 máy làm lạnh cryo Dewar,
02:33
something you'd keep liquid nitrogen or liquid helium in.
59
138000
3000
có nitrogen hoặc helium lỏng ở trong.
02:36
They have incredible insulation,
60
141000
2000
Chúng có khả năng cách nhiệt rất tuyệt
02:38
so let's put some incredible insulation here.
61
143000
2000
vậy chúng ta hãy đặt vật liệu cách nhiệt ở đây.
02:40
The other idea is kind of interesting,
62
145000
3000
Ý tưởng còn lại khá thú vị,
02:43
which is, you can't reach inside anymore.
63
148000
3000
bạn không thể tiếp xúc trong tủ nữa
02:46
Because if you open it up and reach inside,
64
151000
2000
vì nếu mở ra để thò vào trong,
02:48
you'd let the heat in, the game would be over.
65
153000
2000
bạn sẽ để nhiệt thoát ra và trò chơi kết thúc.
02:50
So the inside of this thing actually looks like a Coke machine.
66
155000
3000
Thiết bị này trông giống 1 máy bán nước tự động.
02:53
It vends out little individual vials.
67
158000
3000
Nó bán ra các lọ vắc xin cá nhân nhỏ.
02:56
So a simple idea,
68
161000
2000
Một ý tưởng đơn giản
02:58
which we hope is going to change the way vaccines are distributed
69
163000
3000
chúng tôi hy vọng sẽ thay đổi cách thức phân phối vắc xin
03:01
in Africa and around the world.
70
166000
2000
ở châu Phi và khắp thế giới.
03:04
We'll move on to malaria.
71
169000
2000
Chúng ta sẽ chuyển tới dịch sốt rét.
03:06
Malaria is one of the great public health problems.
72
171000
3000
Sốt rét là 1 trong các thách thức đau đầu nhất trong ngành sức khỏe cộng đồng.
03:09
Esther Duflo talked a little bit about this.
73
174000
2000
Esther Duflo đã nói 1 chút về vấn đề này.
03:11
Two hundred million people a year.
74
176000
3000
250 triệu ca lây nhiễm 1 năm.
03:14
Every 43 seconds a child in Africa dies;
75
179000
3000
Cứ 43 giây có 1 đứa trẻ ở châu Phi tử vong.
03:18
27 will die during my talk.
76
183000
3000
Trong suốt thời gian tôi diễn thuyết, sẽ có 27 người chết.
03:23
And there's no way for us here in this country
77
188000
3000
Chúng ta ở đây, ở đất nước này
03:26
to grasp really what that means to the people involved.
78
191000
3000
không thể hiểu ý nghĩa của nó đối với những người trong cuộc.
03:29
Another comment of Esther's
79
194000
2000
Một bình luận khác của Esther
03:31
was that we react when there's
80
196000
2000
là chúng ta phản ứng khi
03:33
a tragedy like Haiti,
81
198000
2000
1 thảm kịch xảy ra như ở Haiti
03:35
but that tragedy is ongoing.
82
200000
2000
nhưng thảm kịch đó vẫn đang tiếp tục.
03:37
So what can we do about it?
83
202000
2000
Vậy, chúng ta có thể làm gì?
03:39
Well, there are a lot of things people have tried
84
204000
2000
Mọi người đã thử rất nhiều thứ
03:41
for many years for solving malaria.
85
206000
2000
trong nhiều năm qua, tìm kiếm giải pháp cho bệnh sốt rét.
03:43
You can spray; the problem is there are environmental issues.
86
208000
3000
Bạn có thể xịt muỗi nhưng vân đề là: nó ảnh hưởng đến môi trường.
03:46
You can try to treat people and create awareness.
87
211000
3000
Bạn có thể cố gắng chữa trị cho mọi người và nâng cao ý thức.
03:49
That's great, except the places that have malaria really bad,
88
214000
3000
Tuyệt đấy, ngoại trừ những vùng bệnh sốt rét hoành hành,
03:52
they don't have health care systems.
89
217000
2000
họ không có các hệ thống chăm sóc sức khỏe.
03:54
A vaccine would be a terrific thing,
90
219000
2000
Vắc xin sẽ là 1 biện pháp hay
03:56
only they don't work yet.
91
221000
2000
chỉ là chúng không ăn thua.
03:58
People have tried for a long time. There are a couple of interesting candidates.
92
223000
3000
Mọi người đã dùng cách đó từ lâu rồi. Có 1 vài ứng cử viên sáng giá.
04:01
It's a very difficult thing to make a vaccine for.
