ABOUT THE SPEAKER
Naomi Oreskes - Historian of science
Naomi Oreskes is a historian of science who uses reason to fight climate change denial.

Why you should listen

Noami Oreskes is a professor of the History of Science and an affiliated professor of Earth and Planetary Sciences at Harvard University. She received her PhD at Stanford in 1990 in the Graduate Special Program in Geological Research and History of Science.

In her 2004 paper published in Science, "Beyond the Ivory Tower: The Scientific Consensus on Climate Change,” Oreskes analyzed nearly 1,000 scientific journals to directly assess the magnitude of scientific consensus around anthropogenic climate change. The paper was famously cited by Al Gore in his film An Inconvenient Truth and led Oreskes to testify in front of the U.S. Senate Committee on Environment and Public Works.

Oreskes is the co-author of the 2010 book Merchants of Doubt, which looks at how the tobacco industry attempted to cast doubt on the link between smoking and lung cancer, and the 2014 book The Collapse of Western Civilization: A View from the Future, which looks back at the present from the year 2093. Both are written with Erik M. Conway.

More profile about the speaker
Naomi Oreskes | Speaker | TED.com
TEDSalon NY2014

Naomi Oreskes: Why we should trust scientists

نائومی ارسكز: چرا بايد به دانشمندان اعتماد كنيم

Filmed:
1,316,791 views

بسياری از مشكلات بزرگ وجود دارد كه در مواجهه با آنها به پرسش و رجوع به دانشمندان نياز داريم ولی چرا بايد به چيزی كه آنها ميگويند اعتماد داشته باشيم؟ تاريخشناس علم، نائومی ارسكز در مورد ارتباط ما به صورت ژرف تفكر كرده و اعتقاد خودش به سه مشكل پرسشگری علمی مطرح ميكنه و دلايل خودش رو هم بيان ميكنه كه چرا بايد به دانشمندان اعتماد كنيم.
- Historian of science
Naomi Oreskes is a historian of science who uses reason to fight climate change denial. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
Everyهرکدام day we faceصورت issuesمسائل like climateآب و هوا changeتغییر دادن
0
930
3128
هر روز ما با موضوعاتی مواجه می شویم مانند تغییرات آب و هوا
00:16
or the safetyایمنی of vaccinesواکسن ها
1
4058
1430
و یا سلامت واکسن ها
00:17
where we have to answerپاسخ questionsسوالات whoseکه answersپاسخ ها
2
5488
3040
و مجبوریم پاسخ سوالاتی را دهیم که جوابشان
00:20
relyتکیه heavilyبه شدت on scientificعلمی informationاطلاعات.
3
8528
3461
وابستگی شدیدی به اطلاعات علمی دارد.
00:23
Scientistsدانشمندان tell us that the worldجهان is warmingگرمایش.
4
11989
2881
دانشمندان می گویند که جهان در حال گرم شدن است.
00:26
Scientistsدانشمندان tell us that vaccinesواکسن ها are safeبی خطر.
5
14870
2541
دانشمندان به ما می گویند که واکسیناسیون ایمن و بی خطر است.
00:29
But how do we know if they are right?
6
17411
2054
ولی ما از کجا می دانیم که آنها درست می گویند؟
00:31
Why should be believe the scienceعلوم پایه?
7
19465
1964
چرا باید به علم اعتقاد داشته باشیم؟
00:33
The factواقعیت is, manyبسیاری of us actuallyدر واقع
don't believe the scienceعلوم پایه.
8
21429
3469
واقعیت این است که تعداد زیادی از ما عملاً اعتقادی به علم نداریم
00:36
Publicعمومی opinionنظر pollsنظرسنجی ها consistentlyهمواره showنشان بده
9
24898
2176
نظر سنجی های عمومی به طور مدام نشان می دهند
00:39
that significantقابل توجه proportionsمقادیر of the Americanآمریکایی people
10
27074
3010
که نسبت قابل توجهی از مردم آمریکا
00:42
don't believe the climateآب و هوا is
warmingگرمایش dueناشی از to humanانسان activitiesفعالیت ها,
11
30084
3541
اعتقادی ندارند که آب و هوا در نتیجه ی فعالیت های انسانی در حال گرم شدن است،
00:45
don't think that there is
evolutionسیر تکاملی by naturalطبیعی است selectionانتخاب,
12
33625
2939
فکر نمی کنند که فرگشت(تكامل) درنتيجه انتخاب های طبیعی بوجود آمده،
00:48
and aren'tنه persuadedمتقاعد شده by the safetyایمنی of vaccinesواکسن ها.
13
36564
3901
و نسبت به بی خطری واکسن ها متقاعد نشده اند.
00:52
So why should we believe the scienceعلوم پایه?
14
40465
3631
پس چرا باید به علم اعتقاد داشته باشیم؟
00:56
Well, scientistsدانشمندان don't like talkingصحبت کردن about
scienceعلوم پایه as a matterموضوع of beliefاعتقاد.
15
44096
3611
خوب، داشنمندان دوست ندارند در مورد علم به عنوان موضوعی اعتقادی صحبت کنند.
00:59
In factواقعیت, they would contrastتضاد scienceعلوم پایه with faithایمان,
16
47707
2587
در حقیقت آنها علم و ایمان را از هم متمایز می کنند،
01:02
and they would say beliefاعتقاد is the domainدامنه of faithایمان.
17
50294
2966
و آنها می گویند باور دامنه ی ایمان است.
01:05
And faithایمان is a separateجداگانه thing
apartجدا از هم and distinctمتمایز from scienceعلوم پایه.
18
53260
3778
ایمان چیزی جدا و متمایز از علم است.
01:09
Indeedدر واقع they would say religionمذهب is basedمستقر on faithایمان
19
57038
3152
در واقع می گویند که مذهب بر پایه ی ایمان
01:12
or maybe the calculusحسابداری of Pascal'sپاسکال wagerوظیفه.
20
60190
3694
یا شاید هم بر پایه ی محاسبات «قمار پاسکال» (استدلال پاسکال برای اعتقاد داشتن به وجود خدا) است.
01:15
Blaiseبلیز Pascalپاسکال was a 17th-centuryقرن هجدهم mathematicianریاضیدان
21
63884
2676
بلز پاسکال یک ریاضیدان قرن هفدهم بود
01:18
who triedتلاش کرد to bringآوردن scientificعلمی
reasoningاستدلال to the questionسوال of
22
66560
2810
که سعی کرد تا برای این پرسش دلایلی علمی بیاورد
01:21
whetherچه or not he should believe in God,
23
69370
1872
که آیا او باید به خدا اعتقاد داشته باشد یا نه،
01:23
and his wagerوظیفه wentرفتی like this:
24
71242
2604
و شرط بندی او به این شکل پیش رفت:
01:25
Well, if God doesn't existوجود دارد
25
73846
2549
خوب، اگر خدایی وجود نداشته باشد
01:28
but I decideتصميم گرفتن to believe in him
26
76395
2025
ولی من تصمیم بگیرم که به خدا اعتقاد داشته باشم
01:30
nothing much is really lostکم شده.
27
78420
1978
چیز زیادی از دست نرفته است.
01:32
Maybe a fewتعداد کمی hoursساعت ها on Sundayیکشنبه.
28
80398
1613
شاید تنها چند ساعت از یکشنبه (برای کلیسا).
01:34
(Laughterخنده)
29
82011
993
(خنده ی حاضرین)
01:35
But if he does existوجود دارد and I don't believe in him,
30
83004
3381
ولی اگر خدا وجود داشته باشد و من اعتقاد نداشته باشم
01:38
then I'm in deepعمیق troubleمشکل.
31
86385
2017
من در یک مصیبت بزرگ هستم.
01:40
And so Pascalپاسکال said, we'dما می خواهیم better believe in God.
32
88402
3036
و در نتیجه پاسکال گفت که بهتر است ما به خدا اعتقاد داشته باشیم.
01:43
Or as one of my collegeکالج professorsاساتید said,
33
91438
2172
یا همانطور که یکی از اساتید کالج من گفت،
01:45
"He clutchedclutched for the handrailدستبند of faithایمان."
34
93610
2226
"او به ایمان چنگ انداخت".
01:47
He madeساخته شده that leapجهش of faithایمان
35
95836
1936
او یک خیز ایمانی برداشت
01:49
leavingترک scienceعلوم پایه and rationalismعقل گرایی behindپشت.
36
97772
4524
و علم و منطق گرایی را پشت سر نهاد.
01:54
Now the factواقعیت is thoughگرچه, for mostاکثر of us,
37
102296
2696
درواقع حقیقت این است که برای بیشتر ما،
01:56
mostاکثر scientificعلمی claimsادعاها are a leapجهش of faithایمان.
38
104992
3134
دستاوردهای علمی، حرکتهای ایمانی هستند.
02:00
We can't really judgeقاضی scientificعلمی
claimsادعاها for ourselvesخودمان in mostاکثر casesموارد.
39
108126
4385
در بیشتر مواقع نمی توانیم خودمان در مورد دستاوردهای علمی قضاوت کنیم.
02:04
And indeedدر واقع this is actuallyدر واقع
trueدرست است for mostاکثر scientistsدانشمندان as well
