TED2013
Richard Turere: My invention that made peace with lions
Richard Turere: Phát minh của tôi đã giúp con người sống hòa bình với sư tử
Filmed:
Readability: 2.8
2,467,150 views
Ở cộng đồng người Masai nơi mà cậu bé 13 tuổi Richard Turere sinh sống, gia súc là tất cả những gì quan trọng nhất với họ. Nhưng các vụ tấn công của sư tử vào gia súc ngày càng tăng lên. Trong buổi nói chuyện đầy cảm hứng này, nhà phát minh trẻ chia sẽ giải pháp năng lượng mặt trời cậu đã thiết kế để xua đuổi sư tử ra xa một cách an toàn.
Richard Turere - Inventor
Young inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks. Full bio
Young inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
This is where I live. I live in Kenya,
0
982
2774
Đây là nơi tôi sống. Tôi sống ở Kenya
00:15
at the south parts of the Nairobi National Park.
1
3756
3067
phía nam Công viên Quốc gia Nairobi.
00:18
Those are my dad's cows at the back,
2
6823
1988
Phía sau tôi là đàn bò của bố tôi,
00:20
and behind the cows,
3
8811
1980
và phía sau đàn bò,
00:22
that's the Nairobi National Park.
4
10791
2304
là Công viên Quốc gia Nairobi.
00:25
Nairobi National Park is not fenced in the south widely,
5
13095
3505
Công viên Quốc gia Nairobi không được rào chắn trên diện rộng ở khu vực phía Nam,
00:28
which means wild animals like zebras
6
16600
3462
điều đó có nghĩa là các động vật hoang dã như ngựa vằn
00:32
migrate out of the park freely.
7
20062
3921
thoát ra khỏi công viên một cách tự do.
00:35
So predators like lions follow them,
8
23983
4013
Và vì thế các động vật ăn thịt như sư tử theo sau chúng,
00:39
and this is what they do.
9
27996
2795
và đây là điều những con sư tử đó làm
00:42
They kill our livestock.
10
30791
3001
Chúng giết gia súc của chúng tôi.
00:45
This is one of the cows which was killed at night,
11
33792
2447
Đây là một trong số những con bò đã bị giết vào buổi tối,
00:48
and I just woke up in the morning and I found it dead,
12
36239
4040
và khi thức dậy vào buổi sáng tôi tìm thấy nó đã chết,
00:52
and I felt so bad,
13
40279
2426
và tôi đã cảm thấy rất buồn,
00:54
because it was the only bull we had.
14
42705
4487
bởi vì đó là con bò đực duy nhất mà chúng tôi có.
00:59
My community, the Maasai, we believe that
15
47192
2787
Cộng đồng của tôi, người Maasai, tin rằng
01:01
we came from heaven with all our animals and all the land
16
49979
6057
chúng tôi đến từ thiên đường cùng với tất cả các con vật của mình và tất cả đất đai
01:08
for herding them, and that's why we value them so much.
17
56036
3775
để chăn giữ chúng, đó là lý do vì sao chúng tôi rất coi trọng chúng
01:11
So I grew up hating lions so much.
18
59811
3759
Vì thế tôi lớn lên với sự thù ghét sư tử.
01:15
The morans are the warriors
19
63570
3053
Các chiến binh Masai
01:18
who protect our community and the livestock,
20
66623
3317
người bảo vệ cộng đồng chúng tôi và gia súc,
01:21
and they're also upset about this problem.
21
69940
3079
cũng rất lo ngại về vấn đề này
01:25
So they kill the lions.
22
73019
3005
Vì thế họ giết sư tử.
01:28
It's one of the six lions which were killed in Nairobi.
23
76024
3914
Đây là một trong sáu con sư tử đã bị giết ở Nairobi.
01:31
And I think this is why the Nairobi National Park lions are few.
24
79938
4539
Và tôi nghĩ đây là lý do mà sư tử ở Công viên Quốc gia Nairobi còn rất ít.
01:36
So a boy, from six to nine years old, in my community
25
84477
4961
Mỗi đứa con trai từ 6 đến 9 tuổi, trong cộng đồng của tôi,
01:41
is responsible for his dad's cows,
26
89438
2874
chịu trách nhiệm chăn giữ những con bò của bố mình,
01:44
and that's the same thing which happened to me.
27
92312
3130
và tôi cũng phải làm điều tương tự.
01:47
So I had to find a way of solving this problem.
28
95442
3415
Vì thế tôi phải tìm ra cách để giải quyết vấn đề này.