93
226000
3000
Sốt rét là bệnh rất khó chế vắc xin.
04:05
You can distribute bed nets,
94
230000
2000
Bạn có thể phân phát màn ngủ
04:07
and bed nets are very effective if you use them.
95
232000
3000
và màn ngủ rất hiệu quả nếu bạn sử dụng.
04:10
You don't always use them for that. People fish with them.
96
235000
2000
Các bạn không thường dùng màn. Mọi người dùng nó để đánh cá.
04:12
They don't always get to everyone.
97
237000
2000
Không phổ biến lắm.
04:14
And bed nets
98
239000
2000
Và màn ngủ
04:16
have an effect on the epidemic,
99
241000
2000
tác động đến dịch bệnh
04:18
but you're never going to make it extinct with bed nets.
100
243000
3000
nhưng bằng màn ngủ, nó sẽ không bị tiêu diệt triệt để.
04:21
Now, malaria is
101
246000
2000
Bệnh sốt rét
04:23
an incredibly complicated disease.
102
248000
3000
là 1 bệnh cực kỳ phức tạp.
04:26
We could spend hours going over this.
103
251000
2000
Để hiểu rõ nó thì phải tốn hàng giờ.
04:28
It's got this sort of soap opera-like lifestyle;
104
253000
2000
Nó có cách sống như phim truyền hình vậy.
04:30
they have sex, they burrow into your liver,
105
255000
3000
Chúng có giới tính, chúng đào bới vào gan của bạn.
04:33
they tunnel into your blood cells ...
106
258000
3000
Đào hầm vào cư trú trong các tế bào máu.
04:36
it's an incredibly complicated disease,
107
261000
2000
Là 1 căn bệnh cực kỳ phức tạp,
04:38
but that's actually one of the things we find interesting about it
108
263000
3000
nhưng đó là 1 trong các điều thú vị hấp dẫn chúng tôi,
04:41
and why we work on malaria:
109
266000
2000
cũng là động lực thôi thúc chúng tôi tìm cách giải quyết căn bệnh này.
04:43
There's a lot of potential ways in.
110
268000
3000
Có nhiều biện pháp tiềm năng.
04:47
One of those ways might be better diagnosis.
111
272000
3000
Một trong số đó là chẩn đoán bệnh chính xác, kịp thời.
04:50
So we hope this year
112
275000
2000
Chúng tôi hy vọng trong năm nay
04:52
to prototype each of these devices.
113
277000
3000
sẽ sản xuất được bản nguyên mẫu của các thiết bị này.
04:56
One does an automatic malaria diagnosis
114
281000
3000
Thiết bị chẩn đoán bệnh sốt rét tự động
04:59
in the same way that a diabetic's glucose meter works:
115
284000
3000
giống cơ chế làm việc của máy đo đường huyết cho bệnh tiểu đường.
05:02
You take a drop of blood,
116
287000
2000
Lấy 1 giọt máu
05:04
you put it in there and it automatically tells you.
117
289000
2000
đặt vào đó và nó sẽ tự động cho kết quả.
05:06
Today, you need to do a complicated laboratory procedure,
118
291000
3000
Hiện tại, bạn cần làm 1 quy trình xét nghiệm phức tạp
05:09
create a bunch of microscope slides
119
294000
2000
gồm 1 đống mẫu máu để xét nghiệm qua kính hiển vi
05:11
and have a trained person examine it.
120
296000
3000
do 1 bác sĩ lành nghề thực hiện.
05:14
The other thing is, you know,
121
299000
2000
Nữa là,
05:16
it would be even better if you didn't have to draw the blood.
122
301000
3000
bạn không cần lấy máu.
05:19
And if you look through the eye,
123
304000
2000
Nếu bạn nhìn vào mắt,
05:21
or you look at the vessels on the white of the eye,
124
306000
3000
hoặc vào các mạch máu trong tròng trắng của mắt,
05:24
in fact, you may be able to do this
125
309000
2000
thực tế là bạn có thể trực tiếp làm điều đó
05:26
directly, without drawing any blood at all,
126
311000
3000
mà không phải lấy máu.
05:29
or through your nail beds.
127
314000
2000
hoặc qua lớp da dưới móng tay.
05:31
Because if you actually look through your fingernails, you can see blood vessels,
128
316000
3000
Vì, khi nhìn qua móng tay, bạn có thể thấy các mạch máu.
05:34
and once you see blood vessels, we think we can see the malaria.
129
319000
3000
Và một khi thấy mạch máu, chúng tôi nghĩ chúng tôi có thể thấy bệnh sốt rét.
