TED@New York
Tania Luna: How a penny made me feel like a millionaire
Տանիա Լունա: Ինչպես մեկ ցենտանոց մետաղադրամը ստիպեց ինձ միլիոնատեր զգալ
Filmed:
Readability: 3.1
1,797,188 views
Մանուկ հասակում Տանիա Լունան լքել է Չերնոբիլից տուժած իր հայրենի գյուղը Ուկրաինայում և տեղափոխվել ԱՄՆ: Նյու-Յորքյան անտունների կացարանում, որտեղ նա ապրում էր իր ընտանիքի հետ, նա մի օր հատակին մեկ ցենտանոց մետաղադրամ է գտնում: Ավելի հարուստ, քան այդ պահին, նա իրեն այլևս երբեք չի զգացել: Մտքեր մանկության դառն ու քաղցր երջանիկ պահերի մասին ու այն մասին, թե ինչպես չմոռանալ դրանք:
Tania Luna - Surprisologist
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences. Full bio
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'm five years old, and I am very proud.
0
786
3995
Ես հինգ տարեկան եմ, ու շատ հպարտ եմ։
00:16
My father has just built the best outhouse
1
4781
3559
Հայրս հենց նոր ավարտել է Ուկրաինայի մեր գյուղում
00:20
in our little village in Ukraine.
2
8340
2590
լավագույն զուգարանի կառուցումը։
00:22
Inside, it's a smelly, gaping hole in the ground,
3
10930
3549
Ներսից այն ընդամենը գետնի մեջ փորված «բուրումնավետ» հոր է,
00:26
but outside, it's pearly white formica
4
14479
4006
բայց դրսից՝ մարգարտափայլ սպիտակ պատերով շինություն է,
00:30
and it literally gleams in the sun.
5
18485
3628
որ բառիս բուն իմաստով պսպղում է արևի տակ։
00:34
This makes me feel so proud, so important,
6
22113
3557
Ես ինձ այնքա՜ն հպարտ, այնքա՜ն կարևոր եմ զգում, որ
00:37
that I appoint myself the leader of my little group of friends
7
25670
3040
ինքս ինձ "նշանակում եմ" մեր ընկերախմբի պարագլուխ
00:40
and I devise missions for us.
8
28710
2780
ու մեզ համար միսսիաներ եմ մտածում։
00:43
So we prowl from house to house
9
31490
2313
Մենք թափառում ենք տնից տուն,
00:45
looking for flies captured in spider webs
10
33803
3367
գտնում ենք սարդոստայններում բռնված ճանճերի
00:49
and we set them free.
11
37170
2387
ու ազատագրում նրանց։
00:51
Four years earlier, when I was one,
12
39557
2308
Այս ամենից չորս տարի առաջ, երբ ես մեկ տարեկան էի,
00:53
after the Chernobyl accident,
13
41865
1445
Չերնոբիլի վթարից հետո
00:55
the rain came down black,
14
43310
2331
սև գույնի անձրև տեղաց։
00:57
and my sister's hair fell out in clumps,
15
45641
2200
Քրոջս մազերը թափվում էին գլխից խրձերով։
00:59
and I spent nine months in the hospital.
16
47841
2557
Ես ինն ամիս պառկեցի հիվանդանոցում։
01:02
There were no visitors allowed,
17
50398
1552
Այցելություններ չէին թույլատրվում,
01:03
so my mother bribed a hospital worker.
18
51950
4012
և մայրս կաշառել էր հիվանդանոցի աշխատակիցներից մեկին,
01:07
She acquired a nurse's uniform,
19
55962
2731
ձեռք էր բերել բուժքրոջ խալաթ,
01:10
and she snuck in every night to sit by my side.
20
58693
4345
որ ամեն գիշեր ներս սողոսկեր ու մնար ինձ հետ։
01:15
Five years later, an unexpected silver lining.
21
63038
3060
Հինգ տարի անց՝ հույսի անսպասելի շող։
01:18
Thanks to Chernobyl, we get asylum in the U.S.
