TED2008
Jonathan Haidt: The moral roots of liberals and conservatives
Џонатан Хајдт за моралните корени на либералите и конзервативците
Filmed:
Readability: 4.2
3,635,704 views
Психологот Џонатан Хајдт ги проучува петте морални вредности кои ја формираат основата на нашите политички избори, без разлика дали сме од левицата, десницата или центарот. Во неговиот разоткривачки говор, тој ги потенцира моралните вредности кои и либералите и конзервативците тежнеат да ги почитуваат најмногу.
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:19
Suppose that two American friends are traveling together in Italy.
0
1000
3000
Да претпоставиме дека двајца пријатели американци патуваат заедно во Италија.
00:22
They go to see Michelangelo's "David,"
1
4000
2000
Тие одат да го видат „Давид“ на Микеланџело.
00:24
and when they finally come face to face with the statue,
2
6000
2000
и кога конечно ќе дојдат лице в лице со статуата,
00:26
they both freeze dead in their tracks.
3
8000
2000
двајцата се стаписани.
00:28
The first guy -- we'll call him Adam --
4
10000
2000
Првиот, да го наречеме Адам,
00:30
is transfixed by the beauty of the perfect human form.
5
12000
3000
е стаписан од убавината на совршената човекова форма.
00:33
The second guy -- we'll call him Bill --
6
15000
2000
Вториот, да го наречеме Бил,
00:35
is transfixed by embarrassment, at staring at the thing there in the center.
7
17000
4000
е стаписан од срам од тоа што го гледа таму во центарот.
00:40
So here's my question for you:
8
22000
2000
Па, еве го моето прашање за вас:
00:42
which one of these two guys was more likely to have voted for George Bush,
9
24000
4000
за кој од овие двајца е поверојатно дека гласал за Џорџ Буш,
00:46
which for Al Gore?
10
28000
2000
а кој за Ал Гор?
00:48
I don't need a show of hands
11
30000
1000
Не треба да кревате раце
00:49
because we all have the same political stereotypes.
12
31000
3000
бидејќи сите ги имаме истите политички стереотипи.
00:52
We all know that it's Bill.
13
34000
2000
Сите знаеме дека тоа е Бил.
00:54
And in this case, the stereotype corresponds to reality.
14
36000
4000
И во овој случај стереотипот соодветстува со реалноста.
00:58
It really is a fact that liberals are much higher than conservatives
15
40000
3000
Факт е дека кај либералите, за разлика од конзервативците,
01:01
on a major personality trait called openness to experience.
16
43000
3000
многу повеќе е изразена карактерната особина наречена отвореност кон искуства.
01:04
People who are high in openness to experience
17
46000
2000
Луѓето кои се на високо ниво во отвореноста кон искуствата
01:06
just crave novelty, variety, diversity, new ideas, travel.
18
48000
4000
копнеат по новитети, разноликост, различност, нови идеи, патувања.
01:10
People low on it like things that are familiar, that are safe and dependable.
19
52000
5000
Луѓето кои се на ниско ниво сакаат нешта кои се познати, кои безбедни и на кои можат да се ослонат.
01:15
If you know about this trait,
20
57000
2000
Ако знаете за оваа карактерна особина,
01:17
you can understand a lot of puzzles about human behavior.
21
59000
2000
можете да разберете многу од загатките на човековото однесување.
01:19
You can understand why artists are so different from accountants.
22
61000
3000
Можете да разберете зошто уметниците се толку различни од сметководителите.
01:22
You can actually predict what kinds of books they like to read,
23
64000
2000
Можете да предвидите какви книги тие сакаат да читаат,
01:24
what kinds of places they like to travel to,
24
66000
2000
на какви места сакаат да патуваат,
01:26
and what kinds of food they like to eat.
25
68000
2000
и каква храна сакаат да јадат.
