Chad Frischmann: 100 solutions to reverse global warming
چاد فرێچمان: ١٠٠ ڕیگەچارە بۆ پێچەوانە کردنەوەی گەرمبوونی زەوی
Chad Frischmann is working to get humanity to "drawdown," the point in time when the concentration of atmospheric greenhouse gases begins to decline on a year-to-year basis. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
you may never have heard before,
کە لەوانەیە تا ئێستا گوێ بیستی نەبووبن.
ئەم ووشەیە بزانن:
and acting on global warming.
ئیشکردنە لە دژی بەرزبوونەوەی پلەی گەرما.
global warming is possible.
پلەی گەرما پێچەوانە بکرێتەوە.
of greenhouse gases begin to decline
زەوی لە ئەنجامی دەردانی ساڵانەی گازە
than we put into Earth's atmosphere.
بەرگی زەوی ئێمە گازی زیاتر ڕادەکێشین.
about climate change,
هەوا هەموومانی نیگەران کردووە،
the expression of the problem.
تەنها ڕووکاری گرفتەکەیە.
of the planet telling us what's going on.
دەڵێن کە مرۆڤ خەریکی چ ماڵ وێرانیەکن.
پلەی گەرمایی گۆیی زەویە،
concentrations of greenhouse gases
بەرگی هەوای پاراستنی گۆیی زەوی دروست دەبێت
هەمە چەشنەکانی مرۆڤەوە.
of reversing global warming?
زەوی پێچەوانە بکەینەوە؟
ڕێژەی گازەکانی بەرگی زەوی
it sounds impossible,
لە ئەستەم دەچێت،
technologies and practices
تەکنەلۆژیا و تەکنیکینی کارامەین
to accelerate implementation
دەبێت هێزی خێرابوونی پێ ببەخشین.
which only leads to apathy,
کە هەمیشە بەرەو بێباکیمان دەبات،
called Project Drawdown.
and writers from all over the world,
کردنەوەی گەرمبوونی زەویمان ئامادەکردووە.
those 80 can achieve drawdown.
بەیەکەوە دەتوان ئامانجەکانی درۆداون بپێکن.
solutions on the pipeline,
and financially feasible.
generation with clean, renewable sources;
بە دەست هێنانی وزەی باو دەگرێتەوە:
through technological efficiency
کەم دەکاتەوە
in our plants' biomass and soil
زەوی لە لایەن خاک و خۆڵی کشتوکاڵێ
we all learn in grade school,
of these three mechanisms
to reversing global warming.
بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی پێچەوانە دەکەنەوە.
to look over the list.
سەیرێکی لیستەکەمان بکەین.
to educating girls,
تا پەروەردەکردنی ئافرەتان،
to rooftop solar technology.
ماڵەکانمان بۆ بەدەست هێنانی وزەی خۆر
you'll see figures in gigatons,
شتەکان بە یەکەی گێگاتەن پێوانە کراون،
equivalent carbon dioxide
ئۆکسیدی کاربۆن
globally over a 30-year period.
لە گشت جیهان بخرێنە بواری جێبەجێکردنەوە.
about climate solutions,
گرفتی کەش و هەوا دەکەینەوە.
electricity generation.
بەرهەمهێنانی کارەبا دەکەینەوە،
as the most important set of solutions,
تازەبووەوە باشترین چارەسەرە،
to notice about this list
relate to electricity.
لیستەکە بە بەرهەمهێنانی کارەباوە پەیوەستە.
relate to the food system.
سەرەوەی لیستەکەمان سەبارەت بە خۆراکە.
may come as a surprise to many people,
خۆراک بۆ زۆربەمان بیرهەژێنە،
is that the decisions we make every day
کە ئەو بڕیارە سادانەی کە ڕۆژانە
purchase and consume
کڕین و خواردنی خۆراک دەیدەین
important contributions
to reversing global warming.
بەرزبوونەوەی پلەی گەرما هەیە.
is also very important.
and creates new carbon sinks
ڕزگاربوون لە کاربۆن.
ئامانجەکانی دەپێکێت.
and land management together,
بە باشی بەڕێوەدەبەین،
relate to how and why we use land.
سەبارەت بەچۆن و بۆچی خاک بەکاربەرین.
traditional thinking on climate solutions.
ئاو و هەوا لە ڕیشەوە دەگۆڕێت.
may also surprise you.
would be refrigeration management,
بەڕێوەبردنی بەفرهەڵگرەکانمانە،
hydrofluorocarbons, also known as HFCs,
هایدرۆفلۆرۆکاربۆن کە(HFC)یش بە ناسراوە
and air conditioners to cool the air.
بەفرهەڵگرەکان بەکاردەهێنرێت.
with the Montreal Protocol
دەستکەوتێکی نایاب بوو
of chlorofluorocarbons, CFCs,
بۆ سەر چینی ئۆزۆن.
on the ozone layer.
