TEDxBratislava
Stephen Cave: The 4 stories we tell ourselves about death
Стивен Кејв: Четирите приказни кои си ги кажуваме за смртта
Filmed:
Readability: 3.9
2,486,724 views
Филозофот Стивен Кејв започнува со едно мрачно, но неодоливо прашање: Кога за првпат сте сфатиле дека ќе умрете? И уште поинтересно: Зошто ние луѓето толку често се спротивставуваме на неизбежноста на смртта? Во овој фасцинантен говор Кејв прикажува четири наративи -- заеднички за сите цивилизации -- кои си ги кажуваме самите на себе "за да го пребродиме ужасот од смртта."
Stephen Cave - Philosopher
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I have a question:
0
378
1893
Имам едно прашање:
00:14
Who here remembers when they first realized
1
2271
3377
Кој од овде се сеќава на моментот кога за првпат
00:17
they were going to die?
2
5648
3423
сфатил дека ќе умре?
00:21
I do. I was a young boy,
3
9071
2502
Јас се сеќавам. Бев мал,
00:23
and my grandfather had just died,
4
11573
3055
и штотуку беше починал дедо ми,
00:26
and I remember a few days later lying in bed at night
5
14628
3918
и се сеќавам како неколку дена подоцна лежев во кревет навечер,
00:30
trying to make sense of what had happened.
6
18546
3634
обидувајќи се да разберам што се случило.
00:34
What did it mean that he was dead?
7
22180
2635
Што значи тоа дека е мртов?
00:36
Where had he gone?
8
24815
1784
Каде заминал?
00:38
It was like a hole in reality had opened up
9
26599
3422
Ми се чинеше ко да се отворила дупка
00:42
and swallowed him.
10
30021
2135
и го проголтала.
00:44
But then the really shocking
question occurred to me:
question occurred to me:
11
32156
2802
Но тогаш на памет ми падна шокантното прашање:
00:46
If he could die, could it happen to me too?
12
34958
3490
ако тој умрел, може ли и мене тоа да ме снајде?
00:50
Could that hole in reality open up and swallow me?
13
38448
3299
Може ли да се отвори дупката и да ме проголта?
00:53
Would it open up beneath my bed
14
41747
1790
Дали ќе се отвори под мојот кревет
00:55
and swallow me as I slept?
15
43537
3234
и ќе ме проголта додека спијам?
00:58
Well, at some point, all children
become aware of death.
become aware of death.
16
46771
4188
Во одреден момент, сите деца стануваат свесни за смртта.
01:02
It can happen in different ways, of course,
17
50959
1905
Се случува на различни начини, се разбира,
01:04
and usually comes in stages.
18
52864
1833
и вообичаено оди етапно.
01:06
Our idea of death develops as we grow older.
19
54697
3513
Нашето поимање на смртта се развива како што старееме.
01:10
And if you reach back into the dark corners
20
58210
2729
Ако се нурнете во мрачните предели
01:12
of your memory,
21
60939
1697
на вашето сеќавање,
01:14
you might remember something like what I felt
22
62636
3003
можеби ќе се сетите на некое чувство како моето
01:17
when my grandfather died and when I realized
23
65639
3255
кога дедо ми почина и кога сфатив дека
01:20
it could happen to me too,
24
68894
1950
може да ми се случи и на мене,
01:22
that sense that behind all of this
25
70844
2579
она чувство дека зад сево ова
01:25
the void is waiting.
26
73423
3337
ме чека ништавило.
01:28
And this development in childhood
27
76760
2277
И овој развој во детството го
01:31
reflects the development of our species.
28
79037
2821
рефлектира развојот на видовите.
01:33
Just as there was a point in your development
29
81858
3315
Исто како што имало момент во вашиот развој,
01:37
as a child when your sense of self and of time
30
85173
3526
како дете, кога вашето чувство за себе и за времето
01:40
became sophisticated enough
31
88699
2099
станале доволно софистицирани
01:42
for you to realize you were mortal,
32
90798
3922
за да сфатите дека сте смртни,
01:46
so at some point in the evolution of our species,
33
94720
3706
на истиот тој начин во одреден момент од еволуцијата
01:50
some early human's sense of self and of time
34
98426
3015
се појавиле првите луѓе чие чувство за себе и времето
01:53
became sophisticated enough
35
101441
2243
станале доволно софистицирани
01:55
for them to become the first human to realize,
36
103684
3115
за да го сфатат следново,
01:58
"I'm going to die."
37
106799
3433
"Јас ќе умрам."
02:02
This is, if you like, our curse.
38
110232
2219
Ова е, ако сакате, нашата клетва.
02:04
It's the price we pay for being so damn clever.
39
112451
4043
Цената која ја плаќаме за тоа што сме толку проклето паметни.