40
112511
2840
و در بیشتر مواقع برای خود دانشمندان هم خارج از
02:07
outsideخارج از of theirخودشان ownخودت specialtiesتخصص ها.
41
115351
2330
حوزه تخصصیشان، به همین صورت است
02:09
So if you think about it, a geologistزمین شناس can't tell you
42
117681
2520
اگر در موردش فکر کنید میبینید که یک زمین شناس
02:12
whetherچه a vaccineواکسن is safeبی خطر.
43
120201
1750
نمیتواند به شما بگوید که واکسن مشکلی ندارد.
02:13
Mostاکثر chemistsشیمیدانان are not expertsکارشناسان in evolutionaryتکامل یافته theoryتئوری.
44
121951
3000
بیشتر شیمی دانها در تئوری فرگشت(تکامل) تخصصی ندارند.
02:16
A physicistفیزیکدان cannotنمی توان tell you,
45
124951
2259
یک فیزیکدان نمیتواند به شما بگوید،
02:19
despiteبا وجود the claimsادعاها of some of them,
46
127210
1443
-البته صرفنظر از ادعاهای بعضیشان-
02:20
whetherچه or not tobaccoتنباکو causesعلل cancerسرطان.
47
128653
3354
که تنباکو باعث سرطان میشود یا نه.
02:24
So, if even scientistsدانشمندان themselvesخودشان
48
132007
2450
بنابراین اگر خود دانشمندان هم
02:26
have to make a leapجهش of faithایمان
49
134457
1276
باید خارج از حوزه تخصصشون
02:27
outsideخارج از theirخودشان ownخودت fieldsزمینه های,
50
135733
1922
به بعضی چیزها ایمان بیاورند،
02:29
then why do they acceptقبول کردن the
claimsادعاها of other scientistsدانشمندان?
51
137655
3928
پس چطور ادعاهای دیگر دانشمندان را قبول میکنند؟
02:33
Why do they believe eachهر یک other'sدیگران claimsادعاها?
52
141583
2298
چرا به اکتشافات همدیگر اعتقاد دارند؟
02:35
And should we believe those claimsادعاها?
53
143881
3290
و اینکه ما هم باید این ادعاهای علمی را قبول کنیم؟
02:39
So what I'd like to argueجر و بحث is yes, we should,
54
147171
2776
خوب اين چيزيست كه من ميخوام در موردش صحبت كنم، باید اینطور باشد،
02:41
but not for the reasonدلیل that mostاکثر of us think.
55
149947
2883
ولي نه به دليلی كه بيشتر ما گمان می كنيم.
02:44
Mostاکثر of us were taughtتدریس کرد in schoolمدرسه
that the reasonدلیل we should
56
152830
2330
بيشتر ما در مدرسه می آموزيم كه به خاطر روش های علمی
02:47
believe in scienceعلوم پایه is because of the scientificعلمی methodروش.
57
155160
3412
بايد به روشهای علمی اعتقاد داشته باشيم.
02:50
We were taughtتدریس کرد that scientistsدانشمندان followدنبال کردن a methodروش
58
158572
2916
آموخته ايم كه دانشمندان از روشی پيروی می كنند كه
02:53
and that this methodروش guaranteesتضمین می کند
59
161488
2356
اين روش درستی ادعاهايشان
02:55
the truthحقیقت of theirخودشان claimsادعاها.
60
163844
1996
را تضمين می كند.
02:57
The methodروش that mostاکثر of us were taughtتدریس کرد in schoolمدرسه,
61
165840
3420
اين روشی كه بيشتر ما در مدرسه آموخته ايم،
03:01
we can call it the textbookکتاب درسی methodروش,
62
169260
1576
را ميتوانيم روش جزوه ای بناميم،
03:02
is the hypotheticalفرضیه ای deductiveقیاسی methodروش.
63
170836
2784
كه همان روش فرضی-قياسی است.
03:05
Accordingبا توجه to the standardاستاندارد
modelمدل, the textbookکتاب درسی modelمدل,
64
173620
3094
براساس مدل استاندارد، در روش جزوه ای،
03:08
scientistsدانشمندان developتوسعه hypothesesفرضیه ها, they deduceنتیجه گیری کنید
65
176714
2957
دانشمندان فرضياتی را طرح می كنند، و نتايج را
03:11
the consequencesعواقب of those hypothesesفرضیه ها,
66
179671
2460
آن فرضيا ت استنباط می كنند.
03:14
and then they go out into the worldجهان and they say,
67
182131
1710
و به اين صورت به دنيای اطراف اعلام می كنند كه
03:15
"Okay, well are those consequencesعواقب trueدرست است?"
68
183841
2374
"بسيار خوب! نتایج درست هستند!"
03:18
Can we observeمشاهده کنید them takingگرفتن
placeمحل in the naturalطبیعی است worldجهان?
69
186215
3333
آيا در جهان طبيعت می توانيم آنها را به همين صورت مشاهده كنيم؟
03:21
And if they are trueدرست است, then the scientistsدانشمندان say,
70
189548
2600
و اگر آنها درستند، آنگاه دانشمندان می گويند
03:24
"Great, we know the hypothesisفرضیه is correctدرست."
71
192148
2856
"عاليست! ما ميدونيم كه فرضيات درستند!"
03:27
So there are manyبسیاری famousمشهور examplesمثال ها in the historyتاریخ
72
195004
2179
خوب، مثالهای بسياری در تاريخ موجودند كه
03:29
of scienceعلوم پایه of scientistsدانشمندان doing exactlyدقیقا this.
73
197183
2879
دانش دانشمندان دقيقا به همين صورت بوده.
03:32
One of the mostاکثر famousمشهور examplesمثال ها
74
200062
2058
يكي از معروفترين مثالها
03:34
comesمی آید from the work of Albertآلبرت Einsteinانیشتین.
75
202120
2213
كار آلبرت انشتين است.
03:36
When Einsteinانیشتین developedتوسعه یافته the
theoryتئوری of generalعمومی relativityنسبیت,
76
204333
2522
هنگامي كه تئوری نسبيت عام را مطرح كرد،
03:38
one of the consequencesعواقب of his theoryتئوری
77
206855
2316
يكي از پيامدهای فرضيه اش اين بود كه
03:41
was that space-timeفضا-زمان wasn'tنبود just an emptyخالی voidخالی
78
209171
2839
زمان-فضا يك حفره توخالی نيست
03:44
but that it actuallyدر واقع had a fabricپارچه.
79
212010
1909
بلكه دارای تاروپوديست
03:45
And that that fabricپارچه was bentخم شده
80
213919
1601
و اون تار و پود، در اطراف
03:47
in the presenceحضور of massiveعظیم objectsاشیاء like the sunآفتاب.
81
215520
3380
اجرامی مثل خورشيد خم می شود.
03:50
So if this theoryتئوری were trueدرست است then it meantبه معنای that lightسبک
82
218900
2749
خوب اگر اين فرضيه درست بود به اين معنا بود كه نور
03:53
as it passedگذشت the sunآفتاب
83
221649
1528
با گذر از خورشيد
03:55
should actuallyدر واقع be bentخم شده around it.
84
223177
2168
بايد اندكی اطراف آن خم شود.
03:57
That was a prettyبسیار startlingهیجان انگیز predictionپیش بینی
85
225345
2400
كه يه پيشگویی ترو تميز شگفت انگيز بود و
03:59
and it tookگرفت a fewتعداد کمی yearsسالها before scientistsدانشمندان
86
227745
1988
چندين سال قبل از اينكه دانشمندان بتوانند آزمايشش كنند،
04:01
were ableتوانایی to testتست it
87
229733
1278
مطرح شد
04:03
but they did testتست it in 1919,
88
231011
2510
ولی وقتی در سال ۱۹۱۹ آزمايش شد...
04:05
and loلو and beholdشاهد it turnedتبدیل شد out to be trueدرست است.
89
233521
2450
ديدند آها خودش است! و درست درآمد.
04:07
Starlightنور ستاره actuallyدر واقع does bendخم شدن
as it travelsسفر می کند around the sunآفتاب.
90
235971
3158
درحقيقت نور ستارگان در گذر از اطراف خورشيد خم می شود.
04:11
This was a hugeبزرگ confirmationتائیدیه of the theoryتئوری.
91
239129
2494
كه تاييد درست و حسابی برای اين نظريه بود.
04:13
It was consideredدر نظر گرفته شده proofاثبات of the truthحقیقت
92
241623
1805
و اينگونه اثباتی برای اين فرضيه افراطی جديد
04:15
of this radicalافراطی newجدید ideaاندیشه,
93
243428
1312
به وجود آمد.
04:16
and it was writtenنوشته شده است up in manyبسیاری newspapersروزنامه ها
94
244740
1852
و مقالات زيادی درسرتاسر دنيا در موردش
04:18
around the globeجهان.
95
246592
2538
نوشته شد.
04:21
Now, sometimesگاه گاهی this theoryتئوری or this modelمدل
96
249130
2350
امروزه بعضی وقتها اين نظريه يا مدل
04:23
is referredمعرفی شده to as the deductive-nomologicalقیاسی-علمی modelمدل,
97
251480
3434
به صورت مدل اصل استنتاجی مطرح می شود.
04:26
mainlyبه طور عمده because academicsدانشگاهیان like
to make things complicatedبغرنج.
98
254914
3384
به اين دليل كه دانشگاهيان دوست دارن چيزهارو پيچيده كنند!
04:30
But alsoهمچنین because in the idealایده آل caseمورد, it's about lawsقوانین.
99
258298
5261
از سوی ديگر به اين دليل كه در اين مثال ايده آل در مورد قوانين هست.
04:35
