TEDGlobal 2011
Neil MacGregor: 2600 years of history in one object
ნილ მაკგრეგორი: ისტორიის 2600 წელი ერთ ნივთში
Filmed:
Readability: 4.6
1,160,889 views
აქადური ლურსმული წარწერებით დაფარული დაზიანებული და გატეხილი თიხის ცილინდრი - კიროსის ცილინდრი, რელიგიური ტოლერანტობისა და მულტიკულტურალიზმის დიდებული სიმბოლოა. ამ ჩამთრევ გამოსვლაში, ბრიტანეთის მუზეუმის დირექტორი, ნილ მაკგრეგორი, ამ ერთი ნივთის საშუალებით ახლო აღმოსავლეთის ისტორიის 2600 წელზე მოგვითხრობს.
Neil MacGregor - Director of The British Museum
The writer and presenter of the BBC Radio 4 series "A History of the World in 100 Objects" and the accompanying book. Full bio
The writer and presenter of the BBC Radio 4 series "A History of the World in 100 Objects" and the accompanying book. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
The things we make
0
0
2000
ჩვენს შექმნილ ნივთებს
00:17
have one supreme quality --
1
2000
3000
ერთი მთავარი თვისება აქვთ...
00:20
they live longer than us.
2
5000
2000
ისინი ჩვენზე ხანგრძლივად ცხოვრობენ.
00:22
We perish, they survive;
3
7000
2000
ჩვენ ვკვდებით, ისინი კი რჩებიან;
00:24
we have one life, they have many lives,
4
9000
3000
ჩვენ ერთი სიცოცხლე გვაქვს, მათ კი უამრავი
00:27
and in each life they can mean different things.
5
12000
3000
და თითოეულ სიცოცხლეში
შეიძლება სხვადასხვა მნიშვნელობა ჰქონდეთ.
შეიძლება სხვადასხვა მნიშვნელობა ჰქონდეთ.
00:30
Which means that, while we all have one biography,
6
15000
3000
რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ ყველას
ერთი ბიოგრაფია გვაქვს,
ერთი ბიოგრაფია გვაქვს,
00:33
they have many.
7
18000
2000
მათ კი - ბევრი.
00:35
I want this morning to talk
8
20000
2000
ამ დილით, მინდა ერთი კონკრეტული საგნის,
00:37
about the story, the biography -- or rather the biographies --
9
22000
3000
ერთი განსაკუთრებული ნივთის,
00:40
of one particular object,
10
25000
3000
ერთ ისტორიაზე, ბიოგრაფიაზე...
00:43
one remarkable thing.
11
28000
2000
უფრო სწორად ბიოგრაფიებზე ვისაუბრო.
00:45
It doesn't, I agree,
12
30000
2000
გეთანხმებით,
00:47
look very much.
13
32000
2000
რომ მაინცდამაინც განსაკუთრებულად
არ გამოიყურება.
არ გამოიყურება.
00:49
It's about the size of a rugby ball.
14
34000
3000
იგი დაახლოებით რაგბის ბურთის ზომისაა.
00:52
It's made of clay,
15
37000
2000
თიხისგანაა დამზადებული
00:54
and it's been fashioned
16
39000
2000
და გარეგნულად
00:56
into a cylinder shape,
17
41000
3000
ცილინდრის ფორმა აქვს,
00:59
covered with close writing
18
44000
2000
დაფარულია მჭიდრო წარწერებით
01:01
and then baked dry in the sun.
19
46000
3000
და შემდეგ გამომშრალია მზეზე.
01:04
And as you can see,
20
49000
2000
როგორც თქვენ ხედავთ,
01:06
it's been knocked about a bit,
21
51000
2000
მცირე ნაწილი მომტვრეულია,
01:08
which is not surprising
22
53000
2000
რაც დიდად გასაკვირი არცაა,
01:10
because it was made two and a half thousand years ago
23
55000
3000
რადგან იგი 2500 წლის წინ დაამზადეს
01:13
and was dug up
24
58000
2000
და 1879 წელს
01:15
in 1879.
25
60000
2000
არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოაჩინეს.
01:17
But today,
26
62000
2000
მაგრამ დღეს,
01:19
this thing is, I believe,
27
64000
2000
ჩემი აზრით, ეს ნივთი
01:21
a major player
28
66000
2000
ახლო აღმოსავლეთის პოლიტიკაში
01:23
in the politics of the Middle East.
29
68000
2000
მთავარ როლს თამაშობს.
01:25
And it's an object
30
70000
2000
ეს არის ნივთი
01:27
with fascinating stories
31
72000
2000
მომაჯადოვებელი ისტორიებით,
01:29
and stories that are by no means over yet.
32
74000
4000
და ეს ისტორიები დღემდე გრძელდება.
01:33
The story begins
33
78000
2000
ეს ისტორია
01:35
in the Iran-Iraq war
34
80000
4000
ირან-ერაყის ომის დროს დაიწყო
01:39
and that series of events
35
84000
2000
როცა განვითარებულმა მოვლენებმა
01:41
that culminated
36
86000
2000
საბოლოოდ
01:43
in the invasion of Iraq
37
88000
2000
უცხო ძალების მიერ
01:45
by foreign forces,
38
90000
2000
ერაყში შეჭრა,
01:47
the removal of a despotic ruler
39
92000
2000
დესპოტი მმართველის ჩამოგდება
01:49
and instant regime change.
40
94000
3000
და რეჟიმის მყისიერი ცვლა გამოიწვია.
01:52
And I want to begin
41
97000
2000
და მე სწორედ
ამ მოვლენათა თანმიმდევრობის
ერთი ეპიზოდით მინდა დავიწყო,
ერთი ეპიზოდით მინდა დავიწყო,
01:54
with one episode from that sequence of events
42
99000
2000
01:56
that most of you would be very familiar with,
43
101000
3000
რომელიც ბევრმა თქვენგანმა კარგად იცის.
01:59
Belshazzar's feast --
44
104000
2000
ესაა ბალთაზარის ნადიმი,
02:01
because we're talking about the Iran-Iraq war
45
106000
2000
რადგანაც ჩვენ ირან-ერაყის
02:03
of 539 BC.
46
108000
3000
ძვ.წ. 530 წელს მომხდარ ომზე ვსაუბრობთ.
02:06
And the parallels
47
111000
2000
პარალელები
02:08
between the events
48
113000
2000
ძვ.წ. 539 და ახ.წ. 2003 წელს
02:10
of 539 BC and 2003 and in between
49
115000
3000
მომხდარ მოვლენებს შორის
02:13
are startling.
50
118000
2000
გასაოცარია.
02:15
What you're looking at is Rembrandt's painting,
51
120000
2000
ეკრანზე ხედავთ რემბრანტის ნახატს,
02:17
now in the National Gallery in London,
52
122000
2000
რომელიც ამჟამად ლონდონის
ეროვნულ გალერეაშია.
ეროვნულ გალერეაშია.
02:19
illustrating the text from the prophet Daniel
53
124000
2000
მასზე დანიელ წინასწარმეტყველის
ტექსტის ილუსტრაციაა
ტექსტის ილუსტრაციაა
02:21
in the Hebrew scriptures.
54
126000
3000
ებრაული ბიბლიიდან.
02:24
And you all know roughly the story.
55
129000
2000
ეს ისტორია მეტ-ნაკლებად ალბათ ყველამ იცით.
02:26
Belshazzar, the son of Nebuchadnezzar,
56
131000
3000
ბალთაზარი, ნაბუქოდონოსორის ვაჟია.
02:29
Nebuchadnezzar who'd conquered Israel, sacked Jerusalem
57
134000
3000
ნაბუქოდონოროსმა ისრაელი დაიპყრო,
იერუსალიმი გაძარცვა,
იერუსალიმი გაძარცვა,
02:32
and captured the people
58
137000
2000
ხალხი შეიპყრო
02:34
and taken the Jews back to Babylon.