22
66098
4102
Չերնոբիլի «շնորհիվ» մեզ ապաստան են տալիս ԱՄՆ-ում։
01:22
I am six years old, and I don't cry when we leave home
23
70200
4219
Ես վեց տարեկան եմ, և լաց չեմ լինում, երբ մենք լքում ենք մեր տունն
01:26
and we come to America,
24
74419
1051
ու գնում ենք Ամերիկա։
01:27
because I expect it to be a place filled with rare
25
75470
3748
Որովհետև իմ սպասումներում այդ երկիրը հազվագյուտ տեղ է՝
01:31
and wonderful things like bananas and chocolate
26
79218
4180
լի հրաշքներով, բանաններով ու շոկոլադով,
01:35
and Bazooka bubble gum,
27
83398
2441
ու Բազուկա ծամոններով․․․
01:37
Bazooka bubble gum with the little cartoon wrappers inside,
28
85839
4093
Բազուկա ծամոններով, որոնց մեջ սիրուն "տպեր" կային,
01:41
Bazooka that we'd get once a year in Ukraine
29
89932
3117
որը Ուկրաինայում մեր ձեռքն էր ընկնում տարին մի անգամ,
01:45
and we'd have to chew one piece for an entire week.
30
93049
4036
և որի մեկ հատիկը մենք ծամում էինք մի ամբողջ շաբաթ։
01:49
So the first day we get to New York,
31
97085
1806
Նյու-Յորք հասնելու մեր առաջին օրը
01:50
my grandmother and I find a penny
32
98891
2233
ես ու տատիկս մեր՝ անտունների կացարանի հատակի մեջ
01:53
in the floor of the homeless shelter that my family's staying in.
33
101124
3743
մեկ ցենտանոց մետաղադրամ ենք գտնում։
01:56
Only, we don't know that it's a homeless shelter.
34
104867
1535
Ի դեպ, մենք չգիտեինք, որ դա անտունների կացարան է։
01:58
We think that it's a hotel, a hotel with lots of rats.
35
106402
3091
Մեզ թվում էր, թե դա հյուրանոց է, որտեղ պարզապես առնետներ շատ կան։
02:01
So we find this penny kind of fossilized in the floor,
36
109493
4582
Ինչևէ, մենք գտնում ենք այդ մետաղադրամը՝ գետնի մեջ խրված,
02:06
and we think that a very wealthy man must have left it there
37
114075
2996
և մտածում ենք, որ դա պետք է որ ունևոր մեկը թողած լինի․
02:09
because regular people don't just lose money.
38
117071
2494
չէ՞ որ "հասարակ" մարդիկ հենց այնպես դրամ չեն կորցնում։
02:11
And I hold this penny in the palm of my hand,
39
119565
2557
Ու ես սեղմում եմ այդ ժանգոտ, կպչուն մետաղադրամը
02:14
and it's sticky and rusty,
40
122122
2662
իմ ափի մեջ,
02:16
but it feels like I'm holding a fortune.
41
124784
3031
ու ինձ թվում է, թե ձեռքումս մի ամբողջ հարստություն է։
02:19
I decide that I'm going to get my very own piece
42
127815
2058
Ես որոշում եմ գնել իմ սեփական
02:21
of Bazooka bubble gum.
43
129873
2067
Բազուկա ծամոնը։
02:23
And in that moment, I feel like a millionaire.
44
131940
3985
Եվ այդ պահին ես ինձ միլիոնատեր եմ զգում։
02:27
About a year later, I get to feel that way again
45
135925
1826
Մեկ տարի անց ինձ այցելում է մոտավորապես նույն զգացումը,
02:29
when we find a bag full of stuffed animals in the trash,
46
137751
3243
երբ աղբարկղում գտնում ենք փափուկ խաղալիքների մի ամբողջ պարկ,
02:32
and suddenly I have more toys
47
140994
1731
ու ես միանգամից ունենում եմ ավելի շատ խաղալիք,
02:34
than I've ever had in my whole life.
48
142725
2744
քան ունեցել եմ երբևէ իմ ամբողջ կյանքում։
02:37
And again, I get that feeling when we get a knock
49
145469
2385
Եվս մեկ անգամ՝ նույն զգացումը, երբ մի օր
02:39
on the door of our apartment in Brooklyn,
50
147854
1797
թակում են Բրուքլինի մեր բնակարանի դուռը,
02:41
and my sister and I find a deliveryman
51
149651
2489
և ես ու քույրս հայտնաբերում ենք, որ առաքիչը
02:44
with a box of pizza that we didn't order.
