TEDGlobal 2010
Matt Ridley: When ideas have sex
მეტ რიდლი: როცა იდეებს სექსი აქვთ
Filmed:
Readability: 3.7
2,434,498 views
TEDGlobal 2010 -ის საშუალებით ავტორი მეტ რიდლი გვიჩვენებს თუ როგორ წარმოადგენდა მთელი ისტორიის მანძილზე ადამიანის პროგრესულ ძრავას იდეების გაცნობა და შეწყვილება ახალი იდეების შესაქმნელად. ის ამბობს, რომ მნიშვნელობა არ აქვს თუ რამდენად ჭკვიანია ცალკეული ადამიანი; ის რაც მართლაც მნიშვნელოვანია არის ის, თუ რამდენად გონიერია კოლექტიური გონი.
Matt Ridley - Rational optimist
Matt Ridley argues that, through history, the engine of human progress and prosperity has been, and is, "ideas having sex with each other." Full bio
Matt Ridley argues that, through history, the engine of human progress and prosperity has been, and is, "ideas having sex with each other." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
When I was a student here in Oxford in the 1970s,
0
1000
3000
როცა სტუდენტი ვიყავი აქ, ოქსფორდში 1970-იან წლებში
00:19
the future of the world was bleak.
1
4000
3000
მსოფლიოს მომავალი პირქუში მეჩვენებოდა.
00:22
The population explosion was unstoppable.
2
7000
2000
დემოგრაფიულ აფეთქებას ბოლო არ უჩანდა.
00:24
Global famine was inevitable.
3
9000
2000
გლობალური შიმშილი გარდაუვალი იყო.
00:26
A cancer epidemic caused by chemicals in the environment
4
11000
3000
კიბოს ეპიდემია, გარემოში არსებული ქიმიური ნივთიერებებით გამოწვეული
00:29
was going to shorten our lives.
5
14000
3000
აპირებდა ჩვენი სიცოcხლის შემოკლებას.
00:32
The acid rain was falling on the forests.
6
17000
3000
მჟავური წვიმები მოდიოდა ტყეებში.
00:35
The desert was advancing by a mile or two a year.
7
20000
2000
უდაბნო წელიწადში 1 ან 2 მილით იზრდებოდა.
00:37
The oil was running out,
8
22000
2000
ნავთობი თავდებოდა.
00:39
and a nuclear winter would finish us off.
9
24000
3000
და ბირთვული ზამთარი ბოლოს მოგვიღებდა.
00:42
None of those things happened,
10
27000
2000
არც ერთი ამათთაგან არ მომხდარა.
00:44
(Laughter)
11
29000
2000
(სიცილი)
00:46
and astonishingly, if you look at what actually happened in my lifetime,
12
31000
3000
და გაგიკვირდებათ თუ ნახავთ სინამდვილეში რა მოხდა ჩემს ცხოვრებაში,
00:49
the average per-capita income
13
34000
3000
საშუალო შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე
00:52
of the average person on the planet,
14
37000
2000
პლანეტის საშუალოდ ერთ ადამიანზე,
00:54
in real terms, adjusted for inflation,
15
39000
2000
რეალურად, ინფლაციაზე მორგებული,
00:56
has tripled.
16
41000
2000
სამჯერ გაიზარდა.
00:58
Lifespan is up by 30 percent in my lifetime.
17
43000
3000
ცხოვრების ხანგრძლივობა 30%-ით გაიზარდა ჩემი სიცოცხლის მანძილზე.
01:01
Child mortality is down by two-thirds.
18
46000
3000
ბავშვთა სიკვდილიანობა 2/3--ით შემცირდა.
01:04
Per-capita food production
19
49000
2000
ერთ სულ მოსახლეზე პროდუქტის წარმოება
01:06
is up by a third.
20
51000
2000
მესამედით გაიზარდა.
01:08
And all this at a time when the population has doubled.
21
53000
3000
და ეს ყველაფერი იმ დროს, როცა მოსახლეობა გაორმაგდა.
01:11
How did we achieve that, whether you think it's a good thing or not?
22
56000
2000
როგორ მივაღწიეთ ამას -- როგორ თვლით ეს კარგია თუ ცუდი --
01:13
How did we achieve that?
23
58000
2000
როგორ მივაღწიეთ ამას?
01:15
How did we become
24
60000
2000
როგორ გავხდით
01:17
the only species
25
62000
2000
ერთადერთი სახეობა
01:19
that becomes more prosperous
26
64000
2000
რომელიც უფრო წარმატებული ხდება
01:21
as it becomes more populous?
27
66000
2000
გაზრდილი მოსახლეობის მიუხედავად?
01:23
The size of the blob in this graph represents the size of the population,
28
68000
3000
ამ გრაფაში ბურთულის ზომა აღნიშნავს მოსახლეობის რაოდენობას.
01:26
and the level of the graph
29
71000
2000
ცხრილის დონე
01:28
represents GDP per capita.
30
73000
2000
აღნიშნავს მშპ-ს ერთ სულ მოსახლეზე.
01:30
I think to answer that question
31
75000
2000
ვფიქრობ, ამ კითხვისთვის პასუხის გასაცემად
01:32
you need to understand
32
77000
2000
საჭიროა ვიცოდეთ
01:34
how human beings bring together their brains
33
79000
3000
თუ როგორ აერთიანებენ ადამიანები თავიანთ ტვინებს
01:37
and enable their ideas to combine and recombine,
34
82000
3000
და თავიანთი იდეების კომბინირებას და ხელახალ კომბინირებას ახდენენ,
01:40
to meet and, indeed, to mate.
35
85000
3000
როგორ ხვდებიან და რა თქმა უნდა როგორ წყვილდებიან.
01:43
In other words, you need to understand
36
88000
2000
სხვა სიტყვებით, რომ ვთქვათ
01:45
how ideas have sex.
37
90000
2000
თუ როგორ აქვთ იდეებს სექსი.
01:48
I want you to imagine
38
93000
2000
მინდა წარმოიდგინოთ
01:50
how we got from making objects like this
39
95000
3000
ამგვარი ნივთებისგან როგორ მივიღეთ
01:53
to making objects like this.
40
98000
3000
ამგვარი საგნები.
01:56
These are both real objects.
41
101000
2000
ეს ორივე რეალური საგნებია.
01:58
One is an Acheulean hand axe from half a million years ago
42
103000
2000
ერთ-ერთი მათგანი ნახევარი მილიონი წლის წინანდელი აშელური ხელის ნაჯახია
02:00
of the kind made by Homo erectus.
43
105000
3000
ჰომო ერექტუსის მიერ შექმნილი.
02:03
The other is obviously a computer mouse.
44
108000
2000
მეორე კი კომპიუტერის თაგვია.
02:05
They're both exactly the same size and shape to an uncanny degree.
45
110000
3000
ორივე ზუსტად ერთი ზომის და ფორმისაა ზებუნებრიობის ხარისხით.
02:08
I've tried to work out which is bigger,
46
113000
3000
ბევრი ვეცადე გამეგო რომელია დიდი,
02:11
and it's almost impossible.
47
116000
2000
მაგრამ ეს თითქმის შეუძლებელია.
02:13
And that's because they're both designed to fit the human hand.