05:38
We can see it because of this molecule
130
323000
2000
Có thể thấy triệu chứng vì phân tử này
05:40
called hemozoin.
131
325000
2000
có tên hemozoin.
05:42
It's produced by the malaria parasite
132
327000
3000
Do ký sinh trùng sốt rét sinh ra.
05:45
and it's a very interesting crystalline substance.
133
330000
3000
Và đó là 1 chất tinh thể rất thú vị.
05:49
Interesting, anyway, if you're a solid-state physicist.
134
334000
2000
đối với 1 nhà vật lý thể rắn.
05:51
There's a lot of cool stuff we can do with it.
135
336000
3000
Có nhiều thứ hay ho chúng tôi có thể làm với nó.
05:54
This is our femtosecond laser lab.
136
339000
3000
Đây là phòng thí nghiệm laser 10 mũ -15 giây của chúng tôi.
05:57
So this creates pulses of light
137
342000
2000
Nó tạo ra xung ánh sáng
05:59
that last a femtosecond.
138
344000
2000
kéo dài 1fs (10 mũ (-15) giây)
06:01
That's really, really, really short.
139
346000
3000
Cực kỳ, cực kỳ ngắn.
06:05
This is a pulse of light that's
140
350000
2000
Đây là 1 xung ánh sáng
06:07
only about one wavelength of light long,
141
352000
2000
chỉ dài khoảng 1 chiều dài bước sóng ánh sáng.
06:09
so it's a whole bunch of photons
142
354000
2000
Nó gồm nhiều photon
06:11
all coming and hitting simultaneously.
143
356000
2000
đến và va chạm đồng thời.
06:13
It creates a very high peak power
144
358000
2000
Nó tạo ra năng lượng đạt đỉnh.
06:15
and it lets you do all kinds of interesting things;
145
360000
2000
Nó khiến bạn làm được nhiều điều rất hay ho.
06:17
in particular, it lets you find hemozoin.
146
362000
2000
Cụ thể, nó giúp bạn tìm thấy phân tử hemozoin.
06:19
So here's an image of red blood cells,
147
364000
3000
Đây là hình ảnh 1 hồng cầu.
06:22
and now we can actually map
148
367000
2000
Bây giờ chúng ta có thể lập bản đồ
06:24
where the hemozoin and where the malaria parasites are
149
369000
3000
vị trí hemozoin và các ký sinh trùng sốt rét
06:27
inside those red blood cells.
150
372000
2000
bên trong các tế bào hồng cầu.
06:29
And using both this technique
151
374000
2000
Và sử dụng cả kỹ thuật này
06:31
and other optical techniques,
152
376000
2000
và các kỹ thuật quang học khác,
06:33
we think we can make those diagnostics.
153
378000
2000
chúng tôi nghĩ chúng tôi có thể chẩn đoán.
06:35
We also have another hemozoin-oriented
154
380000
2000
Chúng tôi cũng có 1 liệu pháp xác định hemozoin khác
06:37
therapy for malaria:
155
382000
2000
cho bệnh sốt rét,
06:39
a way, in acute cases, to actually
156
384000
2000
trong những ca khó,
06:41
take the malaria parasite and filter it out of the blood system.
157
386000
3000
lấy ký sinh trùng sốt rét và lọc nó ra khỏi hệ tuần hoàn,
06:44
Sort of like doing dialysis,
158
389000
2000
gần giống việc thẩm tách,
06:46
but for relieving the parasite load.
159
391000
3000
nhưng là để giảm lượng ký sinh.
06:49
This is our thousand-core supercomputer.
160
394000
3000
Đây là chiếc siêu máy tính nghìn nhân của chúng tôi.
06:52
We're kind of software guys,
161
397000
2000
Chúng tôi chuyên về phần mềm
06:54
and so nearly any problem that you pose,
162
399000
3000
nên gần như với mọi vấn đề
06:57
we like to try to solve with some software.
163
402000
3000
chúng tôi đều muốn giải quyết bằng phần mềm.
07:00
One of the problems that you have if you're trying to eradicate malaria
164
405000
3000
Nếu bạn đang cố diệt trừ hoặc giảm nhẹ bệnh sốt rét,
07:03
or reduce it
165
408000
2000
thì 1 trong các vấn đề là
07:05
is you don't know what's the most effective thing to do.
166
410000
3000
bạn không biết cách nào là hữu hiệu nhất để tiến hành.
07:08
Okay, we heard about bed nets earlier.