So nomologicalعلمی meansبه معنای havingداشتن to do with lawsقوانین.
100
263559
2502
خوب اصل به اين معناست كه بايد با قوانين كار كنيم.
04:38
And in the idealایده آل caseمورد, the hypothesisفرضیه isn't just an ideaاندیشه:
101
266061
3424
و در اين مثال ايده آل،فرضيات فقط ايده هايی ساده نيستند:
04:41
ideallyایده آل, it is a lawقانون of natureطبیعت.
102
269485
2326
درحالت ايده آل آننا قانون طبيعتی هستند.
04:43
Why does it matterموضوع that it is a lawقانون of natureطبیعت?
103
271811
2287
خوب چرا اين موضوع قانون طبيعت است؟
04:46
Because if it is a lawقانون, it can't be brokenشکسته شده.
104
274098
2728
چون اگر قانون باشد نمی توان آن را شکست!
04:48
If it's a lawقانون then it will always be trueدرست است
105
276826
2108
اگر قانون باشد در نتیجه هميشه درست است!
04:50
in all timesبار and all placesمکان ها
106
278934
1244
در همه زمانها و مكانها
04:52
no matterموضوع what the circumstancesشرایط are.
107
280178
2206
و فرقی هم نمی كند كه با چه موقعيتی روبرو هستيم.
04:54
And all of you know of at leastکمترین
one exampleمثال of a famousمشهور lawقانون:
108
282384
3229
خوب همه شما اقلا يك نمونه از يك قانون مشهور را می شناسيد:
04:57
Einstein'sانیشتین famousمشهور equationمعادله, E=MCMC2,
109
285613
3755
فرمول معروف انشتين، E=MC2
05:01
whichکه tellsمی گوید us what the relationshipارتباط is
110
289368
1800
كه ارتباط بين ماده و انرژی
05:03
betweenبین energyانرژی and massجرم.
111
291168
2193
را بيان می كند.
05:05
And that relationshipارتباط is trueدرست است no matterموضوع what.
112
293361
4000
و اين ارتباط درست است، مهم هم نيست چرا!
05:09
Now, it turnsچرخش out, thoughگرچه, that there
are severalچند problemsمشکلات with this modelمدل.
113
297361
3649
خوب به هر حال اين مدل چند مشكل هم دارد.
05:13
The mainاصلی problemمسئله is that it's wrongاشتباه.
114
301010
3635
كه بزرگترينش غلط بودن آن است!
05:16
It's just not trueدرست است. (Laughterخنده)
115
304645
3502
درست نيست.(خنده حاضرين)
05:20
And I'm going to talk about
threeسه reasonsدلایل why it's wrongاشتباه.
116
308147
2723
می خواهم در مورد سه دليلی صحبت كنم كه چرا غلط است.
05:22
So the first reasonدلیل is a logicalمنطقی reasonدلیل.
117
310870
2679
اولين دليل، دليل منطقی هست.
05:25
It's the problemمسئله of the fallacyاشتباه
of affirmingتایید the consequentدر نتیجه.
118
313549
3516
كه سفسطه درست بودن نتيجه است.
05:29
So that's anotherیکی دیگر fancyتفننی, academicعلمی way of sayingگفت:
119
317065
2826
خوب يک چيز مسخره ديگر نحوه بيان دانشگاهی
05:31
that falseنادرست theoriesنظریه ها can make trueدرست است predictionsپیش بینی ها.
120
319891
2670
فرضيات غلطی است كه ميتوانند پيش بينيهای درست انجام دهند.
05:34
So just because the predictionپیش بینی comesمی آید trueدرست است
121
322561
1994
فقط به اين دليل كه پيش بينی ها درست درميایند
05:36
doesn't actuallyدر واقع logicallyمنطقی
proveثابت كردن that the theoryتئوری is correctدرست.
122
324555
3222
از لحاظ منطقی به اين معنا نيست كه اثبات انجام شده فرضيه درستی است.
05:39
And I have a good exampleمثال of that too,
again from the historyتاریخ of scienceعلوم پایه.
123
327777
3931
كه برای اين هم مثال خوب از تاريخ علم دارم.
05:43
This is a pictureعکس of the Ptolemaicپتلویمیک universeجهان
124
331708
2695
اين تصويری از جهان بطلميوسی هست،
05:46
with the Earthزمین at the centerمرکز of the universeجهان
125
334403
1862
كه زمين در مركز كائنات قرار دارد
05:48
and the sunآفتاب and the planetsسیارات going around it.
126
336265
2595
و خورشيد و ديگر سيارات حول اون می چرخند.
05:50
The Ptolemaicپتلویمیک modelمدل was believedمعتقد
127
338860
2030
افراد باهوش زيادی قرنها گمان می كردند
05:52
by manyبسیاری very smartهوشمندانه people for manyبسیاری centuriesقرن ها.
128
340890
3253
مدل بطلميوسی درست است.
05:56
Well, why?
129
344143
1736
خوب چرا؟
05:57
Well the answerپاسخ is because it madeساخته شده
lots of predictionsپیش بینی ها that cameآمد trueدرست است.
130
345879
3437
خوب جواب اين است كه بسياری از پيش بينيهای اين مدل درست از آب درآمده.
06:01
The Ptolemaicپتلویمیک systemسیستم enabledفعال شده است astronomersاخترشناسان
131
349316
2016
سيستم بطلميوسی ستاره شناسان را قادر ساخت تا
06:03
to make accurateدقیق predictionsپیش بینی ها
of the motionsحرکات of the planetسیاره,
132
351332
2750
پيش بينيهای دقيقی از حركت ديگر كرات انجام دهند
06:06
in factواقعیت more accurateدقیق predictionsپیش بینی ها at first
133
354082
2519
در حقيقت پيشبينی هایی دقيقتر از قبل.
06:08
than the Copernicanکوپرنیک theoryتئوری
whichکه we now would say is trueدرست است.
134
356601
4324
بعد از آن نظريه كوپرنيكی بود كه دنيا ميگفت درست است.
06:12
So that's one problemمسئله with the textbookکتاب درسی modelمدل.
135
360925
2982
خوب اين يکی از مشكلات مدل جزوه ای است.
06:15
A secondدومین problemمسئله is a practicalکاربردی problemمسئله,
136
363907
2396
مشكل بعدی مشكل كاربرديست،
06:18
and it's the problemمسئله of auxiliaryکمکی hypothesesفرضیه ها.
137
366303
3235
و آن مشكل، درمورد فرضيات كمكی است.
06:21
Auxiliaryکمکی hypothesesفرضیه ها are assumptionsمفروضات
138
369538
2829
فرضيات كمكی حدسياتی هستند
06:24
that scientistsدانشمندان are makingساخت
139
372367
1779
كه دانشمندان می سازند بصورت
06:26
that they mayممکن است or mayممکن است not even
be awareمطلع that they're makingساخت.
140
374146
3043
آگاهانه يا حتی نا آگاهانه .
06:29
So an importantمهم exampleمثال of this
141
377189
2661
خوب يک مثال خوب در اين زمينه
06:31
comesمی آید from the Copernicanکوپرنیک modelمدل,
142
379850
2095
مدل كپرنيك هست،
06:33
whichکه ultimatelyدر نهایت replacedجایگزین شد the Ptolemaicپتلویمیک systemسیستم.
143
381945
3192
كه در نهايت جايگزين مدل بطلميوسی شد.
06:37
So when Nicolausنیکولا Copernicusکوپرنیکس said,
144
385137
2040
وقتی نيكلاس كپرنيك می گوید
06:39
actuallyدر واقع the Earthزمین is not the centerمرکز of the universeجهان,
145
387177
2650
در واقع زمين مركز گيتی نيست
06:41
the sunآفتاب is the centerمرکز of the solarخورشیدی systemسیستم,
146
389827
1918
و خورشيد مرکز منظومه خورشيدی است
06:43
the Earthزمین movesحرکت می کند around the sunآفتاب.
147
391745
1382
و زمين حول خورشيد حركت می كند؛
06:45
Scientistsدانشمندان said, well okay, Nicolausنیکولا, if that's trueدرست است
148
393127
3728
دانشمندان می گویند،بسيار خوب! اگر نيكولاس درست بگوید
06:48
we oughtباید to be ableتوانایی to detectتشخیص the motionحرکت
149
396855
1764
بايد بتوانيم حركت زمين حول خورشيد
06:50
of the Earthزمین around the sunآفتاب.
150
398619
1958
را رديابی كنيم.
06:52
And so this slideاسلاید here illustratesنشان می دهد a conceptمفهوم
151
400577
2056
و اين اسلايد مفهومی كه تحت عنوان پارالكس ستاره ای
06:54
knownشناخته شده as stellarستاره ای parallaxاختلاف منظر.
152
402633
1808
شناخته می شود را نشون ميدهد .
06:56
And astronomersاخترشناسان said, if the Earthزمین is movingدر حال حرکت
153
404441
3822
و ستاره شناسان می گویند اگر زمين در حال حركت باشد
07:00
and we look at a prominentبرجسته starستاره, let's say, Siriusسیریوس --
154
408263
3200
و به ستاره بسيار دوری مثلا سيروس(شباهنگ) نگاه كنيم،--
07:03
well I know I'm in Manhattanمنهتن
so you guys can't see the starsستاره ها,
155
411463
2414
خوب ميدانم من در منهتنم و من و شما نمی توانيم اين ستاره را ببينيم
07:05
but imagineتصور کن you're out in the countryکشور,
imagineتصور کن you choseانتخاب کرد that ruralروستایی life —
156
413877
3731