52
152140
2553
մեզ բերել է պիցցա, որը մենք չէինք էլ պատվիրել։
02:46
So we take the pizza, our very first pizza,
53
154693
3189
Մենք, իհարկե վերցնում ենք պիցցան։ Մեր կյանքի առաջին պիցցան։
02:49
and we devour slice after slice
54
157882
2839
Մենք այն վայելում ենք՝ կտոր կտորի ետևից,
02:52
as the deliveryman stands there and stares at us from the doorway.
55
160721
3389
իսկ առաքիչը դռների մոտ կանգնած մեզ է նայում։
02:56
And he tells us to pay, but we don't speak English.
56
164110
3000
Պահանջում է վճարել, բայց մենք անգլերեն չենք հասկանում։
02:59
My mother comes out, and he asks her for money,
57
167110
2428
Դուրս է գալիս մայրս, առաքիչը նրան է խնդրում վճարել,
03:01
but she doesn't have enough.
58
169538
1290
բայց նա էլ այդքան փող չունի։
03:02
She walks 50 blocks to and from work every day
59
170828
3420
Մայրս ամեն օր աշխատանքի գնալիս ու աշխատանքից գալուց 50 խաչմերուկ էր կտրում-անցնում ոտքով՝
03:06
just to avoid spending money on bus fare.
60
174248
2669
ավտոբուսի վրա փող չծախսելու համար։
03:08
Then our neighbor pops her head in,
61
176917
1866
Այստեղ հայտնվում է մեր հարևանը,
03:10
and she turns red with rage when she realizes
62
178783
2590
ու կատաղությունից կարմրում է, երբ հասկանում է, որ
03:13
that those immigrants from downstairs
63
181373
2346
ներքևի հարկի այդ գաղթականները
03:15
have somehow gotten their hands on her pizza.
64
183719
4009
չգիտես ինչպես թաթները դրել են իր պիցցայի վրա։
03:19
Everyone's upset.
65
187728
1556
Բոլորը զայրացած են։
03:21
But the pizza is delicious.
66
189284
3841
Իսկ պիցցան՝ շատ համեղ։
03:25
It doesn't hit me until years later just how little we had.
67
193125
5961
Ես միայն տարիներ հետո հասկացա, թե ինչքան քիչ բան ունեինք մենք:
03:31
On our 10 year anniversary of being in the U.S.,
68
199086
2314
ԱՄՆ-ում ապրելու տասներորդ տարեդարձը
03:33
we decided to celebrate by reserving a room
69
201400
2108
մենք որոշել էինք նշել` սենյակ պատվիրելով
03:35
at the hotel that we first stayed in when we got to the U.S.
70
203508
2811
այն հյուրանոցում, որտեղ մենք առաջին անգամ մնացել էինք ԱՄՆ-ում:
03:38
The man at the front desk laughs, and he says,
71
206319
2490
Ընդունարանի աշխատակիցը ծիծաղում է մեզ վրա:
03:40
"You can't reserve a room here. This is a homeless shelter."
72
208809
2797
"Դուք չեք կարող սենյակ պատվիրել մեզ մոտ: Սա անտուններին կացարան է:"
03:43
And we were shocked.
73
211606
2222
Մենք ցնցված էինք:
03:45
My husband Brian was also homeless as a kid.
74
213828
4006
Ամուսինս` Բրայանը, նույնպես փոքր ժամանակ անտուն է եղել:
03:49
His family lost everything, and at age 11,
75
217834
3090
Նրա ընտանիքը կորցրել է ամեն ինչ, և 11 տարեկանում
03:52
he had to live in motels with his dad,
76
220924
2753
նա ստիպված է եղել հոր հետ ապրել մոթելներում:
03:55
motels that would round up all of their food
77
223677
2933
Այդ մոթելներում նրանց ուտելիքը բռնագրավում ու
03:58
and keep it hostage until they were able to pay the bill.
78
226610
3680
պահում էին այնքան ժամանակ, մինչև նրանք չվճարեին սենյակի վարձը:
04:02
And one time, when he finally got his box
79
230290
2205
Մի անգամ, երբ Բրայանի Frosted Flakes-ի տուփը
04:04
of Frosted Flakes back, it was crawling with roaches.
80
232495
3596
վերջապես վերադարձրել են իրեն, այն լիքն է եղել խավարասերներով:
04:08
But he did have one thing.