59
139000
2000
და ებრაელები ბაბილონში დააბუნა.
02:36
Not only the Jews, he'd taken the temple vessels.
60
141000
3000
მან არა მხოლოდ ებრაელები წაიყვანა,
არამედ ტაძრის ჭურჭელიც წაიღო.
არამედ ტაძრის ჭურჭელიც წაიღო.
02:39
He'd ransacked, desecrated the temple.
61
144000
3000
მან გაძარცვა და შებღალა ტაძარი
02:42
And the great gold vessels of the temple in Jerusalem
62
147000
3000
და იერუსალიმის ტაძრის ოქროს
დიდებული ჭურჭელი
დიდებული ჭურჭელი
02:45
had been taken to Babylon.
63
150000
3000
ბაბილონში წაიღო.
02:48
Belshazzar, his son,
64
153000
2000
ერთხელაც, მისმა ვაჟმა, ბალთაზარმა
02:50
decides to have a feast.
65
155000
2000
ნადიმის გამართვა გადაწყვიტა.
02:52
And in order to make it even more exciting,
66
157000
2000
ნადიმი რომ უფრო დიდებული გამოსულიყო,
02:54
he added a bit of sacrilege to the rest of the fun,
67
159000
3000
მან დანარჩენ გასართობს
ცოტა მკრეხელობაც დაამტა
ცოტა მკრეხელობაც დაამტა
02:57
and he brings out the temple vessels.
68
162000
3000
და ტაძრის ჭურჭელი გამოიტანა.
03:00
He's already at war with the Iranians,
69
165000
3000
ამ დროს იგი უკვე ომობდა ირანელებთან,
03:03
with the king of Persia.
70
168000
2000
სპარსეთის მეფესთან.
03:05
And that night, Daniel tells us,
71
170000
3000
და იმ ღამით, როგორც დანიელი გვიყვება,
03:08
at the height of the festivities
72
173000
2000
შუა ნადიმის დროს
03:10
a hand appeared and wrote on the wall,
73
175000
3000
ხელი გამოჩნდა და კედელზე დაწერა,
03:13
"You are weighed in the balance and found wanting,
74
178000
3000
"სასწორზე აიწონე და მსუბუქი აღმოჩნდი,
03:16
and your kingdom is handed over
75
181000
2000
გაიყო შენი სამეფო
03:18
to the Medes and the Persians."
76
183000
2000
და მიდიელებსა და სპარსელებს მიეცა იგი"
03:20
And that very night
77
185000
2000
და იმავე ღამეს,
03:22
Cyrus, king of the Persians, entered Babylon
78
187000
4000
სპარსეთის მეფე კიროსი, ბაბილონში შეიჭრა
03:26
and the whole regime of Belshazzar fell.
79
191000
5000
და ბალთაზარის მმართველობა დასრულდა.
რა თქმა უნდა
03:31
It is, of course, a great moment
80
196000
2000
03:33
in the history
81
198000
2000
ეს უდიდესი მოვლენაა
ებრაელი ხალხის ისტორიაში.
03:35
of the Jewish people.
82
200000
2000
ეს დიდებული ისტორიაა.
ისტორია, რომელიც ყველამ ვიცით.
ისტორია, რომელიც ყველამ ვიცით.
03:37
It's a great story. It's story we all know.
83
202000
2000
03:39
"The writing on the wall"
84
204000
2000
გამოთქმა:"წარწერა კედელზე"
(The writing on the wall)
(The writing on the wall)
03:41
is part of our everyday language.
85
206000
3000
როგორც ცუდის მომასწავებელი,
ყოველდღიური ენი ნაწილი გახდა
ყოველდღიური ენი ნაწილი გახდა
03:44
What happened next
86
209000
2000
რაც შემდეგ მოხდა
03:46
was remarkable,
87
211000
2000
აღსანიშნავია
03:48
and it's where our cylinder
88
213000
2000
და ჩვენი ცილინდრიც
03:50
enters the story.
89
215000
2000
სწორედ ამ დროს შემოდის ისტორიაში.
03:52
Cyrus, king of the Persians,
90
217000
2000
სპარსეთის მეფე კიროსი
03:54
has entered Babylon without a fight --
91
219000
2000
ბაბილონში უომრად შევიდა
03:56
the great empire of Babylon,
92
221000
2000
და ბაბილონის დიდებული იმპერია,
03:58
which ran from central southern Iraq
93
223000
2000
რომელიც ცენტრალური სამხრეთ ირანიდან
04:00
to the Mediterranean,
94
225000
2000
ხმელთაშუა ზღვამდე იყო გადაჭიმული
04:02
falls to Cyrus.
95
227000
2000
ხელში ჩაიგდო.
04:04
And Cyrus makes a declaration.
96
229000
4000
ამ დროს კიროსმა გამოსცა ბრძანება.
04:08
And that is what this cylinder is,
97
233000
3000
და სწორედ ესაა ცილინდრი,
04:11
the declaration made by the ruler guided by God
98
236000
3000
ბრძანება, ღვთის კურთხევით შერჩეული
მმართველისა,
მმართველისა,
04:14
who had toppled the Iraqi despot
99
239000
4000
რომელმაც ჩამოაგდო ერაყელი დესპოტი
04:18
and was going to bring freedom to the people.
100
243000
2000
და ხალხისთვის
თავისუფლების დაბრუნება სურდა.
თავისუფლების დაბრუნება სურდა.
04:20
In ringing Babylonian --
101
245000
2000
ჟღერადი ბაბილონურით...
04:22
it was written in Babylonian --
102
247000
2000
იქ ბაბილონურ ენაზე ეწერა...
04:24
he says, "I am Cyrus, king of all the universe,
103
249000
3000
ის ამბობს: "მე ვარ კიროსი, სამყაროს მეფე,
04:27
the great king, the powerful king,
104
252000
2000
დიდებული და ძლევამოსილი მეფე,
04:29
king of Babylon, king of the four quarters of the world."
105
254000
4000
მეფე ბაბილონისა და მეფე
მსოფლიოს ოთხივე მხარისა".
მსოფლიოს ოთხივე მხარისა".
04:33
They're not shy of hyperbole as you can see.
106
258000
3000
როგორც ხედავთ, გაზვიადებას არ ერიდებიან.
04:36
This is probably
107
261000
2000
ეს ალბათ,
04:38
the first real press release
108
263000
2000
გამარჯვებული ჯარის
04:40
by a victorious army
109
265000
2000
პირველი პრეს-რელიზია
04:42
that we've got.
110
267000
2000
რაც კი არსებობს
04:44
And it's written, as we'll see in due course,
111
269000
2000
და როგორც ვნახავთ,
04:46
by very skilled P.R. consultants.
112
271000
3000
ძალიან გამოცდილი
პიარ კონსულტანტების მიერაა დაწერილი.
პიარ კონსულტანტების მიერაა დაწერილი.
04:49
So the hyperbole is not actually surprising.
113
274000
3000
ამიტომ, გაზვიადება დიდად გასაკვირი არცაა.
04:52
And what is the great king, the powerful king,
114
277000
2000
მაშ, დიდებული მეფე, ძლევამოსილი მეფე,
04:54
the king of the four quarters of the world going to do?
115
279000
3000
მსოფლიოს ოთხივე მხარის მეფე რის
გაკეთებას აპირებს?
გაკეთებას აპირებს?
04:57
He goes on to say that, having conquered Babylon,
116
282000
3000
ის შემდეგ ამბობს,
რომ ბაბილონის დაპყრობისთანავე,
რომ ბაბილონის დაპყრობისთანავე,
05:00
he will at once let all the peoples
117
285000
3000
ყველა ხალხებს ვინც ბაბილონელებმა...
05:03
that the Babylonians -- Nebuchadnezzar and Belshazzar --
118
288000
2000
ნაბუქოდონოროსმა და ბალთაზარმა
05:05
have captured and enslaved
119
290000
2000
დაიპრეს და დაიმონეს
05:07
go free.