01:28
Once you understand this trait, you can understand
26
70000
3000
Штом ќе ја разберете оваа особина, можете да разберете и
01:31
why anybody would eat at Applebee's, but not anybody that you know.
27
73000
4000
зошто некој би јадел во Еплби, но не некој што го познавате.
01:35
(Laughter)
28
77000
6000
(Смеа)
01:41
This trait also tells us a lot about politics.
29
83000
2000
Оваа особина исто така ни кажува многу за политиката.
01:43
The main researcher of this trait, Robert McCrae says that,
30
85000
3000
Главнот истражувач на оваа особина, Робер Мекри вели дека
01:46
"Open individuals have an affinity for liberal, progressive, left-wing political views" --
31
88000
4000
„Отворените личности имаат афинитет за либерални, прогресивни, лево-ориентирани политички гледишта“ --
01:50
they like a society which is open and changing --
32
92000
2000
тие сакаат општество кое е отворено и кое се менува --
01:52
"whereas closed individuals prefer conservative, traditional, right-wing views."
33
94000
5000
„додека затворените личности преферираат конзервативни, традиционални, десно-ориентирани погледи“.
01:57
This trait also tells us a lot about the kinds of groups people join.
34
99000
4000
Оваа особина исто така ни кажува многу за тоа во какви групи се зачленуваат луѓето.
02:01
So here's the description of a group I found on the Web.
35
103000
2000
Еве еден опис на група што ја најдов на Интернет.
02:03
What kinds of people would join a global community
36
105000
2000
Каков тип на луѓе би се приклучиле на глобална заедница
02:05
welcoming people from every discipline and culture,
37
107000
2000
која е отворена за луѓе од секоја дисциплина и култура,
02:07
who seek a deeper understanding of the world,
38
109000
2000
кои бараат подлабоко разбирање на светот,
02:09
and who hope to turn that understanding into a better future for us all?
39
111000
3000
и кои се надеваат дека тоа разбирање ќе го претворат во подобра иднина за сите нас?
02:12
This is from some guy named Ted.
40
114000
2000
Ова е од некој тип што се вика TED.
02:14
(Laughter)
41
116000
2000
(Смеа)
02:16
Well, let's see now, if openness predicts who becomes liberal,
42
118000
4000
Па, да видиме, ако отвореноста предвидува кој ќе стане либерал,
02:20
and openness predicts who becomes a TEDster,
43
122000
2000
и ако отвореноста предвидува кој ќе стане TED-овец,
02:22
then might we predict that most TEDsters are liberal?
44
124000
3000
тогаш дали може да предвидиме дека повеќето TED-овци се либерали?
02:25
Let's find out.
45
127000
1000
Да видиме.
02:26
I'm going to ask you to raise your hand, whether you are liberal, left of center --
46
128000
4000
Ќе ве замолам да ја кренете раката ако сте либерални, лево од центарот,
02:30
on social issues, we're talking about, primarily --
47
132000
2000
пред сѐ зборуваме за општествени прашања,
02:32
or conservative, and I'll give a third option,
48
134000
2000
или конзервативни, и ќе ви дадам трета опција,
02:34
because I know there are a number of libertarians in the audience.
49
136000
2000
бидејќи знам дека има извесен број на либертаријанци во публиката.
02:36
So, right now, please raise your hand --
50
138000
2000
Па сега, кренете рака,
02:38
down in the simulcast rooms, too,
51
140000
1000
и вие долу во собите,
02:39
let's let everybody see who's here --
52
141000
2000
сите нека видат кој е тука.
02:41
please raise your hand if you would say that you are liberal or left of center.
53
143000
3000
Кренете рака ако мислите дека сте либерални или лево од центарот.
02:44
Please raise your hand high right now. OK.
54
146000
3000
Кренета рака сега. Во ред.
02:48
Please raise your hand if you'd say you're libertarian.
55
150000
2000
Кренете рака ако мислите дека сте либертаријанци.