81
236091
1916
Բայց մի բան նա ուներ ու պահում էր:
04:10
He had this shoebox that he carried with him everywhere
82
238007
2461
Կոշիկի տուփ, որ նա ամեն տեղ իր հետ ման էր տալիս:
04:12
containing nine comic books,
83
240468
2646
Այդ տուփում նա պահում էր կոմիքսների ինը ալբոմ,
04:15
two G.I. Joes painted to look like Spider-Man
84
243114
3146
երկու G.I. Joe տիկնիկներ` Սարդ-Մարդու կերպարանքով ներկված,
04:18
and five Gobots. And this was his treasure.
85
246260
3063
և հինգ Gobot ռոբոտ-տրանսֆորմերներ: Այդ տուփը նրա գանձն էր:
04:21
This was his own assembly of heroes
86
249323
2995
Այդ տուփում նրա սեփական հերոսներն էին, որ
04:24
that kept him from drugs and gangs
87
252318
2203
նրան հեռու էին պահել թմրադեղերից ու հանցավոր շրջապատից,
04:26
and from giving up on his dreams.
88
254521
2796
ու իր երազանքները կորցնելուց:
04:29
I'm going to tell you about one more
89
257317
1048
Ուզում եմ ձեզ պատմել մեր ընտանիքի` նախկինում անտուն
04:30
formerly homeless member of our family.
90
258365
2792
ևս մեկ անդամի մասին:
04:33
This is Scarlett.
91
261157
1698
Սա Սկարլետն է:
04:34
Once upon a time, Scarlet was used as bait in dog fights.
92
262855
3069
Ժամանակին Սկարլետին օգտագործում էին որպես "խայծ"`
04:37
She was tied up and thrown into the ring
93
265924
2416
շնամարտերում: Նրան կապկպած վիճակում դուրս էին հանում ռինգ,
04:40
for other dogs to attack so they'd get more aggressive before the fight.
94
268340
4036
որպեսզի մյուս շները հարձակվեն նրա վրա ու մինչև մարտի սկիզբն ավելի ագրեսիվանան:
04:44
And now, these days, she eats organic food
95
272376
4240
Հիմա նա սնվում է օրգանական սնունդով ու
04:48
and she sleeps on an orthopedic bed with her name on it,
96
276616
2527
քնում է օրթոպեդիկ ներքնակի վրա, որին նրա անունն է գրված:
04:51
but when we pour water for her in her bowl,
97
279143
4416
Բայց երբ մենք նրա ամանի մեջ ջուր ենք լցնում,
04:55
she still looks up and she wags her tail in gratitude.
98
283559
3989
նա մինչև հիմա նայում է մեզ ու ի նշան երախտագիտության շարժում է պոչը:
04:59
Sometimes Brian and I walk through the park with Scarlett,
99
287548
3218
Երբեմն ես ու Բրայանը Սկարլետի հետ զբոսնում ենք այգում:
05:02
and she rolls through the grass,
100
290766
2419
Նա թավալվում է խոտերի մեջ,
05:05
and we just look at her
101
293185
2401
մենք նայում ենք նրան,
05:07
and then we look at each other
102
295586
1820
հետո` նայում իրար,
05:09
and we feel gratitude.
103
297406
4007
ու երախտագիտության զգացում ենք ապրում:
05:13
We forget about all of our new middle-class frustrations
104
301413
3631
Մոռանում ենք ժամանակակից միջին խավի մեր
05:17
and disappointments,
105
305044
1875
բոլոր խնդիրներն ու հիասթափությունները,
05:18
and we feel like millionaires.
106
306919
2684
ու մեզ միլիոնատեր ենք զգում:
05:21
Thank you.
107
309603
1150
Շնորհակալություն:
05:22
(Applause)
108
310753
3993
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Tania Luna - SurprisologistTania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences.
Why you should listen
Tania Luna has an unusual title: she calls herself a “surprisologist.” The co-founder and CEO of Surprise Industries, Luna thinks deeply about how to delight, and how to help individuals and teams thrive in uncertain circumstances and develop the bonds needed to get through them.
When Luna was invited to take part in TED’s Worldwide Talent Search in 2012, she expected to give a talk about surprise and the importance of not being attached to outcomes. However, she was inspired to tell a more personal story -- one many of her closest friends didn’t know -- about her Ukrainian family getting asylum in the United States when she was 6-yeard-old and arriving in New York with virtually nothing. She sees her work as connected to her upbringing -- in which a piece of Bazooka bubble gum, a thrown-out toy or a mis-delivered pizza was magical -- because it gave her an appreciation for the joy of little surprises.
Tania Luna | Speaker | TED.com