120
292000
2000
გაათავისფლებს.
05:09
He'll let them return to their countries.
121
294000
2000
ის მათ თავიანთ ქვეყნებში
დაბრუნების უფლებას მისცემს.
დაბრუნების უფლებას მისცემს.
05:11
And more important,
122
296000
2000
და ყველაზე მთავარი,
05:13
he will let them all recover
123
298000
2000
იგი მისცემს მათ უფლებას,
რომ აღადგინონ
რომ აღადგინონ
05:15
the gods, the statues,
124
300000
2000
ღმერთები, ქანდაკებები,
05:17
the temple vessels
125
302000
2000
ტაძრის ჭურჭელი,
05:19
that had been confiscated.
126
304000
2000
რომლებიც ჩამოართვეს.
05:21
All the peoples that the Babylonians had repressed and removed
127
306000
3000
და ხალხებს, ვინც კი ბაბილონელებმა
შეავიწროვეს და გადაასახლეს
შეავიწროვეს და გადაასახლეს
05:24
will go home,
128
309000
2000
სახლში დააბრუნებს
05:26
and they'll take with them their gods.
129
311000
3000
და თავიანთ ღმერთებსაც თან წაიღებენ.
05:29
And they'll be able to restore their altars
130
314000
3000
ისინი ისევ შეძლებენ საკუთარი
საკურთხევლების აღდგენას
საკურთხევლების აღდგენას
05:32
and to worship their gods
131
317000
2000
და თავიანთი ღმერთების თაყვანისცემას,
05:34
in their own way, in their own place.
132
319000
3000
საკუთარი წესებითა და საკუთარ ტერიტორიაზე.
05:37
This is the decree,
133
322000
2000
ეს არის ბრძანებულება,
05:39
this object is the evidence
134
324000
3000
ეს ნივთი არის იმის მტკიცებულება,
05:42
for the fact that the Jews,
135
327000
2000
რომ ბაბილონში გაძევების შემდეგ,
05:44
after the exile in Babylon,
136
329000
2000
ებრაელებს,
05:46
the years they'd spent sitting by the waters of Babylon,
137
331000
3000
რომლებმაც წლები გაატარეს ბაბილონის
მდინარეებთან
მდინარეებთან
05:49
weeping when they remembered Jerusalem,
138
334000
3000
და იერუსალიმის გახსენებისას
ცრემლებად იღვრებოდნენ,
ცრემლებად იღვრებოდნენ,
05:52
those Jews were allowed to go home.
139
337000
3000
სახლში დაბუნების უფლება მიეცათ.
05:55
They were allowed to return to Jerusalem
140
340000
2000
მათ იერუსალიმში დაბრუნებისა
05:57
and to rebuild the temple.
141
342000
2000
და ტაძრის თავიდან აშენების უფლება მიეცათ.
05:59
It's a central document
142
344000
2000
ამ დოკუმენტს ებრაელების ისტორიაში
06:01
in Jewish history.
143
346000
2000
ცენტრალური ადგილი უჭირავს.
06:03
And the Book of Chronicles, the Book of Ezra in the Hebrew scriptures
144
348000
4000
"ნეშტთა" და "ეზრას" წიგნები
ებრაული ბიბლიიდან
ებრაული ბიბლიიდან
06:07
reported in ringing terms.
145
352000
2000
მკაფიოდ მოგვითხრობს ამაზე.
06:09
This is the Jewish version
146
354000
2000
ეს არის იგივე ისტორიის
06:11
of the same story.
147
356000
2000
ებრაული ვერსია.
06:13
"Thus said Cyrus, king of Persia,
148
358000
2000
"ასე ამბობს კიროსი, სპარსეთის მეფე:
06:15
'All the kingdoms of the earth have the Lord God of heaven given thee,
149
360000
3000
'ქვეყნის ყველა სამეფო მე მიბოძა უფალმა,
ცათა ღმერთმა,
ცათა ღმერთმა,
06:18
and he has charged me
150
363000
2000
და დამავალა
06:20
to build him a house in Jerusalem.
151
365000
2000
მისთვის სახლის აგება იერუსალიმში
06:22
Who is there among you of his people?
152
367000
2000
ვინც თქვენს შორის მისი ერიდან არის,
06:24
The Lord God be with him,
153
369000
2000
უფალი, მისი ღმერთი, იყოს მასთან,
06:26
and let him go up.'"
154
371000
3000
და წავიდეს!?
06:29
"Go up" -- aaleh.
155
374000
2000
'წავიდეს' — aaleh
06:31
The central element, still,
156
376000
3000
მთავარი ელემენტი,
06:34
of the notion of return,
157
379000
2000
მაინც დაბრუნებაა.
06:36
a central part
158
381000
2000
იუდაიზმში ცხოვრების
06:38
of the life of Judaism.
159
383000
2000
ცენტრალური ნაწილია.
06:40
As you all know, that return from exile,
160
385000
2000
როგორც ყველამ ვიცით,
გადასახლებიდან დაბრუნებამ,
გადასახლებიდან დაბრუნებამ,
06:42
the second temple,
161
387000
2000
მეორე ტაძარმა,
06:44
reshaped Judaism.
162
389000
2000
იუდაიზმს ახალი ფორმა შესძინა.
06:46
And that change,
163
391000
2000
და ეს ცვლილება,
06:48
that great historic moment,
164
393000
2000
ეს დიდებული ისტორიული მომენტი,
06:50
was made possible by Cyrus, the king of Persia,
165
395000
4000
რომელიც სპარსეთის მეფის
კიროსის მეოხებით მოხდა,
კიროსის მეოხებით მოხდა,
06:54
reported for us in Hebrew in scripture
166
399000
3000
ბიბლიაში ივრითითაა მოთხრობილი
06:57
and in Babylonian in clay.
167
402000
3000
და თიხაზე კი - ბაბილონურად.
07:00
Two great texts,
168
405000
2000
ორი დიდებული ტექსტი,
07:02
what about the politics?
169
407000
2000
მაგრამ რა ხდება პოლიტიკაში?
07:04
What was going on
170
409000
2000
რაც ამ მხრივ ხდებოდა,
07:06
was the fundamental shift in Middle Eastern history.
171
411000
3000
ეს იყო ფუნდამენტური ძვრა
ახლო აღმოსავლეთის ისტორიაში.
ახლო აღმოსავლეთის ისტორიაში.
07:09
The empire of Iran, the Medes and the Persians,
172
414000
3000
ირანის იმპერია, მიდია და სპარსეთი
07:12
united under Cyrus,
173
417000
2000
კიროსის გავლენის ქვეშ გაერთიანდა
07:14
became the first great world empire.
174
419000
4000
და მსოფლიოს პირველი დიდებული
იმპერია გახდა.
იმპერია გახდა.
07:18
Cyrus begins in the 530s BC.
175
423000
3000
ეს პროცესი კიროსმა
ძვ.წ. 530-იან წლებში დაიწყო
ძვ.წ. 530-იან წლებში დაიწყო
07:21
And by the time of his son Darius,
176
426000
4000
და მისი ვაჟის დარიუსის დროს კი,
07:25
the whole of the eastern Mediterranean
177
430000
3000
მთელი აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ტერიტორია
07:28
is under Persian control.
178
433000
2000
სპარსეთის კონტოლის ქვეშ მოექცა.
07:30
This empire is, in fact,
179
435000
2000
რეალურად, ეს იმპერია
07:32
the Middle East as we now know it,
180
437000
2000
არის ახლანდელი ახლო აღმოსავლეთი
07:34
and it's what shapes the Middle East as we now know it.
181
439000
3000
და სწორედ მან მისცა ახლო აღმოსავლეთს
ის ფორმა რაც დღეს აქვს.
ის ფორმა რაც დღეს აქვს.
07:37
It was the largest empire the world had known until then.