02:51
OK, about a -- two dozen.
56
153000
2000
Во ред. Околу дваесеттина.
02:53
And please raise your hand if you'd say you are right of center or conservative.
57
155000
3000
И кренете рака ако мислите дека сте десно од центарот или конзервативни.
02:56
One, two, three, four, five -- about eight or 10.
58
158000
5000
Еден, два, три, четири, пет... околу осум или десет.
03:02
OK. This is a bit of a problem.
59
164000
3000
Во ред. Ова е мал проблем.
03:05
Because if our goal is to understand the world,
60
167000
3000
Ако нашата цел е да го разбереме светот
03:08
to seek a deeper understanding of the world,
61
170000
2000
да бараме подлабоко разбирање на светот,
03:10
our general lack of moral diversity here is going to make it harder.
62
172000
3000
тогаш овдешниот недостаток на морална разноликост ќе го направи тоа потешко.
03:13
Because when people all share values, when people all share morals,
63
175000
4000
Штом луѓето делат исти вредности, штом делат ист морал,
03:17
they become a team, and once you engage the psychology of teams,
64
179000
3000
тие стануваат дел од тим и штом ја употребите тимската психологија,
03:20
it shuts down open-minded thinking.
65
182000
2000
го исклучувате отвореното размислување.
03:25
When the liberal team loses, as it did in 2004,
66
187000
4000
Кога либералниот тим ќе изгуби, како што се случи во 2004,
03:29
and as it almost did in 2000, we comfort ourselves.
67
191000
4000
и како што речиси се случи во 2000, се тешиме себе си.
03:33
(Laughter)
68
195000
2000
(Смеа)
03:35
We try to explain why half of America voted for the other team.
69
197000
4000
Се обидуваме да објасниме зошто пола Америка гласаше за другиот тим.
03:39
We think they must be blinded by religion, or by simple stupidity.
70
201000
5000
Мислиме дека тие мора да се заслепени од религија или од обична глупост.
03:44
(Laughter)
71
206000
3000
(Смеа)
03:47
(Applause)
72
209000
8000
(Аплауз)
03:55
So, if you think that half of America votes Republican
73
217000
6000
Ако мислите дека пола Америка гласа за Републиканците
04:01
because they are blinded in this way,
74
223000
3000
бидејќи е заслепена на овој начин,
04:04
then my message to you is that you're trapped in a moral matrix,
75
226000
3000
тогаш мојата порака до вас е дека сте заробени во морална матрица,
04:07
in a particular moral matrix.
76
229000
1000
во една одредена морална матрица.
04:08
And by the matrix, I mean literally the matrix, like the movie "The Matrix."
77
230000
4000
И под „матрица“, буквално мислам матрица како во филмот „Матрикс“.
04:12
But I'm here today to give you a choice.
78
234000
2000
Но, денес сум овде за да ви дадам избор.
04:14
You can either take the blue pill and stick to your comforting delusions,
79
236000
4000
Можете да го земете синото апче и удобно да останете со своите заблуди,
04:18
or you can take the red pill,
80
240000
2000
или може да го земете црвеното апче
04:20
learn some moral psychology and step outside the moral matrix.
81
242000
3000
и да научите малку психологија на моралот и да излезете од моралната матрица.
04:23
Now, because I know --
82
245000
2000
Бидејќи знам --
04:25
(Applause) --
83
247000
3000
(Аплауз)
04:28
OK, I assume that answers my question.
84
250000
2000
Во ред. Претпоставувам дека тоа е одговор на моето прашање.
04:30
I was going to ask you which one you picked, but no need.
85
252000
2000
Ќе прашав кое апче ќе го изберете, но нема потреба.
04:32
You're all high in openness to experience, and besides,
86
254000
2000
Сите се отворени за искуство, и
04:34
it looks like it might even taste good, and you're all epicures.