48
118000
2000
ეს იმიტომ, რომ ორივე ადამიანის ხელისთვისაა შექმნილი.
02:15
They're both technologies. In the end, their similarity is not that interesting.
49
120000
3000
ორივე ტექნოლოგიაა. ბოლოს და ბოლოს, მათი მსგავსება არც ისე საინტერესოა.
02:18
It just tells you they were both designed to fit the human hand.
50
123000
2000
ეს უბრალოდ იმას გვაუწყებს, რომ ორივე ადამიანის ხელზეა მორგებული.
02:20
The differences are what interest me,
51
125000
2000
გaნსხვავება, აი რა მაინტერესებს მე.
02:22
because the one on the left was made to a pretty unvarying design
52
127000
3000
რადგანაც მარცხენა საგანს ქმნიდნენ შეუცვლელი დიზაინით
02:25
for about a million years --
53
130000
2000
დაახლოებით მილიონი წლის მანძილზე --
02:27
from one-and-a-half million years ago to half a million years ago.
54
132000
3000
მილიონ ნახევარი წლის წინიდან მილიონი წლის წინამდე.
02:30
Homo erectus made the same tool
55
135000
3000
ჰომო ერექტუსი ამ ხელსაწყოს
02:33
for 30,000 generations.
56
138000
2000
30,000 თაობისთვის ამზადებდა.
02:35
Of course there were a few changes,
57
140000
2000
რა თქმა უნდა მცირე ცვლილებები იყო,
02:37
but tools changed slower than skeletons in those days.
58
142000
3000
მაგრამ იმ დროისათვის ხელსაწყოები უფრო ნელა იცვლებოდნენ ვიდრე ჩონჩხები.
02:40
There was no progress, no innovation.
59
145000
2000
არანაირი პროგრესი არ იყო, არანაირი ინოვაცია.
02:42
It's an extraordinary phenomenon, but it's true.
60
147000
2000
ეს უჩვეულო მოვლენაა, მაგრამ სიმართლეა.
02:44
Whereas the object on the right is obsolete after five years.
61
149000
3000
მაშინ როცა მარჯვენა ნივთი ხუთი წლის შემდეგ მოძველებულად ჩაითვლება.
02:47
And there's another difference too,
62
152000
2000
კიდევ ერთი განსხვავება არსებობს,
02:49
which is the object on the left is made from one substance.
63
154000
2000
მარცხენა ობიექტი ერთი ნივთიერებისგანაა დამზადებული.
02:51
The object on the right is made from
64
156000
2000
მარჯვენა ნივთი კი
02:53
a confection of different substances,
65
158000
2000
სხვადასხვა ნივთიერებების კომბინაციაა,
02:55
from silicon and metal and plastic and so on.
66
160000
3000
სილიკონითა და მეტალით დაწყებული, პლასტმასი და ა.შ.
02:58
And more than that, it's a confection of different ideas,
67
163000
3000
უფრო მეტიც, ის წარმოადგენს სხვადასხვა იდეების ერთობლიობას,
03:01
the idea of plastic, the idea of a laser,
68
166000
2000
პლასტმასის იდეა, ლაზერის იდეა,
03:03
the idea of transistors.
69
168000
2000
ტრანზისტორების იდეა.
03:05
They've all been combined together in this technology.
70
170000
3000
ეს ყველაფერი ამ ტექნოლოგიაში იქნა გაერთიანებული.
03:08
And it's this combination,
71
173000
2000
და ზუსტად ეს კომბინაცია,
03:10
this cumulative technology, that intrigues me,
72
175000
3000
ეს ერთობლივი ტექნოლოგია მაინტრიგებს.
03:13
because I think it's the secret to understanding
73
178000
3000
რადგანაც ვფიქრობ ესაა იმ საიდუმლოს გასაღები
03:16
what's happening in the world.
74
181000
2000
თუ რა ხდება მსოფლიოში.
03:18
My body's an accumulation of ideas too:
75
183000
3000
ჩემი სხეულიც დაგროვებული იდეებისაგან შედგება,
03:21
the idea of skin cells, the idea of brain cells, the idea of liver cells.
76
186000
3000
კანის უჯრედების იდეა, ტვინის უჯრედების იდეა, ღვიძლის უჯრედების იდეა.
03:24
They've come together.
77
189000
2000
ისინი ერთობლივად მოვიდნენ ჩვენამდე.
03:26
How does evolution do cumulative, combinatorial things?
78
191000
3000
როგორ ქმნის ევოლუცია კუმულაციურ, კომბინირებულ საგნებს?
03:29
Well, it uses sexual reproduction.
79
194000
3000
ის სექსუალურ გამრავლებას იყენებს.
03:32
In an asexual species, if you get two different mutations in different creatures,
80
197000
3000
უსქესო სახეობებში, თუკი თქვენ მიიღებთ სხვადასხვა არსებებში ორ სხვადასხვა მუტაციას,
03:35
a green one and a red one,
81
200000
2000
მწვანისა და წითლის,
03:37
then one has to be better than the other.
82
202000
2000
ერთი აუცილებლად აჯობებს მეორეს.
03:39
One goes extinct for the other to survive.
83
204000
2000
ერთი გადაშენდება რათა მეორე გადარჩება.
03:41
But if you have a sexual species,
84
206000
2000
მაგრამ სქესის მქონე სახეობებთან,
03:43
then it's possible for an individual
85
208000
2000
ინდივიდს შეუძლია
03:45
to inherit both mutations
86
210000
2000
მემკვიდრეობით მიიღოს ორივე მუტაცია
03:47
from different lineages.
87
212000
2000
სხვადასხვა წინაპრისაგან.
03:49
So what sex does is it enables the individual
88
214000
3000
ასე, რომ რასაც სქესი აკეთებს არის ის, რომ ინდივიდს შესაძლებლობას აძლევს
03:52
to draw upon
89
217000
2000
დაეყრდნოს
03:54
the genetic innovations of the whole species.
90
219000
3000
მთელი სახეობების გენეტიკურ ინოვაციებს.
03:57
It's not confined to its own lineage.
91
222000
2000
მხოლოდ საკუთარი გვარის საზღვრებს არ მოიცავს.
03:59
What's the process that's having the same effect
92
224000
2000
რა არის ის პროცესი რომელსაც იგივე ეფექტი აქვს
04:01
in cultural evolution
93
226000
2000
კულტურულ ევოლუციაში
04:03
as sex is having in biological evolution?
94
228000
3000
რაც სქესს ბიოლოგიურ ევოლუციაში?
04:06
And I think the answer is exchange,
95
231000
2000
და ვფიქრობ, რომ პასუხი გაცვლაშია,
04:08
the habit of exchanging one thing for another.
96
233000
3000
ერთი ნივთის მეორეში გაცვლის ჩვევა.
04:11
It's a unique human feature.
97
236000
2000
ეს ადამიანის უნიკალური თვისებაა.
04:13
No other animal does it.
98
238000
2000
არცერთი სხვა ცხოველი ამას არ აკეთებს.
04:15
You can teach them in the laboratory to do a little bit of exchange --
99
240000
2000
შეგიძლიათ მათ ლაბორატორიებში ასწავლოთ და ცოტაოდენი გაცვლა გააკეთებინოთ.