جێگای ئەم گازانەی گرتەوە،
more potent a greenhouse gas
هەوایی گۆیی زەوی لە
مەترسیدارترە.
is a conservative figure.
of the Kigali agreement of 2016,
کیگیلی رواندا ٢٠١٦ هەڵبسەنگێنین،
of hydrofluorocarbons
هایدرۆفلۆرۆکاربۆن دەکات و
natural refrigerants, which exist today,
کە ئێستا بەردەستە،
to nearly 200 gigatons
٢٠٠ گێگاتەن بەرز دەبێتەوە
of specific solutions,
یەکێک لە چارەسەرەکان بکەم
how we came to these calculations.
ژمارانەمان بە دەست هێناوە.
we collected a lot of data,
to create ranges
بەرهەمهێنانی ئەم ژمارانە بەکار دەهێنین
throughout the models.
which underlies the entire project.
بە لایەنی کەمەوە دەخەمڵێنین.
projected into the future,
ئارامی بۆ داهاتوو ئامادە دەکرێت
what we would have to do anyway.
لەگەڵ ئەوەی دەبێت چی بکرێت.
from onshore wind turbines, for example,
بە ڕێگەی تۆڕباینەکانەوە کەم دەکرێنەوە
generated from wind farms
لایەن پانکە هەوایەکانەوە بەرهەمدێت
from coal or gas-fired plants.
کۆنە زیانبەخشەکان بەرهەم دەهات.
to build and to operate the plants
و کارپێکردنی ئەم پڕۆژانەمان ئامادە کردووە
گازی زیانبەخش.
to compare recycling versus landfilling,
فڕیدانی خۆل و خاشاک،
industrial agriculture,
cutting down our forests.
within and across systems
if we actually get to drawdown.
توانیمانە ئامانجەکانی دڕۆواداون بپێکین.
لە ڕیزبەندی ژمارە ١٠ی لیستەکە دێت.
covered in solar panels.
بە خانەی خۆر لە مەیامی دێتە بەرچاو.
in urban and rural settings,
on a straw island in Lake Titicaca
لە دەوروبەری دەریاچەی تیتکاکا دەژین
for cooking and lighting,
و چێشت لێنان بەکاردەهێنا.
is not only helping to reduce emissions,
ڕیگە لە زیادبوونی گازە زیانبەخشەکان دەگرن،
and security for their household.
land in the tropics
دارستانە کەمەریەکان و
to reversing global warming.
as giant sticks of carbon.
the atmosphere through photosynthesis,
لە ڕیگەی پرۆسەی ڕۆشنە پێکهاتن،
biomass and soil organic carbon.
بۆ کاربۆنی سروشتی خاک.
how we produce our food
بەرهەمهێنانی خۆراک بوەستین
ئێمە لێکۆڵینەوەمان لە ١٣ ڕێگە کردووە،
and we researched over 13 of them,
of producing food.
for centuries, for generations.
by modern agriculture,
ڕیگە کۆنەکانیان پشتگوێ خستووە.
and pesticides which degrade the land
کە دەبنە هۆکاری بێکەڵک بوونی خاکەکە
of greenhouse gases.
on the other hand,
بۆ خاک دەگێڕێتەوە،
and large farming operations alike
بچوکەکان وەک یەک دەگەیەنێت
بەرهەمهێنانی خۆراک نییە
on global warming.
سەر گەرم بوونی زەوی هەیە.
گیایی تەنها ڤیگن و ڕووەکی نییە
a vegan or a vegetarian diet,
who make those choices.
گیایی شایستەی هاندانە.
in terms of how much we consume,
how much meat is consumed.
خۆمان زیاتر دەخۆین.
caloric and protein intake.
و پڕۆتینی پێویست ئەستەمە.
becomes the number four solution
گەرمبوونی زەوی.
of all food produced is not eaten,
کە بەرهەمی دەهێنین بەفیڕۆ دەچێت،
eight percent of global greenhouse gases.
لە سەدی دەردانی گازی زیانبەخش.
پێداویستیە خۆراکیەکانمان بکەین
where across the supply chain
کاتێک خۆراک دەخرێتە بازار،
after food leaves the farm,
early in the supply chain
and storage challenges.
نەبوونی شوێنی هەڵگرتن.
in low-income countries
لە لایەن خەڵکەوە بە فیڕۆ ناچێت
after food leaves the farm,
دوای ئەوەی خۆراک دەخرێتە بازار
at the end of the supply chain
وەک یەک یەکە سەیر دەکەین
all the production solutions
enough food on current farmland
خۆراکی پێویست و تەندروست بۆ
a healthy, nutrient-rich diet
چیتر پێویست ناکات دارستانەکان لە ناو ببەین
to cut down forests for food production.