02:08
We have to live in the knowledge
40
116494
2099
Мораме да живееме со знаењето
02:10
that the worst thing that can possibly happen
41
118593
2661
дека најлошото што може да ни се случи
02:13
one day surely will,
42
121254
1624
еден ден со сигурност ќе ни се случи,
02:14
the end of all our projects,
43
122878
1506
крајот на сите наши проекти,
02:16
our hopes, our dreams, of our individual world.
44
124384
3464
нашите надежи, нашите соништа, нашиот личен свет.
02:19
We each live in the shadow of a personal
45
127848
3181
Секој од нас живее во сенката на сопствената
02:23
apocalypse.
46
131029
1989
апокалипса.
02:25
And that's frightening. It's terrifying.
47
133018
2504
И тоа е застрашувачко. Ужасно е.
02:27
And so we look for a way out.
48
135522
2460
И затоа бараме излез.
02:29
And in my case, as I was about five years old,
49
137982
3281
А во мојот случај, кога имав околу пет години,
02:33
this meant asking my mum.
50
141263
2995
тоа значеше дека ќе ја прашам мајка ми.
02:36
Now when I first started asking
51
144258
2462
Кога за првпат почнав да прашувам
02:38
what happens when we die,
52
146720
1781
што се случува кога ќе умреме,
02:40
the grown-ups around me at the time
53
148501
2092
возрасните околу мене ми одговараа
02:42
answered with a typical English mix of awkwardness
54
150593
3203
со една типична англиска збунетост и
02:45
and half-hearted Christianity,
55
153796
2987
неодлучно Христијанство,
02:48
and the phrase I heard most often
56
156783
1944
и фразата која најчесто ја слушав
02:50
was that granddad was now
57
158727
1559
беше дека дедо ми е сега
02:52
"up there looking down on us,"
58
160286
2464
"онаму горе и нè гледа нас,"
02:54
and if I should die too, which
wouldn't happen of course,
wouldn't happen of course,
59
162750
2965
и ако јас умрам некогаш, што нема да се случи се разбира,
02:57
then I too would go up there,
60
165715
2796
тогаш и јас ќе отидам таму горе,
03:00
which made death sound a lot like
61
168511
2050
нешто што направи смртта да изгледа
03:02
an existential elevator.
62
170561
2654
како егзистенцијален лифт.
03:05
Now this didn't sound very plausible.
63
173215
3118
Ова не ми звучеше многу убедливо.
03:08
I used to watch a children's
news program at the time,
news program at the time,
64
176333
2903
Тогаш доста гледав детска програма,
03:11
and this was the era of space exploration.
65
179236
2440
и ова беше ерата на вселенските истражувања.
03:13
There were always rockets going up into the sky,
66
181676
2174
Постојано имаше ракети кои одеа во небото,
03:15
up into space, going up there.
67
183850
2696
во вселената, онаму горе.
03:18
But none of the astronauts when they came back
68
186546
2329
Но ниту еден од астронаутите, кога ќе се вратеше,
03:20
ever mentioned having met my granddad
69
188875
3232
не спомна дека го сретнал дедо ми
03:24
or any other dead people.
70
192107
2459
или било кој мртов човек.
03:26
But I was scared,
71
194566
1303
Но бев исплашен,
03:27
and the idea of taking the existential elevator
72
195869
2440
а помислата за егзистенцијалниот лифт кој
03:30
to see my granddad
73
198309
1606
треба да ме однесе кај дедо ми
03:31
sounded a lot better than being swallowed
74
199915
1415
звучеше многу подобро отколку да
03:33
by the void while I slept.
75
201330
3071
бидам проголтан од ништавилото за време на сон.
03:36
And so I believed it anyway,
76
204401
2269
Како и да е, јас верував во ова,
03:38
even though it didn't make much sense.
77
206670
2671
и покрај тоа што не ми беше логично.
03:41
And this thought process that I went through
78
209341
2242
Овој мисловен процес низ кој поминав
03:43
as a child, and have been through many times since,
79
211583
2531
како дете, и уште многу пати оттогаш,
03:46
including as a grown-up,
80
214114
1910
дури и сега како возрасен,
03:48
is a product of what psychologists call
81
216024
2447
е резултат на она што психолозите го нарекуваат
03:50
a bias.
82
218471
1464
пристрасност.