182
442000
2000
ეს იყო, იმ დროისთვის მსოფლიოს ისტორიაში
ყველაზე დიდი იმპერია.
ყველაზე დიდი იმპერია.
07:39
Much more important,
183
444000
2000
კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ისაა,
07:41
it was the first
184
446000
2000
რომ ეს იყო პირველი
07:43
multicultural, multifaith state
185
448000
2000
მულტიკულტურული, მულტირელიგიური
07:45
on a huge scale.
186
450000
2000
დიდი მასშტაბის სახელმწიფო.
07:47
And it had to be run in a quite new way.
187
452000
2000
ის სრულიად ახლებურად უნდა ემართათ
07:49
It had to be run in different languages.
188
454000
2000
და სხვადასხვა ენაზე უნდა ემართათ.
ის ფაქტი, რომ ეს ბრძანებულება
ბაბილონურ ენაზეა, სწორედ ამაზე მეტველებს.
ბაბილონურ ენაზეა, სწორედ ამაზე მეტველებს.
07:51
The fact that this decree is in Babylonian says one thing.
189
456000
3000
07:54
And it had to recognize their different habits,
190
459000
2000
მას უნდა ეღიარებინა მათი
განსხვავებული წეს-ჩვეულებები.
განსხვავებული წეს-ჩვეულებები.
07:56
different peoples, different religions, different faiths.
191
461000
3000
განსხვავებული ხალხები, განსხვავებული
რელიგიები და სარწმუნოებები.
რელიგიები და სარწმუნოებები.
07:59
All of those are respected by Cyrus.
192
464000
3000
კიროსი ყველა ამ ფაქტორს სცემდა პატივს.
08:02
Cyrus sets up a model
193
467000
2000
კიროსმა შექმნა მოდელი,
08:04
of how you run
194
469000
2000
თუ როგორ უნდა მართო დიდი,
08:06
a great multinational, multifaith, multicultural society.
195
471000
5000
მულტინაციონალური, მულტირელიგიური
და მულტიკულტურული საზოგადოება.
და მულტიკულტურული საზოგადოება.
08:11
And the result of that
196
476000
2000
და ამ ყველაფრის შედეგად შეიქმნა იმპერია,
08:13
was an empire that included the areas you see on the screen,
197
478000
3000
რომელიც ეკრანზე ნაჩვენებ
ტერიტორიებს მოიცავდა
ტერიტორიებს მოიცავდა
08:16
and which survived for 200 years of stability
198
481000
3000
და რომელმაც 200 წელი
სტაბილურობაში იარსება,
სტაბილურობაში იარსება,
08:19
until it was shattered by Alexander.
199
484000
3000
სანამ ალქსანდრე მაკედონელმა არ დაარღვია.
რამაც ახლო აღმოსავლეთის
ერთობის ოცნება დაასამარა
ერთობის ოცნება დაასამარა
08:22
It left a dream of the Middle East as a unit,
200
487000
2000
08:24
and a unit where people of different faiths
201
489000
2000
ისეთი ერთობის, სადაც განსხვავებული
რწმენის ადამიანები
რწმენის ადამიანები
08:26
could live together.
202
491000
2000
ერთად იცხოვრებდნენ.
08:28
The Greek invasions ended that.
203
493000
2000
ამ ყველაფერს ბერძნულმა შემოსევებმა
დაუსვეს წერტილი.
დაუსვეს წერტილი.
08:30
And of course, Alexander couldn't sustain a government
204
495000
3000
და ცხადია, ალექსანდრემ ვერ შეძლო
მმართველობის შენარჩუნება
მმართველობის შენარჩუნება
08:33
and it fragmented.
205
498000
2000
და იგი დაქუცმაცდა.
08:35
But what Cyrus represented
206
500000
2000
თუმცა, ის რასაც კიროსი წარმოადგენდა
08:37
remained absolutely central.
207
502000
2000
კვლავ მთავარ ფაქტორად რჩება.
08:39
The Greek historian Xenophon
208
504000
3000
ბერძენი ისტორიკოსი ქსენოფონტე
08:42
wrote his book "Cyropaedia"
209
507000
2000
თავის წიგნში "კიროპედია"
08:44
promoting Cyrus as the great ruler.
210
509000
2000
კიროსს, როგორც დიდებულ
მმართველს ახასიათებს.
მმართველს ახასიათებს.
08:46
And throughout European culture afterward,
211
511000
3000
და მას შემდეგ ევეროპის ისტორიაში,
08:49
Cyrus remained the model.
212
514000
3000
კიროსი ნიმუშად დარჩა.
08:52
This is a 16th century image
213
517000
2000
ეს მე-16 საუკუნის სურათია,
08:54
to show you how widespread
214
519000
2000
რომელიც გვაჩვენებს,
თუ რამდენად დიდი იყო
თუ რამდენად დიდი იყო
08:56
his veneration actually was.
215
521000
3000
მისდამი პატივისცემა.
08:59
And Xenophon's book on Cyrus
216
524000
2000
ქსენეფონტეს წიგნი კიროსის შესახებ,
09:01
on how you ran a diverse society
217
526000
3000
თუ როგორ უნდა მართო
მრავალნაირი საზოგადოება,
მრავალნაირი საზოგადოება,
09:04
was one of the great textbooks
218
529000
2000
ერთ-ერთი დიდებული სახელმძღვანელოა,
09:06
that inspired the Founding Fathers
219
531000
2000
რომელიც ამერიკული რევოლუციის
დამფუძვნებელი მამებისთვის
დამფუძვნებელი მამებისთვის
09:08
of the American Revolution.
220
533000
2000
შთაგონების წყარო გახდა.
09:10
Jefferson was a great admirer --
221
535000
2000
ჯეფერსონი, კიროსის იდეალების
09:12
the ideals of Cyrus
222
537000
2000
დიდი ტაყვანისმცემელი იყო,
09:14
obviously speaking to those 18th century ideals
223
539000
2000
რაზეც მეტყველებს მე-18 საუკუნის იდეალები,
09:16
of how you create religious tolerance
224
541000
2000
თუ როგორ იქმნება რელიგიური ტოლერანტობა
09:18
in a new state.
225
543000
3000
ახალ სახელმწიფოში.
09:23
Meanwhile, back in Babylon,
226
548000
2000
ამ დროს კი, ბაბილონში,
09:25
things had not been going well.
227
550000
2000
საქმეები არც ისე კარგად მიდიოდა.
09:27
After Alexander, the other empires,
228
552000
3000
ალექსანდრეს შემდეგ, სხვა იმპერიები,
09:30
Babylon declines, falls into ruins,
229
555000
3000
ბაბილონი დასუსტდა, ნანგრევებად იქცა
09:33
and all the traces of the great Babylonian empire are lost --
230
558000
4000
და დიდებული ბაბილონის იმპერიის კვალი
09:37
until 1879
231
562000
2000
1879 წლამდე იკარგება,
09:39
when the cylinder is discovered
232
564000
3000
სანამ ბრიტანეთის მუზეუმის მიერ
ბაბილონში ჩატერებული გათხრების
შედეგად ცილინდრს აღმოაჩენდნენ.
შედეგად ცილინდრს აღმოაჩენდნენ.
09:42
by a British Museum exhibition digging in Babylon.
233
567000
3000
09:45
And it enters now another story.
234
570000
3000
ახლა კი ის, ახალ ისტორიაში შედის.
09:48
It enters that great debate
235
573000
2000
ის შედის მე-19 საუკუნის შუაში არსებულ
09:50
in the middle of the 19th century:
236
575000
2000
დიდ კამათში, იმის შესახებ,
09:52
Are the scriptures reliable? Can we trust them?
237
577000
3000
არის თუ არა სანდო ბიბლია?
უნდა ვენდოთ თუ არა ამ წყაროს?
უნდა ვენდოთ თუ არა ამ წყაროს?