04:17
and indeed there's reciprocity in other animals --
100
242000
2000
და მართლაც არსებობს ურთიერთგაცვლა სხვა ცხოველებში.
04:19
But the exchange of one object for another never happens.
101
244000
3000
მაგრამ ერთი ნივთის მეორეზე გაცვლა არასოდეს ხდება.
04:22
As Adam Smith said, "No man ever saw a dog
102
247000
2000
როგორც ადამ სმიტმა თქვა: „არასოდეს მინახია ერთი ძაღლი
04:24
make a fair exchange of a bone with another dog."
103
249000
3000
მეორეს უცვლიდეს ძვალს“.
04:27
(Laughter)
104
252000
3000
(სიცილი)
04:30
You can have culture without exchange.
105
255000
2000
თქვენ შეგიძლიათ გქონდეთ კულტურა გაცვლის გარეშე.
04:32
You can have, as it were, asexual culture.
106
257000
2000
შეგიძლიათ გქონდეთ ასე ვთქვათ, უსქესო კულტურა.
04:34
Chimpanzees, killer whales, these kinds of creatures, they have culture.
107
259000
3000
შიმპანზეებს, ვეშაპებს და სხვა ასეთ სახეობებს აქვთ კულტურა.
04:37
They teach each other traditions
108
262000
2000
ისინი ერთმანეთს იმ ტრადიციებს ასწავლიან
04:39
which are handed down from parent to offspring.
109
264000
2000
რომლებიც მშობლებისაგან გადაეცემა შვილებს.
04:41
In this case, chimpanzees teaching each other
110
266000
2000
ამ შემთხვევაში, შიმპანზეები ერთმანეთს ასწავლიან
04:43
how to crack nuts with rocks.
111
268000
2000
კაკლის ქვით გატეხვას.
04:45
But the difference is
112
270000
2000
მაგრამ განსხვავება ისაა, რომ
04:47
that these cultures never expand, never grow,
113
272000
2000
ეს კულტურები არასოდეს გაფართოვდება, გაიზრდება,
04:49
never accumulate, never become combinatorial,
114
274000
2000
დაგროვდება და არასოდეს გახდება კომბინირებული.
04:51
and the reason is because
115
276000
2000
მიზეზი კი იმაშია,
04:53
there is no sex, as it were,
116
278000
2000
რომ არ არსებობს სექსი, ანუ
04:55
there is no exchange of ideas.
117
280000
2000
არ არსებობს იდეების გაცვლა.
04:57
Chimpanzee troops have different cultures in different troops.
118
282000
3000
შიმპანზეს სხვადასხვა ჯოგს სხვადასხვა კულტურა აქვთ.
05:00
There's no exchange of ideas between them.
119
285000
3000
მათ შორის იდეების გაცვლა არ ხდება.
05:03
And why does exchange raise living standards?
120
288000
2000
და რატომ იწვევს გაცვლა ცხოვრების დონის ამაღლებას?
05:05
Well, the answer came from David Ricardo in 1817.
121
290000
3000
ამაზე პასუხი დევიდ რიკარდომ გაგვცა 1817 წელს.
05:08
And here is a Stone Age version of his story,
122
293000
2000
აი მისი ვერსია ქვის ხანის შესახებ,
05:10
although he told it in terms of trade between countries.
123
295000
3000
თუმცა ისიც მიუთითა, რომ ეს მხოლოდ ქვეყნებს შორის ვაჭრობის თვალსაზრით განიხილება.
05:13
Adam takes four hours to make a spear and three hours to make an axe.
124
298000
3000
ადამს სჭირდება 4 საათი შუბის დასამზადებლად და 3 საათი ცულის დასამზადებლად.
05:16
Oz takes one hour to make a spear and two hours to make an axe.
125
301000
3000
ოზს სჭირდება 1 საათი შუბის დასამზადებლად და 2 საათი ცულის დასამზადებლად.
05:19
So Oz is better at both spears and axes than Adam.
126
304000
3000
ამგვარად, ოზი შუბისა და ცულის დამზადებაში ჯობია ადამს.
05:22
He doesn't need Adam.
127
307000
2000
მას არ სჭირდება ადამი.
05:24
He can make his own spears and axes.
128
309000
2000
მას საკუთარი შუბისა და ცულის დამზადება შეუძლია.
05:26
Well no, because if you think about it,
129
311000
2000
მაგრამ არა, თუ დაფიქრდებით იმაზე,
05:28
if Oz makes two spears and Adam make two axes,
130
313000
2000
ოზს რომ დაემზადებინა ორი შუბი და ადამს ორი ცული,
05:30
and then they trade,
131
315000
2000
და შემდეგ ევაჭრათ,
05:32
then they will each have saved an hour of work.
132
317000
3000
მაშინ ისინი მუშაობის თითო საათს დაზოგავდნენ.
05:35
And the more they do this, the more true it's going to be,
133
320000
3000
და რაც უფრო მეტჯერ გააკეთებენ ამას, ამის შესაძლებლობა უფრო მაღალი იქნება.
05:38
because the more they do this, the better Adam is going to get at making axes
134
323000
3000
რადგანაც რაც უფრო მეტს დაამზადებენ, ადამი უფრო კარგ ცულებს დაამზადებს
05:41
and the better Oz is going to get at making spears.
135
326000
2000
და ოზი უფრო კარგ შუბებს.
05:43
So the gains from trade are only going to grow.
136
328000
2000
ასე, რომ მოგება ნავაჭრისაგან მხოლოდ გაიზრდება.
05:45
And this is one of the beauties of exchange,
137
330000
2000
და ეს გაცვლის მხოლოდ ერთ-ერთი კარგი მხარეა,
05:47
is it actually creates the momentum
138
332000
2000
სინამდვილეში ეს ქმნის იმპულს
05:49
for more specialization,
139
334000
2000
დამატებითი სპეციალიზაციის მისაღებად,
05:51
which creates the momentum for more exchange and so on.
140
336000
3000
რომელიც თავის მხრივ ქმნის იმპულს უფრო მეტი გაცვლისთვის და ა.შ.
05:54
Adam and Oz both saved an hour of time.
141
339000
2000
ადამმა და ოზმა ორივემ დაზოგეს ერთი საათი.
05:56
That is prosperity, the saving of time
142
341000
2000
აი ეს არის კეთილდღეობა, დროის დაზოგვა
05:58
in satisfying your needs.
143
343000
3000
თქვენი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების ხარჯზე.
06:01
Ask yourself how long you would have to work
144
346000
2000
ჰკითხეთ საკუთარ თავს რამდენი ხანი უნდა იმუშავოთ
06:03
to provide for yourself
145
348000
3000
იმისათვის, რომ უზრუნველყოთ
06:06
an hour of reading light this evening to read a book by.
146
351000
3000
ერთ საათიანი განათება საღამოს წიგნის საკითხავად.
06:09
If you had to start from scratch, let's say you go out into the countryside.
147
354000
3000
დავიწყოთ თავიდან და ვთქვათ გადიხართ ქალაქგარეთ.
06:12
You find a sheep. You kill it. You get the fat out of it.