03:51
Now a bias is a way in which we systematically
83
219935
3274
Пристрасноста е начин преку кој систематски
03:55
get things wrong,
84
223209
1718
погрешно гледаме на работите,
03:56
ways in which we miscalculate, misjudge,
85
224927
2684
начин преку кој погрешно расудуваме,
03:59
distort reality, or see what we want to see,
86
227611
3589
ја искривуваме реалноста, или го гледаме она што сакаме да го видиме,
04:03
and the bias I'm talking about
87
231200
2232
а пристрасноста за која јас зборувам
04:05
works like this:
88
233432
1438
функционира вака:
04:06
Confront someone with the fact
89
234870
2235
Соочете некого со фактот
04:09
that they are going to die
90
237105
1547
дека ќе умре и тие ќе
04:10
and they will believe just about any story
91
238652
3033
поверуваат во било која приказна
04:13
that tells them it isn't true
92
241685
1858
која ќе им каже дека тоа не е точно
04:15
and they can, instead, live forever,
93
243543
2414
и дека, наместо тоа, ќе живеат засекогаш,
04:17
even if it means taking the existential elevator.
94
245957
4085
дури и ако тоа значи возење со егзистенцијалниот лифт.
04:22
Now we can see this as the biggest bias of all.
95
250042
4428
Ова е најголемата пристрасност од сите.
04:26
It has been demonstrated in over 400
96
254470
2875
Беше демонстрирана во над 400
04:29
empirical studies.
97
257345
1681
емпириски студии.
04:31
Now these studies are ingenious, but they're simple.
98
259026
2509
Овие студии се генијални, но едноставни.
04:33
They work like this.
99
261535
1935
Функционираат вака.
04:35
You take two groups of people
100
263470
1490
Земате две групи на луѓе
04:36
who are similar in all relevant respects,
101
264960
2783
кои се слични во сите релевантни аспекти,
04:39
and you remind one group that they're going to die
102
267743
2689
и едната група ја подсетувате дека ќе умрат
04:42
but not the other, then you compare their behavior.
103
270432
2629
но не и другата, а потоа го споредувате нивното однесување.
04:45
So you're observing how it biases behavior
104
273061
3873
Значи набљудувате како се менува однесувањето
04:48
when people become aware of their mortality.
105
276934
3754
кога луѓето ќе станат свесни за својата смртност.
04:52
And every time, you get the same result:
106
280688
2912
И секој пат, го добивате истиот резултат:
04:55
People who are made aware of their mortality
107
283600
3087
Луѓето кои биле подсетени за својата смртност
04:58
are more willing to believe stories
108
286687
2011
се склони да поверуваат во приказните
05:00
that tell them they can escape death
109
288698
1863
дека можат да ја избегнат смртта
05:02
and live forever.
110
290561
1772
и дека ќе живеат вечно.
05:04
So here's an example: One recent study
111
292333
2289
Еве еден пример: Неодамна една студија
05:06
took two groups of agnostics,
112
294622
2770
имаше две групи на агностици,
05:09
that is people who are undecided
113
297392
1596
односно луѓе кои се неутрални во поглед
05:10
in their religious beliefs.
114
298988
2515
на религиозните верувања.
05:13
Now, one group was asked to think about being dead.
115
301503
3584
Од едните беше побарано да размислуваат за својата смрт.
05:17
The other group was asked to think about
116
305087
1645
Од другите беше побарано да размислуваат
05:18
being lonely.
117
306732
1833
дека се осамени.
05:20
They were then asked again
about their religious beliefs.
about their religious beliefs.
118
308565
2816
После ова, одново беа прашани за своите религиозни убедувања.
05:23
Those who had been asked
to think about being dead
to think about being dead
119
311381
2864
Оние кои размислувале за својата смрт
05:26
were afterwards twice as likely to express faith
120
314245
3573
подоцна покажаа двапати поголема спремност
05:29
in God and Jesus.
121
317818
1660
да веруваат во Бог и Исус.
05:31
Twice as likely.
122
319478
1778
Двапати
05:33
Even though the before they
were all equally agnostic.
were all equally agnostic.
123
321256
2708
Иако претходно сите беа агностици.
05:35
But put the fear of death in them,
124
323964
1761
Но всадете им го стравот од смртта
05:37
and they run to Jesus.
125
325725
3859
и веднаш трчаат кон Исус.
05:41
Now, this shows that reminding people of death
126
329584
3512
Ова покажува дека ако ги подсетите луѓето на смртта,
05:45
biases them to believe, regardless of the evidence,
127
333111
3230
тие се склони да веруваат, без оглед на доказите,
05:48
and it works not just for religion,
128
336341
2025
и ова не важи само за религијата,
05:50
but for any kind of belief system
129
338366
2237
во било кој систем на верување
05:52
that promises immortality in some form,
130
340603
3460
кој ветува бесмртност во некаква форма,
05:56
whether it's becoming famous
131
344063
1805
било да е тоа слава,
05:57
or having children
132
345868
1414
имање деца
05:59
or even nationalism,
133
347282
1347
или дури и национализмот,
06:00
which promises you can live
on as part of a greater whole.
on as part of a greater whole.
134
348629
3273
кој ви ветува дека ќе живеете како дел од една поголема целина.