09:55
We only knew
238
580000
2000
მხოლოდ ებრაული ბიბლიიდან ვიცით,
09:57
about the return of the Jews and the decree of Cyrus
239
582000
2000
რომ კიროსის ბრძანებულებით
09:59
from the Hebrew scriptures.
240
584000
2000
ებრაელები დაბრუნდნენ.
10:01
No other evidence.
241
586000
2000
სხვა მტკიცებულება არ გაგვაჩნია.
10:03
Suddenly, this appeared.
242
588000
2000
და უცებ, გამოჩნდა ეს ცილინდრი.
10:05
And great excitement
243
590000
2000
რამაც დიდი აღფრთოვანება გამოიწვია,
10:07
to a world where those who believed in the scriptures
244
592000
2000
იმ ხალხში, ვისაც ბიბლიის სჯეროდა
10:09
had had their faith in creation shaken
245
594000
2000
და ევოლუციისა და გეოლოგიის გამო
10:11
by evolution, by geology,
246
596000
2000
რწმენა შეერყა.
10:13
here was evidence
247
598000
2000
ეს კი იყო მკიცებულება იმასა,
10:15
that the scriptures were historically true.
248
600000
2000
რომ ბიბლიაში ისტორული სიმართლე ეწერა.
10:17
It's a great 19th century moment.
249
602000
3000
ეს მე-19 საუკუნის მნიშვნელოვანი მომენტია.
10:20
But -- and this, of course, is where it becomes complicated --
250
605000
5000
თუმცა... და ცხადია აქ ვითარება რთულდება...
10:25
the facts were true,
251
610000
2000
ფაქტები სწორი იყო
10:27
hurrah for archeology,
252
612000
3000
არქეოლოგიის წყალობით,
10:30
but the interpretation was rather more complicated.
253
615000
3000
მაგრამ ინტერპრეტაცია ბევრად რთული იყო,
10:33
Because the cylinder account and the Hebrew Bible account
254
618000
3000
რადგან ცილინდრზე და
ებრაულ ბიბლიაში არსებული განმარტება,
ებრაულ ბიბლიაში არსებული განმარტება,
10:36
differ in one key respect.
255
621000
2000
ერთ მთავარ საკითხში განსხვავდებოდა.
10:38
The Babylonian cylinder
256
623000
2000
ბაბილონური ცილინდრი,
10:40
is written by the priests
257
625000
2000
ბაბილონის დიდი ღმერთის,
10:42
of the great god of Bablyon, Marduk.
258
627000
2000
მარდუკის მღვდლების მიერ იქნა დაწერილი,
10:44
And, not surprisingly,
259
629000
2000
და გასაკვირი არცაა,
როცა ისინი წერენ,
რომ ეს ყველაფერი მარდუკმა მოახდინა.
რომ ეს ყველაფერი მარდუკმა მოახდინა.
10:46
they tell you that all this was done by Marduk.
260
631000
2000
10:48
"Marduk, we hold, called Cyrus by his name."
261
633000
3000
"ვთვლით, რომ მარდუკმა
სახელით მიმართა კიროსს"
სახელით მიმართა კიროსს"
10:51
Marduk takes Cyrus by the hand,
262
636000
3000
მარდუკი ხელს ჰკიდებს კიროსს
10:54
calls him to shepherd his people
263
639000
2000
და მოუწოდებს მას მწყემსოს მისი ხალხი
10:56
and gives him the rule of Babylon.
264
641000
3000
და ბაბილონს აძლევს მართვაში.
10:59
Marduk tells Cyrus
265
644000
2000
მარდუკმა უთხრა კიროსს,
11:01
that he will do these great, generous things
266
646000
2000
რომ ის გააკეთებდა დიდებულ
და კეთილ საქმეს,
და კეთილ საქმეს,
11:03
of setting the people free.
267
648000
2000
როგორც ხალხის გათავისუფლებაა.
11:05
And this is why we should all be grateful to
268
650000
2000
სწორედ ესაა, რის გამოც უნდა ვუმადლოდეთ
11:07
and worship Marduk.
269
652000
2000
და თაყვანს ვცემდეთ მარდუკს.
11:09
The Hebrew writers
270
654000
2000
ებრაელი მწერლები,
11:11
in the Old Testament,
271
656000
2000
ძველ აღთქმაში,
11:13
you will not be surprised to learn,
272
658000
3000
ალბათ არ გაგიკვირდებათ,
11:16
take a rather different view of this.
273
661000
2000
ამ მომენტს სხვაგვარად უყურებენ.
11:18
For them, of course, it can't possibly by Marduk
274
663000
2000
მათთვის, ცხადია, ამ ყველაფრის გამკეთებელი
11:20
that made all this happen.
275
665000
2000
მარდუკი ვერ იქნებოდა.
11:22
It can only be Jehovah.
276
667000
2000
ეს მხოლოდ იეჰოვა შეიძლება ყოფილიყო.
11:24
And so in Isaiah,
277
669000
2000
ასე რომ ესაიას წიგნში,
11:26
we have the wonderful texts
278
671000
2000
დიდებული ტექსტებია,
11:28
giving all the credit of this,
279
673000
2000
რომელშიც ეს ყველაფერი
11:30
not to Marduk
280
675000
1000
არა მარდუკს,
11:31
but to the Lord God of Israel --
281
676000
3000
არამედ ისრაელის მაღალ ღმერთს მიეწერება.
11:34
the Lord God of Israel
282
679000
2000
ისრაელის მაღალმა ღმერთმაც
11:36
who also called Cyrus by name,
283
681000
2000
სახელით იხმო კიროსი,
11:38
also takes Cyrus by the hand
284
683000
3000
მანაც ჩაკიდა ხელი
11:41
and talks of him shepherding his people.
285
686000
2000
და მანაც მოუწოდა
თავისი ხალხის მწყემსობისკენ.
თავისი ხალხის მწყემსობისკენ.
11:43
It's a remarkable example
286
688000
2000
ეს ერთი მოვლენის, ორი განსხვავებული
11:45
of two different priestly appropriations of the same event,
287
690000
4000
სამღვდელოების მიერ მითვისების,
შესანიშნავი მაგალითია.
შესანიშნავი მაგალითია.
11:49
two different religious takeovers
288
694000
2000
პოლიტიკური ფაქტის ორი განსხვავებული
11:51
of a political fact.
289
696000
2000
რელიგიის მიერ ხელში ჩაგდება.
11:53
God, we know,
290
698000
2000
ღმერთი, ვიცით,
11:55
is usually on the side of the big battalions.
291
700000
2000
რომ ჩვეულებრივ დიდი ბატალიონების მხარესაა,
11:57
The question is, which god was it?
292
702000
3000
მაგრამ ისმის კითხვა, რომელი ღმერთი იყო ეს?
12:00
And the debate unsettles
293
705000
2000
და ამ დავამ ყველა ააღელვა
12:02
everybody in the 19th century
294
707000
2000
მე-19 საუკუნეში,
12:04
to realize that the Hebrew scriptures
295
709000
2000
როცა მიახვედრა, რომ ებრაული ბიბლია
12:06
are part of a much wider world of religion.
296
711000
3000
უფრო ფართე რელიგიური სამყაროს ნაწილია.
12:09
And it's quite clear
297
714000
2000
ასევე ცხადია,
12:11
the cylinder is older than the text of Isaiah,
298
716000
3000
რომ ცილინდრი ესაიას წიგნზე ძველია,
12:14
and yet, Jehovah is speaking
299
719000
2000
მიუხედავად ამისა, იეჰოვას სიტყვები
12:16
in words very similar
300
721000
2000
ძალიან ჰგავს
12:18
to those used by Marduk.
301
723000
2000
მარდუკის მიერ გამოყენებულ სიტყვებს.