167
413000
2000
Ok, vừa nãy chúng ta đã nghe về màn ngủ.
07:10
You spend a certain amount per bed net.
168
415000
2000
Bạn tiêu 1 chút tiền cho 1 chiếc màn.
07:12
Or you could spray.
169
417000
2000
Hoặc bạn có thể xịt muỗi.
07:14
You can give drug administration.
170
419000
2000
Bạn có thể phân phát thuốc,
07:16
There's all these different interventions
171
421000
2000
đó là các cách can thiệp khác nhau.
07:18
but they have different kinds of effectiveness.
172
423000
2000
Nhưng chúng tạo ra các mức đọ hiệu quả khác nhau.
07:20
How can you tell?
173
425000
2000
Phân biệt thế nào đây?
07:22
So we've created, using our supercomputer,
174
427000
2000
Sử dụng siêu máy tính, chúng tôi đã tạo ra
07:24
the world's best computer model of malaria,
175
429000
2000
mô hình máy tính tốt nhất thế giới cho bệnh sốt rét,
07:26
which we'll show you now.
176
431000
3000
mà các bạn sẽ thấy ngay bây giờ.
07:29
We picked Madagascar.
177
434000
3000
Chúng tôi chọn Madagascar.
07:32
We have every road,
178
437000
2000
Chúng tôi có mọi con đường,
07:34
every village,
179
439000
2000
từng ngôi làng,
07:36
every, almost, square inch of Madagascar.
180
441000
3000
từng inch vuông ở Madagascar.
07:39
We have all of the precipitation data
181
444000
3000
Chúng tôi có tất cả dữ liệu lượng mưa
07:42
and the temperature data.
182
447000
2000
và nhiệt độ của vùng.
07:44
That's very important because the humidity and precipitation
183
449000
3000
Điều đó rất quan trọng vì độ ẩm và lượng mưa
07:47
tell you whether you've got
184
452000
2000
cho biết tình trạng
07:49
standing pools of water for the mosquitoes to breed.
185
454000
3000
môi trường nước tù, đọng cho muỗi sinh sản.
07:52
So that sets the stage on which you do this.
186
457000
3000
Vậy, nó cho bạn biết tình trạng dịch bệnh.
07:55
You then have to introduce the mosquitoes,
187
460000
2000
Tiếp đó bạn phải giới thiệu các con muỗi,
07:57
and you have to model that
188
462000
2000
và lập mô hình
07:59
and how they come and go.
189
464000
2000
và cách chúng đến và đi.
08:01
Ultimately, it gives you this.
190
466000
2000
Đặc biệt, nó cho bạn cái này.
08:03
This is malaria spreading
191
468000
2000
Đây, dịch sốt rét quét qua
08:05
across Madagascar.
192
470000
2000
Madagascar.
08:07
And this is this latter part of the rainy season.
193
472000
3000
Và đây là phần sau của mùa mưa.
08:10
We're going to the dry season now.
194
475000
2000
Giờ sắp tới mùa khô rồi.
08:12
It nearly goes away in the dry season,
195
477000
2000
Bệnh sốt rét sẽ tan đi vào mùa khô.
08:14
because there's no place for the mosquitoes to breed.
196
479000
3000
Muỗi không có nơi sinh sản.
08:17
And then, of course, the next year it comes roaring back.
197
482000
3000
Và tiếp theo, tất nhiên, năm tới muỗi lại rào rào quay lại.
08:21
By doing these kinds of simulations,
198
486000
3000
Bằng các mô hình này,
08:24
we want to eradicate or control malaria
199
489000
2000
chúng tôi muốn diệt trừ hoặc kiểm soát bệnh sốt rét
08:26
thousands of times in software
200
491000
3000
hàng nghìn lần bằng phần mềm
08:29
before we actually have to do it in real life;
201
494000
3000
trước khi tiến hành thực tế.
08:32
to be able to simulate both the economic trade-offs --
202
497000
3000
Để có thể mô phỏng cả các yếu tố cân bằng kinh tế
08:35
how many bed nets versus how much spraying? --
203
500000
3000
-- bao nhiêu cái màn so với lượng thuốc xịt?
08:38
or the social trade-offs --
204
503000
2000
-- hoặc các yếu tố cân bằng xã hội
08:40
what happens if unrest breaks out?
205
505000
3000
điều gì xảy ra nếu tình trạng bất ổn nổ ra?
08:43
We also try to study our foe.
206
508000
2000
Chúng tôi cũng cố gắng nghiên cứu kẻ thù của chúng ta.