06:03
This is a bias that has shaped
135
351902
1931
Ваквата пристрасност го има
06:05
the course of human history.
136
353833
3339
одредено текот на човековата историја.
06:09
Now, the theory behind this bias
137
357172
2267
Теоријата во основата на оваа пристрасност
06:11
in the over 400 studies
138
359439
1737
демонстрирана во 400те студии
06:13
is called terror management theory,
139
361176
2129
се нарекува теорија за справување со ужасот,
06:15
and the idea is simple. It's just this.
140
363305
2350
а идејата е едноставна. Оди вака.
06:17
We develop our worldviews,
141
365655
2549
Приказните кои ги создаваме за тоа
06:20
that is, the stories we tell ourselves
142
368204
2157
каков е светот и какво е нашето
06:22
about the world and our place in it,
143
370361
2736
место во него, ги создаваме
06:25
in order to help us manage
144
373097
2282
за да се справиме со
06:27
the terror of death.
145
375379
2914
ужасот од смртта.
06:30
And these immortality stories
146
378293
1799
И овие приказни за бесмртноста
06:32
have thousands of different manifestations,
147
380092
2997
имаат илјадници различни манифестации,
06:35
but I believe that behind the apparent diversity
148
383089
3584
но верувам дека зад очигледната различност
06:38
there are actually just four basic forms
149
386673
2699
всушност лежат само
06:41
that these immortality stories can take.
150
389372
3511
четири основни форми.
06:44
And we can see them repeating themselves
151
392883
1805
И можеме да видиме како се повторуваат
06:46
throughout history, just with slight variations
152
394688
3170
низ историјата, со мали варијации
06:49
to reflect the vocabulary of the day.
153
397858
2765
колку само да бидат во духот на времето.
06:52
Now I'm going to briefly introduce these four
154
400623
2508
Сега на кратко ќе ви ги претставам овие четири
06:55
basic forms of immortality story,
155
403131
2253
основни приказни за бесмртноста,
06:57
and I want to try to give you some sense
156
405384
1570
и ќе се обидам да ви покажам
06:58
of the way in which they're retold by each culture
157
406954
2313
како се прераскажуваат во секоја култура
07:01
or generation
158
409267
1767
или генерација
07:03
using the vocabulary of their day.
159
411034
2172
и како се прилагодуваат на духот на времето.
07:05
Now, the first story is the simplest.
160
413206
2639
Првата приказна е онаа наједноставната.
07:07
We want to avoid death,
161
415845
2153
Приказната во која сакаме
07:09
and the dream of doing that in this body
162
417998
2425
да ја избегнеме смртта и притоа да си
07:12
in this world forever
163
420423
1360
го зачуваме телото засекогаш
07:13
is the first and simplest kind of immortality story,
164
421783
3291
е првата и наједноставна приказна за бесмртноста,
07:17
and it might at first sound implausible,
165
425074
2459
и на прв поглед можеби е невозможна,
07:19
but actually, almost every culture in human history
166
427533
3981
но всушност, речиси секоја култура во човековата историја
07:23
has had some myth or legend
167
431514
2062
имала некаков мит или легенда
07:25
of an elixir of life or a fountain of youth
168
433576
2761
за еликсир или фонтана на младоста
07:28
or something that promises to keep us going
169
436337
2979
или нешто што ветува дека ќе ни даде вечен
07:31
forever.
170
439316
3137
живот.
07:34
Ancient Egypt had such myths,
171
442453
1593
Древниот Египет имал такви митови,
07:36
ancient Babylon, ancient India.
172
444046
2368
древниот Вавилон, древна Индија.
07:38
Throughout European history, we find them
in the work of the alchemists,
in the work of the alchemists,
173
446414
2852
Низ Европската историја, оваа приказна ја среќаваме во работата на алхемичарите,
07:41
and of course we still believe this today,
174
449266
2794
и се разбира и денес веруваме во приказната,
07:44
only we tell this story using the vocabulary
175
452060
2563
само што денес ја раскажуваме со јазикот
07:46
of science.
176
454623
1656
на науката.
07:48
So 100 years ago,
177
456279
1606
Пред 100 години
07:49
hormones had just been discovered,
178
457885
1819
беа откриени хормоните, и луѓето
07:51
and people hoped that hormone treatments
179
459704
1652
почнаа да се надеваат дека хормоналните третмани
07:53
were going to cure aging and disease,
180
461356
2699
ќе го излечат стареењето и болестите,
07:56
and now instead we set our hopes on stem cells,
181
464055
2853
а денес нашите надежи ги полагаме во матичните клетки,
07:58
genetic engineering, and nanotechnology.
182
466908
2295
генетскиот инжинеринг и нанотехнологијата.