148
357000
2000
იპოვეთ ცხვარი. დაკალით. მიიღეთ მისგან ქონი.
06:14
You render it down. You make a candle, etc. etc.
149
359000
3000
ჩამოწურეთ. დაამზადეთ სანთელი და ა.შ.
06:17
How long is it going to take you? Quite a long time.
150
362000
2000
რამდენი ხანი დაგჭირდებათ? საკმაოდ დიდი ხანი.
06:19
How long do you actually have to work
151
364000
2000
რამდენი ხანი უნდა იმუშავოთ სინამდვილეში
06:21
to earn an hour of reading light
152
366000
2000
რათა გამოიმუშავოთ ერთი საათი განათება საკითხავად
06:23
if you're on the average wage in Britain today?
153
368000
2000
თუკი ბრიტანეთის პირობებისთვის საშუალო ხელფასი გაქვთ?
06:25
And the answer is about half a second.
154
370000
3000
და პასუხია დაახლოებით ნახევარი წამი.
06:28
Back in 1950,
155
373000
2000
ჯერ კიდევ 1950 წელს,
06:30
you would have had to work for eight seconds on the average wage
156
375000
2000
8 წამი უნდა გემუშავა საშუალო ხელფასით
06:32
to acquire that much light.
157
377000
2000
რათა მიგეღო განათება.
06:34
And that's seven and a half seconds of prosperity that you've gained
158
379000
3000
აი კეთილდღეობის შვიდ ნახევარი წამი მოვიპოვეთ.
06:37
since 1950, as it were,
159
382000
2000
1950 წლიდან ასე იყო.
06:39
because that's seven and a half seconds in which you can do something else,
160
384000
3000
რადგანაც ამ შვიდ ნახევარი წამის განმავლობაში სხვა რამის გაკეთება შეგიძლიათ.
06:42
or you can acquire another good or service.
161
387000
2000
სხვა საქონელი შეიძინოთ ან სხვა მომსახურება მიიღოთ.
06:44
And back in 1880,
162
389000
2000
1880 წელს
06:46
it would have been 15 minutes
163
391000
2000
15 წუთი დაგჭირდებოდათ
06:48
to earn that amount of light on the average wage.
164
393000
2000
ამ რაოდენობის განათების მოსაპოვებლად საშუალო ხელფასით.
06:50
Back in 1800,
165
395000
2000
და კიდევ 1800 წელს
06:52
you'd have had to work six hours
166
397000
2000
ექვსი საათი უნდა გემუშავათ,
06:54
to earn a candle that could burn for an hour.
167
399000
3000
რათა მიგეღოთ სანთელი, რომელიც 1 საათს გაანათებდა.
06:57
In other words, the average person on the average wage
168
402000
2000
სხვა სიტყვებით, საშუალო ადამიანს, საშუალო ხელფასით
06:59
could not afford a candle in 1800.
169
404000
3000
არ შეეძლო სანთლის შეძენა 1800 წელს.
07:02
Go back to this image of the axe and the mouse,
170
407000
3000
დავუბრუნდეთ ცულისა და მაუსის სურათს
07:05
and ask yourself: "Who made them and for who?"
171
410000
3000
და ჰკითხეთ საკუთარ თავს: „ვინ გააკეთა ისინი და ვისთვის?“
07:08
The stone axe was made by someone for himself.
172
413000
2000
ქვის ცული ვიღაცისმიერაა დამზადებული საკუთარი თავისთვის.
07:10
It was self-sufficiency.
173
415000
2000
ეს იყო დამოუკიდებელი ქმედება.
07:12
We call that poverty these days.
174
417000
2000
დღეისთვის ამის ნაკლებობა გვაქვს.
07:14
But the object on the right
175
419000
2000
მაგრამ მარჯვენა საგანი
07:16
was made for me by other people.
176
421000
3000
ჩემთვის შექმნეს სხვა ადამიანებმა.
07:19
How many other people?
177
424000
2000
რამდენმა ადაიანმა?
07:21
Tens? Hundreds? Thousands?
178
426000
2000
ათმა? ასმა? ათასმა?
07:23
You know, I think it's probably millions.
179
428000
2000
ვფიქრობ რამდენიმე მილიონმა.
07:25
Because you've got to include the man who grew the coffee,
180
430000
2000
რადგანაც თქვენ უნდა ჩათვალოთ ის ადამიანები, რომლებმაც მოიყვანეს ყავა,
07:27
which was brewed for the man who was on the oil rig,
181
432000
3000
რომელიც დალია იმ ადამიანმა ვინც ნავთობის კოშკურაზე იჯდა,
07:30
who was drilling for oil, which was going to be made into the plastic, etc.
182
435000
3000
რომელიც თავის მხრივ ბურღავდა ნავთობის მოსაპოვებლად, რომელიც გამოიყენება პლასტმასის დასამზადებლად და ასე დაუსრულებლივ.
07:33
They were all working for me,
183
438000
2000
ისინი ყველანი ჩემთვის მუშაობდნენ,
07:35
to make a mouse for me.
184
440000
2000
რათა მაუსი დაემზადებინათ ჩემთვის.
07:37
And that's the way society works.
185
442000
3000
აი ამგვარად მუშაობს საზოგადოება.
07:40
That's what we've achieved as a species.
186
445000
3000
ეს არის ის, რასაც მივაღწიეთ როგორც სახეობებმა.
07:44
In the old days, if you were rich,
187
449000
2000
ძველად, მდიდარი თუ იყავით
07:46
you literally had people working for you.
188
451000
2000
თქვენზე მომუშავე ხალხი გყავდათ.
07:48
That's how you got to be rich; you employed them.
189
453000
2000
ამგვარად ხდებოდით მდიდარი; მათი მუშაობით.
07:50
Louis XIV had a lot of people working for him.
190
455000
2000
ლუი XVI-ს მასზე მომუშავე უამრავი ადამიანი ჰყავდა.
07:52
They made his silly outfits, like this,
191
457000
2000
ისინი მას ამდაგვარ სულელურ კოსტიუმებს უმზადებდნენ.
07:54
(Laughter)
192
459000
2000
(სიცილი)
07:56
and they did his silly hairstyles, or whatever.
193
461000
3000
და უკეთებდნენ სულელურ ვარცხნილობებს და ნებისმიერ რამეს.
07:59
He had 498 people
194
464000
2000
მას ყოველ ღამე 498 ადამიანი
08:01
to prepare his dinner every night.
195
466000
2000
უმზადებდა სადილს.
08:03
But a modern tourist going around the palace of Versailles
196
468000
2000
მაგრამ თანამედროვე ტურისტსაც, რომელიც ვერსალის სასახლეში
08:05
and looking at Louis XIV's pictures,
197
470000
3000
ლუი XVI-ის ნახატებს ათვალიერებს
08:08
he has 498 people doing his dinner tonight too.
198
473000
2000
სადილს ასევე 498 ადაიანი უმზადებს.
08:10
They're in bistros and cafes and restaurants
199
475000
2000
ისინი მთელი პარიზის ბისტროებსა და კაფეებში, რესტორნებსა
08:12
and shops all over Paris,
200
477000
2000
და მაღაზიებში არიან.