12:20
And there's a slight sense that Isaiah knows this,
302
725000
3000
და არსებობს მცირე შეგრძნება,
რომ ესაიამ ეს იცის,
რომ ესაიამ ეს იცის,
12:23
because he says,
303
728000
2000
რადგან ის ამბობს,
12:25
this is God speaking, of course,
304
730000
3000
ამას ღმერთი ამბობს, რა თქმა უნდა:
12:28
"I have called thee by thy name
305
733000
2000
"ჩემი რჩეულის, გულისათვის
გიწოდებ სახელს და გნათლავ
გიწოდებ სახელს და გნათლავ
12:30
though thou hast not known me."
306
735000
2000
თუმცა არ მიცნობ".
12:32
I think it's recognized
307
737000
2000
ვფიქრობ აღიარებულია,
12:34
that Cyrus doesn't realize
308
739000
2000
რომ კიროსმა არც კი იცოდა,
12:36
that he's acting under orders from Jehovah.
309
741000
3000
რომ იეჰოვას ბრძანებას ასრულებდა.
12:39
And equally, he'd have been surprised that he was acting under orders from Marduk.
310
744000
3000
და ასევე გაუკვირდებოდა, რომ გაეგო
თურმე მარდუკის ბრძანებებს ასრულებდა,
თურმე მარდუკის ბრძანებებს ასრულებდა,
12:42
Because interestingly, of course,
311
747000
2000
რადგანაც საინტარესოა,
12:44
Cyrus is a good Iranian
312
749000
2000
რომ კიროსი კარგი ირანელია,
12:46
with a totally different set of gods
313
751000
2000
რომელიც სრულიად სხვა
ღმერთებს ეთაყვანება,
ღმერთებს ეთაყვანება,
12:48
who are not mentioned in any of these texts.
314
753000
2000
რომლებიც არცერთ ამ ტექსტში არაა ნახსენები.
12:50
(Laughter)
315
755000
2000
(სიცილი)
12:52
That's 1879.
316
757000
2000
ეს 1879 წელია.
12:54
40 years on
317
759000
2000
40 წლის შემდეგ
12:56
and we're in 1917,
318
761000
3000
1917 წელია
12:59
and the cylinder enters a different world.
319
764000
2000
და ცილინდრი ახალ სამყაროში შედის.
13:01
This time, the real politics
320
766000
2000
ამჯერად, თანამდროვე მსოფლიოს
13:03
of the contemporary world --
321
768000
2000
რეალურ პოლიტიკაში.
13:05
the year of the Balfour Declaration,
322
770000
3000
ესაა "ბალფურის დეკლარაციის" მიღების წელი,
წელი, როცა ახალმა იმპერიულმა ძალამ
ახლო აღმოსავლეთში, ბრიტანეთმა,
ახლო აღმოსავლეთში, ბრიტანეთმა,
13:08
the year when the new imperial power in the Middle East, Britain,
323
773000
3000
13:11
decides that it will declare
324
776000
2000
გადაწყვიტა რომ ის გამოაცხადებდა
13:13
a Jewish national home,
325
778000
2000
ებრაელებისთვის ეროვნულ კერას
13:15
it will allow
326
780000
2000
და მათ, დაბრუნების
13:17
the Jews to return.
327
782000
2000
უფლებას მისცემდა.
13:19
And the response to this
328
784000
2000
ამას აღმოსავლეთ ევროპის
13:21
by the Jewish population in Eastern Europe is rhapsodic.
329
786000
3000
ებრაელი მოსახლეობა აღფრთოვანებით შეხვდა.
13:24
And across Eastern Europe,
330
789000
2000
მთელ აღმოსავლეთ ევროპაში,
13:26
Jews display pictures of Cyrus
331
791000
2000
ებრაელებს ერთმანეთის გვერდიგვერდ,
13:28
and of George V
332
793000
2000
კიროსისა და ჯორჯ V-ის სურათები
13:30
side by side --
333
795000
2000
გამოჰქონდათ.
13:32
the two great rulers
334
797000
2000
ორი უდიდესი მმართველის,
13:34
who have allowed the return to Jerusalem.
335
799000
3000
რომელმაც მათ
იერუსალიმში დაბრუნების საშუალება მისცა.
იერუსალიმში დაბრუნების საშუალება მისცა.
13:37
And the Cyrus cylinder comes back into public view
336
802000
3000
შესაბამისად, კიროსის ცილინდრი
კვლავ საჯარო თვალთახედვის არეში ბრუნდება
კვლავ საჯარო თვალთახედვის არეში ბრუნდება
13:40
and the text of this
337
805000
2000
და მისი ტექსტი,
13:42
as a demonstration of why what is going to happen
338
807000
3000
იმის საჩვენებლად გამოდგება,
რომ რაც ომის დასრულების შემდეგ
რომ რაც ომის დასრულების შემდეგ
13:45
after the war is over in 1918
339
810000
3000
1918 წელს მოხდება,
13:48
is part of a divine plan.
340
813000
3000
უფლის გეგმის ნაწილია.
13:51
You all know what happened.
341
816000
2000
თქვენ ყველამ იცით რაც მოხდა.
13:53
The state of Israel is setup,
342
818000
3000
ისრაელის სახელმწიფო მომზადდა,
13:56
and 50 years later, in the late 60s,
343
821000
3000
და 50 წლის შემდეგ, 60-იანი
წლების ბოლოს, ცხადი გახდა,
წლების ბოლოს, ცხადი გახდა,
13:59
it's clear that Britain's role as the imperial power is over.
344
824000
3000
რომ ბრიტანეთის, როგორც
იმპერიული ძალის როლი დასრულდა.
იმპერიული ძალის როლი დასრულდა.
14:02
And another story of the cylinder begins.
345
827000
3000
და აქედან ცილინდრის ახალი ისტორია იწყება.
14:05
The region, the U.K. and the U.S. decide,
346
830000
2000
გაერთიანებულმა სამეფომ
და აშშ-მ გადაწყვიტეს,
და აშშ-მ გადაწყვიტეს,
14:07
has to be kept safe from communism,
347
832000
3000
რომ რეგიონი კომუნიზმისგან დაეცვათ
14:10
and the superpower that will be created to do this
348
835000
3000
და ზესახელმწიფო, რომელიც შეიქმნებოდა
ამის განსახორციელებლად
ამის განსახორციელებლად
14:13
would be Iran, the Shah.
349
838000
2000
უნდა ყოფილიყო, ირანი და მისი შაჰი.
14:15
And so the Shah invents an Iranian history,
350
840000
3000
და ამგვარად, შაჰი იგონებს ირანის ისტორიას,
14:18
or a return to Iranian history,
351
843000
2000
ან უბრუნდება ირანის ისტორიას
14:20
that puts him in the center of a great tradition
352
845000
3000
და ამით დიდი ტრადიციის ცენტრში ექცევა,
14:23
and produces coins
353
848000
2000
და ჭრის მონეტებს,
14:25
showing himself
354
850000
2000
სადაც იგი,
14:27
with the Cyrus cylinder.
355
852000
2000
კიროსის ცილინდრთან ერთადაა გამოსახული.
14:29
When he has his great celebrations in Persepolis,
356
854000
3000
პერსეპოლისში გამართული დიდი ზეიმობისას,
14:32
he summons the cylinder
357
857000
2000
მან გამოიხმო ცილინდრი,
14:34
and the cylinder is lent by the British Museum, goes to Tehran,
358
859000
3000
იგი ითხოვეს ბრიტანეთის მუზეუმისგან
და თეირანში წაიღეს.
და თეირანში წაიღეს.
14:37
and is part of those great celebrations
359
862000
2000
ის ფაჰლავის დინასტიის
14:39
of the Pahlavi dynasty.
360
864000
3000
დიდი დღესასწაულების ნაწილი გახდა.
14:42
Cyrus cylinder: guarantor of the Shah.
361
867000
3000
კიროსის ცილიდრი:
შაჰის მმართველობის გარანტი.
შაჰის მმართველობის გარანტი.