87
256000
3000
се чини дека може да има и добар вкус, а вие сите сте епикуријанци.
04:37
So anyway, let's go with the red pill.
88
259000
2000
Па да одиме со црвеното апче.
04:39
Let's study some moral psychology and see where it takes us.
89
261000
2000
Да проучиме малку психологија на моралот и да видиме каде ќе не однесе.
04:41
Let's start at the beginning.
90
263000
2000
Да почнеме од почеток.
04:43
What is morality and where does it come from?
91
265000
2000
Што е моралот и од каде потекнува?
04:45
The worst idea in all of psychology
92
267000
2000
Најлошата идеја во сета психологија
04:47
is the idea that the mind is a blank slate at birth.
93
269000
3000
е идејата дека умот при раѓање е празна плоча (Табула Раса).
04:50
Developmental psychology has shown
94
272000
2000
Развојната психологија покажа
04:52
that kids come into the world already knowing so much
95
274000
2000
дека децата доаѓаат на светот со многу знаење
04:54
about the physical and social worlds,
96
276000
2000
за физичкото и општественото опкружување
04:56
and programmed to make it really easy for them to learn certain things
97
278000
4000
и дека се програмирани така што им е лесно да научат некои работи
05:00
and hard to learn others.
98
282000
1000
а тешко да научат некои други.
05:01
The best definition of innateness I've ever seen --
99
283000
2000
Најдобрата дефиниција за вроденоста што сум ја видел --
05:03
this just clarifies so many things for me --
100
285000
2000
што ми разјасни многу работи --
05:05
is from the brain scientist Gary Marcus.
101
287000
2000
е од невронаучникот Гери Маркус.
05:07
He says, "The initial organization of the brain does not depend that much on experience.
102
289000
5000
Тој вели: „Почетната организација на мозокот не зависи толку многу од искуствата.
05:12
Nature provides a first draft, which experience then revises.
103
294000
3000
Природата го дава првиот нацрт, кој искуството потоа го ревидира.
05:15
Built-in doesn't mean unmalleable;
104
297000
2000
„Вродено“ не значи „неменливо“.
05:17
it means organized in advance of experience."
105
299000
3000
туку „организирано пред стекнување на искуство“.
05:20
OK, so what's on the first draft of the moral mind?
106
302000
2000
Тогаш, каков е првиот нацрт на моралниот ум?
05:22
To find out, my colleague, Craig Joseph, and I
107
304000
3000
За да го откриеме тоа јас и мојот колега Крег Џозеф
05:25
read through the literature on anthropology,
108
307000
2000
читавме литература за антропологија
05:27
on culture variation in morality
109
309000
2000
за културната различност во моралноста
05:29
and also on evolutionary psychology, looking for matches.
110
311000
2000
и за еволуциската психологија, со цел да најдеме преклопувања.
05:31
What are the sorts of things that people talk about across disciplines?
111
313000
3000
Кои се работите за кои луѓето разговараат во различните дисциплини
05:34
That you find across cultures and even across species?
112
316000
2000
и кои се пронаоѓаат во различните култури, па дури и животински видови?
05:36
We found five -- five best matches,
113
318000
2000
Пронајдовме пет најдобри допирни точки
05:38
which we call the five foundations of morality.
114
320000
2000
кои ги викаме пет темели на моралноста.
05:40
The first one is harm/care.
115
322000
2000
Првиот е штета-грижа.
05:42
We're all mammals here, we all have a lot of neural and hormonal programming
116
324000
4000
Сите сме цицачи, сите имаме многу невронско и хормонално програмирање
05:46
that makes us really bond with others, care for others,
117
328000
2000
што овозможува вистински да се поврзуваме со другите, да се грижиме за нив,
05:48
feel compassion for others, especially the weak and vulnerable.
118
330000
3000
да бидеме сочуствителни, посебно кон слабите и ранливите.
05:51
It gives us very strong feelings about those who cause harm.