08:01
But the idea that science can cure death
183
469203
3958
Но идејата дека науката може да ја излечи смртта
08:05
is just one more chapter in the story
184
473161
2341
е само уште едно поглавје во приказната
08:07
of the magical elixir,
185
475502
2233
за магичниот еликсир,
08:09
a story that is as old as civilization.
186
477735
4436
приказна која е стара колку и цивилизацијата.
08:14
But betting everything on the idea of finding the elixir
187
482171
2780
Но малку е ризично да ги вложите сите ваши напори
08:16
and staying alive forever
188
484951
1403
само во идејата за еликсирот
08:18
is a risky strategy.
189
486354
1801
и вечниот живот.
08:20
When we look back through history
190
488155
2240
Кога ќе се навратиме во историјата и ќе ги
08:22
at all those who have sought an elixir in the past,
191
490395
2784
погледнеме сите оние кои во минатото го барале еликсирот,
08:25
the one thing they now have in common
192
493179
1829
единствената работа која денес им е заедничка
08:27
is that they're all dead.
193
495008
2630
е тоа што сите се мртви.
08:29
So we need a backup plan,
and exactly this kind of plan B
and exactly this kind of plan B
194
497638
3738
Затоа ни треба резервен план, и токму ваков план Б
08:33
is what the second kind of immortality story offers,
195
501376
3571
ни нуди втората приказна за бесмртноста,
08:36
and that's resurrection.
196
504947
1755
а тоа е воскресението.
08:38
And it stays with the idea that I am this body,
197
506702
2374
И ја прифаќа идејата дека јас сум ова тело,
08:41
I am this physical organism.
198
509076
1975
јас сум овој физички организам.
08:43
It accepts that I'm going to have to die
199
511051
2168
Прифаќа дека ќе умрам, но вели,
08:45
but says, despite that,
200
513219
1374
и покрај тоа,
08:46
I can rise up and I can live again.
201
514593
2503
можам да се кренам и да живеам повторно.
08:49
In other words, I can do what Jesus did.
202
517096
2618
Со други зборови, можам да го направам она што Исус го направил.
08:51
Jesus died, he was three days in the [tomb],
203
519714
2045
Исус умрел, бил три дена во гробот,
08:53
and then he rose up and lived again.
204
521759
3111
а потоа се кренал и продолжил да живее.
08:56
And the idea that we can all be
resurrected to live again
resurrected to live again
205
524870
3119
Идејата дека сите ние можеме да воскреснеме и да живееме одново
08:59
is orthodox believe, not just for Christians
206
527989
2288
е општоприфатено верување, не само кај Христијаните,
09:02
but also Jews and Muslims.
207
530277
2703
туку и кај Евреите и Муслиманите.
09:04
But our desire to believe this story
208
532980
2164
Нашата желба да веруваме во оваа приказна
09:07
is so deeply embedded
209
535144
2010
е толку длабоко всадена
09:09
that we are reinventing it again
210
537154
2098
што и денес во научната ера
09:11
for the scientific age,
211
539252
1492
одново ја раскажуваме,
09:12
for example, with the idea of cryonics.
212
540744
2823
на пример, преку идејата наречена крионика.
09:15
That's the idea that when you die,
213
543567
1590
Идејата е дека кога ќе умрете,
09:17
you can have yourself frozen,
214
545157
1999
може да ве замрзнат,
09:19
and then, at some point when technology
215
547156
2389
а потоа, во одреден период кога технологијата
09:21
has advanced enough,
216
549545
1211
ќе биде доволно унапредена,
09:22
you can be thawed out and repaired and revived
217
550756
2120
ќе ве одмрзнат, ќе ве поправат, ќе ве оживеат
09:24
and so resurrected.
218
552876
1289
и на тој начин ќе воскреснете.
09:26
And so some people believe an omnipotent god
219
554165
2848
Некои луѓе веруваат дека некој семоќен Бог
09:29
will resurrect them to live again,
220
557013
1879
ќе ги воскресне за да живеат одново,
09:30
and other people believe an
omnipotent scientist will do it.
omnipotent scientist will do it.
221
558892
4143
а други луѓе веруваат дека истото тоа ќе го направи некој семоќен научник.
09:35
But for others, the whole idea of resurrection,
222
563035
2714
Но на некои луѓе, ваквата идеја за воскресение,
09:37
of climbing out of the grave,
223
565749
2003
за излегување од гробот,
09:39
it's just too much like a bad zombie movie.
224
567752
2719
им изгледа како лош зомби филм.
09:42
They find the body too messy, too unreliable
225
570471
2791
За нив телото е прекомплицирано, несигурно
09:45
to guarantee eternal life,
226
573262
2148
за да може да им гарантира вечен живот,
09:47
and so they set their hopes on the third,
227
575410
3091
и затоа своите надежи ги полагаат во третата,
09:50
more spiritual immortality story,
228
578501
2117
подуховна приказна за бесмртноста,
09:52
the idea that we can leave our body behind
229
580618
2336
идејата дека можеме да го оставиме телото зад себе
09:54
and live on as a soul.