01:50
And the first idea I got was to use fire,
29
98857
4814
Ý tưởng đầu tiên mà tôi có được là sử dụng lửa,
01:55
because I thought lions were scared of fire.
30
103671
3793
bởi vì tôi nghĩ sư tử sợ lửa.
01:59
But I came to realize that that didn't really help,
31
107464
4719
Nhưng sau đó tôi nhận ra rằng lửa không thực sự có tác dụng,
02:04
because it was even helping the lions
32
112183
2609
bởi vì nó thậm chí còn giúp cho sư tử
02:06
to see through the cowshed.
33
114792
3511
nhìn thấy chuồng bò.
02:10
So I didn't give up. I continued.
34
118303
3329
Nhưng tôi không từ bỏ. Tôi tiếp tục suy nghĩ.
02:13
And a second idea I got was
35
121632
2640
Và ý tưởng thứ hai của tôi đó là
02:16
to use a scarecrow.
36
124272
2067
sử dụng bù nhìn.
02:18
I was trying to trick the lions
37
126339
1614
Tôi đã cố gắng đánh lừa những con sư tử đó
02:19
[into thinking] that I was standing near the cowshed.
38
127953
2907
[vào cái suy nghĩ] là tôi đứng gần chuồng bò.
02:22
But lions are very clever. (Laughter)
39
130860
4076
Nhưng sư tử rất thông minh. (Cười)
02:26
They will come the first day and they see the scarecrow, and they go back,
40
134936
4446
Chúng tới ngày đầu tiên và nhìn thấy con bù nhìn, và rồi chúng quay về,
02:31
but the second day, they'll come and they say,
41
139382
3274
nhưng ngày thứ 2, chúng đến và nói rằng
02:34
this thing is not moving here, it's always here. (Laughter)
42
142656
3110
thứ này không hề chuyển động, nó luôn luôn chỉ ở đó. (Cười)
02:37
So he jumps in and kills the animals.
43
145766
3237
Và rồi sư tử nhảy vào và giết gia súc.
02:41
So one night, I was walking around the cowshed with a torch,
44
149003
3953
Vì thế vào một đêm, tôi cầm một cây đuốc đi xung quanh chuồng bò,
02:44
and that day, the lions didn't come.
45
152956
3843
vào hôm đó, những con sư tử ấy không đến.
02:48
And I discovered that lions are afraid of a moving light.
46
156799
4558
Tôi khám phá ra rằng sư tử sợ ánh sáng chuyển động.
02:53
So I had an idea.
47
161357
2573
Vì thế tôi đã có một ý tưởng.
02:55
Since I was a small boy,
48
163930
2310
Từ khi còn nhỏ,
02:58
I used to work in my room for the whole day,
49
166240
3258
tôi đã từng làm việc ở trong phòng mình cả ngày,
03:01
and I even took apart my mom's new radio,
50
169498
3106
và tôi thậm chí đã mở tung chiếc radio mới mua của mẹ,
03:04
and that day she almost killed me,
51
172604
1818
vào hôm đó bà gần như giết tôi,
03:06
but I learned a lot about electronics. (Laughter)
52
174422
6254
nhưng tôi đã học được nhiều điều về điện. (Cười)
03:12
So I got an old car battery,
53
180676
3360
Thế nên tôi đã lấy một bình ắc-quy xe ô tô cũ
03:16
an indicator box. It's a small device found in a motorcycle,
54
184036
3790
một hộp đồng hồ đo. Nó là một thiết bị nhỏ được tìm thấy ở xe mô tô
03:19
and it helps motorists when they want to turn right or left. It blinks.
55
187826
5051
và nó giúp người lái mô tô ra hiệu khi họ muốn rẽ trái hay rẽ phải. Nó chớp nháy.
03:24
And I got a switch where I can switch on the lights, on and off.
56
192877
4554
Và tôi có được một công tắc để có thể tắt và mở đèn.
03:29
And that's a small torch from a broken flashlight.
57
197431
4828
Và đó là một bóng đèn nhỏ từ cây đèn pin vỡ.
03:34
So I set up everything.
58
202259
2881
Và tôi lắp đặt mọi thứ.
03:37
As you can see, the solar panel charges the battery,
59
205140
3224
Như các bạn có thể thấy, tấm pin mặt trời dùng để xạc ắc-quy,
03:40
and the battery supplies the power
60
208364
2121
và bình ắc-quy cung cấp năng lượng
03:42
to the small indicator box. I call it a transformer.
61
210485
3055
cho hộp đồng hồ đo. Tôi gọi nó là máy biến thế.