ولي فرض كنيد در روستایی زندگی می كنيد--
07:09
and we look at a starستاره in Decemberدسامبر, we see that starستاره
157
417608
2867
و در ماه دسامبر به ستاره ای در پس زمینه
07:12
againstدر برابر the backdropپس زمینه of distantدور starsستاره ها.
158
420475
2765
ستارگان فرادست می نگریم.
07:15
If we now make the sameیکسان observationمشاهده sixشش monthsماه ها laterبعد
159
423240
2954
ولي اگر همين مشاهده رو ۶ ماه بعد انجام دهيم،
07:18
when the Earthزمین has movedنقل مکان کرد to this positionموقعیت in Juneژوئن,
160
426194
3812
وقتي كه زمين به اين موقعيت در ماه ژوئن ميرسد،
07:22
we look at that sameیکسان starستاره and we
see it againstدر برابر a differentناهمسان backdropپس زمینه.
161
430006
4099
همان ستاره را با پس زمينه ای متفاوت می بينيم.
07:26
That differenceتفاوت, that angularزاویه ای
differenceتفاوت, is the stellarستاره ای parallaxاختلاف منظر.
162
434105
4182
اين اختلاف، نوعی اختلاف زاويه ايست وپارالكس ستاره ای ناميده می شود.
07:30
So this is a predictionپیش بینی that the Copernicanکوپرنیک modelمدل makesباعث می شود.
163
438287
2863
خوب اين نوعی از پيش بينی است كه مدل كپرنيكی انجام ميدهد.
07:33
Astronomersستاره شناسان lookedنگاه کرد for the stellarستاره ای parallaxاختلاف منظر
164
441150
2561
ستاره شناسان براي مشاهده پارالكس ستاره ای شروع به مشاهده كردند
07:35
and they foundپیدا شد nothing, nothing at all.
165
443711
4982
ولي چیزی پيدا نكردند. هيچی!
07:40
And manyبسیاری people arguedاستدلال کرد that this provedثابت
that the Copernicanکوپرنیک modelمدل was falseنادرست.
166
448693
3866
به همين دليل، بسياری گفتند كه اثباتيی بر غلط بودن مدل كپرنيك هست.
07:44
So what happenedاتفاق افتاد?
167
452559
1488
پس چه اتفاقی افتاد؟
07:46
Well, in hindsightادراک we can say
that astronomersاخترشناسان were makingساخت
168
454047
2683
خوب، به صورت ساده می توانيم بگویيم كه ستاره شناسان
07:48
two auxiliaryکمکی hypothesesفرضیه ها, bothهر دو of whichکه
169
456730
2547
دو فرضيه كمكی مطرح كردند كه
07:51
we would now say were incorrectغلط.
170
459277
2663
امروزه می گویم هردوشان غلط بود.
07:53
The first was an assumptionفرض
about the sizeاندازه of the Earth'sزمین orbitمدار.
171
461940
3635
اولی حدسی بود در مورد اندازه مدار زمين.
07:57
Astronomersستاره شناسان were assumingبا فرض اینکه
that the Earth'sزمین orbitمدار was largeبزرگ
172
465575
3036
ستاره شناسان فرض كردند كه مدار زمين
08:00
relativeنسبت فامیلی to the distanceفاصله to the starsستاره ها.
173
468611
2338
در مقايسه با فاصله از ستاره ها، بزرگ است.
08:02
Todayامروز we would drawقرعه کشی the pictureعکس more like this,
174
470949
2464
امروزه می توانيم تصويری مثل اين را ترسيم كنيم
08:05
this comesمی آید from NASAناسا,
175
473413
1347
كه منبعش ناساست.
08:06
and you see the Earth'sزمین orbitمدار is actuallyدر واقع quiteکاملا smallکوچک.
176
474760
2423
و همونطور كه می توانيد ببينيد مدار زمين بسيار كوچك است.
08:09
In factواقعیت, it's actuallyدر واقع much
smallerکوچکتر even than shownنشان داده شده here.
177
477183
2991
درحقيقت كوچكتر از آن است كه قابل نمايش در اينجا باشد.
08:12
The stellarستاره ای parallaxاختلاف منظر thereforeاز این رو,
178
480174
1539
بنابراين پارالكس ستاره ای،
08:13
is very smallکوچک and actuallyدر واقع very hardسخت to detectتشخیص.
179
481713
3584
بسيار كوچك است و به سختی تشخيص داده می شود.
08:17
And that leadsمنجر می شود to the secondدومین reasonدلیل
180
485297
1974
می رسيم به دومين دليلی كه
08:19
why the predictionپیش بینی didn't work,
181
487271
1859
چرا پيش بينی جواب نداد،
08:21
because scientistsدانشمندان were alsoهمچنین assumingبا فرض اینکه
182
489130
1915
چون فرض دانشمندان بر اين بود كه
08:23
that the telescopesتلسکوپ they had were sensitiveحساس enoughکافی
183
491045
3010
تلسكوپهایشان به قدر كافی برای ديدن
08:26
to detectتشخیص the parallaxاختلاف منظر.
184
494055
1900
پارالكس حساس است.
08:27
And that turnedتبدیل شد out not to be trueدرست است.
185
495955
2017
درصورتيكه معلوم شد درست نيست.
08:29
It wasn'tنبود untilتا زمان the 19thth centuryقرن
186
497972
2534
تا قرن ۱۹ طول كشيد تا
08:32
that scientistsدانشمندان were ableتوانایی to detectتشخیص
187
500506
1684
دانشمندان بتوانند پارالكس ستاره ای
08:34
the stellarستاره ای parallaxاختلاف منظر.
188
502190
1536
را شناسايی كنند.
08:35
So, there's a thirdسوم problemمسئله as well.
189
503726
2646
خوب، مشكل سومی هم وجود دارد.
08:38
The thirdسوم problemمسئله is simplyبه سادگی a factualواقعی problemمسئله,
190
506372
2778
كه اين مشكل سوم در عمل و واقعيت ظاهر می شود
08:41
that a lot of scienceعلوم پایه doesn't fitمناسب the textbookکتاب درسی modelمدل.
191
509150
2816
اين كه بسياری از علوم در کتابهای درسی یافت نمی شوند..
08:43
A lot of scienceعلوم پایه isn't deductiveقیاسی at all,
192
511966
2273
بسياری از علوم وجود دارند كه اصلا استنتاجی و قياسی نيستند.
08:46
it's actuallyدر واقع inductiveالقائی.
193
514239
1768
و در واقع استقرايی هستند.
08:48
And by that we mean that scientistsدانشمندان don't necessarilyلزوما
194
516007
2516
و براين مبنا قصد داريم بگویيم كه لزوما دانشمندان
08:50
startشروع کن with theoriesنظریه ها and hypothesesفرضیه ها,
195
518523
2231
با فرض و فرضيه شروع نمی كنند،
08:52
oftenغالبا they just startشروع کن with observationsمشاهدات
196
520754
1869
اغلب فقط با مشاهده موضوعاتی در جهان هستی،
08:54
of stuffچیز going on in the worldجهان.
197
522623
2409
شروع می كنند.
08:57
And the mostاکثر famousمشهور exampleمثال
of that is one of the mostاکثر
198
525032
2570
و يكی از معروفترين مثالهای اين مورد، يكی از مشهورترين
08:59
famousمشهور scientistsدانشمندان who ever livedزندگی می کرد, Charlesچارلز Darwinداروین.
199
527602
3065
دانشمندانی است كه تاكنون زيسته: چارلز داروين.
09:02
When Darwinداروین wentرفتی out as a youngجوان
man on the voyageسفر دریایی of the Beagleبیگل,
200
530667
3162
زماني كه داروين جوانی روی کشتی بيگل بود و با آن سفر می كرد،
09:05
he didn't have a hypothesisفرضیه, he didn't have a theoryتئوری.
201
533829
3612
فرضيه و نظريه ای نداشت.
09:09
He just knewمی دانست that he wanted
to have a careerحرفه as a scientistدانشمند
202
537441
3066
فقط ميدانست كه دوست دارد دانشمند باشد
09:12
and he startedآغاز شده to collectجمع کن dataداده ها.
203
540507
2012
و با جمع آوريی داده ها شروع كرد.
09:14
Mainlyبه طور عمده he knewمی دانست that he hatedمتنفر بود medicineدارو
204
542519
2730
درحقيقت ميدانست كه از پزشكی متنفر است
09:17
because the sightمنظره of bloodخون madeساخته شده him sickبیمار so
205
545249
1818
چون ديدن خون حالش را بد می كرد
09:19
he had to have an alternativeجایگزین careerحرفه pathمسیر.
206
547067
2268
پس بايد مسير شغلی ديگری را برمی گزيد.
09:21
So he startedآغاز شده collectingجمع آوری dataداده ها.
207
549335
2134
پس شروع به جمع آوری داده ها كرد.
09:23
And he collectedجمع آوری شده manyبسیاری things,
includingشامل his famousمشهور finchesفریزر.
208
551469
3166
بسياری چيزها از جمله فنچهای معروفش را جمع آوری كرد.
09:26
When he collectedجمع آوری شده these finchesفریزر,
he threwپرتاب کرد them in a bagکیسه
209
554635
2210
وقتي فنچهارو جمع آوری كرد، آنها را توی كيسه ای انداخت
09:28
and he had no ideaاندیشه what they meantبه معنای.
210
556845
2340
و هدف خاصی هم برای اين كارش نداشت.
09:31
Manyبسیاری yearsسالها laterبعد back in Londonلندن,
211
559185
2287
سالها بعد كه به لندن برگشت
09:33
Darwinداروین lookedنگاه کرد at his dataداده ها again and beganآغاز شد