14:45
10 years later, another story:
362
870000
3000
10 წლის შემდეგ კი, კიდევ ერთი ისტორია:
14:48
Iranian Revolution, 1979.
363
873000
2000
ირანის რევოლუცია, 1979 წელი.
14:50
Islamic revolution, no more Cyrus;
364
875000
2000
ისლამური რევოლუცია. კიროსი აღარაა;
14:52
we're not interested in that history,
365
877000
2000
ჩვენ არ გვაინტერესებს ის ისტორია,
ჩვენ გვაინტერესებს ისლამური ირანი...
14:54
we're interested in Islamic Iran --
366
879000
3000
სანამ ერაყი,
14:57
until Iraq,
367
882000
2000
ახალი ზესახელმწიფო, რომელიც ყველამ
გადავწყვიტეთ, რომ რეგიონში უნდა იყოს,
გადავწყვიტეთ, რომ რეგიონში უნდა იყოს,
14:59
the new superpower that we've all decided should be in the region,
368
884000
3000
15:02
attacks.
369
887000
2000
შეტევას დაიწყებს.
15:04
Then another Iran-Iraq war.
370
889000
2000
შემდეგ კიდევ ერთი ირან-ერაყის ომი.
15:06
And it becomes critical for the Iranians
371
891000
2000
ირანელებისთვის,
მათი დიდებული წარსულის გახსენება
მათი დიდებული წარსულის გახსენება
15:08
to remember their great past,
372
893000
3000
მნიშვნელოვანი ხდება.
15:11
their great past
373
896000
2000
იმ დიდებული წარსულის,
15:13
when they fought Iraq and won.
374
898000
3000
როცა ერაყს ებრძოდნენ და დაამარცხეს.
15:16
It becomes critical to find a symbol
375
901000
2000
მნიშვნელოვანი ხდება ისეთი სიმბოლოს პოვნა,
15:18
that will pull together all Iranians --
376
903000
3000
რომელიც ყველა ირანელს გააერთიანებს...
15:21
Muslims and non-Muslims,
377
906000
2000
მუსლიმებს, არამუსლიმებს
15:23
Christians, Zoroastrians, Jews living in Iran,
378
908000
3000
ქრიატიანებს, ზოროასტრისტებს,
ირანში მცხოვრებ ებრაელებს,
ირანში მცხოვრებ ებრაელებს,
15:26
people who are devout, not devout.
379
911000
2000
მოწმუნეებს და არამორწმუნეებს.
15:28
And the obvious emblem is Cyrus.
380
913000
3000
ამის ნათელი სიმბოლო კი - კიროსია.
ამგვარად, როცა ბრიტანეთის
და თეირანის ეროვნულმა მუზეუმები
და თეირანის ეროვნულმა მუზეუმები
15:31
So when the British Museum and Tehran National Musuem
381
916000
3000
15:34
cooperate and work together, as we've been doing,
382
919000
2000
თანამშრომლობენ და ერთად მუშაობენ,
ისე როგორც ამას ვაკეთებდით,
ისე როგორც ამას ვაკეთებდით,
15:36
the Iranians ask for one thing only
383
921000
2000
ირანელები მხოლოდ ერთი რამის
15:38
as a loan.
384
923000
2000
სესხებას ითხოვენ.
15:40
It's the only object they want.
385
925000
2000
ეს ერთადერთი ნივთია, რაც მათ უნდათ.
15:42
They want to borrow the Cyrus cylinder.
386
927000
2000
მათ უნდათ, რომ კიროსის ცილინდრი ისესხონ.
15:44
And last year,
387
929000
2000
და გასულ წელს,
15:46
the Cyrus cylinder went to Tehran
388
931000
4000
კიროსის ცილინდრი თეირანში
15:50
for the second time.
389
935000
3000
უკვე მეორედ გაემგზავრა.
15:53
It's shown being presented here, put into its case
390
938000
3000
აი, აქ ჩანს, როგორ დებს მას ყუთში,
თეირანის ეროვნული მუზეუმის დირექტორი,
15:56
by the director of the National Museum of Tehran,
391
941000
3000
ერთ-ერთი ქალი ირანში, იმ მრავალთა შორის,
რომელიც მაღალ თანამდებობაზეა,
რომელიც მაღალ თანამდებობაზეა,
15:59
one of the many women in Iran in very senior positions,
392
944000
3000
16:02
Mrs. Ardakani.
393
947000
2000
ქალბატონი არდაკანი.
16:04
It was a huge event.
394
949000
2000
ეს უდიდესი მოვლენა იყო.
16:06
This is the other side of that same picture.
395
951000
3000
ეს არის იგივე სურათის მეორე მხარე.
16:09
It's seen in Tehran
396
954000
3000
თეირანში ეს ცილინდრი
16:12
by between one and two million people
397
957000
2000
რამდენიმე თვის განმავლობაში,
16:14
in the space of a few months.
398
959000
2000
1-დან 2 მილიონამდე ადამიანმა მოინახულა.
16:16
This is beyond any blockbuster exhibition
399
961000
2000
ეს ნებისმიერი ბლოკბასტერის
16:18
in the West.
400
963000
2000
გამოფენას აჭარბებს დასავლეთში.
16:20
And it's the subject of a huge debate
401
965000
3000
და დიდი განხილვის საგანია,
16:23
about what this cylinder means, what Cyrus means,
402
968000
3000
თუ რას ნიშნავს ცილინდრი,
რას გულისხმობს კიროსი,
რას გულისხმობს კიროსი,
16:26
but above all, Cyrus as articulated through this cylinder --
403
971000
3000
მაგრამ, უმთავრესად, კიროსი,
როგორც ამას ცილინდრი გადმოგვცემს...
როგორც ამას ცილინდრი გადმოგვცემს...
16:29
Cyrus as the defender of the homeland,
404
974000
3000
კიროსი არის სამშობლოს დამცველი,
16:32
the champion, of course, of Iranian identity
405
977000
2000
რა თქმა უნდა, ირანული იდენტობის
16:34
and of the Iranian peoples,
406
979000
2000
და ირანელი ხალხის დამცველი,
16:36
tolerant of all faiths.
407
981000
2000
ტოლერანტული ყველა აღმსარებლობისადმი.
16:38
And in the current Iran,
408
983000
2000
და ამჟამინდელ ირანში,
16:40
Zoroastrians and Christians have guaranteed places
409
985000
3000
ზოროასტრისტებსა და ქრისტიანებს
გარანტირებული ადგილი აქვთ
გარანტირებული ადგილი აქვთ
16:43
in the Iranian parliament, something to be very, very proud of.
410
988000
3000
ირანულ პარლამენტში, რაც ძალიან,
ძალიან საამაყოა.
ძალიან საამაყოა.
16:46
To see this object in Tehran,
411
991000
3000
ამ ექსპონატის სანახავად,
16:49
thousands of Jews living in Iran
412
994000
2000
ირანში მცხოვრები ათასობით ებრაელი
16:51
came to Tehran to see it.
413
996000
2000
ჩავიდა თეირანში.
16:53
It became a great emblem,
414
998000
2000
ეს გახდა უდიდესი სიმბოლო,
16:55
a great subject of debate
415
1000000
2000
და დიდი დავის საგანი,
16:57
about what Iran is at home and abroad.
416
1002000
3000
თუ როგორია ირანი შინ და გარეთ.
17:00
Is Iran still to be the defender of the oppressed?
417
1005000
3000
ისევ არის ირანი დაჩაგრულთა დამცველი?
17:03
Will Iran set free the people
418
1008000
2000
გაათავისუფლებს ირანი იმ ხალხს,
17:05
that the tyrants have enslaved and expropriated?
419
1010000
3000
რომლებიც ტირანებმა დაიმონეს და დაჩაგრეს?