08:14
and they're all ready to serve you at an hour's notice with an excellent meal
201
479000
3000
და ისინი ყველა მზად არიან, რომ მოგემსახურონ ნებისმიერ დროს შესანიშნავი კერძებით,
08:17
that's probably got higher quality
202
482000
2000
რომლებიც სავარაუდოდ უფრო მაღალი ხარისხისაა
08:19
than Louis XIV even had.
203
484000
2000
ვიდრე ლუი XVI მიირთმევდა.
08:21
And that's what we've done, because we're all working for each other.
204
486000
3000
ეს არის ის რაც შევქმენით, ჩვენ ყველანი ერთმანეთისთვის ვმუშაობთ.
08:24
We're able to draw upon specialization and exchange
205
489000
3000
ჩვენ სპეციალიზაციის გამოყენებისა და გაცვლის საფუძველზე შეგვიძლია
08:27
to raise each other's living standards.
206
492000
3000
ავამაღლოთ ერთმანეთის ცხოვრების დონე.
08:30
Now, you do get other animals working for each other too.
207
495000
3000
ახლა ამუშავეთ სხვა ცხოველები ერთმანეთისთვის.
08:33
Ants are a classic example; workers work for queens and queens work for workers.
208
498000
3000
ჭიანჭველები კლასიკური მაგალითია; მუშები მუშაობენ დედოფლისთვის და დედოფალი მუშებისთვის.
08:36
But there's a big difference,
209
501000
2000
მაგრამ არსებობს დიდი განსხვავება იმაში,
08:38
which is that it only happens within the colony.
210
503000
2000
რომ ეს ხდება მხოლოდ კოლონიის შიგნით.
08:40
There's no working for each other across the colonies.
211
505000
2000
კოლონიები ერთმანეთისთვის არასოდეს მუშაობენ.
08:42
And the reason for that is because there's a reproductive division of labor.
212
507000
3000
და ამის მიზეზი შრომის რეპროდუქციულ გაყოფაშია.
08:45
That is to say, they specialize with respect to reproduction.
213
510000
3000
ანუ ისინი სპეციალიზდებიან რეპროდუქციის მიმართ.
08:48
The queen does it all.
214
513000
2000
ყველაფერს დედოფალი აკეთებს.
08:50
In our species, we don't like doing that.
215
515000
2000
ჩვენს სახეობებში ჩვენ არ გვინდა ამის კეთება.
08:52
It's the one thing we insist on doing for ourselves, is reproduction.
216
517000
3000
ერთადერთი რამ რასაც ჩვენთვის ვაკეთებთ ეს რეპროდუქციაა.
08:55
(Laughter)
217
520000
3000
(სიცილი)
08:58
Even in England, we don't leave reproduction to the Queen.
218
523000
3000
ინგლისშიც კი ჩვენ არ შეგვიძლია დედოფლის განაყოფიერება.
09:01
(Applause)
219
526000
4000
(აპლოდისმენტები)
09:05
So when did this habit start?
220
530000
2000
და როდის დაიწყო ეს ჩვევა?
09:07
And how long has it been going on? And what does it mean?
221
532000
2000
რა რამდენი ხანია გრძელდება? და რას ნიშნავს საერთოდ?
09:09
Well, I think, probably, the oldest version of this
222
534000
3000
ვფიქრობ შესაძლოა ამის უძველესი ვერსიაა
09:12
is probably the sexual division of labor.
223
537000
2000
შრომის სქესობრუვად დაყოფა.
09:14
But I've got no evidence for that.
224
539000
2000
მაგრამ ამის დამტკიცება არ შემიძლია.
09:16
It just looks like the first thing we did
225
541000
2000
პირველი რაც გავაკეთეთ
09:18
was work male for female and female for male.
226
543000
3000
იყო ის, რომ მამაკაცი მუშაობდა ქალისთვის და პირიქით.
09:21
In all hunter-gatherer societies today,
227
546000
2000
დღეს ყველა მონადირე-შემგროვებელ საზოგადოებაში
09:23
there's a foraging division of labor
228
548000
2000
არსებობს სურსათის მომპოვებელი განყოფილებები,
09:25
between, on the whole, hunting males and gathering females.
229
550000
2000
რომლებიც შრომას ყოფს მთლიანობაში როგორც მონადირე მამაკაცები და შემგროვებელი ქალები.
09:27
It isn't always quite that simple,
230
552000
2000
ყოველთვის ასე მარტივად არაა.
09:29
but there's a distinction between
231
554000
2000
მაგრამ არსებობს განსხვავება
09:31
specialized roles for males and females.
232
556000
2000
სპეციალიზებულ როლებში მამაკაცებსა და ქალებს შორის.
09:33
And the beauty of this system
233
558000
2000
და ამ სისტემაში კარგი ის არის,
09:35
is that it benefits both sides.
234
560000
3000
რომ მას ორივე მხარისთვის მოაქვს სარგებელი.
09:38
The woman knows
235
563000
2000
ქალებმა იციან
09:40
that, in the Hadzas' case here --
236
565000
2000
რომ აი აქ ჰაძასის მაგალითზე --
09:42
digging roots to share with men in exchange for meat --
237
567000
2000
თხრიან ფესვებს, რათა გაუცვალონ კაცებს ხორცში --
09:44
she knows that all she has to do to get access to protein
238
569000
3000
მათ იციან, რომ ყველაფერი უნდა გააკეთონ პროტეინის მისაღებად
09:47
is to dig some extra roots and trade them for meat.
239
572000
3000
და ამოთხარონ ზედმეტი ფესვები და გაცვალოს ისინი ხორცში.
09:50
And she doesn't have to go on an exhausting hunt
240
575000
2000
და მას არ სჭირდება დამღლელ ნადირობაში წასვლა
09:52
and try and kill a warthog.
241
577000
2000
და გარეული ღორის მოკვლა.
09:54
And the man knows that he doesn't have to do any digging
242
579000
2000
და კაცმაც იცის, რომ მას არ მოუწევს ფესვების თხრა.
09:56
to get roots.
243
581000
2000
ფესვების მისაღებად.
09:58
All he has to do is make sure that when he kills a warthog
244
583000
2000
მას მხოლოდ იმის გაკეთება ევალება, რომ მოკლას საკმარისი გარეული ღორი
10:00
it's big enough to share some.
245
585000
2000
რათა სხვასაც გაუნაწილოს.
10:02
And so both sides raise each other's standards of living
246
587000
3000
და ამიტომაც ორივე მხარე ზრდის ერთმანეთის ცხოვრების დონეს
10:05
through the sexual division of labor.
247
590000
2000
შრომის სქესობრივი გაყოფით.
10:07
When did this happen? We don't know, but it's possible
248
592000
3000
როდის მოხდა ეს? ჩვენ არ ვიცით, მაგრამ სავსებით შესაძლებელია,
10:10
that Neanderthals didn't do this.
249
595000
2000
რომ ნეანდერტალელებს ეს არ გაუკეთებიათ.
10:12
They were a highly cooperative species.
250
597000
2000
ისინი უაღრესად კოოპერატიული სახეობები იყვნენ.
10:14
They were a highly intelligent species.
251
599000
2000
ისინი ძალიან ჭკვიანები იყვნენ.