212
561472
2233
دوباره به داده ها نگاهی انداخت و
09:35
to developتوسعه an explanationتوضیح,
213
563705
2448
شروع به طرح يك توضيح كرد،
09:38
and that explanationتوضیح was the
theoryتئوری of naturalطبیعی است selectionانتخاب.
214
566153
3298
توضيحی كه نظريه انتخاب طبيعی شد.
09:41
Besidesبعلاوه inductiveالقائی scienceعلوم پایه,
215
569451
2059
صرف نظر از علوم استقرايی،
09:43
scientistsدانشمندان alsoهمچنین oftenغالبا participateشرکت کردن in modelingمدل سازی.
216
571510
2936
دانشمندان اغلب از مدلسازيی هم استفاده می كنند.
09:46
One of the things scientistsدانشمندان want to do in life
217
574446
2336
يكی از چيزهايی كه دانشمندان می خواهند در طول حياتشان انجام دهند،
09:48
is to explainتوضیح the causesعلل of things.
218
576782
2268
يافتن توضيح برای دليل پديده هاست.
09:51
And how do we do that?
219
579050
1518
با اين چيكار كنيم؟
09:52
Well, one way you can do it is to buildساختن a modelمدل
220
580568
2252
خوب، يك راه ساخت مدل
09:54
that testsآزمایشات an ideaاندیشه.
221
582820
1742
برای آزمودن ايده است.
09:56
So this is a pictureعکس of Henryهنری Cadellکادل,
222
584562
1931
اين تصويری از هنری كدل است
09:58
who was a Scottishاسکاتلندی geologistزمین شناس in the 19thth centuryقرن.
223
586493
2866
زمين شناس قرن ۱۹ اسكاتلندی.
10:01
You can tell he's Scottishاسکاتلندی because he's wearingپوشیدن
224
589359
1433
می توانيد بهش بگویيد اسكاتلندی چون
10:02
a deerstalkerdeerstalker capکلاه لبه دار and Wellingtonولینگتون bootsچکمه.
225
590792
2388
كلاه شكاری و چكمه مخصوصشان را پوشیده
10:05
(Laughterخنده)
226
593180
2154
(خنده)
10:07
And Cadellکادل wanted to answerپاسخ the questionسوال,
227
595334
1566
كدل ميخواست به اين سوال پاسخ دهد كه
10:08
how are mountainsکوه ها formedشکل گرفت?
228
596900
1768
كوهها چگونه شكل گرفته اند؟
10:10
And one of the things he had observedمشاهده شده
229
598668
1516
و يكی از چيزهايی كه مشاهده كرد
10:12
is that if you look at mountainsکوه ها
like the Appalachiansآپالاچی ها,
230
600184
2574
اين بود كه اگر به كوههای نظير آپالاچيان نگاه كنيد،
10:14
you oftenغالبا find that the rocksسنگ ها in them
231
602758
1633
اغلب می توانيد صخره هايی ببينيد كه
10:16
are foldedتا شده,
232
604391
1469
چين خورده اند
10:17
and they're foldedتا شده in a particularخاص way,
233
605860
1646
و درجهت خاصی تا خورده اند
10:19
whichکه suggestedپیشنهادی to him
234
607506
1444
كه برای او به مفهوم
10:20
that they were actuallyدر واقع beingبودن
compressedفشرده from the sideسمت.
235
608950
2949
از کناره تحت فشار بودنشان بود.
10:23
And this ideaاندیشه would laterبعد playبازی a majorعمده roleنقش
236
611899
2088
و اين نظر بعدها در مباحث رانش قاره ای
10:25
in discussionsبحث ها of continentalقاره driftرانش.
237
613987
2423
نقش اصلی را بازی كرد.
10:28
So he builtساخته شده this modelمدل, this crazyدیوانه contraptionانسداد
238
616410
2506
به اين صورت مدل خودش را ساخت، اختراع ديوانه واری
10:30
with leversاهرم ها and woodچوب, and here'sاینجاست his wheelbarrowچرخ دستی,
239
618916
2152
با اهرمها و چوب، همینطور فرغون،
10:33
bucketsسطل ها, a bigبزرگ sledgehammerچکمه.
240
621068
2442
سطلها و يک پتك بزرگ.
10:35
I don't know why he's got the Wellingtonولینگتون bootsچکمه.
241
623510
1898
من نميداونم ايشان چرا از اين چكمه ها می پوشيد.
10:37
Maybe it's going to rainباران.
242
625408
1577
شايد تو باران بيرون می رفت.
10:38
And he createdایجاد شده this physicalفیزیکی modelمدل in orderسفارش
243
626985
3085
و به اين صورت مدل فيزيكی مورد نظرش را ساخت تا
10:42
to demonstrateنشان دادن that you could, in factواقعیت, createايجاد كردن
244
630070
3965
نشان دهد كه شما هم می توانيد،
10:46
patternsالگوها in rocksسنگ ها, or at leastکمترین, in this caseمورد, in mudگل و لای,
245
634035
2674
كه روی صخره ها يا اقلا در اين مورد روی گِل، الگوی مورد نظرتون را اجرا كنيد
10:48
that lookedنگاه کرد a lot like mountainsکوه ها
246
636709
2226
كه مثل تعداد زيادی قله به نظر می رسد
10:50
if you compressedفشرده them from the sideسمت.
247
638935
1842
اگر از بغل فشرده شان كنيم.
10:52
So it was an argumentبحث و جدل about
the causeسبب می شود of mountainsکوه ها.
248
640777
3628
خوب اين هم بحثی بود درباره پیدایش كوهها.
10:56
Nowadaysامروزه, mostاکثر scientistsدانشمندان preferترجیح می دهند to work insideداخل,
249
644405
3048
امروزه بيشتر دانشمندان ترجيح می دهند در آزمایشگاه كار كنند،
10:59
so they don't buildساختن physicalفیزیکی modelsمدل ها so much
250
647453
2427
برای همين خيلی مدل فيزيكی درست نمی كنند،
11:01
as to make computerکامپیوتر simulationsشبیه سازی ها.
251
649880
2361
و درعوض شبيه سازيهای يارانه ای انجام می دهند.
11:04
But a computerکامپیوتر simulationشبیه سازی is a kindنوع of a modelمدل.
252
652241
2839
ولی شبيه سازی يارانه ای هم خودش نوعی مدل سازی است.
11:07
It's a modelمدل that's madeساخته شده with mathematicsریاضیات,
253
655080
1863
مدليه كه با رياضيات ساخته ميشه
11:08
and like the physicalفیزیکی modelsمدل ها of the 19thth centuryقرن,
254
656943
3233
و مثل مدلهای فيزيكی قرن نوزدهمی
11:12
it's very importantمهم for thinkingفكر كردن about causesعلل.
255
660176
3778
برای اندیشیدن در مورد علل، بسيار مهم می باشد.
11:15
So one of the bigبزرگ questionsسوالات
to do with climateآب و هوا changeتغییر دادن,
256
663954
2615
خوب اينجا سوال مهمی كه پيش مياد در مورد تغييرات آب و هوايی است.
11:18
we have tremendousفوق العاده amountsمقادیر of evidenceشواهد
257
666569
1803
ما شواهد بسيار دهشتناكی داريم
11:20
that the Earthزمین is warmingگرمایش up.
258
668372
1880
كه زمين در حال گرم شدن است.
11:22
This slideاسلاید here, the blackسیاه lineخط showsنشان می دهد
259
670252
2464
در اين اسلايد، خط سياه
11:24
the measurementsاندازه گیری ها that scientistsدانشمندان have takenگرفته شده
260
672716
2120
اندازه گيريهايی را نشان ميدهد كه دانشمندان
11:26
for the last 150 yearsسالها
261
674836
1963
اقلا از ۱۵۰ سال پيش انجام داده اند.
11:28
showingنشان دادن that the Earth'sزمین temperatureدرجه حرارت
262
676799
1410
نشان ميدهد كه دمای زمين
11:30
has steadilyبه طور پیوسته increasedافزایش یافت,
263
678209
1634
به طور پيوسته در حال افزايش هست
11:31
and you can see in particularخاص
that in the last 50 yearsسالها
264
679843
2846
و می توانيد به طور خاص ببينيد كه طی ۵۰ سال گذشته،
11:34
there's been this dramaticنمایشی increaseافزایش دادن
265
682689
1764
به طرز چشمگيری افزايشی در
11:36
of nearlyتقریبا one degreeدرجه centigradeدرجه سانتیگراد,
266
684453
2340
حدود ۱ درجه سانتی گراد داشته ايم
11:38
or almostتقریبا two degreesدرجه Fahrenheitفارنهایت.
267
686793
2375
يا تقريبا دو درجه فارنهايت.
11:41
So what, thoughگرچه, is drivingرانندگی that changeتغییر دادن?
268
689168
2437
خوب حالا چه چیزی اين تغييرات را ايجاد می كند؟
11:43
How can we know what's causingباعث می شود
269
691605
2335
چطور می توانيم بفهميم چی باعث
11:45
the observedمشاهده شده warmingگرمایش?
270
693940
1516
اين افزايش دمای مشاهده شده است؟
11:47
Well, scientistsدانشمندان can modelمدل it
271
695456
1714
خوب دانشمندان ميتوانند این کار را با استفاده از
11:49
usingاستفاده كردن a computerکامپیوتر simulationشبیه سازی.
272
697170
2368
شبيه سازيهای يارانه ای مدل سازی كنند.
11:51
So this diagramنمودار illustratesنشان می دهد a computerکامپیوتر simulationشبیه سازی
273
699538
2792
خوب اين دياگرام شبيه سازی يارانه ای را نشان ميدهد
11:54
that has lookedنگاه کرد at all the differentناهمسان factorsعوامل