زەوی و پاراستنی ئاسایشی خۆراک هاوشێوەن.
are the same solutions to food insecurity.
does not get talked enough about,
the right to choose
ئەگەر ویستیان خێزان پێکبهێنن
health clinics and education,
global population by 2050.
بۆ ٢٠٥٠ کەمتر بکەینەوە.
واتا کەمبوونەوەی داواکاریەکان.
means reduced demand
and all other resources.
باڵاخانە و سەرچاوەکانیتریش.
that higher demand
هێنانی ئەم داواکاریانە
the basic human right
مافی مرۆڤ کەم دەبێتەوە
and if to raise a family.
چۆن، یان ئەگەر بیانەوێت خێزان پێکبهێنن.
without equal quality of education
گەر مافی خوێندنی یەکسان بەردەست نەبێت.
سەرتانسەری و دابین کردنی
right down the middle.
ناوەڕاستەوە لێکیان جیا بکەینەوە.
educating girls and family planning
پەروەردە کردنی کچان و بەرنامەداڕێژی خێزانی
to reversing global warming,
نەخشە ڕێگەکەمانی گرتووە،
of greenhouse gases.
زیانبەخشەکان بە ڕێژەی 120 ملیار تەن.
ڕیگەچارەسەرەکەیتریش هەیە.
بۆ ڕانەخراوە هیچیان ئاسان نین
or a subset of solutions
far along the pathway,
گەشتێکی دور و دڕێژمان دەبات،
as a small solution.
ئەم ڕێگەچارانە بخەینە کار
was even a problem,
to human and planetary well-being.
بە مرۆڤ و دەوروبەری دەگەیەنن.
abundant access to energy for all.
پێداویستی هەموومان دابین بکات.
بەفیڕۆدانی خۆراک دەگرێت
with enough food and sustenance.
تەندروست، پارێزراو و بەردەست بوونی خۆراک.
پەروەردە کردنی تەندروستی کچان؟
and the freedom of choice.
و مافی هەڵبژاردنی تاکەکەسییە.
چاندنی زیاد لە توخمێک و هەمەچەشنی چاندن
agroforestry, silvopasture
سود بە جوتیاران دەگەیەنێت
دەگەڕێنێتەوە بۆ خاک،
also protects biodiversity
هەمەچەشنی زیندەگی دەپاڕێزێت،
to all species are incalculable.
بۆ گشت بونەوەرەکان بەرجەستە دەبێت.
I know it's probably on everybody's mind;
that to implement all 80 solutions
جێبەجێکردنی ٨٠ چارەسەرە کردووە
dollars over 30 years.
لە ماوەی ٣٠ ساڵ تێدەچێت.
global GDP is over 80 trillion every year,
ساڵانی ئابوریمان نزیکەی ٨٠ تڕلیۆن دۆلارە،
from implementing these solutions
کردنی ئەم پلانانە دەستمان دەکەوێت
over double the costs.
سودەکەی دوو هێندەی تێچووەکەیەتی.
of 44 trillion dollars.
جێبەجێ کردنی ئەم پڕۆژەیە بەدەست دەهێنین.
and the return on that investment is huge.
دەخەینە بواری جێبەجێکردن،
exploitative and extractive
restorative and regenerative.
کردنەوەی گەرمبوونی زەویمان دەبات.
ABOUT THE SPEAKER
Chad Frischmann - Systems strategist, coalition-builderChad Frischmann is working to get humanity to "drawdown," the point in time when the concentration of atmospheric greenhouse gases begins to decline on a year-to-year basis.
Why you should listen
Chad Frischmann developed the methodology and models underpinning the New York Times best-seller Drawdown: The Most Comprehensive Plan Ever Proposed to Reverse Global Warming (Penguin, 2017). Drawdown was the number one best-selling environmental book of 2017 and is currently being translated into more than ten languages. In collaboration with a global team of researchers, Frischmann designed integrated global models to assess the world's most effective climate solutions and determine if, when and how the world can reach "drawdown," the point in time when the concentration of atmospheric greenhouse gases begins to decline on a year-to-year basis.
With an interdisciplinary background in public policy, human rights, sustainable development, and environmental conservation, Frischmann works as a systems strategist to build a new, regenerative future with cascading benefits to the environment and to human well-being. As head of research and technology since Project Drawdown's inception, he is a key spokesperson and coalition-builder dedicated to sharing the message and model of Drawdown with the world.
Frischmann provides a systems-based, action-orientated approach to research and strategic leadership. Previously, as the Senior Program Officer at The Europaeum, an association of leading European universities, Frischmann worked to further international collaboration through academic mobility and exchange between students, researchers and those working in the public and private sectors. He taught at the University of Oxford and the University of California at Berkeley and worked as a consultant and researcher for numerous organizations, from small grassroots non-profits to international agencies such as UNESCO and the International Fund for Agricultural Development.
Chad Frischmann | Speaker | TED.com