10:16
Their brains on average, by the end, were bigger than yours and mine
252
601000
2000
ბოლოსდაბოლოს, საშუალოდ მათი ტვინი ჩემზე და თქვენს ტვინებზე დიდი იყო,
10:18
in this room today.
253
603000
2000
ვინც ამ დარბაზში იმყოფებით.
10:20
They were imaginative. They buried their dead.
254
605000
2000
ისინი შემოქმედნი იყვნენ. ისინი მარხავდნენ თავიანთ მკვდრებს.
10:22
They had language, probably,
255
607000
2000
მათ შესაძლოა ენაც ჰქონდათ,
10:24
because we know they had the FOXP2 gene of the same kind as us,
256
609000
2000
რადგან ვიცით, რომ ისინიც ჩვენნაირი FOXP2 გენების მატარებლები არიან,
10:26
which was discovered here in Oxford.
257
611000
2000
რომელიც აქ იქნა აღმოჩენილი, ოქსფორდში.
10:28
And so it looks like they probably had linguistic skills.
258
613000
3000
და როგორც ჩანს მათ ლინგვისტური უნარ-ჩვევებიც ქონდათ.
10:31
They were brilliant people. I'm not dissing the Neanderthals.
259
616000
3000
ისინი ბრწყინვალე ადამიანები იყვნენ. მე არ ვაკნინებ ნეანდერტალელებს.
10:35
But there's no evidence
260
620000
2000
მაგრამ არ გვაქვს არანაირი მტკიცებულება
10:37
of a sexual division of labor.
261
622000
2000
შრომის სქესობრივად დაყოფაზე.
10:39
There's no evidence of gathering behavior by females.
262
624000
3000
არ არსებობს მტკიცებულება ქალებისათვის დამახასიათებელ შემგროვებლობაზე.
10:42
It looks like the females were cooperative hunters with the men.
263
627000
3000
როგორც ჩანს ქალები კაცებთან ერთად ნადირობდნენ.
10:46
And the other thing there's no evidence for
264
631000
2000
და კიდევ ერთი, არ არსებობს
10:48
is exchange between groups,
265
633000
2000
ჯგუფებს შორის რაიმეს გაცვლის მტკიცებულება.
10:51
because the objects that you find in Neanderthal remains,
266
636000
3000
რადგანაც ნეანდერტალელების მიერ დატოვებული საგნები
10:54
the tools they made,
267
639000
2000
და დამზადებული ნივთები
10:56
are always made from local materials.
268
641000
2000
ყოველთვის ადგილობრივი მასალისგანაა დამზადებული.
10:58
For example, in the Caucasus
269
643000
2000
მაგ, კავკასიაში
11:00
there's a site where you find local Neanderthal tools.
270
645000
3000
არის მხარე სადაც შეგიძლიათ ნახოთ ნეანდერტალელების ადგილობრივი ინსტრუმენტები.
11:03
They're always made from local chert.
271
648000
2000
ისინი ყოველთვის ადგილობრივი კირქვისგანააა დამზადებული.
11:05
In the same valley there are modern human remains
272
650000
2000
იმავე ველზე თანამედროვე ადამიანის ნარჩენებიცაა,
11:07
from about the same date, 30,000 years ago,
273
652000
2000
დაახლოებით 30,000 წლის წინანდელი.
11:09
and some of those are from local chert,
274
654000
2000
და ზოგი მათგანი ადგილობრივი კირქვისაა
11:11
but more -- but many of them are made
275
656000
2000
და უფრო მეტი - ობსიდიანისგან,
11:13
from obsidian from a long way away.
276
658000
2000
ძალიან შორიდან მოტანილი.
11:15
And when human beings began
277
660000
2000
და როცა ადამიანმა დაიწყო
11:17
moving objects around like this,
278
662000
2000
ნივთების ამდაგვარი მოძრაობა,
11:19
it was evidence that they were exchanging between groups.
279
664000
3000
ეს უკვე იმის მტკიცებულებაა, რომ ისინი აწარმოებდნენ ჯგუფებს შორის გაცვლებს.
11:22
Trade is 10 times as old as farming.
280
667000
3000
ვაჭრობა ფერმერობაზე 10-ჯერ უფრო ძველია.
11:25
People forget that. People think of trade as a modern thing.
281
670000
3000
ადამიანებს ვაჭრობა თანამედროვე რამ გონიათ.
11:28
Exchange between groups has been going on
282
673000
2000
გაცვლები ჯგუფებს შორის
11:30
for a hundred thousand years.
283
675000
3000
ასობით ათასია წელია გრძელდება.
11:33
And the earliest evidence for it crops up
284
678000
2000
და ამის დამადასტურებელი ნიშნები გამოჩნდა
11:35
somewhere between 80 and 120,000 years ago in Africa,
285
680000
3000
სადღაც 80-120,000 წლის წინათ აფრიკაში,
11:38
when you see obsidian and jasper and other things
286
683000
3000
როგორც ხედავთ ობსიდიანი, იასპი და სხვა საგნები
11:41
moving long distances in Ethiopia.
287
686000
3000
გადაიტანეს გრძელ მანძილზე ეთიოპიაში.
11:44
You also see seashells --
288
689000
2000
ასევე ხედავთ ნიჟარებს --
11:46
as discovered by a team here in Oxford --
289
691000
2000
რომელიც ასევე აღმოაჩინა აქაურმა ჯგუფმა, ოქსფორდში --
11:48
moving 125 miles inland
290
693000
2000
125 მილით ხმელეთზე
11:50
from the Mediterranean in Algeria.
291
695000
3000
ხმელთაშუა ზღვიდან , ალჟირშია გადატანილი.
11:53
And that's evidence that people
292
698000
2000
და ეს იმის მტკიცებულებაა, რომ ადამიანებმა
11:55
have started exchanging between groups.
293
700000
2000
გაცვლა დაიწყეს ჯგუფებს შიგნითაც.
11:57
And that will have led to specialization.
294
702000
2000
და ამან მიგვიყვანა სპეციალიზაციამდე.
11:59
How do you know that long-distance movement
295
704000
2000
როგორ უნდა გავიგოთ, რომ გრძელ-მანძილზე მოძრაობა
12:01
means trade rather than migration?
296
706000
3000
ვაჭრობას ნიშნავს და არა მიგრაციას?
12:04
Well, you look at modern hunter gatherers like aboriginals,
297
709000
2000
შეხედეთ აბორიგენების მსგავს თანამედროვე მონადირე შემგროვებლებს,
12:06
who quarried for stone axes at a place called Mount Isa,
298
711000
3000
რომლებიც მოიპოვებენ მასალას ქვის ცულებისათვის ადგილზე რომელსაც ისას მთა ეწოდება,
12:09
which was a quarry owned by the Kalkadoon tribe.
299
714000
3000
რომლის კარიერიც კალკადუნის ტომს ეკუთვნოდა.
12:12
They traded them with their neighbors
300
717000
2000
ისინი მათ მეზობლებთან ვაჭრობდნენ,
12:14
for things like stingray barbs,
301
719000
2000
მაგალითად ეკლიანი ზღვის კატებით.
12:16
and the consequence was that stone axes
302
721000
2000
და შედეგად, ქვის ცულები
12:18
ended up over a large part of Australia.