274
702330
2121
كه به کلیه فاكتورهای مختلفی ميپردازد
11:56
that we know can influenceنفوذ the Earth'sزمین climateآب و هوا,
275
704451
2605
كه میدانيم روی آب و هوای زمين تاثير دارند.
11:59
so sulfateسولفات particlesذرات from airهوا pollutionآلودگی,
276
707056
2752
ذرات سولفات ناشی از آلودگی هوا،
12:01
volcanicآتشفشان dustگرد و خاک from volcanicآتشفشان eruptionsفوران ها,
277
709808
2970
گرد و غبار آتش فشانی ناشی از فعاليت آتشفشانی
12:04
changesتغییرات in solarخورشیدی radiationتابش,
278
712778
2234
تغييرات تابش خورشيدی
12:07
and, of courseدوره, greenhouseگلخانه ای gasesگازها.
279
715012
2378
و البته گازهای گلخانه ای.
12:09
And they askedپرسید: the questionسوال,
280
717390
1818
خوب حالا آنها اين سوال را پرسيدند كه
12:11
what setتنظیم of variablesمتغیرها put into a modelمدل
281
719208
3696
چه متغيرهايی را وارد مدل كنند تا
12:14
will reproduceتکثیر what we actuallyدر واقع see in realواقعی life?
282
722904
2976
همان چيزهایی كه در جهان واقعی می بينيم را بازتوليد كنيم؟
12:17
So here is the realواقعی life in blackسیاه.
283
725880
2020
اينجا جهان واقعی با رنگ سياه نشون داده شده.
12:19
Here'sاینجاست the modelمدل in this lightسبک grayخاکستری,
284
727900
2280
اين خاكستری كمرنگ هم نتايج مدل است
12:22
and the answerپاسخ is
285
730180
1560
و جواب آن
12:23
a modelمدل that includesشامل می شود, it's the answerپاسخ E on that SATSAT,
286
731740
4387
مدلی است كه شامل جواب همه موارد بالا می باشد.
12:28
all of the aboveدر بالا.
287
736127
2141
همه موارد بالا.
12:30
The only way you can reproduceتکثیر
288
738268
1506
تنها راهی كه می توان
12:31
the observedمشاهده شده temperatureدرجه حرارت measurementsاندازه گیری ها
289
739774
1828
دماهای اندازه گيری شده را بازتوليد كرد
12:33
is with all of these things put togetherبا یکدیگر,
290
741602
1978
اين است که همه اين چيزها را یکجا جمع كنيم،
12:35
includingشامل greenhouseگلخانه ای gasesگازها,
291
743580
2139
از جمله گازهای گلخانه ای،
12:37
and in particularخاص you can see that the increaseافزایش دادن
292
745719
2551
كه به طور خاص می توان شاهد
12:40
in greenhouseگلخانه ای gasesگازها tracksآهنگ های
293
748270
1884
روند افزایشی گازهای گلخانه ای بود،
12:42
this very dramaticنمایشی increaseافزایش دادن in temperatureدرجه حرارت
294
750154
2206
این افزايش چشمگير دما
12:44
over the last 50 yearsسالها.
295
752360
1480
در۵۰ سال گذشته.
12:45
And so this is why climateآب و هوا scientistsدانشمندان say
296
753840
2434
و اين هم دليلی هست كه هواشناسان می گویند
12:48
it's not just that we know that
climateآب و هوا changeتغییر دادن is happeningاتفاق می افتد,
297
756274
3108
كه فقط به اين ختم نمی شود كه بدانيم تغييرات آب و هوا در حال رخ دادن است.
12:51
we know that greenhouseگلخانه ای gasesگازها are a majorعمده partبخشی
298
759382
2768
بلكه می دانيم كه گازهای گلخانه ای نقش اصلی را
12:54
of the reasonدلیل why.
299
762150
2730
در چرايی اين ماجرا دارد.
12:56
So now because there all these differentناهمسان things
300
764880
2388
خوب حالا به خاطر وجود همه اين چيزها
12:59
that scientistsدانشمندان do,
301
767268
1489
كه دانشمندان انجام دادند
13:00
the philosopherفیلسوف Paulپل FeyerabendFeyerabend famouslyمعروف said,
302
768757
3486
پل فيراباند فيلسوف مشهور می گوید:
13:04
"The only principleاصل in scienceعلوم پایه
303
772243
1626
"تنها اصل(قانون) در دانش
13:05
that doesn't inhibitمهار progressپیش رفتن is: anything goesمی رود."
304
773869
3979
كه هيچوقت دچار تغيير نمی شود اين است كه: هيچ چيز پايدار نيست".
13:09
Now this quotationنقل قول has oftenغالبا
been takenگرفته شده out of contextزمینه,
305
777848
2616
اين سخن اغلب مورد توجه قرار نگرفته،
13:12
because FeyerabendFeyerabend was not actuallyدر واقع sayingگفت:
306
780464
2118
چون فيرابند در واقع نمی گوید كه
13:14
that in scienceعلوم پایه anything goesمی رود.
307
782582
1950
در دانش همه چيز از بين ميرود.
13:16
What he was sayingگفت: was,
308
784532
1344
چيزی كه او می گفت،
13:17
actuallyدر واقع the fullپر شده quotationنقل قول is,
309
785876
2024
و سخن كاملش اين بود:
13:19
"If you pressمطبوعات me to say
310
787900
2090
"اگر منو مجبور كنی تا بگم
13:21
what is the methodروش of scienceعلوم پایه,
311
789990
1646
روش علم چيست،
13:23
I would have to say: anything goesمی رود."
312
791636
3629
خواهم گفت: هرچيزی تغيير ميكنه".
13:27
What he was tryingتلاش کن to say
313
795265
1078
چيزی كه وی تلاش می كرد بگوید
13:28
is that scientistsدانشمندان do a lot of differentناهمسان things.
314
796343
2567
اين بود كه دانشمندان كارهای مختلفی انجام می دهند.
13:30
Scientistsدانشمندان are creativeخلاقانه.
315
798910
2308
دانشمندان خلاق اند.
13:33
But then this pushesهل می دهد the questionسوال back:
316
801218
2110
ولي اين ما را به سوال قبلی برمی گرداند:
13:35
If scientistsدانشمندان don't use a singleتنها methodروش,
317
803328
3471
اگر دانشمندان از يك روش استفاده نمی کنند
13:38
then how do they decideتصميم گرفتن
318
806799
1899
خوب چطور تصميم می گیرند
13:40
what's right and what's wrongاشتباه?
319
808698
1458
چي درسته است و چی غلط؟
13:42
And who judgesقضات?
320
810156
1894
و چه كسی قضاوت می كند؟
13:44
And the answerپاسخ is, scientistsدانشمندان judgeقاضی,
321
812050
2080
و پاسخ اين است كه دانشمندان قضاوت می كنند
13:46
and they judgeقاضی by judgingقضاوت evidenceشواهد.
322
814130
2883
و با داوری در مورد مدارك قضاوت را انجام می دهند.
13:49
Scientistsدانشمندان collectجمع کن evidenceشواهد in manyبسیاری differentناهمسان waysراه ها,
323
817013
3409
دانشمندان شواهد را به روشهای بسيار مختلفی جمع آوری می کنند.
13:52
but howeverبا این حال they collectجمع کن it,
324
820422
1622
ولي صرفنظر از اين كه آنها را چگونه جمع آوری می كنند
13:54
they have to subjectموضوع it to scrutinyبررسی موشکافانه.
325
822044
2577
بايد بازرسی دقيقی روی آنها انجام دهند.
13:56
And this led the sociologistجامعه شناس Robertرابرت Mertonمورتون
326
824621
2560
و اين مطلب به رابرت مرتون جامعه شناس كمك كرد تا
13:59
to focusتمرکز on this questionسوال of how scientistsدانشمندان
327
827181
2180
روی اين پرسش كه دانشمندان چگونه شواهد و داده ها را
14:01
scrutinizeمراقب باشید dataداده ها and evidenceشواهد,
328
829361
1679
مورد ارزيابی دقيق قرار می دهند تمركز كند
14:03
and he said they do it in a way he calledبه نام
329
831040
2808
و گفت كه آنها به روشی كه "ترديد سازمان يافته" ناميد،
14:05
"organizedسازمان یافته است skepticismشک و تردید."
330
833848
1919
اين كار را انجام ميدهند.
14:07
And by that he meantبه معنای it's organizedسازمان یافته است
331
835767
1884
كه بدين معناست اين عمل سازمان يافته است
14:09
because they do it collectivelyمجموعا,
332
837651
1478
زيرا به صورت يكجا انجام می شود.
14:11
they do it as a groupگروه,
333
839129
1629
به صورت گروهی انجامش می دهند،
14:12
and skepticismشک و تردید, because they do it from a positionموقعیت
334
840758
2816
و شك گراست چون به صورتی با
14:15
of distrustبی اعتمادی.
335
843574
1454
بي اعتمادی انجامش می دهند.
14:17
That is to say, the burdenبارگیری of proofاثبات
336
845028
1962
و اين چيزی است كه مسئوليت اثبات نام دارد
14:18
is on the personفرد with a novelرمان claimادعا.
337
846990
2481
و بردوش شخصی است كه ادعای علمی را مطرح کرده.
14:21
And in this senseاحساس, scienceعلوم پایه
is intrinsicallyذاتا conservativeمحافظه کار.
338
849471
3143
و از اين جنبه دانش ذاتا پايدار است.
14:24