230
582954
2297
и да живееме како душа.
09:57
Now, the majority of people on Earth
231
585251
1989
Најголемиот дел од луѓето на Земјата
09:59
believe they have a soul,
232
587240
1773
веруваат дека имаат душа,
10:01
and the idea is central to many religions.
233
589013
2410
а идејата е централна за многу религии.
10:03
But even though, in its current form,
234
591423
2314
Но и покрај тоа што оваа идеја сè уште
10:05
in its traditional form,
235
593737
1915
е популарна во оваа форма,
10:07
the idea of the soul is still hugely popular,
236
595652
2163
во својата традиционална форма,
10:09
nonetheless we are again
237
597815
1432
сепак ние одново ја создаваме
10:11
reinventing it for the digital age,
238
599247
2224
за да одговара на дигиталната ера,
10:13
for example with the idea
239
601471
1477
и тоа со идејата дека
10:14
that you can leave your body behind
240
602948
1990
можете да го напуштите вашето тело
10:16
by uploading your mind, your essence,
241
604938
2246
така што ќе го аплоудирате умот, вашата суштина,
10:19
the real you, onto a computer,
242
607184
1956
вистинското од вас, во компјутер,
10:21
and so live on as an avatar in the ether.
243
609140
4612
и ќе можете да живеете како аватар во етерот.
10:25
But of course there are skeptics who say
244
613752
2023
Но секако, има скептици кои велат дека
10:27
if we look at the evidence of science,
245
615775
1844
ако побараме докази од науката,
10:29
particularly neuroscience,
246
617619
1644
особено од невронауката,
10:31
it suggests that your mind,
247
619263
1829
таа ќе ви каже дека вашиот ум,
10:33
your essence, the real you,
248
621092
1580
вашата суштина, вистинското од вас,
10:34
is very much dependent on a particular part
249
622672
2413
во голема мера зависи од еден дел на
10:37
of your body, that is, your brain.
250
625085
2221
вашето тело, односно вашиот мозок.
10:39
And such skeptics can find comfort
251
627306
2521
А таквите скептици наоѓаат утеха
10:41
in the fourth kind of immortality story,
252
629827
2258
во четвртата приказна за бесмртноста,
10:44
and that is legacy,
253
632085
2357
а тоа е наследството,
10:46
the idea that you can live on
254
634442
1480
идејата дека продолжувате да живеете
10:47
through the echo you leave in the world,
255
635922
2251
преку ехото кое го оставате во светот,
10:50
like the great Greek warrior Achilles,
256
638173
2349
како големиот грчки војник Ахил,
10:52
who sacrificed his life fighting at Troy
257
640522
2629
кој го жртвувал својот живот борејќи се кај Троја
10:55
so that he might win immortal fame.
258
643151
3053
со цел да стекне бесмртна слава.
10:58
And the pursuit of fame is as widespread
259
646204
2266
А денес потрагата по слава е распространета
11:00
and popular now as it ever was,
260
648470
2141
и популарна како и отсекогаш,
11:02
and in our digital age,
261
650611
1579
и во нашата дигитална ера,
11:04
it's even easier to achieve.
262
652190
1528
е дури и полесно да ја стекнете.
11:05
You don't need to be a great warrior like Achilles
263
653718
2324
Не мора да бидете голем војник како Ахил
11:08
or a great king or hero.
264
656042
1693
или голем крал или херој.
11:09
All you need is an Internet connection
and a funny cat. (Laughter)
and a funny cat. (Laughter)
265
657735
4823
Ви треба само Интернет врска и една смешна мачка. (Смеа)
11:14
But some people prefer to leave a more tangible,
266
662558
2463
Но некои луѓе повеќе сакаат да остават повидливо,
11:17
biological legacy -- children, for example.
267
665021
2844
биолошко наследство -- деца, на пример.
11:19
Or they like, they hope, to live on
268
667865
2276
Или пак сакаат, се надеваат, дека ќе живеат
11:22
as part of some greater whole,
269
670141
1717
како дел од некоја поголема целина,
11:23
a nation or a family or a tribe,
270
671858
2449
нација, семејство или племе,
11:26
their gene pool.
271
674307
2466
нивните генетски сродници.
11:28
But again, there are skeptics
272
676773
1513
Но повторно, има скептици
11:30
who doubt whether legacy
273
678286
1713
кои се сомневаат во тоа дали наследството
11:31
really is immortality.
274
679999
1975
навистина претставува бесмртност.
11:33
Woody Allen, for example, who said,
275
681974
2077
Вуди Ален, на пример, рече,
11:36
"I don't want to live on in
the hearts of my countrymen.
the hearts of my countrymen.