08:45
This is a high-speed camera view
207
510000
2000
Đây là hình chụp camera tốc độ cao
08:47
of a mosquito.
208
512000
2000
1 con muỗi.
08:50
And, in a moment,
209
515000
2000
Và trong 1 khoảnh khắc,
08:52
we're going to see a view of the airflow.
210
517000
3000
chúng ta sẽ thấy 1 dòng chảy không khí.
08:55
Here, we're trying to visualize the airflow
211
520000
2000
Chúng tôi đang cố gắng hình ảnh hóa dòng không khí
08:57
around the wings of the mosquito
212
522000
2000
xung quang cánh con muỗi
08:59
with little particles we're illuminating with a laser.
213
524000
3000
bằng các hạt nhỏ mà chúng tôi đang chiếu sáng bằng 1 tia laser.
09:02
By understanding how mosquitoes fly,
214
527000
2000
Hiểu được cách muỗi bay
09:04
we hope to understand how to make them not fly.
215
529000
3000
chúng tôi hy vọng sẽ hiểu được cách khiến chúng không bay được.
09:07
Now, one of the ways you can make them not fly
216
532000
2000
Hiện nay, 1 trong các cách đó
09:09
is with DDT.
217
534000
2000
chíng là dùng thuốc DDT.
09:11
This is a real ad.
218
536000
2000
Đây là 1 quảng cáo thực.
09:13
This is one of those things you just can't make up.
219
538000
3000
Đây là 1 trong những thứ bạn không thể bịa ra.
09:16
Once upon a time, this was the primary technique,
220
541000
3000
Ngày trước, đây là kỹ thuật cơ bản
09:19
and, in fact, many countries got rid of malaria through DDT.
221
544000
3000
và thực tế nhiều nước đã trừ dịch sốt rét bằng DDT.
09:22
The United States did.
222
547000
2000
Mỹ cũng vậy.
09:24
In 1935, there were 150,000 cases a year
223
549000
3000
Năm 1935, có 150,000 ca sốt rét mỗi năm
09:27
of malaria in the United States,
224
552000
3000
ở Hoa Kỳ,
09:30
but DDT and a massive public health effort
225
555000
2000
nhưng DDT và 1 nỗ lực sức khỏe cộng đồng to lớn
09:32
managed to squelch it.
226
557000
3000
đã dập dịch thành công.
09:35
So we thought,
227
560000
2000
Nên chúng tôi nghĩ ...
09:37
"Well, we've done all these things that are focused on the Plasmodium,
228
562000
3000
chúng tôi đã tập trung vào trùng sốt rét,
09:40
the parasite involved.
229
565000
2000
ký sinh trùng liên quan.
09:42
What can we do to the mosquito?
230
567000
2000
Chúng ta có thể làm gì con muỗi đây?
09:44
Well, let's try to kill it with consumer electronics."
231
569000
3000
Hãy diệt muỗi bằng điện dân dụng?
09:48
Now, that sounds silly,
232
573000
2000
Nghe ngu quá.
09:50
but each of these devices
233
575000
2000
nhưng mỗi thiết bị đó
09:52
has something interesting in it that maybe you could use.
234
577000
3000
có 1 đặc điểm thú vị bạn có thể dùng.
09:55
Your Blu-ray player has
235
580000
2000
Đầu xem phim Blue-ray
09:57
a very cheap blue laser.
236
582000
2000
có tia laser xanh rất rẻ.
09:59
Your laser printer has a mirror galvanometer
237
584000
2000
Máy in laser có 1 điện kế gương
10:01
that's used to steer a laser beam very accurately;
238
586000
3000
dùng để chỉnh tia laser rất chính xác.
10:04
that's what makes those little dots on the page.
239
589000
3000
Nó dùng để in các dấu chấm trên giấy.
10:07
And, of course, there's signal processing
240
592000
2000
Và dĩ nhiên, có các camera xử lý tín hiệu
10:09
and digital cameras.
241
594000
2000
và kỹ thuật số.
10:11
So what if we could put all that together
242
596000
3000
Vậy nếu chúng ta dùng tất cả các thiết bị đó
10:14
to shoot them out of the sky with lasers?
243
599000
3000
để bắn muỗi bằng tia laser thì sao nhỉ?
10:17
(Laughter)
244
602000
2000
(Tiếng cười)
10:19
(Applause)
245
604000
3000
(Vỗ tay)
10:22
Now, in our company, this is what we call
246
607000
3000
Trong công ty tôi, mọi người gọi cái này là
10:25
"the pinky-suck moment."
247
610000
2000
" khoảnh khắc ngậm nhón út."