It's quiteکاملا hardسخت to persuadeمتقاعد کردن the scientificعلمی communityجامعه
339
852614
2572
تقريبا مشكل است كه جامعه علمی را مجبور كنيم
14:27
to say, "Yes, we know something, this is trueدرست است."
340
855186
3711
كه بگویند:" بله ما چيزی را فهميديم و اين درست است!".
14:30
So despiteبا وجود the popularityمحبوبیت of the conceptمفهوم
341
858897
2496
پس صرفنظر از عموميت اين مفهوم
14:33
of paradigmالگو shiftsتغییرات,
342
861393
1597
تغييرات گفتمان،
14:34
what we find is that actuallyدر واقع,
343
862990
1284
چيزی كه در واقعيت با آن روبرو می شويم اين است كه
14:36
really majorعمده changesتغییرات in scientificعلمی thinkingفكر كردن
344
864274
2785
در تاريخ علم، تغييرات بسيار شگرف در تفكر دانشمندان،
14:39
are relativelyبه طور نسبی rareنادر in the historyتاریخ of scienceعلوم پایه.
345
867059
3720
نسبتا كمياب بوده.
14:42
So finallyسرانجام that bringsبه ارمغان می آورد us to one more ideaاندیشه:
346
870779
3563
خوب در نهايت به اين ايده ميرسيم كه:
14:46
If scientistsدانشمندان judgeقاضی evidenceشواهد collectivelyمجموعا,
347
874342
3708
اگر دانشمندان روی شواهد به صورت كلی نگر قضاوت كنند،
14:50
this has led historiansمورخان to focusتمرکز on the questionسوال
348
878050
2562
باعث تمرکز تاريخ نگاران روی اتفاق نظرها
14:52
of consensusاجماع,
349
880612
1419
می شود،
14:54
and to say that at the endپایان of the day,
350
882031
1895
و برای گفتن این حرف در خاتمه روز که
14:55
what scienceعلوم پایه is,
351
883926
1934
علم چیست
14:57
what scientificعلمی knowledgeدانش is,
352
885860
1670
و دانش علمی چیست،
14:59
is the consensusاجماع of the scientificعلمی expertsکارشناسان
353
887530
3379
اتفاق نظر متخصصين دانشمندان
15:02
who throughاز طریق this processروند of organizedسازمان یافته است scrutinyبررسی موشکافانه,
354
890909
2154
از درون اين فرايند بازرسی دقيق سازمان يافته است،
15:05
collectiveجمعی scrutinyبررسی موشکافانه,
355
893063
2305
بازرسی كلی نگر
15:07
have judgedقضاوت شده the evidenceشواهد
356
895368
1242
که در مورد شواهد به قضاوت پرداخته اند
15:08
and come to a conclusionنتیجه about it,
357
896610
2797
و به يك نتيجه گيری و جمع بندی در مورد آن رسيده اند،
15:11
eitherیا yeaبله or nayنه.
358
899407
2477
خواه آره يا نه.
15:13
So we can think of scientificعلمی knowledgeدانش
359
901884
1724
پس می توانيم فكر كنيم كه دانش علمی
15:15
as a consensusاجماع of expertsکارشناسان.
360
903608
2052
اتفاق نظر متخصصين است.
15:17
We can alsoهمچنین think of scienceعلوم پایه as beingبودن
361
905660
1772
می توانيم اينطوری هم به قضيه نگاه كنيم كه دانش
15:19
a kindنوع of a juryهیئت داوران,
362
907432
1578
به هيات داورانی میماند
15:21
exceptبجز it's a very specialویژه kindنوع of juryهیئت داوران.
363
909010
2514
البته با این استثناء که يک هيات داوران بسيار خاص است.
15:23
It's not a juryهیئت داوران of your peersهمسالان,
364
911524
2104
هيات داوران از همكاران شما نيست
15:25
it's a juryهیئت داوران of geeksgeeks.
365
913628
1896
گروهی از آدمهای خوره علم است.
15:27
It's a juryهیئت داوران of menمردان and womenزنان with PhPh.D.s,
366
915524
3634
هياتی متشكل از زنان و مردانی با مدرك دكترا،
15:31
and unlikeبر خلاف a conventionalمرسوم juryهیئت داوران,
367
919158
2442
و شبيه هياتهای داوران معمولی نيست.
15:33
whichکه has only two choicesگزینه های,
368
921600
1690
كه فقط دو انتخاب دارند
15:35
guiltyگناهکار or not guiltyگناهکار,
369
923290
2685
گناهكار يا بيگناه!
15:37
the scientificعلمی juryهیئت داوران actuallyدر واقع has a numberعدد of choicesگزینه های.
370
925975
3401
هيات داوران علمی تعدادی انتخاب دارد.
15:41
Scientistsدانشمندان can say yes, something'sبعضی چیزها trueدرست است.
371
929376
2784
دانشمندان می توانند به درستی به بعضی چيزها بگویند بله.
15:44
Scientistsدانشمندان can say no, it's falseنادرست.
372
932160
2580
دانشمندان می توانند بگویند نه! غلط است.
15:46
Or, they can say, well it mightممکن be trueدرست است
373
934740
2540
يا می توانند بگویند خوب ممكن است درست باشد
15:49
but we need to work more
and collectجمع کن more evidenceشواهد.
374
937280
3044
ولی ما نياز به كار بيشتری داريم و بايد شواهد بيشتری جمع كنيم.
15:52
Or, they can say it mightممکن be trueدرست است,
375
940324
1616
يا می توانند بگویند بله... ممكن است درست باشد
15:53
but we don't know how to answerپاسخ the questionسوال
376
941940
1700
ولی نمی دانيم به سوال چگونه بايد پاسخ دهیم
15:55
and we're going to put it asideگذشته از
377
943640
1310
و می خواهيم رهایش كنيم
15:56
and maybe we'llخوب come back to it laterبعد.
378
944950
2923
ولی شايد بعدا بهش برگرديم.
15:59
That's what scientistsدانشمندان call "intractableرام نشدنی."
379
947873
4002
كه دانشمندان اين رو "رام نشدنی" ناميدند.
16:03
But this leadsمنجر می شود us to one finalنهایی problemمسئله:
380
951875
2606
ولي اين مطلب ما را به مسئله نهايی ميرساند:
16:06
If scienceعلوم پایه is what scientistsدانشمندان say it is,
381
954481
2938
اگر علم چيزيست كه دانشمندان می گویند
16:09
then isn't that just an appealدرخواست to authorityقدرت?
382
957419
2541
پس آيا علم فقط استفاده از مقام برای اثبات درستی است؟
16:11
And weren'tنبودند we all taughtتدریس کرد in schoolمدرسه
383
959960
1062
و آيا به همه ما تو مدرسه گفته نشده
16:13
that the appealدرخواست to authorityقدرت is a logicalمنطقی fallacyاشتباه?
384
961022
3227
كه استفاده از عناوين رسمی و مقامات برای اثبات حرفی، نوعی سفسطه است؟
16:16
Well, here'sاینجاست the paradoxپارادوکس of modernمدرن scienceعلوم پایه,
385
964249
3032
خوب اين پارادوكس علم مدرن است،
16:19
the paradoxپارادوکس of the conclusionنتیجه I think historiansمورخان
386
967281
2272
پارادوكسی كه من فكر ميكنم هم تاريخ دانان و هم
16:21
and philosophersفیلسوفان and sociologistsجامعه شناسان have come to,
387
969553
2601
فيلسوفان و جامعه شناسان به آن رسیده اند،
16:24
that actuallyدر واقع scienceعلوم پایه is the appealدرخواست to authorityقدرت,
388
972154
3501
كه علم درواقع يک جور ارجاع به مقامات و خبرگان برای اثبات است
16:27
but it's not the authorityقدرت of the individualفردی,
389
975655
3776
ولی به منظور مرجعیت فردی نيست،
16:31
no matterموضوع how smartهوشمندانه that individualفردی is,
390
979431
2399
و اصلا هم مهم نيست نفرات به تنهايی چقدر باهوش باشند
16:33
like Platoافلاطون or Socratesسقراط or Einsteinانیشتین.
391
981830
3865
مثل افلاطون يا انشتين.
16:37
It's the authorityقدرت of the collectiveجمعی communityجامعه.
392
985695
3114
بلكه منظور مرجعيت جمعی است.
16:40
You can think of it is a kindنوع of wisdomحکمت of the crowdجمعیت,
393
988809
2986
می توانيد اينطور تصور كنيد كه يه نوع خرد جمعی است،
16:43
but a very specialویژه kindنوع of crowdجمعیت.
394
991795
4126
ولی نوع خاصی از جمع.
16:47
Scienceعلوم پایه does appealدرخواست to authorityقدرت,
395
995921
1890
علم برای اثبات از مرجع استفاده می کند،
16:49
but it's not basedمستقر on any individualفردی,
396
997811
2050
ولي بر مبنای هيچ فرد خاصی نيست
16:51
no matterموضوع how smartهوشمندانه that individualفردی mayممکن است be.
397
999861
2586
مهم هم نيست كه نفرات چقدر باهوش باشند.
16:54
It's basedمستقر on the collectiveجمعی wisdomحکمت,
398
1002447
1751
بلكه روي خرد جمعي،
16:56
the collectiveجمعی knowledgeدانش, the collectiveجمعی work,
399
1004198
2642
دانش جمعی و كار جمعی
16:58
of all of the scientistsدانشمندان who have workedکار کرد
400
1006840
1898
همه دانشمندانی كه روي يك موضوع خاص كار كرده اند،
17:00
on a particularخاص problemمسئله.