276
684051
2496
"Не сакам да живеам во срцата на моите сонародници.
11:38
I want to live on in my apartment."
277
686547
2197
Сакам да си живеам во мојот стан."
11:40
So those are the four
278
688744
1767
Значи ова се четирите
11:42
basic kinds of immortality stories,
279
690511
2183
основни приказни за бесмртноста,
11:44
and I've tried to give just some sense
280
692694
1642
и се обидов да ви покажам како
11:46
of how they're retold by each generation
281
694336
2293
се прераскажуваат во секоја генерација
11:48
with just slight variations
282
696629
1587
со мали варијации
11:50
to fit the fashions of the day.
283
698216
2305
колку да се вклопат во духот на времето.
11:52
And the fact that they recur in this way,
284
700521
3489
И фактот дека се повторуваат на ваков начин,
11:56
in such a similar form but
in such different belief systems,
in such different belief systems,
285
704010
2988
во толку слична форма, но во толку различни системи на верување,
11:58
suggests, I think,
286
706998
1578
ни кажува, мислам,
12:00
that we should be skeptical of the truth
287
708576
2402
дека треба да се сомневаме во вистинитоста
12:02
of any particular version of these stories.
288
710978
3761
на овие приказни и нивните верзии.
12:06
The fact that some people believe
289
714739
2111
Фактот дека некои луѓе веруваат
12:08
an omnipotent god will resurrect them to live again
290
716850
2665
дека семоќен Бог ќе ги воскресне за да живеат одново,
12:11
and others believe an omnipotent scientist will do it
291
719515
3701
а други пак веруваат дека истото ќе го направи семоќен научник
12:15
suggests that neither are really believing this
292
723216
3038
ни кажува дека нивната верба во овие приказни
12:18
on the strength of the evidence.
293
726254
2670
не се базира врз јачината на доказите.
12:20
Rather, we believe these stories
294
728924
2426
Туку, ние веруваме во овие приказни
12:23
because we are biased to believe them,
295
731350
1983
оти сме склони да веруваме во нив,
12:25
and we are biased to believe them
296
733333
1828
а нашата склоност да веруваме во нив
12:27
because we are so afraid of death.
297
735161
4270
се должи на нашиот голем страв од смртта.
12:31
So the question is,
298
739431
2055
И следи прашањето,
12:33
are we doomed to lead the one life we have
299
741486
3472
дали сме осудени да го водиме едниот живот кој го имаме
12:36
in a way that is shaped by fear and denial,
300
744958
3693
на начин кој е обликуван од страв и негирање,
12:40
or can we overcome this bias?
301
748651
3075
или пак можеме да ја надминеме оваа пристрасност?
12:43
Well the Greek philosopher Epicurus
302
751726
2467
Грчкиот филозоф Епикур
12:46
thought we could.
303
754193
1728
мислел дека можеме.
12:47
He argued that the fear of death is natural,
304
755921
3548
Тој велел дека стравот од смртта е природен,
12:51
but it is not rational.
305
759469
2415
но не е рационален.
12:53
"Death," he said, "is nothing to us,
306
761884
2658
"Смртта," тој рекол, "не треба да нè засега,
12:56
because when we are here, death is not,
307
764542
2850
бидејќи кога ние сме овде, смртта не е,
12:59
and when death is here, we are gone."
308
767392
3753
а кога смртта ќе биде овде, нас ќе нè нема."
13:03
Now this is often quoted, but it's difficult
309
771145
1798
Ова честопати го цитираат, но е навистина тешко
13:04
to really grasp, to really internalize,
310
772943
2322
да се сфати, да се повнатрешни,
13:07
because exactly this idea of being gone
311
775265
2163
оти токму оваа идеја дека ќе ве нема
13:09
is so difficult to imagine.
312
777428
2139
е многу тешко да се замисли.
13:11
So 2,000 years later, another philosopher,
313
779567
2231
И така 2,000 години подоцна, еден друг филозоф,
13:13
Ludwig Wittgenstein, put it like this:
314
781798
3457
Лудвиг Видгенштајн, рекол вака:
13:17
"Death is not an event in life:
315
785255
2944
"Смртта не е настан во животот:
13:20
We do not live to experience death.
316
788199
3642
Нема да бидеме живи за да ја искусиме смртта.
13:23
And so," he added,
317
791841
1194
Па затоа," тој додал,
13:25
"in this sense, life has no end."
318
793035
2935
"во оваа смисла, животот нема крај."
13:27
So it was natural for me as a child
319
795970
3176
Значи за мене како дете било природно
13:31
to fear being swallowed by the void,
320
799146
2367
да бидам исплашен да не ме проголта ништавилото,
13:33
but it wasn't rational,
321
801513
1879
но тоа не било рационално,
13:35
because being swallowed by the void
322
803392
1985
бидејќи никој од нас нема да биде жив
13:37
is not something that any of us
323
805377
2078
за да може да го искуси
13:39
will ever live to experience.