17:08
This is heady national rhetoric,
420
1013000
3000
ეს არის მხურვალე ეროვნული რიტორიკა,
17:11
and it was all put together
421
1016000
2000
და ეს ყველაფერი გაერთიანებული იყო
17:13
in a great pageant
422
1018000
2000
კარგად დადგმულ
17:15
launching the return.
423
1020000
2000
დაბრუნების აღნიშვნაში.
17:17
Here you see this out-sized Cyrus cylinder on the stage
424
1022000
3000
სცენაზე თქვენ ხედავთ კიროსის
ცილინდრის გადიდებულ ვერსიას,
ცილინდრის გადიდებულ ვერსიას,
17:20
with great figures from Iranian history
425
1025000
3000
ირანის ისტორიის
დიდებულ ფიგურებთან ერთად,
დიდებულ ფიგურებთან ერთად,
17:23
gathering to take their place
426
1028000
2000
რომლებიც ირანის ისტორიაში
17:25
in the heritage of Iran.
427
1030000
3000
საკუთარი ადგილის
დასამკვიდრებლად შეიკრიბნენ.
დასამკვიდრებლად შეიკრიბნენ.
17:28
It was a narrative presented
428
1033000
2000
სწორედ ეს ამბავი წარმოადგინა
17:30
by the president himself.
429
1035000
3000
თავად პრეზიდენტმა.
17:33
And for me,
430
1038000
2000
და ჩემთვის
17:35
to take this object to Iran,
431
1040000
2000
ამ ნივთის ირანში წაღება,
17:37
to be allowed to take this object to Iran
432
1042000
2000
ამ ნივთის ირანში წაღების უფლება,
17:39
was to be allowed to be part
433
1044000
2000
გასაოცარი დავის ნაწილად
17:41
of an extraordinary debate
434
1046000
2000
გახდომას ნიშნავდა,
17:43
led at the highest levels
435
1048000
2000
რომელმაც უმაღლეს დონეზე მიმდინარეობდა,
17:45
about what Iran is,
436
1050000
2000
იმის შესახებ, თუ რას წარმადგენს ირანი,
17:47
what different Irans there are
437
1052000
3000
ირანის რამდენი განსხვავებული სახე არსებობს
17:50
and how the different histories of Iran
438
1055000
2000
და როგორ სახეს მისცემდა მსოფლიოს დღეს
17:52
might shape the world today.
439
1057000
3000
ირანის სხვადასხვა ისტორია.
17:55
It's a debate that's still continuing,
440
1060000
3000
ეს დავა დღემდე გრძელდება,
17:58
and it will continue to rumble,
441
1063000
2000
და კვლავ მძაფრად გაგრძელდება,
18:00
because this object
442
1065000
2000
რადგანაც ეს ნივთი,
18:02
is one of the great declarations
443
1067000
2000
ადამიანის მისწრაფებების
18:04
of a human aspiration.
444
1069000
2000
ერთ-ერთი უდიდესი დეკლრაციაა.
18:06
It stands with the American constitution.
445
1071000
4000
ის ამერიკის კონსტიტუციის გვერდით დგას.
18:10
It certainly says far more about real freedoms
446
1075000
3000
და ნამდვილი თავისუფლების შესახებ
ბევრად მეტს გვამცნობს,
ბევრად მეტს გვამცნობს,
18:13
than Magna Carta.
447
1078000
2000
ვიდრე "თავისუფლების დიდი ქარტია".
18:15
It is a document that can mean so many things,
448
1080000
3000
ეს არის დოკუმენტი,
რომელსაც ირანისა და რეგიონისათვის
რომელსაც ირანისა და რეგიონისათვის
18:18
for Iran and for the region.
449
1083000
3000
შეიძლება ბევრნაირი მნიშვნელობა ჰქონდეს.
18:21
A replica of this
450
1086000
2000
მისი ასლი
18:23
is at the United Nations.
451
1088000
2000
გაეროში ინახება.
18:25
In New York this autumn, it will be present
452
1090000
3000
ის წარმოდგენილი იქნება,
შემოდგომაზე ნიუ იორკში,
შემოდგომაზე ნიუ იორკში,
18:28
when the great debates
453
1093000
2000
როცა ახლო აღმოსავლეთის მომავლის შესახებ
18:30
about the future of the Middle East take place.
454
1095000
3000
დებატები გაიმართება.
18:33
And I want to finish by asking you
455
1098000
2000
და მინდა შემდეგი კითხვით დავასრულო.
18:35
what the next story will be
456
1100000
2000
რა იქნება შემდეგი ისტორია,
18:37
in which this object figures.
457
1102000
2000
რომელშიც ეს ნივთი ფიგურირებს?
18:39
It will appear, certainly,
458
1104000
2000
ცხადია, რომ ის კიდევ ბევრ
18:41
in many more Middle Eastern stories.
459
1106000
2000
ახლო აღმოსავლურ ისტორიაში გამოჩნდება.
18:43
And what story of the Middle East,
460
1108000
2000
და ახლო აღმოსავლეთის რომელ ისტორიაში,
18:45
what story of the world,
461
1110000
2000
მსოფლიოს რომელ ისტორიაში გსურთ,
18:47
do you want to see
462
1112000
2000
რომ ნახოთ ის,
18:49
reflecting what is said,
463
1114000
2000
რასაც ცილინდრი ამბობს
18:51
what is expressed in this cylinder?
464
1116000
2000
და რაც ცილინდრზეა გამოხატული?
18:53
The right of peoples
465
1118000
2000
ხალხების უფლება,
18:55
to live together in the same state,
466
1120000
2000
იცხოვრონ ერთად, ერთ ქვეყანაში,
18:57
worshiping differently, freely --
467
1122000
2000
სხვადასხვაგვარად ილოცონ, თავისფლად...
18:59
a Middle East, a world,
468
1124000
2000
ახლო აღმოსავლეთი და მსოფლიო,
19:01
in which religion is not the subject of division
469
1126000
2000
სადაც რელიგია არ ჰყოფს
19:03
or of debate.
470
1128000
3000
და არ იწვევს დავას.
19:06
In the world of the Middle East at the moment,
471
1131000
3000
ახლო აღმოსავლეთის სამყაროში ამ დროისათვის,
19:09
the debates are, as you know, shrill.
472
1134000
3000
როგორც იცით ეს დავა ძალიან მწვავეა.
19:12
But I think it's possible
473
1137000
2000
მაგრამ ვფიქრობ, რომ შესაძლებელია,
19:14
that the most powerful and the wisest voice of all of them
474
1139000
4000
ყველაზე ძლევამოსილი და ბრძნული ხმა,
19:18
may well be the voice
475
1143000
2000
იყოს ამ უხმო ნივთის,
19:20
of this mute thing,
476
1145000
2000
კიროსის ცილინდრის ხმა.
19:22
the Cyrus cylinder.
477
1147000
2000
19:24
Thank you.
478
1149000
2000
მადლობა.
19:26
(Applause)
479
1151000
4000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Neil MacGregor - Director of The British MuseumThe writer and presenter of the BBC Radio 4 series "A History of the World in 100 Objects" and the accompanying book.
Why you should listen
Established by Act of Parliament in 1753 as a museum for the world (and free to enter, down to this day), the British Museum has built a near-encyclopedic collection of art and artifacts representing the sweep of human history across 2 million years. In his 2010 radio series A History of the World in 100 Objects (accompanied by a splendid book with the same title), director Neil MacGregor showed how the artifacts and items we collect are a powerful tool for sharing our shared human narrative.
MacGregor has long been fascinated with the way museums can tell the world's story. At the British Museum, he's negotiated his way to mounting shows full of Chinese and Persian treasures, helping sometimes-prickly governments to share his mission of cultural togetherness. He was named Briton of the Year in 2008 by the Sunday Times, who said, "He is a committed idealist who, in a world in which culture is increasingly presented as the acceptable face of politics, has pioneered a broader, more open, more peaceable way forward."
He says: "That’s what the museum is about: giving people their place in things.”
Neil MacGregor | Speaker | TED.com