03:45
And the indicator box makes the lights flash.
62
213540
4721
Và chiếc hộp đồng hồ đo làm cho đèn chớp tắt.
03:50
As you can see, the bulbs face outside,
63
218261
3751
Như các bạn thấy đó, các bóng đèn hướng ra phía ngoài,
03:54
because that's where the lions come from.
64
222012
2488
bởi vì đó là hướng sư tử tiến vào.
03:56
And that's how it looks to lions when they come at night.
65
224500
4064
Và đó là cách mà ánh sáng chiếu về phía sư tử khi chúng đến vào đêm khuya.
04:00
The lights flash and trick
66
228564
2728
Các bóng đèn chớp tắt và đánh lừa sư tử
04:03
the lions into thinking I was walking around the cowshed,
67
231292
1942
làm cho chúng nghĩ rằng tôi đang đi xung quanh chuồng bò,
04:05
but I was sleeping in my bed.
68
233234
1926
nhưng thực ra là tôi đang ngủ trên giường của mình.
04:07
(Laughter)
69
235160
2740
(Cười)
04:09
(Applause)
70
237900
1669
(Vỗ tay)
04:11
Thanks.
71
239569
5595
Cảm ơn
04:17
So I set it up in my home two years ago,
72
245164
4276
Tôi đã lắp đặt nó ở nhà mình 2 năm trước,
04:21
and since then, we have never experienced any problem with lions.
73
249440
3320
kể từ đó, chúng tôi không hề gặp phải bất cứ vấn đề nào với sư tử cả.
04:24
And my neighboring homes heard about this idea.
74
252760
4012
Các gia đình hàng xóm nghe kể về ý tưởng này.
04:28
One of them was this grandmother.
75
256772
2464
Một trong số đó là người bà này.
04:31
She had a lot of her animals being killed by lions,
76
259236
4276
Bà có nhiều gia súc đã bị sư tử giết,
04:35
and she asked me if I could put the lights for her.
77
263512
2134
và bà đã hỏi tôi liệu tôi có thể giúp bà lắp các bóng điện.
04:37
And I said, "Yes."
78
265646
1278
Tôi trả lời, "Vâng".
04:38
So I put the lights. You can see at the back, those are the lion lights.
79
266924
4600
Thế là tôi lắp đặt các bóng đèn. Các bạn có thể nhìn thấy ở đằng sau, chúng là các bóng đèn sư tử.
04:43
Since now, I've set up seven homes around my community,
80
271524
3416
Cho đến nay, tôi đã giúp lắp đặt cho 7 hộ gia đình trong cộng đồng của mình,
04:46
and they're really working.
81
274940
2225
và chúng đều hoạt động hiệu quả.
04:49
And my idea is also being used now all over Kenya
82
277165
5180
Hiện nay ý tưởng của tôi đã được sử dụng trên khắp Kenya
04:54
for scaring other predators like hyenas, leopards,
83
282345
5113
để xua đuổi các động vật ăn thịt khác như linh cẩu, báo,
04:59
and it's also being used
84
287458
2235
và nó cũng được sử dụng
05:01
to scare elephants away from people's farms.
85
289693
4045
để dọa đàn voi tránh xa nông trại của người dân.
05:05
Because of this invention, I was lucky to get a scholarship
86
293738
3040
Nhờ phát minh này, tôi đã may mắn nhận được học bổng
05:08
in one of the best schools in Kenya,
87
296778
2650
ở một trong những trường học tốt nhất ở Kenya,
05:11
Brookhouse International School,
88
299428
1907
trường Quốc tế Brookhouse,
05:13
and I'm really excited about this.
89
301335
2927
và tôi thực sự rất phấn khởi về điều này.
05:16
My new school now is coming in and helping
90
304262
3850
Ngôi trường mới của tôi hiện đang bắt đầu giúp đỡ
05:20
by fundraising and creating an awareness.
91
308112
4532
bằng cách quyên góp và nâng cao nhận thức.
05:24
I even took my friends back to my community,
92
312644
5283
Thậm chí tôi đã dẫn những người bạn của tôi về cộng đồng của mình,
05:29
and we're installing the lights to the homes
93
317927
3197
và chúng tôi lắp đặt bóng đèn cho các hộ gia đình
05:33
which don't have [any], and I'm teaching them how to put them.
94
321124
4649
chưa tiếp cận được nó và tôi dạy cho họ cách để lắp đặt chúng.