303
723000
2000
ავსტრალიის უმეტეს ტერიტორიაზეც აღმოჩნდნენ.
12:20
So long-distance movement of tools
304
725000
2000
სამუშაო იარაღების ასეთ დიდ მანძილზე გადატანა
12:22
is a sign of trade, not migration.
305
727000
3000
მიუთითებს ვაჭრობას და არა მიგრაციას.
12:25
What happens when you cut people off from exchange,
306
730000
3000
რა ხდება როცა ადამიანებს მოწყვიტავთ გაცვლას,
12:28
from the ability to exchange and specialize?
307
733000
3000
მოწყვიტავთ გაცვლისა და სპეციალიზაციის შესაძლებლობისაგან?
12:31
And the answer is that
308
736000
2000
და პასუხი ისაა, რომ
12:33
not only do you slow down technological progress,
309
738000
2000
არა მარტო ტექნოლოგიური პროგრესი შეჩერდება,
12:35
you can actually throw it into reverse.
310
740000
3000
არამედ უკან წავა ის.
12:38
An example is Tasmania.
311
743000
2000
ამის მაგალითი ტასმანიაა.
12:40
When the sea level rose and Tasmania became an island 10,000 years ago,
312
745000
3000
როცა ზღვის დონემ აიწია და ტასმანია კუნძულად იქცა 10,000 წლის წინ,
12:43
the people on it not only experienced
313
748000
2000
მასზე მყოფმა ადამიანებმა არა მარტო
12:45
slower progress than people on the mainland,
314
750000
3000
პროგრესის შენელება განიცადეს მატერიკზე მყოფ ადამიანებთან შედარებით,
12:48
they actually experienced regress.
315
753000
2000
არამედ მოხდა მისი რეგრესი.
12:50
They gave up the ability to make stone tools
316
755000
2000
მათ დაკარგეს სამუშაო იარაღების,
12:52
and fishing equipment and clothing
317
757000
2000
სათევზაო აღჭურვილობის და ტანსაცმლის დამზადების უნარი,
12:54
because the population of about 4,000 people
318
759000
3000
რადგანაც 4,000-ანი მოსახლეობა
12:57
was simply not large enough
319
762000
2000
უბრალოდ არ იყო საკმარისი იმისათვის,
12:59
to maintain the specialized skills
320
764000
2000
რომ შეენარჩუნებინათ სპეციალიზირებული უნარ-ჩვევები,
13:01
necessary to keep the technology they had.
321
766000
3000
რომლებიც ტექნოლოგიების შესანარჩუნებლადაა საჭირო.
13:04
It's as if the people in this room were plonked on a desert island.
322
769000
2000
ეს ისეთივეა ამ ოთახში მყოფი ადამიანები უკაცრიელ კუნძულზე რომ ჩაგაგდოთ.
13:06
How many of the things in our pockets
323
771000
2000
ჯიბეში მყოფ საგნებიდან რამდენის
13:08
could we continue to make after 10,000 years?
324
773000
3000
დამზადება შეგვეძლება 10,000 წლის შემდეგ?
13:12
It didn't happen in Tierra del Fuego --
325
777000
2000
ეს არ მომხდარა ცეცხლოვან მიწაზე --
13:14
similar island, similar people.
326
779000
2000
მსგავსი კუნძული, მსგავსი ხალხი.
13:16
The reason: because Tierra del Fuego
327
781000
2000
იმიტომ, რომ ცეცხლოვანი მიწა
13:18
is separated from South America by a much narrower straight,
328
783000
3000
სამხრეთ ამერიკისგან გაცილებით ვიწრო მანძილითაა დაშორებული.
13:21
and there was trading contact across that straight
329
786000
2000
და მათ შორის ვაჭრობა მიმდინარეობდა
13:23
throughout 10,000 years.
330
788000
2000
10,000 წლის მანძილზე.
13:25
The Tasmanians were isolated.
331
790000
3000
ტასმანელები კი იზოლირებულეი იყვნენ.
13:28
Go back to this image again
332
793000
2000
დავუბრუნდეთ ისევ ამ სურათს
13:30
and ask yourself, not only who made it and for who,
333
795000
3000
და ჰკითხეთ საკუთარ თავს, არა მხოლოდ ის თუ ვისთვის
13:33
but who knew how to make it.
334
798000
3000
არამედ ვინ იცოდა თუ როგორ უნდა გაეკეთებინა.
13:36
In the case of the stone axe, the man who made it knew how to make it.
335
801000
3000
ქვის ცულის შემთხვევაში ვინც ეს გააკეთა ისიც იცოდა როგორ გაეკეთებინა.
13:39
But who knows how to make a computer mouse?
336
804000
3000
მაგრამ ვინ იცის როგორ უნდა გავაკეთოთ კომპიუტერის მაუსი?
13:42
Nobody, literally nobody.
337
807000
3000
არავინ, მართლაც არავინ.
13:45
There is nobody on the planet who knows how to make a computer mouse.
338
810000
3000
არავინაა პლანეტაზე ვინც იცის თუ როგორ უნდა გავაკეთოთ კომპიუტერის მაუსი.
13:48
I mean this quite seriously.
339
813000
2000
მე მართლა სერიოზულად ვამბობ.
13:50
The president of the computer mouse company doesn't know.
340
815000
2000
კომპიუტერის მაუსების კომპანიის პრეზიდენტმა არ იცის.
13:52
He just knows how to run a company.
341
817000
3000
მან მხოლოდ ის იცის თუ როგორ მართოს კომპანია.
13:55
The person on the assembly line doesn't know
342
820000
2000
კონვეირზე მყოფმა ადამიანმაც არ იცის,
13:57
because he doesn't know how to drill an oil well
343
822000
2000
რადგანაც არ იცის როგორ უნდა გაბურღოს ნავთობის ჭაბურღილი
13:59
to get oil out to make plastic, and so on.
344
824000
3000
რათა მიიღოს ზეთი და მისგან დაამზადოს პლასტმასი და ა.შ.
14:02
We all know little bits, but none of us knows the whole.
345
827000
3000
ჩვენ ცოტ-ცოტა ყველამ ვიცით, მაგრამ ყველაფერი არავინ.
14:05
I am of course quoting from a famous essay
346
830000
2000
მე რა თქმა უნდა ლეონარდ რიდის
14:07
by Leonard Read, the economist in the 1950s,
347
832000
3000
ესეს ციტირებას ვახდენ, 1950-ანი წლების ეკონომისტი,
14:10
called "I, Pencil"
348
835000
2000
სათაურით „მე, ფანქარი“
14:12
in which he wrote about how a pencil came to be made,
349
837000
3000
რომელშიც ის წერს როგორ მზადდება ფანქარი,
14:15
and how nobody knows even how to make a pencil,
350
840000
3000
და როგორ არავინ იცის თუ როგორ მზადდება ფანქარი,
14:18
because the people who assemble it don't know how to mine graphite,
351
843000
3000
რადგანაც იმ ადამიანებმა ვინც აწყობენ მას არ იციან გრაფიტის მოპოვება.
14:21
and they don't know how to fell trees and that kind of thing.