10:27
(Laughter)
248
612000
2000
(Tiếng cười)
10:29
What if we could do that?
249
614000
2000
Nếu chúng ta có thể làm việc đó thì sao?
10:31
Now, just suspend disbelief for a moment,
250
616000
3000
Nào, các bạn hãy tạm tin trong 1 phút
10:34
and let's think of what could happen
251
619000
2000
và nghĩ về điều có thể xảy ra
10:36
if we could do that.
252
621000
2000
nếu chúng ta có thể.
10:38
Well, we could protect very high-value targets like clinics.
253
623000
3000
Chúng ta có thể bảo vệ các mục tiêu giá trị cao như các phòng khám.
10:41
Clinics are full of people that have malaria.
254
626000
3000
Các phòng khám đầy chật bệnh nhân sốt rét.
10:44
They're sick, and so they're less able to defend themselves from the mosquitoes.
255
629000
3000
Vì ốm nên họ ít khả năng phòng vệ khỏi muỗi đốt.
10:47
You really want to protect them.
256
632000
2000
Bạn thực lòng muốn bảo vệ họ.
10:49
Of course, if you do that,
257
634000
2000
Tất nhiên, nếu làm điều đó,
10:51
you could also protect your backyard.
258
636000
2000
bạn cũng có thể bảo sân sau nhà mình.
10:53
And farmers could protect their crops
259
638000
2000
Và các nông dân có thể bảo vệ mùa màng
10:55
that they want to sell to Whole Foods
260
640000
2000
họ muốn bán cho Whole Foods
10:57
because our photons
261
642000
2000
vì các photon
10:59
are 100 percent organic. (Laughter)
262
644000
2000
là 100% hữu cơ.
11:01
They're completely natural.
263
646000
3000
Chúng hoàn toàn tự nhiên.
11:04
Now, it actually gets better than this.
264
649000
2000
Nó có thể tốt hơn thế.
11:06
You could, if you're really smart,
265
651000
3000
Nếu thực sự thông minh, bạn có thể
11:09
you could shine a nonlethal laser on the bug
266
654000
3000
chiếu 1 tia laser không gây chết lên 1 con bọ
11:12
before you zap it,
267
657000
2000
trước khi hạ gục nó,
11:14
and you could listen to the wing beat frequency
268
659000
2000
bạn có thể lắng nghe tần số đập cánh
11:16
and you could measure the size.
269
661000
2000
và đo kích cỡ.
11:18
And then you could decide:
270
663000
2000
Tiếp theo, bạn quyết định:
11:20
"Is this an insect I want to kill,
271
665000
2000
Liệu nó có phải con côn trùng mình muốn giết,
11:22
or an insect I don't want to kill?"
272
667000
2000
hay không?
11:24
Moore's law made computing cheap;
273
669000
2000
Định luật Moore hạ giá điện toán,
11:26
so cheap we can weigh
274
671000
2000
rẻ đến mức chúng ta có thể đong đếm
11:28
the life of an individual insect
275
673000
2000
số phận 1 con côn trùng
11:30
and decide thumbs up
276
675000
3000
và quyết định ok
11:33
or thumbs down. (Laughter)
277
678000
3000
hay không ok.
11:36
Now, it turns out we only kill the female mosquitoes.
278
681000
3000
Nào, hóa ra chúng ta chỉ giết mỗi muỗi cái.
11:39
They're the only ones that are dangerous.
279
684000
2000
Chúng là những con nguy hiểm.
11:41
Mosquitoes only drink blood
280
686000
2000
Muỗi chỉ hút máu để
11:43
to lay eggs.
281
688000
2000
đẻ trứng.
11:45
Mosquitoes actually live ... their day-to-day nutrition
282
690000
3000
Muỗi sống ở -- nguồn dinh dưỡng của chúng
11:48
comes from nectar, from flowers --
283
693000
2000
đến từ mật hoa.
11:50
in fact, in the lab, we feed ours raisins --
284
695000
3000
Trong phòng thí nghiệm, chúng tôi cho các con muỗi ăn nho khô.
11:53
but the female needs the blood meal.
285
698000
3000
Nhưng muỗi cái cần hút máu.
11:56
So, this sounds really crazy, right?
286
701000
2000
Nên, điều này nghe thật khùng phải không?
11:58
Would you like to see it?
287
703000
2000
Các bạn có muốn xem không?
12:00
Audience: Yeah!
288
705000
2000
(Khán giả: Có chứ.)