324
807455
3270
проголтувањето од ништавилото.
13:42
Now, overcoming this bias is not easy because
325
810725
2529
Е сега, не е лесно да ја надминете оваа пристрасност
13:45
the fear of death is so deeply embedded in us,
326
813254
2959
оти стравот ни е многу длабоко всаден,
13:48
yet when we see that the fear itself is not rational,
327
816213
4482
но сепак кога ќе видиме дека самиот страв не е рационален,
13:52
and when we bring out into the open
328
820695
2130
и кога ќе осознаеме на кој сè начини
13:54
the ways in which it can unconsciously bias us,
329
822825
2698
може да влијае несвесно врз нас,
13:57
then we can at least start
330
825523
1851
тогаш барем ќе можеме
13:59
to try to minimize the influence it has
331
827374
2634
да го минимизираме влијанието
14:02
on our lives.
332
830008
1883
кое го има врз нашите животи.
14:03
Now, I find it helps to see life
333
831891
2818
Мене ми помага да гледам на животот
14:06
as being like a book:
334
834709
1844
демек е книга:
14:08
Just as a book is bounded by its covers,
335
836553
2468
Исто како што книгата е ограничена од своите корици,
14:11
by beginning and end,
336
839021
1277
има почеток и крај,
14:12
so our lives are bounded by birth and death,
337
840298
3738
така и нашите животи се ограничени од раѓањето и смртта,
14:16
and even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
338
844036
3515
но и покрај тоа што книгата е ограничена со почеток и крај,
14:19
it can encompass distant landscapes,
339
847551
2136
таа може да опфати далечни предели,
14:21
exotic figures, fantastic adventures.
340
849687
3230
егзотични ликови, фантастични авантури.
14:24
And even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
341
852917
3349
Иако книгата е ограничена со почеток и крај,
14:28
the characters within it
342
856266
1823
сепак ликовите во неа
14:30
know no horizons.
343
858089
2842
не знаат за граници.
14:32
They only know the moments
that make up their story,
that make up their story,
344
860931
3157
Тие знаат само за моментите кои се дел од нивната приказна,
14:36
even when the book is closed.
345
864088
2940
дури и кога книгата ќе се затвори.
14:39
And so the characters of a book
346
867028
2136
И затоа на ликовите во книгата
14:41
are not afraid of reaching the last page.
347
869164
3482
не им е страв да дојдат до последната страница.
14:44
Long John Silver is not afraid of you
348
872646
2278
Лонг Џон Силвер не е исплашен кога ќе
14:46
finishing your copy of "Treasure Island."
349
874924
2835
дојдете до последната страница на "Островот на богатството."
14:49
And so it should be with us.
350
877759
1700
И така треба да биде и со нас.
14:51
Imagine the book of your life,
351
879459
2144
Замислете ја книгата на вашиот живот,
14:53
its covers, its beginning and end,
and your birth and your death.
and your birth and your death.
352
881603
2784
нејзините корици, нејзиниот почеток и крај, вашето раѓање и смрт.
14:56
You can only know the moments in between,
353
884387
2177
Можете да ги знаете само моментите кои се измеѓу,
14:58
the moments that make up your life.
354
886564
1935
моментите од кои се состои вашиот живот.
15:00
It makes no sense for you to fear
355
888499
1947
Нема смисла да се плашите
15:02
what is outside of those covers,
356
890446
2090
од она што е надвор од тие корици,
15:04
whether before your birth
357
892536
1470
било да е тоа пред вашето раѓање
15:06
or after your death.
358
894006
1976
или после вашата смрт.
15:07
And you needn't worry how long the book is,
359
895982
2529
И не треба да се грижите колку е долга книгата,
15:10
or whether it's a comic strip or an epic.
360
898511
3473
или за тоа дали е комичен стрип или епопеја.
15:13
The only thing that matters
361
901984
1542
Битно е само
15:15
is that you make it a good story.
362
903526
3498
да направите добра приказна.
15:19
Thank you.
363
907024
2220
Ви благодарам.
15:21
(Applause)
364
909244
4185
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Stephen Cave - PhilosopherPhilosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever?
Why you should listen
Stephen Cave is a writer and philosopher who is obsessed with our obsession with immortality. In 2012 he published Immortality: The Quest to Live Forever and How It Drives Civilization, an inquiry into humanity's rather irrational resistance to the inevitability of death. Cave moves across time and history's major civilizations and religions to explore just what drives this instinct -- and what that means for the future. Cave writes for The Financial Times and contributes to The New York Times, The Guardian and Wired.
Stephen Cave | Speaker | TED.com