401
1008738
2717
بنا شده.
17:03
Scientistsدانشمندان have a kindنوع of cultureفرهنگ of collectiveجمعی distrustبی اعتمادی,
402
1011455
2796
دانشمندان دارای نوع فرهنگ جمعی شك گرايانه هستند،
17:06
this "showنشان بده me" cultureفرهنگ,
403
1014251
2200
اين به من فرهنگی را نشون می دهد
17:08
illustratedنشان داده شده است by this niceخوب womanزن here
404
1016451
1950
كه دراینجا توسط اين بانوی نیک تشریح شده،
17:10
showingنشان دادن her colleaguesهمکاران her evidenceشواهد.
405
1018401
3082
كه به همكارانش، مدارک و شواهدی را نشان می دهد.
17:13
Of courseدوره, these people don't
really look like scientistsدانشمندان,
406
1021483
1857
البته، اين افراد واقعا دانشمند نيستند،
17:15
because they're much too happyخوشحال.
407
1023340
1986
چون خيلی خيلی خوشند!
17:17
(Laughterخنده)
408
1025326
4012
(خنده)
17:21
Okay, so that bringsبه ارمغان می آورد me to my finalنهایی pointنقطه.
409
1029338
4322
خوب و اينك نكته نهاييم رو مطرح می كنم
17:25
Mostاکثر of us get up in the morningصبح.
410
1033660
2648
بيشتر ما صبح از خواب بيدار می شويم.
17:28
Mostاکثر of us trustاعتماد our carsماشین ها.
411
1036308
1410
بيشترمان به خودرو ها اعتماد ميكنيم.
17:29
Well, see, now I'm thinkingفكر كردن, I'm in Manhattanمنهتن,
412
1037718
1542
خوب می دانيد، حالا دارم فكر می كنم کهمن تو منهتن هستم
17:31
this is a badبد analogyتقلید,
413
1039260
1298
و مثال خوبی نيست
17:32
but mostاکثر Americansآمریکایی ها who don't liveزنده in Manhattanمنهتن
414
1040558
2824
ولي بيشتر آمريكاييهایی كه در منهتن زندگی نمی كنند
17:35
get up in the morningصبح and get in theirخودشان carsماشین ها
415
1043382
1738
صبح از خواب بيدار شده و سوار ماشين می شوند
17:37
and turnدور زدن on that ignitionآتش گرفتن, and theirخودشان carsماشین ها work,
416
1045120
2529
استارت می زنند و ماشينشان كار می نه
17:39
and they work incrediblyطور باور نکردنی well.
417
1047649
2001
و بی نهايت هم خوب كار می کنه.
17:41
The modernمدرن automobileخودرو hardlyبه سختی ever breaksمی شکند down.
418
1049650
2715
خودروهای جديد اصلا به ندرت خراب می شوند.
17:44
So why is that? Why do carsماشین ها work so well?
419
1052365
2783
خوب چرا اينطوره؟ چرا خودروها به اين خوبی كار می كنند؟
17:47
It's not because of the geniusنابغه of Henryهنری Fordفورد
420
1055148
2504
به خاطر هوش مرحوم هنری فورد نيست
17:49
or Karlکارل Benzبنز or even Elonالون Muskمسک.
421
1057652
3091
يا كارل بنز يا حتي الون موسك.
17:52
It's because the modernمدرن automobileخودرو
422
1060743
2142
بلكه به اين خاطر كه خودروهای جديد
17:54
is the productتولید - محصول of more than 100 yearsسالها of work
423
1062885
5034
محصول بيش از صد سال كار هستند
17:59
by hundredsصدها and thousandsهزاران نفر
424
1067919
1590
كه بوسيله صدها، هزاران
18:01
and tensده ها of thousandsهزاران نفر of people.
425
1069509
1336
و دهها هزار انسان ساخته شدند.
18:02
The modernمدرن automobileخودرو is the productتولید - محصول
426
1070845
2111
خودروی امروزی محصول
18:04
of the collectedجمع آوری شده work and wisdomحکمت and experienceتجربه
427
1072956
2789
كار و خرد جمعی و تجربه
18:07
of everyهرکدام man and womanزن who has ever workedکار کرد
428
1075745
2347
همه مردان و زنانی كه تا به حال روی يک ماشين
18:10
on a carماشین,
429
1078092
1608
كار كرده اند،
18:11
and the reliabilityقابلیت اطمینان of the technologyتکنولوژی is the resultنتيجه
430
1079700
2915
و قابليت اطمينان به فناوری هم نتيجه
18:14
of that accumulatedانباشته شده effortتلاش.
431
1082615
2683
اين تلاشهای جمعی است.
18:17
We benefitسود not just from the geniusنابغه of Benzبنز
432
1085298
2857
ما نه تنها از هوش بنز و فورد و موسك
18:20
and Fordفورد and Muskمسک
433
1088155
1066
بهره می بريم
18:21
but from the collectiveجمعی intelligenceهوش and hardسخت work
434
1089221
2768
بلكه از هوش و كار جمعی
18:23
of all of the people who have workedکار کرد
435
1091989
2251
تمام افرادی كه تا به حال روی يك خودروی امروزی كار كرده اند
18:26
on the modernمدرن carماشین.
436
1094240
1670
هم بهره مند می شويم.
18:27
And the sameیکسان is trueدرست است of scienceعلوم پایه,
437
1095910
2050
همين مطلب در مورد دانش صحت دارد،
18:29
only scienceعلوم پایه is even olderمسن تر.
438
1097960
2844
فقط اينكه دانش قديمی تر است.
18:32
Our basisپایه for trustاعتماد in scienceعلوم پایه is actuallyدر واقع the sameیکسان
439
1100804
2574
پايه های اعتماد به دانش در واقع هملن است
18:35
as our basisپایه in trustاعتماد in technologyتکنولوژی,
440
1103378
2674
كه در فناوری داريم و اعتمادی که می كنيم.
18:38
and the sameیکسان as our basisپایه for trustاعتماد in anything,
441
1106052
3987
و مانند پايه اعتماد به بقيه چيزهاست
18:42
namelyاز جمله, experienceتجربه.
442
1110039
2278
مثلا تجربه.
18:44
But it shouldn'tنباید be blindنابینا trustاعتماد
443
1112317
1844
ولی نبايد اعتمادی كوركورانه باشد
18:46
any more than we would have blindنابینا trustاعتماد in anything.
444
1114161
2760
به هيچ چيز نبايد اعتماد كوركورانه داشت.
18:48
Our trustاعتماد in scienceعلوم پایه, like scienceعلوم پایه itselfخودش,
445
1116921
2841
اعتماد ما به دانش مثل خود دانش
18:51
should be basedمستقر on evidenceشواهد,
446
1119762
1913
بايد بر مبنای شواهد باشدد
18:53
and that meansبه معنای that scientistsدانشمندان
447
1121675
1502
و اين بدان معناست كه دانشمندان
18:55
have to becomeتبدیل شدن به better communicatorsارتباطات.
448
1123177
2048
بايد ارتباطات خودشان را تقويت كنند.
18:57
They have to explainتوضیح to us not just what they know
449
1125225
2887
آننا نه تنها بايد در مورد چيزی كه می دانند به ما توضيح دهند، بلكه
19:00
but how they know it,
450
1128112
1728
اين كه چگونه آن را فهميدند را هم بگویند،
19:01
and it meansبه معنای that we have
to becomeتبدیل شدن به better listenersشنوندگان.
451
1129840
3890
كه به مفهوم این است که بايد شنونده های بهتری نیز باشيم.
19:05
Thank you very much.
452
1133730
1419
بسيار سپاسگذارم.
19:07
(Applauseتشویق و تمجید)
453
1135149
2303
(تشويق)
Translated by Amin Behshad
Reviewed by Leila Ataei

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Naomi Oreskes - Historian of science
Naomi Oreskes is a historian of science who uses reason to fight climate change denial.

Why you should listen

Noami Oreskes is a professor of the History of Science and an affiliated professor of Earth and Planetary Sciences at Harvard University. She received her PhD at Stanford in 1990 in the Graduate Special Program in Geological Research and History of Science.

In her 2004 paper published in Science, "Beyond the Ivory Tower: The Scientific Consensus on Climate Change,” Oreskes analyzed nearly 1,000 scientific journals to directly assess the magnitude of scientific consensus around anthropogenic climate change. The paper was famously cited by Al Gore in his film An Inconvenient Truth and led Oreskes to testify in front of the U.S. Senate Committee on Environment and Public Works.

Oreskes is the co-author of the 2010 book Merchants of Doubt, which looks at how the tobacco industry attempted to cast doubt on the link between smoking and lung cancer, and the 2014 book The Collapse of Western Civilization: A View from the Future, which looks back at the present from the year 2093. Both are written with Erik M. Conway.

More profile about the speaker
Naomi Oreskes | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee