TEDGlobal 2011
Karen Tse: How to stop torture
Քերն Ցե «Ինչպես վերջ դնել տանջանքներին ու խոշտանգումներին»
Filmed:
Readability: 3.3
599,891 views
Քաղաքական բանտարկյալները միակ մարդիկ չեն, ովքեր ենթարկվում են խոշտանգումների. իրավական համակարգի խոշտանգումներն ու տանջանքները մեծ մասամբ կիրառվում են սովորական դատական գործերի ժամանակ` անգամ «գործող» իրավական համակարգի պայմաններում: Հասարակական գործիչ Քերն Ցեն ցույց է տալիս, թե ինչպես կարող ենք և պարտավոր ենք, ոտքի ելնել և վերջ դնել սովորական դարձած տանջանքներին ու խոշտանգումներին ենթարկելու մեթոդին:
Karen Tse - Anti-torture activist
In too many countries, it's still normal to torture prisoners for confessions and information. Karen Tse works to end that. Full bio
In too many countries, it's still normal to torture prisoners for confessions and information. Karen Tse works to end that. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
In 1994, I walked into a prison in Cambodia,
0
1000
4000
1994 թվականին Կամբոջայում այցելեցի մի բանտ
00:20
and I met a 12-year-old boy
1
5000
3000
և այնտեղ հանդիպեցի տասներկուամյա մի տղայի,
00:23
who had been tortured
2
8000
2000
ում խոշտանգումների էին ենթարկել
00:25
and was denied access to counsel.
3
10000
2000
և չէին թույլատրում դիմել իրավաբանական խորհրդատվության:
00:27
And as I looked into his eyes, I realized
4
12000
2000
Երբ նայեցի նրա աչքերի մեջ, հասկացա, որ
00:29
that for the hundreds of letters I had written
5
14000
2000
այն հազարավոր նամակները, որ գրել էի
00:31
for political prisoners, that I would never have
6
16000
3000
քաղաքական բանտարկյալների համար,
00:34
written a letter for him,
7
19000
2000
նրա համար ևս մեկը երբեք չէի կարող գրել,
00:36
because he was not a 12-year-old boy who
8
21000
2000
որովհետև նա պարզապես տասներկուամյա երեխա էր, ով
00:38
had done something important for anybody.
9
23000
2000
որևէ կարևոր բան չէր արել որևէ մեկի համար:
00:40
He was not a political prisoner.
10
25000
2000
Նա քաղաքական բանտարկյալ չէր,
00:42
He was a 12-year-old boy who had
11
27000
2000
այլ մի տասներկուամյա տղա, որը
00:44
stolen a bicycle.
12
29000
2000
հեծանիվ էր գողացել:
00:46
What I also realized at that point was that
13
31000
2000
Այդ պահին հասկացա նաև, որ
00:48
it was not only Cambodia, but
14
33000
2000
այս խնդիրը առկա էր ոչ միայն Կամբոջայում, այլ
00:50
of the 113
15
35000
2000
նաև 113 այլ
00:52
developing countries that torture,
16
37000
2000
զարգացող երկրներում,
00:54
93 of these countries have all passed laws
17
39000
3000
որոնցից 93-ը օրենքներ էին ընդունել,
00:57
that say you have a right to a lawyer
18
42000
2000
համաձայն որոնց յուրաքանչյուր ոք ունի դատապաշտպան ունենալու
00:59
and you have a right not to be tortured.
19
44000
3000
և խոշտանգումների չենթարկվելու իրավունք:
01:02
And what I recognized was that there was an
20
47000
2000
Եվ ես հասկացա,
01:04
incredible window of opportunity for us
21
49000
2000
որ այժմ մեզ` համաշխարհային հանրության համար
01:06
as a world community to come together
22
51000
3000
բացվել է անհավանական հնարավորությունների մի պատուհան,
01:09
and end torture as an investigative tool.
23
54000
3000
որպեսզի համախմբվենք և վերջ դնենք խոշտանգմանը`որպես հետաքննության մեթոդի կիրառմանը:
01:12
We often think of torture as being
24
57000
2000
Հաճախ կարծում ենք, որ խոշտանգումների ենթարկում են
01:14
political torture or reserved for
25
59000
2000
ելնելով միայն քաղաքական նկատառումներից կամ էլ միայն
01:16
just the worst, but, in fact,
26
61000
3000
ամենավատ դեպքերում, բայց իրականում,
01:19
95 percent of torture today
27
64000
2000
այսօր խոշտանգվողների 95%-ը
01:21
is not for political prisoners.
28
66000
2000
քաղաքական բանտարկյալներ չեն:
01:23
It is for people who are
29
68000
2000
Դա այն մարդկանց համար է, ովքեր
01:25
in broken-down legal systems,
30
70000
2000
ընկել են կործանված իրավական համակարգերի թակարդը,
01:27
and unfortunately because torture is
31
72000
2000
և քանի որ խոշտանգումների ենթարկելը
01:29
the cheapest form of investigation --
32
74000
2000
հետաքննության ամենաէժան միջոցն է
01:31
it's cheaper than having a legal system,
33
76000
2000
(ավելի էժան է քան իրավական համակարգ ունենալը,
01:33
cheaper than having a lawyer
34
78000
2000
փաստաբան կամ
01:35
and early access to counsel --
35
80000
2000
խորհրդատու վարձելը),
01:37
it is what happens most of the time.
36
82000
2000
հենց այդ միջոցն էլ հիմնականում կիրառվում է:
01:39
I believe today that it is possible for us
37
84000
2000
Հավատում եմ, որ այսօր մենք`
01:41
as a world community, if we make a decision,
38
86000
3000
որպես համաշխարհային հանրություն, հնարավորություն ունենք որոշում կայացնելու,
01:44
to come together and end torture
39
89000
2000
համախմբվելու և վերջ դնելու խոշտանգումներին`
01:46
as an investigative tool in our lifetime,
40
91000
3000
որպես հետաքննության մեթոդի կիրառմանը,
01:49
but it will require three things.
41
94000
2000
սակայն դրա համար անհրաժեշտ է 3 պայման.
01:51
First is the training, empowerment,
42
96000
3000
առաջինը` պատրաստվածություն, լիազորություն
01:54
and connection of defenders worldwide.
43
99000
3000
և ամբողջ աշխարհով մեկ սփռված պաշտպանների միասնություն:
01:57
The second is insuring that there is
44
102000
3000
Երկրորդը` երաշխիք
02:00
systematic early access to counsel.
45
105000
3000
սիստեմատիկ կերպով հնարավորինս վաղ իրավաբանական խորհրդատվության դիմելու համար:
02:03
And the third is commitment.
46
108000
3000
Եվ երրորդ պայմանը գործելու պատրաստակամությունն է:
02:06
So in the year 2000,
47
111000
2000
Եվ այսպես 2000 թվականին
02:08
I began to wonder,
48
113000
3000
սկսեցի մտածել,
02:11
what if we came together?
49
116000
3000
թե ինչ կլիներ, եթե մենք համախմբվեինք:
02:14
Could we do something
50
119000
2000
Կկարողանայի՞նք արդյոք ինչ-որ բան անել
02:16
for these 93 countries?
51
121000
2000
այս 93 երկրների համար:
02:18
And I founded International Bridges to Justice
52
123000
2000
Ես հիմնադրեցի International Bridges to Justice (Արդարադատության միջազգային կամուրջներ) կազմակերպությունը,
02:20
which has a specific mission of
53
125000
2000
որի նպատակն էր
02:22
ending torture as an investigative tool
54
127000
3000
վերջ դնել որպես հետաքննության մեթոդ ընդունված խոշտանգումներին
02:25
and implementing due process rights
55
130000
2000
և կանոնավոր ընթացքի մեջ դնել չգործող օրենքները`
02:27
in the 93 countries by placing trained lawyers
56
132000
3000
վերոհիշյալ 93 երկրների
02:30
at an early stage in police stations
57
135000
2000
ոստիկանական տեղամասերում
02:32
and in courtrooms.
58
137000
2000
և դատարանի նիստի դահլիճներում` ունենալով վերապատրաստված իրավաբաններ և փաստաբաններ:
02:34
My first experiences, though, did come
59
139000
2000
Իմ առաջին փորձը, այնուամենայնիվ, կապված է
02:36
from Cambodia, and at the time I remember
60
141000
3000
Կամբոջայի հետ, և ես հիշում եմ,
02:39
first coming to Cambodia and there were,
61
144000
2000
որ երբ առաջին անգամ այցելեցի Կամբոջա,
02:41
in 1994, still less than
62
146000
2000
1994 թվականին, ամբողջ երկրում
02:43
10 attorneys in the country because
63
148000
2000
կար ավելի քիչ, քան 10 դատախազ,
02:45
the Khmer Rouge had killed them all.
64
150000
2000
քանի որ Խմեր Ռուժը բոլորին սպանել էր:
02:47
And even 20 years later, there was only
65
152000
2000
Եվ նույնսիկ այդ ժամանակվանից քսան տարի անց էլ
02:49
10 lawyers in the country, so consequently
66
154000
2000
երկրում ընդամենը 10 իրավաբան կար, հետևաբար
02:51
you'd walk into a prison and
67
156000
2000
երբ մտնեիք բանտ,
02:53
not only would you meet 12-year-old boys,
68
158000
2000
կհանդիպեիք ոչ միայն տասերկուամյա տղաների,
02:55
you'd meet women and you'd say,
69
160000
2000
այլ նաև կանանց, և երբ նրանց հարցնեիք,
02:57
"Why are you here?" Women would say,
70
162000
2000
թե ինչու էին այնտեղ գտնվում, նրանք կպատասխանեին.
02:59
"Well I've been here for 10 years because
71
164000
2000
«Գիտեք, ես արդեն 10 տարի է,ինչ այստեղ եմ, քանի որ
03:01
my husband committed a crime, but they can't find him."
72
166000
2000
ամուսինս հանցանք է գործել,սակայն նրան չեն կարողանում գտնել»:
03:03
So it's just a place where there was no rule of law.
73
168000
3000
Սա մի վայր է, որտեղ չկա և ոչ մի օրենք:
03:06
The first group of defenders came together
74
171000
2000
Վերապատրաստման դասընթացների համար ձևավորվեց պաշտպանների առաջին խումբը.
03:08
and I still remember, as I was training, I said,
75
173000
2000
Դեռ հիշում եմ, երբ դասընթացը վարելիս հարցրի.
03:10
"Okay, what do you do for an investigation?"
76
175000
2000
«Ի՞նչպես եք իրականացնում հետաքննությունը:»
03:12
And there was silence in the class, and finally
77
177000
2000
Սենյակում լռություն էր տիրում, և վերջապես
03:14
one woman stood up, [inaudible name],
78
179000
2000
մի կին կանգնեց (անունը չի լսվում)
03:16
and she said "Khrew," which means "teacher."
79
181000
3000
և ասաց.«Khrew», այսինքն`ուսուցիչ:
03:19
She said, "I have defended more than
80
184000
3000
Նա ասաց. «Դատարանում ավելի քան
03:22
a hundred people, and I've never had to do
81
187000
3000
100 մարդու պաշտպան եմ եղել, երբեք ստիպված չեմ եղել
03:25
any investigation,
82
190000
2000
որևէ հետաքննություն անցկացնել,
03:27
because they all come with confessions."
83
192000
2000
քանի որ բոլորն էլ խոստովանում են իրենց կատարած հանցանքը»:
03:29
And we talked about, as a class, the fact that
84
194000
3000
Եվ մենք, արդեն որպես խումբ, քննարկեցինք այն փաստը,
03:32
number one, the confessions
85
197000
2000
որ առաջինը` խոստովանություններին
03:34
might not be reliable, but number two,
86
199000
2000
պետք է վերապահումով մոտենալ, երկրորդը`
03:36
we did not want to encourage the police
87
201000
2000
մենք չենք ցանկանում խրախուսել ոստիկանությանը
03:38
to keep doing this, especially
88
203000
2000
շարունակել այս ամենը, հատկապես,
03:40
as it was now against the law.
89
205000
2000
որ դա այժմ հակաօրինական է:
03:42
And it took a lot of courage for these
90
207000
2000
Մեծ համարձակություն էր պահանջվում
03:44
defenders to decide that they would
91
209000
2000
այս պաշտպաններից որոշել, որ նրանք պետք է
03:46
begin to stand up and support each other
92
211000
2000
համախմբվեն ու սատարեն մինյանց
03:48
in implementing these laws.
93
213000
3000
այս օրենքներին ուժ տալու համար:
03:51
And I still remember the first cases where
94
216000
2000
Մինչև հիմա հիշում եմ, առաջին այն դատական գործընթացները, որոնց
03:53
they came, all 25 together, she would
95
218000
2000
ներկա էին լինում բոլոր 25 դատապաշտպանները,
03:55
stand up, and they were in the back, and
96
220000
2000
մեկը կանգնում էր, իսկ մնացածը` ետևում նստած,
03:57
they would support her, and the judges kept
97
222000
2000
ոգեշնչում էին նրան, իսկ դատավորները շարունակ պնդում էին`
03:59
saying, "No, no, no, no, we're going to do things
98
224000
2000
ասելով. «Ոչ, ոչ, ոչ, մենք շարունակելու ենք ամեն ինչ անել այնպես,
04:01
the exact same way we've been doing them."
99
226000
2000
ինչպես մինչև հիմա ենք արել» :
04:03
But one day the perfect case came, and it
100
228000
2000
Բայց մի գեղեցիկ օր արձանագրեցինք մի հիանալի դատական գործընթաց,
04:05
was a woman who was a vegetable seller,
101
230000
2000
որտեղ քննվում էր մի բանջարեղեն վաճառող կնոջ գործը,
04:07
she was sitting outside of a house.
102
232000
2000
որը պարզապես այդ գողության ժամանակ նստած էր եղել շենքի բակում:
04:09
She said she actually saw the person
103
234000
3000
Նա պատմեց, որ իրականում տեսել էր, թե ինչպես էր մի մարդ
04:12
run out who she thinks stole
104
237000
2000
դուրս վազում շենքից, ով, իր կարծիքով, գողացել էր
04:14
whatever the jewelry was, but the police
105
239000
2000
այդ չարաբաստիկ զարդր, սակայն եկել էր ոստիկանությունը,
04:16
came, they got her, there was nothing on her.
106
241000
2000
ձերբակալել նրան, բայց ոչինչ չէր գտել նրա մոտ:
04:18
She was pregnant at the time. She had
107
243000
2000
Այդ ժամանակ նա հղի էր:
04:20
cigarette burns on her. She'd miscarried.
108
245000
2000
Իսկ այժմ նրա մարմնի վրա ծխախոտի այրվածքների հետքեր կային: Նա կորցրել էր երեխային:
04:22
And when they brought her case
109
247000
2000
Եվ երբ նրա գործը ներկայացրին
04:24
to the judge, for the first time he stood up
110
249000
2000
դատավորին, նա կանգնեց ու այս երկրի պատմության մեջ առաջին անգամ
04:26
and he said, "Yes, there's no evidence
111
251000
2000
ասաց. «Այո, Ձեր գործած հանցանքի համար չկա ոչ մի ապացույց,
04:28
except for your torture confession
112
253000
2000
բացառությամբ ձեր` խոշտանգումների ենթարկելու միջոցով կորզված խոստովանությունը,
04:30
and you will be released."
113
255000
2000
և ես Ձեզ ազատ եմ արձակում»:
04:32
And the defenders began to take cases
114
257000
2000
Եվ պաշտպանները սկսեցին նորից ու նորից վերանայել
04:34
over and over again and
115
259000
2000
նախկին դատական գործերը,
04:36
you will see, they have step by step began
116
261000
3000
և սկսեցին աստիճանաբար, քայլ առ քայլ
04:39
to change the course of history in Cambodia.
117
264000
3000
փոխել Կամբոջայի պատմության ընթացքը:
04:42
But Cambodia is not alone.
118
267000
2000
Սակայն այս ամենը միայն Կամբոջայով չի եզրափակվում:
04:44
I used to think, well is it Cambodia?
119
269000
2000
Հաճախ մտածում էի` միթե սա միայնԿամբոջայում է,
04:46
Or is it other countries?
120
271000
2000
թե այլ երկրներում էլ կա նման բան,
04:48
But it is in so many countries.
121
273000
3000
բայց այնքան շատ երկրներում է սա տեղի ունենում:
04:51
In Burundi I walked into a prison and it wasn't
122
276000
2000
Երբ Բուրունդիում այցելեցի բանտ, այնտեղ
04:53
a 12-year-old boy, it was an 8-year-old boy
123
278000
3000
հանդիպեցի ոչ թե տասներկուամյա, այլ ութամյա մի տղայի,
04:56
for stealing a mobile phone.
124
281000
2000
ով մեղադրվում էր բջջային հեռախոս գողանալու մեջ:
04:58
Or a woman, I picked up her baby,
125
283000
2000
Մի կնոջ էլ հանդիպեցի, գրկեցի նրա երեխային,
05:00
really cute baby, I said "Your baby is so cute."
126
285000
3000
շատ գեղեցիկ բալիկ էր, և ասացի.«Ձեր բալիկն այնքան գեղեցիկ է»:
05:03
It wasn't a baby, she was three.
127
288000
2000
Բայց նա նորածին երեխա չէր, արդեն երեք տարեկան էր:
05:05
And she said "Yeah, but she's why I'm here,"
128
290000
2000
կինն ասաց. «Համաձայն եմ, սակայն նրա պատճառով եմ այստեղ հայտնվել»,
05:07
because she was accused of stealing
129
292000
2000
նրան մեղադրել էին իր երեխայի համար
05:09
two diapers and an iron for her baby and
130
294000
2000
երկու խանձարուր ու արդուկ գողանալու մեջ,
05:11
still had been in prison.
131
296000
2000
ու նա դեռ բանտում էր:
05:13
And when I walked up to the prison director,
132
298000
2000
Երբ մոտեցա բանտապետին,
05:15
I said, "You've got to let her out.
133
300000
2000
ասացի.«Դուք պիտի ազատ արձակեք նրան
05:17
A judge would let her out."
134
302000
2000
Դատավորը կզբաղվի այդ հարցով»:
05:19
And he said, "Okay, we can talk about it,
135
304000
2000
Նա պատասխանեց. «Լավ, կխոսենք այդ մասին,
05:21
but look at my prison. Eighty percent
136
306000
2000
բայց մի նայեք այս բանտին:
05:23
of the two thousand people here
137
308000
2000
Այստեղ գտնվող 2 հազար մարդկանց 80%-ը
05:25
are without a lawyer. What can we do?"
138
310000
2000
դատապաշտպան չունի: Մենք ի՞նչ կարող ենք անել»:
05:27
So lawyers began to courageously
139
312000
2000
Եվ այսպես իրավաբանները քաջաբար սկսեցին
05:29
stand up together to organize a system
140
314000
3000
համախմբվել և ստեղծեցին մի համակարգ,
05:32
where they can take cases.
141
317000
2000
որը նրանց հնարավորություն կտար նոր դատական գործեր քննել:
05:34
But we realized that it's not only the training
142
319000
2000
Բայց մենք հասկացանք նաև, որ ոչ միայն իրավաբանների պատրաստվածությունը,
05:36
of the lawyers, but the connection
143
321000
2000
այլև նրանց միասնությունն է
05:38
of the lawyers that makes a difference.
144
323000
2000
փոխում իրավիճակը:
05:40
For example, in Cambodia, it was that
145
325000
2000
Օրինակ, Կամբոջայում
05:42
[inaudible name] did not go alone
146
327000
2000
այդ կին դատաշապտպանը (անունը չի նշվում) միայնակ չէր գնացել,
05:44
but she had 24 lawyers with her
147
329000
2000
նրա հետ էին մնացած 24 իրավաբանները,
05:46
who stood up together. And in the same way,
148
331000
2000
որոնք սատարում էին նրան:Նույնն էլ
05:48
in China, they always tell me,
149
333000
2000
Չինաստանում եղավ.միշտ ինձ ասում են.
05:50
"It's like a fresh wind in the desert
150
335000
2000
«Միասին գործելը, կարծես,
05:52
when we can come together."
151
337000
2000
անապատում սառը քամու պես մի բան է»:
05:54
Or in Zimbabwe, where I remember Innocent,
152
339000
2000
Կամ Զիմբաբվեում. hիշում եմ անմեղ մարդկանց,
05:56
after coming out of a prison where everybody
153
341000
2000
ովքեր բանտից դուրս էին գալիս ու ասում.
05:58
stood up and said, "I've been here
154
343000
2000
ու ասում. «Ես այստեղ եմ եղել
06:00
for one year, eight years, 12 years
155
345000
2000
1 տարի, 8 տարի, 12 տարի
06:02
without a lawyer,"
156
347000
2000
առանց իրավաբանի»
06:04
he came and we had a training together
157
349000
2000
նրանցից մեկի հետ թրեյնինգներ անցկացրինք,
06:06
and he said, "I have heard it said" --
158
351000
3000
իսկ մի օր էլ նա ասաց. «Լսել եմ, թե ինչպես էին մադիկ խոսում այն մասին,
06:09
because he had heard people mumbling
159
354000
2000
(դե նա ականջալուր էր մարդկանց
06:11
and grumbling -- "I have heard it said that
160
356000
2000
փսփսոցներին ու շշնջոցներին)
06:13
we cannot help to create justice
161
358000
3000
որ մենք չենք կարող օգնել, ստեղծել արդարություն,
06:16
because we do not have the resources."
162
361000
2000
քանի որ ռեսուրսներ չունենք»:
06:18
And then he said, "But I want you to know
163
363000
2000
Իսկ հետո ավելացրեց. «Ուզում եմ` իմանաք,
06:20
that the lack of resources
164
365000
3000
որ ռեսուրսների պակասը
06:23
is never an excuse for injustice."
165
368000
2000
երբեք չի կարող արդարացնել տիրող անարդարությունը»:
06:25
And with that, he successfully
166
370000
2000
Այս ասելով` նա հաջողությամբ
06:27
organized 68 lawyers who have been
167
372000
3000
համախմբեց 68 իրավաբանների, ովքեր
06:30
systematically taking the cases.
168
375000
2000
սիստեմատիկ կերպով դատական գործեր էին պաշտպանում:
06:32
The key that we see, though, is training
169
377000
3000
Այս ամենի հաջողության բանալին թրեյնինգներն էր,
06:35
and then early access.
170
380000
2000
իսկ հետո արդեն ժամանակին տրամադրվող խորհրդատվությունը:
06:37
I was recently in Egypt, and was inspired
171
382000
2000
Վերջերս մեկնել էի Եգիպտոս և ոգեշնչվել էի`
06:39
to meet with another group of lawyers,
172
384000
2000
հանդիպելով իրավաբանների մեկ այլ խմբի հետ
06:41
and what they told me is that they said,
173
386000
2000
և լսելով նրանց խոսքերը.
06:43
"Hey, look, we don't have police
174
388000
2000
«Տեսե՛ք, մեր փողոցներում այլևս
06:45
on the streets now. The police are
175
390000
2000
ոստիկաններ չեն կանգնում: Ոստիկանությունը
06:47
one of the main reasons why we had
176
392000
2000
մեր հեղափոխության կարևոր դրդապատճառներից մեկն էր:
06:49
the revolution. They were torturing everybody
177
394000
2000
Նրանք անընդմեջ բոլորին
06:51
all the time."
178
396000
2000
տանջանքների էին ենթարկում:»
06:53
And I said, "But there's been tens of millions
179
398000
2000
Իսկ ես ասացի. «Բայց չէ որ տասնյակ միլիոն
06:55
of dollars that have recently gone in
180
400000
2000
դոլարներ էին հատկացվել
06:57
to the development of the legal system here.
181
402000
2000
այս երկրի իրավական համակարգը բարելավելու համար:
06:59
What's going on?"
182
404000
2000
Ի՞նչ է կատարվում:»
07:01
I met with one of the development agencies,
183
406000
3000
Ես այցելեցի զարգացման հարցերով զբաղվող մի գործակալություն,
07:04
and they were training prosecutors
184
409000
2000
որոնք վերապատրաստում էին դատախազներին և դատավորներին,
07:06
and judges, which is the normal bias,
185
411000
2000
և դատավորներին, ինչը նորմալ երևույթ էր`
07:08
as opposed to defenders.
186
413000
2000
ի տարբերություն պաշտպաններին վերապատրաստելը:
07:10
And they showed me a manual which
187
415000
2000
: Եվ երբ նրանք ինձ ցույց տվեցին իրենց ուղեցույցը,
07:12
actually was an excellent manual.
188
417000
2000
որը իսկապես մի հիանալի գիրք էր,
07:14
I said, "I'm gonna copy this."
189
419000
2000
ես ասացի. «Ուզում եմ սրա պատճենը ունենալ»:
07:16
It had everything in it. Lawyers can come
190
421000
2000
Այնտեղ կար ամեն ինչ. իրավաբանները կարող էին գալ
07:18
at the police station. It was perfect.
191
423000
2000
ոստիկանական տեղամասեր: Հիանալի էր:
07:20
Prosecutors were perfectly trained.
192
425000
2000
Դատախազները շատ լավ պատրսատված էին:
07:22
But I said to them, "I just have one question,
193
427000
2000
Բայց ես ասացի նրանց. «Մի հարց ունեմ`
07:24
which is, by the time that everybody got to
194
429000
2000
այն ժամանակ, երբ բոլորը գնում են
07:26
the prosecutor's office, what had happened to them?"
195
431000
2000
դատախազություն, ինչ է լինում նրաց հետ»:
07:28
And after a pause, they said,
196
433000
2000
Մի փոքր լռելուց հետո նրանք պատասխանեցին.
07:30
"They had been tortured."
197
435000
2000
«Նրանց տանջանքների ու խոշտանգումների են ենթարկում»:
07:32
So the pieces are,
198
437000
2000
Եվ այսպես, խնդիրը միայն
07:34
not only the training of the lawyers, but
199
439000
2000
իրավաբաններ պատրաստելը չէր,
07:36
us finding a way to systematically implement
200
441000
3000
այլև գտնել մի ճանապարհ, որը թույլ կտար սիստեմատիկ կերպով
07:39
early access to counsel, because they are
201
444000
3000
հնարավորինս շուտ դիմել իրավաբանական խորհրդատվության, քանի որ
07:42
the safeguard in the system
202
447000
2000
այս համակարգում նրանք են պաշտպանում
07:44
for people who are being tortured.
203
449000
3000
մարդկանց, որոնց տանջանքների են ենթարկում:
07:47
And as I tell you this, I'm also aware of the
204
452000
2000
Այս ամենը ասելով` գիտակցում եմ նաև
07:49
fact that it sounds like, "Oh, okay, it sounds
205
454000
2000
այն փաստը, որ սա հնչում է այսպես. «Դե լավ, ասում ենք
07:51
like we could do it, but can we really do it?"
206
456000
3000
կարող էինք անել, բայց իրականում կարո՞ղ ենք:»
07:54
Because it sounds big.
207
459000
2000
Սա հսկայական աշխատանք է:
07:56
And there are many reasons why I believe it's possible.
208
461000
3000
Գոյություն ունեն շատ պատճառներ, որոնք ինձ ստիպում են հավատալ, որ սա հնարավոր է:
07:59
The first reason is the people on the ground
209
464000
3000
Առաջինը երկրիս վրա ապրող մարդիկ են,
08:02
who find ways of creating miracles
210
467000
3000
որոնք հրաշքներ ստեղծելու ուղիներ են գտնում
08:05
because of their commitment.
211
470000
2000
շնորհիվ իրենց պատրաստակամության:
08:07
It's not only Innocent, who I told you about
212
472000
3000
Պատճառը միայն անմեղ մարդիկ չեն, որոնց մասին պատմում էի ձեզ
08:10
in Zimbabwe, but defenders all over the world
213
475000
3000
Զիմբաբվեի հուշերից, այլև աշխարհով մեկ սփռված պաշտպանները,
08:13
who are looking for these pieces.
214
478000
3000
որոնք փնտրում են այս խնդրի լուծումը:
08:16
We have a program called JusticeMakers,
215
481000
3000
Մենք «JusticeMakers» («Արդարություն կերտողները») անունով մի ծրագիր ունենք
08:19
and we realized there are people that are
216
484000
2000
և հասկացել ենք, որ գոյություն ունեն համարձակ մարդիկ, ովքեր
08:21
courageous and want to do things, but
217
486000
2000
ուզում են օգնել, բայց
08:23
how can we support them?
218
488000
2000
ինչպե՞ս կարող ենք մենք աջակցել նրանց:
08:25
So it's an online contest where it's only
219
490000
2000
Սա առցանց մրցույթ է, որի մրցանակային ֆոնդը
08:27
five thousand dollars if you come up with
220
492000
2000
ընդամենը հինգ հազար դոլար է.
08:29
and innovative way of implementing justice.
221
494000
2000
Հաղթողը պետք է կարողանա «արդարություն կերտել» որևէ նորարարական մոտեցմամբ:
08:31
And there are 30 JusticeMakers
222
496000
2000
Ամբողջ աշխարհում մոտ 30 «ԱրդարությունԿերտողներ» կան
08:33
throughout the world, from Sri Lanka
223
498000
2000
Շրի Լանկայից,
08:35
to Swaziland to the DRC, who with
224
500000
3000
Սվազիլենդից ընդհուպ մինչև Կոնգոյի Դեմոկրատական հանրապետություն, որոնք
08:38
five thousand dollars do amazing things,
225
503000
3000
հինգ հազար դոլարով հրաշքներ են գործում`
08:41
through SMS programs,
226
506000
2000
SMS ծրագրերի,
08:43
through paralegal programs,
227
508000
2000
իրավաբանական խորհրդատուների
08:45
through whatever they can do.
228
510000
2000
և այն ամենի միջոցով, ինչով կարող են:
08:47
And it's not only these JusticeMakers,
229
512000
4000
Այդ մարդկանց շարքերում միայն «արդարության կերտողները» չեն,
08:51
but people we courageously see
230
516000
2000
այլև մարդիկ, որոնց քաջ գործերի ականատեսն ենք.
08:53
figure out who their networks are
231
518000
3000
մարդիկ ովքեր ստեղծում են համագործակցության ցանցեր
08:56
and how they can move it forward.
232
521000
2000
ու փորձում են գործը առաջ տանել:
08:58
So in China, for instance, great laws
233
523000
2000
Չինաստանում, օրինակ, ստեղծվել են հիանալի օրենքներ,
09:00
came out where it says police cannot
234
525000
3000
համաձայն որոնց ոստիկանները չեն կարող
09:03
torture people or they will be punished.
235
528000
3000
տանջանքների ու խոշտանգումների ենթարկել մարդկանց, այլապես կպատժվեն:
09:06
And I was sitting side by side with one of our
236
531000
3000
Նստած էի մեր համարձակ
09:09
very courageous lawyers, and said,
237
534000
3000
իրավաբաններից մեկի կողքին ու ասացի.
09:12
"How can we get this out? How can we
238
537000
2000
«Ինչպես կարելի է սա պարզել, որտեղից կարող ենք
09:14
make sure that this is implemented?
239
539000
2000
իմանալ`արդյոք սա գործում է:
09:16
This is fantastic." And he said to me,
240
541000
2000
Հրաշալի բան է:» Նա հարցրեց.
09:18
"Well, do you have money?" And I said,
241
543000
2000
«Փող ունես» պատասխանեցի`
09:20
"No." And he said, "That's okay,
242
545000
2000
ոչ, և նա ասաց. «Լավ ոչինչ,
09:22
we can still figure it out."
243
547000
2000
մի բան կմտածենք»:
09:24
And on December 4, he organized
244
549000
2000
Եվ դեկտեմբերի 4-ին նա կազմակերպեց
09:26
three thousand members
245
551000
2000
և Երիտասարդական կոմունիստական լիգայի
09:28
of the Youth Communist League,
246
553000
2000
3000 անդամներ
09:30
from 14 of the top law schools,
247
555000
2000
14 ամենահեղինակավոր իրավաբանական դպրոցներից
09:32
who organized themselves, developed
248
557000
2000
ինքնուրույն համախմբվեցին,
09:34
posters with the new laws, and went
249
559000
2000
նոր օրենքներով պաստառներ կազմեցին և շարժվեցին
09:36
to the police stations and began what he says
250
561000
2000
դեպի ոստիկանական տեղամասեր ու սկսեցին, ինչպես նա է ասում,
09:38
is a non-violent legal revolution
251
563000
3000
ոչ բռնի իրավական հեղափոխությունը`
09:41
to protect citizen rights.
252
566000
3000
ուղղված քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանությանը:
09:44
So I talked about the fact that we need
253
569000
2000
Ես նշեցի այն փաստը, որ մեզ անհրաժեշտ է
09:46
to train and support defenders.
254
571000
2000
վերապատրաստել և աջակցել պաշտպաններին:
09:48
We need to systematically implement
255
573000
2000
Անհրաժեշտ է սիստեմատիկ կերպով կիրառել
09:50
early access to counsel.
256
575000
2000
հնարավորինս արագ իրավաբանին դիմելու գործընթացը:
09:52
But the third and most important thing is that
257
577000
2000
Իսկ երրորդ և ամենակարևոր հանգամանքը այն է,
09:54
we make a commitment to this.
258
579000
2000
որ այս ամենը իրականացնելու պատրաստակամություն ցուցաբերենք:
09:56
And people often say to me, "You know,
259
581000
2000
Մարդիկ հաճախ ինձ ասում են. «Գիտեք,
09:58
this is great, but it's wildly idealistic.
260
583000
2000
սա հիանալի է, բայց չափազանց իդեալիստական է:
10:00
Never going to happen."
261
585000
2000
Երբեք իրականություն չի դառնա»:
10:02
And the reason that I think that
262
587000
2000
Այս խոսքերը
10:04
those words are interesting is because
263
589000
2000
հետաքրքիր են, որովհետև
10:06
those were the same kinds of words
264
591000
2000
դրանք նման են այն բառերին,
10:08
that were used for people who decided
265
593000
2000
որոնք ասվում էին այն մարդկանց, ովքեր որոշել էին
10:10
they would end slavery, or end apartheid.
266
595000
2000
վերջ դնել ստրկությանը կամ ապարտեիդին` ռասսայական խտրականությանը:
10:12
It began with a small group of people
267
597000
2000
Այս ամենը սկսել էին մարդկանց փոքր խմբեր,
10:14
who decided they would commit.
268
599000
2000
որոնք որոշել էին գործել:
10:16
Now, there's one of our favorite poems
269
601000
2000
Ահա, մեր պաշտպանների ամենասիրած քառատողը,
10:18
from the defenders, which they share
270
603000
2000
որը նրանք հաճախ ասում են
10:20
from each other, is:
271
605000
2000
միմյանց.
10:22
"Take courage friends, the road is often long,
272
607000
2000
«Համարձակությու՛ն հավաքեք ընկերներ, ճանապարհը երկար է,
10:24
the path is never clear,
273
609000
2000
խոչընդոտները` անխուսափելի,
10:26
and the stakes are very high,
274
611000
2000
ռիսկի գործոնը մեծ է,
10:28
but deep down, you are not alone."
275
613000
2000
բայց հոգու խորքում իմացե՛ք` դուք միայնակ չեք:»
10:30
And I believe that if we can come together
276
615000
3000
Հավատում եմ, որ եթե մենք միավորվենք
10:33
as a world community to support not only
277
618000
2000
որպես համաշխարհային հանրություն` աջակցելու ոչ միայն
10:35
defenders, but also everyone in the system
278
620000
3000
պաշտպաններին այլև այս համակարգի յուրաքանչյուր մարդու,
10:38
who is looking towards it,
279
623000
2000
ով դրա կարիքն ունի,
10:40
we can end torture as an investigative tool.
280
625000
3000
ապա մենք կարող ենք վերջ դնել խոշտանգումներին` որպես հետաքննության մեթոդի կիրառմանը:
10:43
I end always, because I'm sure the questions are --
281
628000
2000
Միշտ ավարտում եմ այս խոսքերով, որովհետև վստահ եմ ձեզ մոտ էլ հարցեր կլինեն,
10:45
and I'd be happy to talk to you
282
630000
2000
և ես ցանկացած պահի ուրախ կլինեմ խոսել ձեզ հետ.
10:47
at any point -- "But what can I really do?"
283
632000
2000
«Բայց ի՞նչ կարող եմ ես անել»:
10:49
Well, I would say this. First of all,
284
634000
2000
Կասեմ հետևյալը. առաջինը`
10:51
you know what you can do. But second of all,
285
636000
2000
դուք գիտեք,թե ինչ կարող եք անել: Երկրորդն էլ,
10:53
I would leave you with the story of Vishna,
286
638000
2000
կպատմեն ձեզ Վիշնայի պատմությունը,
10:55
who actually was my inspiration
287
640000
3000
ով ինձ ոգեշնչեց
10:58
for starting International Bridges to Justice.
288
643000
2000
հիմնադրել International Bridges to Justice կազմակերպությունը:
11:00
Vishna was a 4-year-old boy when I met him
289
645000
3000
Երբ հանդիպեցի Վիշնային, նա 4 տարեկան մի տղա էր,
11:03
who was born in a Cambodian prison
290
648000
2000
ով ծնվել էր Կամբոջայի բանտերից մեկում`
11:05
in Kandal Province. But because he was
291
650000
3000
Կանդալ նահանգում: Քանի որ նա ծնվել էր բանտում,
11:08
born in the prison, everybody loved him,
292
653000
2000
բոլորը սիրում էին նրան,
11:10
including the guards, so he was the only one
293
655000
2000
այդ թվում և պահակները, և նա միակն էր,
11:12
who was allowed to come
294
657000
2000
ում թույլ էին տալիս
11:14
in and out of the bars.
295
659000
2000
ելումուտ անել բանտախցից:
11:16
So, you know, there's bars. And by the time
296
661000
2000
Դե պատկերացրեք, ահա ձեզ բանտախցի ճաղերը:
11:18
that Vishna was getting bigger,
297
663000
2000
Վիշնայի մեծանալուն պես
11:20
which means what gets bigger? Your head gets bigger.
298
665000
2000
է՞լ ինչն էր մեծանում: Նրա գլուխն էր մեծանում:
11:22
So he would come to the first bar,
299
667000
2000
Նա գալիս էր առաջին շարքի ճաղերի մոտ,
11:24
the second bar and then the third bar,
300
669000
2000
հետո երկրորդ, երրորդ,
11:26
and then really slowly move his head
301
671000
2000
իսկ այնուհետև շատ դանդաղ անցկացնում էր գլուխը
11:28
so he could fit through, and come back,
302
673000
2000
և վերադառնալիս ճիշտ հակառակն էր անում`
11:30
third, second, first. And he would
303
675000
2000
երրորդ, երկրորդ, առաջին:
11:32
grab my pinkie, because what he wanted
304
677000
2000
Կբռներ ճկույթս, որովհետեև ամեր օր
11:34
to do every day is he wanted to go visit.
305
679000
2000
ուզում էր գնալ այցելության:
11:36
You know, he never quite made it to
306
681000
2000
Գիտեք, այդպես էլ երբեք չկարողացավ բոլորին այցելել,
11:38
all of them every day, but he wanted to visit
307
683000
2000
սակայն ուզում էր այցի գնալ
11:40
all 156 prisoners. And I would lift him,
308
685000
2000
բոլոր 156 բանտարկյալներին էլ : Ես գրկում էի նրան,
11:42
and he would put his fingers through.
309
687000
2000
և նա իր մատները ճաղերից այն կողմ էր անցկացնում:
11:44
Or if they were dark cells, it was like iron
310
689000
2000
Իսկ եթե բանտախցում մութ էր լինում (նման բանտախցերը ծածկված էին ծալքավոր երկաթյա թիթեղով),
11:46
corrugated, and he would put his fingers through.
311
691000
2000
նա միևնույն է մատները ճաղերից ներս էր անցկացնում:
11:48
And most of the prisoners said that he was
312
693000
2000
Բանտարկյալներից շատերը ասում էին, որ Վիշնան
11:50
their greatest joy and their sunshine, and they
313
695000
2000
իրենց ամենամեծ ուրախությունն ու արևն էր,
11:52
looked forward to him. And I was like,
314
697000
2000
որին անհամբեր սպասում էին: Իսկ ես մտածում էի.
11:54
here's Vishna. He's a 4-year-old boy.
315
699000
2000
Ահա փոքրիկ Վիշնան: Նա ընդամենը 4 տարեկան մի տղա է:
11:56
He was born in a prison with almost nothing,
316
701000
2000
Նա ծնվել է բանտում`չունենալով գրեթե ոչինչ,
11:58
no material goods, but he had a sense of
317
703000
2000
ոչ մի նյութական բան, բայց ունի իր սեփական
12:00
his own heroic journey, which I believe
318
705000
2000
հերոսական ճանապարհորդության զգացումը, որը կարծում եմ
12:02
we are all born into. He said,
319
707000
2000
բոլորս էլ ի ծնե ունենք:
12:04
"Probably I can't do everything.
320
709000
2000
Նա ասաց. «Միգուցե, ամեն ինչ չկարողանամ անել,
12:06
But I'm one. I can do something.
321
711000
2000
բայց ես մեկն եմ բոլորից, ինչ-որ բան, այնումենայնիվ, կարող եմ անել:
12:08
And I will do the one thing that I can do."
322
713000
2000
Եվ կանեմ այն մի բանը, ինչը կարող եմ»:
12:10
So I thank you for having the prophetic
323
715000
2000
Շնորհակալ եմ, որ ունեք մարգարեական երևակայություն`
12:12
imagination to imagine the shaping
324
717000
3000
պատկերացնելու նոր աշխարհի ձևավորումը
12:15
of a new world with us together,
325
720000
2000
մեզ հետ միասին
12:17
and invite you into this journey with us.
326
722000
2000
և «հրավիրելու» ինքներդ ձեզ` ` մասնակցելու այս ճանապարհորդությանը մեզ հետ միասին:
12:19
Thank you.
327
724000
2000
Շնորհակալություն
12:21
(Applause)
328
726000
8000
(Ծափահարություն)
12:29
Thank you.
329
734000
2000
Շնորհակալություն
12:31
(Applause)
330
736000
2000
(Ծափահարություն)
12:33
Thank you.
331
738000
2000
Շնորհակալություն
12:35
(Applause)
332
740000
2000
(Ծափահարություն)
ABOUT THE SPEAKER
Karen Tse - Anti-torture activistIn too many countries, it's still normal to torture prisoners for confessions and information. Karen Tse works to end that.
Why you should listen
A former public defender, Karen Tse developed an interest in the intersection of criminal law and human rights after observing Southeast Asian refugees held in a local prison without trial, often tortured to obtain "confessions." In 1994, she moved to Cambodia to train the country's first core group of public defenders. Under the auspices of the UN, she trained judges and prosecutors, and established the first arraignment court in Cambodia.
In 2000, Tse founded International Bridges to Justice to help create systemic change in criminal justice and promote basic rights of legal representation for defendants on the ground. Her foundation complements the work of witness groups, who do the equally vital work of advocacy, reports, photographs. Tse's group helps governments build new systems that respect individual rights. In IBJ's first years, she negotiated groundbreaking measures in judicial reform with the Chinese, Vietnamese and Cambodian governments. It now works in sixteen countries, including Rwanda, Burundi and India.
She says: "I believe it is possible to end torture in my lifetime."
Karen Tse | Speaker | TED.com