05:37
So one year ago, I was just a boy in the savanna grassland
95
325773
3897
Một năm trước đó, tôi chỉ là một cậu bé ở vùng thảo nguyên
05:41
herding my father's cows,
96
329670
1674
chăn bò cho bố mình,
05:43
and I used to see planes flying over,
97
331344
2954
tôi đã từng nhìn thấy những chiếc máy bay bay lượn,
05:46
and I told myself that one day, I'll be there inside.
98
334298
4211
và tôi đã nói với chính mình rằng một ngày nào đó, tôi sẽ được ngồi vào bên trong nó.
05:50
And here I am today.
99
338509
3088
Và tôi ở đây ngày hôm nay.
05:53
I got a chance to come by plane for my first time for TED.
100
341597
5936
Tôi đã có cơ hội đi đến đây bằng máy bay lần đầu tiên để tham gia TED.
05:59
So my big dream is to become an aircraft engineer and pilot when I grow up.
101
347533
5436
Ước mơ lớn nhất của tôi là trở thành một kỹ sư máy bay và phi công khi lớn lên.
06:04
I used to hate lions, but now because my invention
102
352969
3694
Tôi đã từng ghét sư tử, nhưng bây giờ bởi vì phát minh của tôi
06:08
is saving my father's cows and the lions,
103
356663
3318
đang cứu đàn bò của bố và sư tử,
06:11
we are able to stay with the lions without any conflict.
104
359981
3700
chúng tôi có thể sống chung với sư tử mà không có bất cứ xung đột nào.
06:15
Ashê olên. It means in my language, thank you very much.
105
363681
3220
Ashê olên. Theo ngôn ngữ của tôi, nó có nghĩa là cảm ơn rất nhiều.
06:18
(Applause)
106
366901
10900
(Vỗ tay)
06:33
Chris Anderson: You have no idea how exciting it is
107
381381
2301
Chris Anderson: Cháu không biết là thật là thú vị biết bao
06:35
to hear a story like yours.
108
383682
2111
khi nghe câu chuyện của cháu.
06:37
So you got this scholarship.Richard Turere: Yep.
109
385793
2036
Vậy là cháu đã có học bổng này. Richard Turere: Vâng.
06:39
CA: You're working on other electrical inventions.
110
387829
2577
CA: Cháu đang làm những phát minh về điện khác.
06:42
What's the next one on your list?
111
390406
1858
Phát minh nào tiếp theo trong danh sách của cháu?
06:44
RT: My next invention is,
112
392264
2674
Phát minh sắp tới của cháu,
06:46
I want to make an electric fence.CA: Electric fence?
113
394938
2582
cháu muốn làm một hàng rào điện. CA: Hàng rào điện sao?
06:49
RT: But I know electric fences are already invented,
114
397520
2161
RT: Cháu biết là hàng rào điện đã được phát minh rồi,
06:51
but I want to make mine.
115
399681
2237
nhưng cháu muốn làm cái của riêng mình.
06:53
(Laughter)
116
401918
2091
(Cười)
06:56
CA: You already tried it once, right, and you --RT: I tried it before,
117
404009
3170
CA: Cháu đã thử, đúng không, và cháu... RT: Cháu đó thử trước đây
06:59
but I stopped because it gave me a shock. (Laughter)
118
407179
6757
nhưng cháu đã dừng lại vì bị giật điện. (Cười)
07:05
CA: In the trenches. Richard Turere, you are something else.
119
413936
3326
CA: Richard Turere, cháu thật khác biệt.
07:09
We're going to cheer you on every step of the way, my friend.
120
417262
2968
Chúng tôi sẽ cỗ vũ cháu trên con đường cháu đi, anh bạn nhỏ.
07:12
Thank you so much.RT: Thank you. (Applause)
121
420230
3557
Cảm ơn cháu rất nhiều. RT: Cảm ơn. (Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Richard Turere - InventorYoung inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks.
Why you should listen
Richard Turere is a young Maasai man who lives in the wilderness of the Kenya savanna, on the edge of a national park full of rhino, giraffe, buffalo and lions. Since he was 9, Richard has held the honored chore of tending his father's cattle; in his free time, he tinkered with electrical gadgets. After dismantling the few household appliances, Richard taught himself how to fix them, and then he started inventing. He fit his parents' home with fans made from car parts and other junkyard components harvested from junkyards, then built other inventions for his neighbors.
Now 13, he is renowned for inventing "lion lights," a fence made of basic pieces (solar charging cells, flashlight parts), which quickly and effectively scares lions away from his father's cattle. Richard's dream is to be an aircraft engineer.
Read more about Richard Turere on CNN.com >>
Richard Turere | Speaker | TED.com