12:02
Nathan Myhrvold: Okay, so our legal department prepared a disclaimer,
289
707000
3000
Ok, phòng pháp luật của chúng tôi đã chuẩn bị từ chối.
12:06
and here it is.
290
711000
2000
Và nó đây.
12:08
(Laughter)
291
713000
3000
(Tiếng cười)
12:13
Now, after thinking about this a little bit
292
718000
3000
Sau khi suy nghĩ về nó,
12:16
we thought, you know, it probably would be simpler
293
721000
2000
chúng tôi nghĩ có thể thực hiện đơn giản hơn
12:18
to do this with a nonlethal laser.
294
723000
2000
bằng 1 tia laser không gây chết.
12:20
So, Eric Johanson, who built the device,
295
725000
3000
Eric Johanson, đã chế tạo thiết bị
12:23
actually, with parts from eBay;
296
728000
2000
với link kiện mua trên eBay...
12:25
and Pablos Holman over here,
297
730000
2000
Và Pablos Holman, ở đằng kia
12:27
he's got mosquitoes in the tank.
298
732000
2000
ông cho muỗi vào cái thùng.
12:29
We have the device over here.
299
734000
2000
Chúng tôi có thiết bị đó ở đấy.
12:31
And we're going to show you,
300
736000
2000
Thay vì tia laser sát thủ.
12:33
instead of the kill laser,
301
738000
2000
có xung rất ngắn và tức thời,
12:35
which will be a very brief, instantaneous pulse,
302
740000
2000
chúng tôi sẽ cho các bạn xem,
12:37
we're going to have a green laser pointer
303
742000
2000
thiết bị trỏ laser xanh
12:39
that's going to stay on the mosquito for, actually, quite a long period of time;
304
744000
3000
đứng yên trên con muỗi khá lâu
12:42
otherwise, you can't see it very well.
305
747000
2000
nếu không, các bạn sẽ không thấy rõ con muỗi.
12:44
Take it away Eric.
306
749000
2000
Anh Eric ơi, mang nó đi nhé.
12:46
Eric Johanson: What we have here
307
751000
2000
Eric Johanson: Chúng tôi có ở đây
12:48
is a tank on the other side of the stage.
308
753000
2000
1 cái thùng ở đầu bên kia sân khấu.
12:50
And we have ... this computer screen
309
755000
2000
Và màn hình máy tính này
12:52
can actually see the mosquitoes as they fly around.
310
757000
2000
có thể nhìn thấy các con muỗi khi chúng bay qua.
12:54
And Pablos, if he stirs up our mosquitoes a little bit
311
759000
3000
Và khi Pablos làm động mấy con muỗi của chúng ta
12:57
we can see them flying around.
312
762000
2000
chúng ta sẽ thấy chúng bay loạn lên.
12:59
Now, that's a fairly straightforward image processing routine,
313
764000
2000
Nào, đó là 1 hình ảnh thẳng xử lý chuỗi hoạt động.
13:01
and let me show you how it works.
314
766000
2000
Và hãy để tôi nói rõ thêm về cách hoạt động của nó.
13:03
Here you can see that the insects are being tracked
315
768000
2000
Đây, bạn có thể thấy các con côn trùng bị theo dõi
13:05
as they're flying around,
316
770000
2000
khi đang bay,
13:07
which is kind of fun.
317
772000
3000
buồn cười phết.
13:10
Next we can actually light them up with a laser. (Laughter)
318
775000
2000
Tiếp đến chúng ta có thể thắp sáng chúng bằng tia laser.
13:12
Now, this is a low powered laser,
319
777000
2000
Đây là 1 tia laser công suất thấp,
13:14
and we can actually pick up a wing-beat frequency.
320
779000
2000
và chúng ta có thể nghe được tần số đập cánh.
13:16
So you may be able to hear some mosquitoes flying around.
321
781000
3000
Thế nên các bạn có thể nghe thấy tiếng muỗi vo ve.
13:19
NM: That's a mosquito wing beat you're hearing.
322
784000
3000
Nathan Myhrvold: Các bạn đang nghe thấy tiếng một con muỗi đập cánh.
13:24
EJ: Finally, let's see what this looks like.
323
789000
3000
EJ: Cuối cùng, chúng ta hãy xem nó trông mặt ngang mũi dọc thế nào.
13:29
There you can see mosquitoes as they fly around, being lit up.
324
794000
3000
Bạn thấy đó, các con muỗi được chiếu sáng khi bay .
13:32
This is slowed way down
325
797000
2000
Đây là hình quay chậm
13:34
so that you have an opportunity to see what's happening.
326
799000
2000
các bạn có cơ hội thấy điều gì đang diễn ra.
13:36
Here we have it running at high-speed mode.
327
801000
2000
Nó đang chạy ở chế độ tốc độ cao:
13:38
So this system that was built for TED is here to illustrate
328
803000
2000
Hệ thống này được xây dựng cho TED, ở đây để chứng minh
13:40
that it is technically possible to actually deploy a system like this,
329
805000
3000
rằng về mặt kỹ thuật, hoàn toàn có thể triển khai 1 hệ thống như thế.
13:43
and we're looking very hard at how to make it
330
808000
3000
Và chúng tôi đang nỗ lực tìm kiếm cách khiến nó
13:46
highly cost-effective to use in places like Africa and other parts of the world.
331
811000
3000
đạt hiệu quả chi phí cao để áp dụng ở những nơi như châu Phi và các vùng khác trên thế giới.
13:49
(Applause)
332
814000
6000
(Vỗ tay)
13:56
NM: So it wouldn't be any fun to show you that
333
821000
3000
NM: Sẽ mất hay khi các bạn xem cái đó
13:59
without showing you what actually happens when we hit 'em.
334
824000
3000
mà không xem chuyện gì xảy ra khi chúng tôi đập chúng.
14:02
(Laughter)
335
827000
2000
(Tiếng cười)
14:10
(Laughter)
336
835000
3000
(Tiếng cười)
14:13
This is very satisfying.
337
838000
2000
Rất là thỏa mãn.
14:15
(Laughter)
338
840000
2000
(Tiếng cười)
14:18
This is one of the first ones we did.
339
843000
2000
Đây là 1 trong những phát đập đầu tiên của chúng tôi.
14:20
The energy's a little bit high here.
340
845000
2000
Năng lượng ở đây khá cao.
14:22
(Laughter)
341
847000
3000
(Tiếng cười)
14:27
We'll loop around here in just a second, and you'll see another one.
342
852000
2000
Chúng tôi sẽ thắt nút ở đây trong 1 giây và các bạn sẽ thấy 1 con nữa.
14:29
Here's another one. Bang.
343
854000
2000
Một con nữa đây. Bang.
14:31
An interesting thing is, we kill them all the time;
344
856000
3000
Hay ở chỗ, chúng ta sẽ giết muỗi liên tục;
14:34
we've never actually gotten the wings to shut off in midair.
345
859000
3000
chúng ta chưa bao giờ làm cánh muỗi cụp lại khi đang bay.
14:37
The wing motor is very resilient.
346
862000
2000
Cơ vận động ở cánh rất co giãn.
14:39
I mean, here we're blowing wings off
347
864000
2000
Tôi muốn nói, đây, chúng ta đang thổi cánh muỗi đi
14:41
but the wing motor keeps all the way down.
348
866000
3000
nhưng cơ vận động ở cánh giữ nó hạ cánh.
14:45
So, that's what I have. Thanks very much.
349
870000
2000
Vậy, xin đươc kết thúc bài diễn trình của chúng tôi ở đây. Xin cảm ơn.
14:47
(Applause)
350
872000
16000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Nathan Myhrvold - PolymathNathan Myhrvold is a professional jack-of-all-trades. After leaving Microsoft in 1999, he's been a world barbecue champion, a wildlife photographer, a chef, a contributor to SETI, and a volcano explorer.
Why you should listen
Since leaving his post as Microsoft's Chief Technology Officer in 1999 (with fortune in tow), Nathan Myhrvold has been a professional exemplar of the spirit of the "Renaissance Man," proudly following his interests wherever they've led. His dispersed passions have triggered an impressive list of accomplishments, including world barbecue championships, major archeological finds (several Tyrannosaurus rex skeletons), prize-winning wildlife photography, building a section of Babbage's Difference Engine #2, s, and a new and consuming interest in the sous-vide cooking technique.
Malcolm Gladwell's 2008 New Yorker profile of him revealed an impish but truly inspired character whose latest company, Intellectual Ventures -- which brainstorms and patents a wide array of inventions -- has been accused in some quarters of acting like a 'patent troll' but is described by Myhrvold as "a disruptive organization providing an efficient way for patent holders to get paid for the inventions they own, and... for technology companies to gain easy access to the invention rights they need." After funding big-vision projects such as the Allen Telescope Array, exploring active volcanoes and investigating penguin digestion, Myhrvold insists that his hobbies aren't as discursive as they seem. They do have a common denominator, after all: him.
Nathan Myhrvold | Speaker | TED.com