352
846000
3000
და მათ არ იციან როგორ მოჭრან ხეები და სხვა ამგვარი რამეები.
14:24
And what we've done in human society,
353
849000
2000
და რასაც ვაკეთებთ ადამიანთა საზოგადოებაში,
14:26
through exchange and specialization,
354
851000
2000
გაცვლისა და სპეციალიზაციის მეშვეობით
14:28
is we've created
355
853000
2000
არის ის, რომ შევქმენით
14:30
the ability to do things that we don't even understand.
356
855000
3000
შესაძლებლობა დავამზადოთ ის რისი დამზადება თვითონაც არ ვიცით.
14:33
It's not the same with language.
357
858000
2000
ეს არ არის იგივე რაც ენის შემთხვევაშია.
14:35
With language we have to transfer ideas
358
860000
2000
ენის მეშვეობით ჩვენ უნდა გადავცეთ იდეები,
14:37
that we understand with each other.
359
862000
3000
რომ ჩვენ გავუგეთ ერთმანეთს.
14:40
But with technology,
360
865000
2000
მაგრამ ტექნოლოგიის დახმარებით
14:42
we can actually do things that are beyond our capabilities.
361
867000
2000
ჩვენ მართლაც შეგვიძლია ისეთი საგნების დამზადება, რომლებიც ჩვენი შესაძლებლობის საზღვრებს სცილდება.
14:44
We've gone beyond the capacity of the human mind
362
869000
3000
ჩვენ გავცდით ადამიანის გონების შესაძლებლობის საზღვრებს
14:47
to an extraordinary degree.
363
872000
2000
არაჩვეულებრივი ხარისხით.
14:49
And by the way,
364
874000
2000
და სხვათაშორის,
14:51
that's one of the reasons that I'm not interested
365
876000
3000
ეს ერთ-ერთი მიზეზია იმისა თუ რატომ არ ვარ დაინტერესებული
14:54
in the debate about I.Q.,
366
879000
2000
I.Q.-ს შესახებ დისკუსიით
14:56
about whether some groups have higher I.Q.s than other groups.
367
881000
3000
თუ რომელ ჯგუფს უფრო მაღალი I.Q. აქვს.
14:59
It's completely irrelevant.
368
884000
2000
ამას სრუალიად არ აქვს მნიშვნელობა.
15:01
What's relevant to a society
369
886000
3000
საზოგადოებისთვის მნიშვნელობა აქვს იმას,
15:04
is how well people are communicating their ideas,
370
889000
3000
თუ რამდენად კარგად ავრცელებენ თავიანთ იდეებს ადამიანები,
15:07
and how well they're cooperating,
371
892000
2000
და რამდენად კარგად თანამშრომლობენ,
15:09
not how clever the individuals are.
372
894000
2000
და არა ის თუ პიროვნულად რამდენად ჭკვიანია.
15:11
So we've created something called the collective brain.
373
896000
2000
ამგვარად ჩვენ შევქმენით რაღაც რასაც კოლექტიურ გონს ვუწოდებთ.
15:13
We're just the nodes in the network.
374
898000
2000
ჩვენ მხოლოდ კვანძები ვართ მთლიან ქსელში.
15:15
We're the neurons in this brain.
375
900000
3000
ჩვენ ნეირონები ვართ ამ ტვინში.
15:18
It's the interchange of ideas,
376
903000
2000
ეს იდეების ურთიერთ გაცვლაა,
15:20
the meeting and mating of ideas between them,
377
905000
2000
მათ შორის იდეების შეხვედრა და შეწყვილება,
15:22
that is causing technological progress,
378
907000
3000
ტექნოლოგიური პროგრესის მიზეზი ხდება
15:25
incrementally, bit by bit.
379
910000
2000
თანდათანობით.
15:27
However, bad things happen.
380
912000
2000
თუმცა ცუდი რაღაცეებიც ხდება.
15:29
And in the future, as we go forward,
381
914000
3000
და მომავალში, რადგანაც სულ წინ მივდივართ,
15:32
we will, of course, experience terrible things.
382
917000
3000
ჩვენ რა თქმა უნდა საშინელი შემთხვევების გამოცდილებაც გვექნება.
15:35
There will be wars; there will be depressions;
383
920000
2000
იქნება ომები; დეპრესიები;
15:37
there will be natural disasters.
384
922000
2000
ბუნებრივი კატასტროფები.
15:39
Awful things will happen in this century, I'm absolutely sure.
385
924000
3000
საშინელებები ამ საუკუნეშიც ხდება, რაშიც აბსოლუტურად დარწმუნებული ვარ.
15:42
But I'm also sure that, because of the connections people are making,
386
927000
3000
მაგრამ მე ასევე დარწმუნებული ვარ, რომ ასეთი მასშტაბის დამყარებული კავშირები ადამიანებს შორის
15:45
and the ability of ideas
387
930000
2000
და იდეების
15:47
to meet and to mate
388
932000
2000
შეხვედრებისა და შეწყვილების შესაძლებლობა
15:49
as never before,
389
934000
2000
არასოდეს ყოფილა.
15:51
I'm also sure
390
936000
2000
მე ასევე დარწმუნებული ვარ,
15:53
that technology will advance,
391
938000
2000
რომ ტექნოლოგია წინ წაიწევს
15:55
and therefore living standards will advance.
392
940000
2000
და ცხოვრების ხარისხიც უფრო გაუმჯობესდება.
15:57
Because through the cloud,
393
942000
2000
რადგანაც ღრუბლებს შორის,
15:59
through crowd sourcing,
394
944000
2000
უამრავ წყაროს შორის,
16:01
through the bottom-up world that we've created,
395
946000
2000
ჩვენი შექმნილი დაყირავებულ დედამიწას შორის,
16:03
where not just the elites but everybody
396
948000
3000
სადაც არა მხოლოდ ელიტას, არამედ ნებისმიერს
16:06
is able to have their ideas
397
951000
2000
შეუძლია ჰქონდეს საკუთარი იდეა
16:08
and make them meet and mate,
398
953000
2000
და გააცნოს ის სხვას და შეაწყვილოს,
16:10
we are surely accelerating the rate of innovation.
399
955000
3000
ჩვენ რა თქმა უნდა ვაჩქარებთ ინოვაციის ტემპს.
16:13
Thank you.
400
958000
2000
მადლობა.
16:15
(Applause)
401
960000
4000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Matt Ridley - Rational optimistMatt Ridley argues that, through history, the engine of human progress and prosperity has been, and is, "ideas having sex with each other."
Why you should listen
British author Matt Ridley knows one thing: Through history, the engine of human progress and prosperity has been, and is, the mating of ideas. The sophistication of the modern world, says Ridley, lies not in individual intelligence or imagination; it is a collective enterprise. In his book The Rational Optimist, Ridley (whose previous works include Genome and Nature via Nurture) sweeps the entire arc of human history to powerfully argue that "prosperity comes from everybody working for everybody else."
It is our habit of trade, idea-sharing and specialization that has created the collective brain which set human living standards on a rising trend. This, he says, "holds out hope that the human race will prosper mightily in the years ahead -- because ideas are having sex with each other as never before."
Watch his 2010 TEDTalk, "When Ideas Have Sex."
Matt Ridley | Speaker | TED.com