119
333000
3000
Затоа силно реагираме на тие што предизвикуваат штета.
05:54
This moral foundation underlies about 70 percent
120
336000
3000
Овој морален темел е во основата на отприлика 70 проценти
05:57
of the moral statements I've heard here at TED.
121
339000
2000
од моралните изјави што сум ги чул на TED.
05:59
The second foundation is fairness/reciprocity.
122
341000
3000
Вториот темел е фер-реципроцитет.
06:02
There's actually ambiguous evidence
123
344000
2000
Има спротиставени докази
06:04
as to whether you find reciprocity in other animals,
124
346000
2000
за тоа дали постои реципроцитет и кај другите животни,
06:06
but the evidence for people could not be clearer.
125
348000
2000
но доказите за луѓето не можат да бидат појасни.
06:08
This Norman Rockwell painting is called "The Golden Rule,"
126
350000
2000
Ова е сликата „Златното правило“ на Норман Роквел,
06:10
and we heard about this from Karen Armstrong, of course,
127
352000
2000
и сме чуле за ова од Карен Армстронг, секако,
06:12
as the foundation of so many religions.
128
354000
3000
дека е темел на толку многу религии.
06:15
That second foundation underlies the other 30 percent
129
357000
2000
Овој втор темел е во основата на останатите 30 проценти
06:17
of the moral statements I've heard here at TED.
130
359000
2000
од моралните изјави што сум ги чул на TED.
06:19
The third foundation is in-group/loyalty.
131
361000
2000
Третиот темел е лојалност кон групата.
06:21
You do find groups in the animal kingdom --
132
363000
2000
Има групи во царството на животните --
06:23
you do find cooperative groups --
133
365000
2000
има кооперативни групи --
06:25
but these groups are always either very small or they're all siblings.
134
367000
3000
но овие групи секогаш се многу мали или се семејни.
06:28
It's only among humans that you find very large groups of people
135
370000
3000
Само помеѓу луѓето има големи групи
06:31
who are able to cooperate, join together into groups,
136
373000
3000
кои можат да соработуваат, да се здружат --
06:34
but in this case, groups that are united to fight other groups.
137
376000
4000
но во овој случај, групите се здружуваат да се борат против други групи.
06:38
This probably comes from our long history of tribal living, of tribal psychology.
138
380000
4000
Ова веројатно доаѓа од нашата долга историја на живеење во племиња, племенска психологија.
06:42
And this tribal psychology is so deeply pleasurable
139
384000
2000
И таа племенска психологија ни носи толку длабоко задоволство
06:44
that even when we don't have tribes,
140
386000
2000
што и кога немаме племиња,
06:46
we go ahead and make them, because it's fun.
141
388000
3000
создаваме племиња бидејќи е забавно.
06:49
(Laughter)
142
391000
3000
(Смеа)
06:52
Sports is to war as pornography is to sex.
143
394000
3000
Спортот е за војната тоа што порнографијата е за сексот.
06:55
We get to exercise some ancient, ancient drives.
144
397000
3000
Вежбаме некои прастари нагони.
06:58
The fourth foundation is authority/respect.
145
400000
3000
Четвртиот темел е авторитет-почит.
07:01
Here you see submissive gestures from two members of very closely related species.
146
403000
3000
Овде гледате гестови на потчинетост од членови на многу тесно поврзани видови --
07:04
But authority in humans is not so closely based on power and brutality,
147
406000
4000
но авторитетот кај луѓето не е толку тесно базиран на моќ и бруталност,
07:08
as it is in other primates.
148
410000
2000
како што е тоа кај другите примати.
07:10
It's based on more voluntary deference,
149
412000
2000
Повеќе се базира на доброволно почитување,
07:12
and even elements of love, at times.
150
414000
2000
и понекогаш на елементи на лубов.
07:14
The fifth foundation is purity/sanctity.
151
416000
2000
Петиот темел е чистота-светост.
07:16
This painting is called "The Allegory Of Chastity,"
152
418000
3000
Оваа слика се вика „Алегорија на чедност“.
07:19
but purity's not just about suppressing female sexuality.
153
421000
3000
но чистоста не е само за потиснување на женската сексуалност.
07:22
It's about any kind of ideology, any kind of idea
154
424000
3000
Тоа е за било која идеологија, било која идеја
07:25
that tells you that you can attain virtue
155
427000
2000
која вели дека можете да постигнете честитост
07:27
by controlling what you do with your body,
156
429000
1000
со контрола на активностите што ги правите со вашето тело,
07:28
by controlling what you put into your body.
157
430000
2000
со контрола на тоа што го внесувате во вашето тело.
07:30
And while the political right may moralize sex much more,
158
432000
4000
И додека политичката десница можеби го морализира сексот повеќе,
07:34
the political left is really doing a lot of it with food.
159
436000
2000
политичката левица го прави истото со храната.
07:36
Food is becoming extremely moralized nowadays,
160
438000
2000
Денес храната станува екстремно морализирана,
07:38
and a lot of it is ideas about purity,
161
440000
2000
и во тоа има многу идеи за чистота,
07:40
about what you're willing to touch, or put into your body.
162
442000
3000
за тоа што сте волни да допирате или ставате во вашето тело.
07:43
I believe these are the five best candidates
163
445000
3000
Мислам дека ова се петте најдобри кандидати
07:46
for what's written on the first draft of the moral mind.
164
448000
2000
за тоа што е запишано во првиот нацрт на моралниот ум.
07:48
I think this is what we come with, at least
165
450000
1000
Мислам дека барем доаѓаме
07:49
a preparedness to learn all of these things.
166
451000
3000
со подготвеност да учиме за овие работи.
07:52
But as my son, Max, grows up in a liberal college town,
167
454000
3000
Но како што мојот син Макс расте во либерален универзитетски град,
07:56
how is this first draft going to get revised?
168
458000
2000
како овој прв нацрт ќе биде ревидиран?
07:58
And how will it end up being different
169
460000
2000
И како ќе биде различен
08:00
from a kid born 60 miles south of us in Lynchburg, Virginia?
170
462000
3000
од дете родено 96 km јужно во Линчбург, Вирџинија?
08:03
To think about culture variation, let's try a different metaphor.
171
465000
2000
За да размислиме за културните разлики, да се обидеме со друга метафора.
08:05
If there really are five systems at work in the mind --
172
467000
3000
Ако навистина има пет системи кои работат во умот --
08:08
five sources of intuitions and emotions --
173
470000
2000
пет извори на интуиција и чувства --
08:10
then we can think of the moral mind
174
472000
2000
тогаш можеме да размислуваме за моралниот ум
08:12
as being like one of those audio equalizers that has five channels,
175
474000
2000
како за аудио еквилајзер со пет канали
08:14
where you can set it to a different setting on every channel.
176
476000
2000
каде што може да се намести различно ниво на секој канал.
08:16
And my colleagues, Brian Nosek and Jesse Graham, and I,
177
478000
3000
Јас и моите колеги, Брајан Нозек и Џеси Грем,
08:19
made a questionnaire, which we put up on the Web at www.YourMorals.org.
178
481000
5000
направивме прашалник, што го објавивме на интернет на www.YourMorals.org.
08:24
And so far, 30,000 people have taken this questionnaire, and you can too.
179
486000
5000
И до сега, 30.000 луѓе го одговорија овој прашални и можете и вие да го сторите истото.
08:29
Here are the results.
180
491000
1000
Еве ги резултатите.
08:30
Here are the results from about 23,000 American citizens.
181
492000
3000
Ова се резултатите од околу 23.000 американски граѓани.
08:33
On the left, I've plotted the scores for liberals;
182
495000
2000
На лево се прикажани резултатите на либералите,
08:35
on the right, those for conservatives; in the middle, the moderates.
183
497000
2000
на десно тие на конзервативците, а на средина на умерените.
08:37
The blue line shows you people's responses
184
499000
2000
Сините линии ги прикажуваат одговорите на луѓето
08:39
on the average of all the harm questions.
185
501000
2000
во просек за сите прашања за штета.
08:41
So, as you see, people care about harm and care issues.
186
503000
3000
Како што можете да видите луѓето се грижат за прашањата во врска со грижата и причинувањето на штета.
08:44
They give high endorsement of these sorts of statements
187
506000
2000
Тие ги поддржуваат ваквите изјави
08:46
all across the board, but as you also see,
188
508000
2000
преку целата табла, но како што исто можете да видите,
08:48
liberals care about it a little more than conservatives -- the line slopes down.
189
510000
3000
либералите се грижат малку повеќе од конзервативците, линијата паѓа надолу.
08:51
Same story for fairness.
190
513000
2000
Исто е и за праведноста.
08:53
But look at the other three lines.
191
515000
2000
Но видете ги другите три линии,
08:55
For liberals, the scores are very low.
192
517000
2000
за либералите резултатот е многу низок.
08:57
Liberals are basically saying, "No, this is not morality.
193
519000
2000
Либералите во основа велат: „Не, ова не е морал.
08:59
In-group, authority, purity -- this stuff has nothing to do with morality. I reject it."
194
521000
3000
Лојалност кон групата, авторитет, чистотa -- овие работи немаат врска со морал. Ги одбивам“.
09:02
But as people get more conservative, the values rise.
195
524000
2000
Но како што луѓето стануваат поконзервативни вредностите се качуваат.
09:04
We can say that liberals have a kind of a two-channel,
196
526000
3000
Можеме да речеме дека либералите имаат некој вид на морал
09:07
or two-foundation morality.
197
529000
1000
кој се темели на два столба.
09:08
Conservatives have more of a five-foundation,
198
530000
2000
Конзервативците имаат повеќе морал
09:10
or five-channel morality.
199
532000
2000
кој се темели на пет столба.
09:12
We find this in every country we look at.
200
534000
1000
Ова е вака во секоја земја која ќе ја погледаме.
09:13
Here's the data for 1,100 Canadians.
201
535000
2000
Еве ги податоците за 1.100 Канаѓани.
09:15
I'll just flip through a few other slides.
202
537000
2000
Ќе свртам уште неколку други слајдови.
09:17
The U.K., Australia, New Zealand, Western Europe, Eastern Europe,
203
539000
3000
Обединетото кралство, Австралија, Нов Зеланд, Западна Европа, Источна Европа,
09:20
Latin America, the Middle East, East Asia and South Asia.
204
542000
4000
Латинска Америка, Блискиот исток, Источна Азија и Јужна Азија.
09:24
Notice also that on all of these graphs,
205
546000
2000
Забележете дека исто така на сите овие графици,
09:26
the slope is steeper on in-group, authority, purity.
206
548000
3000
падот е пооштар за групата, авторитетот и чистоста.
09:29
Which shows that within any country,
207
551000
2000
Тоа покажува дека во секоја земја,
09:31
the disagreement isn't over harm and fairness.
208
553000
3000
несогласувањето не е околу штетата и правичноста.
09:34
Everybody -- I mean, we debate over what's fair --
209
556000
2000
Сите -- мислам, дебатираме за тоа што е фер --
09:36
but everybody agrees that harm and fairness matter.
210
558000
3000
но сите се согласуваат дека штетата и правичноста се важни.
09:39
Moral arguments within cultures
211
561000
2000
Дебатите за моралот во културите
09:41
are especially about issues of in-group, authority, purity.
212
563000
3000
посебно се за прашања за групата, авторитетот и чистотата.
09:44
This effect is so robust that we find it no matter how we ask the question.
213
566000
3000
Овој ефект е толку робусен што го пронаоѓаме без разлика како ќе го поставиме прашањето.
09:47
In one recent study,
214
569000
2000
Во едно неодамнешно истражување,
09:49
we asked people to suppose you're about to get a dog.
215
571000
2000
им рековме на луѓето да замислат дека ќе добијат куче.
09:51
You picked a particular breed,
216
573000
1000
Одбирате определена раса,
09:52
you learned some new information about the breed.
217
574000
2000
и учите некои нови информации за неа.
09:54
Suppose you learn that this particular breed is independent-minded,
218
576000
3000
И да речеме дека учите дека оваа раса е своеволна,
09:57
and relates to its owner as a friend and an equal?
219
579000
2000
и својот сопственик го смета за пријател и еднаков на себе?
09:59
Well, if you are a liberal, you say, "Hey, that's great!"
220
581000
2000
Ако сте либерален ќе речете „Еј, тоа е супер!“
10:01
Because liberals like to say, "Fetch, please."
221
583000
2000
бидејќи либералите сакаат да речат „Донеси го стапчето, те молам“.
10:03
(Laughter)
222
585000
4000
(Смеа)
10:08
But if you're conservative, that's not so attractive.
223
590000
3000
Но ако сте конзервативец, тоа не е толку атрактивно.
10:11
If you're conservative, and you learn that a dog's extremely loyal
224
593000
3000
Ако сте конзервативец, и ако научите дека тоа куче е екстремно лојално
10:14
to its home and family, and doesn't warm up quickly to strangers,
225
596000
2000
на својот дом и семејство и не се спријателува лесно со странци,
10:16
for conservatives, well, loyalty is good -- dogs ought to be loyal.
226
598000
3000
за конзервативците -- лојалноста е добра -- кучињата треба да бидат лојални.
10:19
But to a liberal, it sounds like this dog
227
601000
2000
Но за либералот, звучи дека ова куче
10:21
is running for the Republican nomination.
228
603000
2000
се кандидира за републиканска номинација.
10:23
(Laughter)
229
605000
1000
(Смеа)
10:24
So, you might say, OK,
230
606000
2000
Па можете да си речете, во ред,
10:26
there are these differences between liberals and conservatives,
231
608000
2000
постојат овие разлики меѓу либералите и конзервативците,
10:28
but what makes those three other foundations moral?
232
610000
2000
но што ги прави останатите три темели морални?
10:30
Aren't those just the foundations of xenophobia
233
612000
2000
Нели се тие само основ за ксенофобија
10:32
and authoritarianism and Puritanism?
234
614000
2000
и автократија и пуританство?
10:34
What makes them moral?
235
616000
1000
Што ги прави нив морални?
10:35
The answer, I think, is contained in this incredible triptych from Hieronymus Bosch,
236
617000
3000
Мислам дека одговорот е содржан во овој неверојатен триптих од Хиронимус Бош,
10:38
"The Garden of Earthly Delights."
237
620000
2000
„Градината на убавините на Земјата“.
10:40
In the first panel, we see the moment of creation.
238
622000
3000
На првиот панел го гледаме моментот на креација.
10:43
All is ordered, all is beautiful, all the people and animals
239
625000
4000
Се е подредено, се е убаво, сите луѓе и животни
10:47
are doing what they're supposed to be doing, where they're supposed to be.
240
629000
3000
го прават тоа што треба да го прават, таму каде што треба да го прават.
10:50
But then, given the way of the world, things change.
241
632000
3000
Но тогаш, како што одат работите, светот се менува.
10:53
We get every person doing whatever he wants,
242
635000
2000
Секој човек прави она што сака,
10:55
with every aperture of every other person and every other animal.
243
637000
3000
со секој отвор на секој друг човек и секое животно.
10:58
Some of you might recognize this as the '60s.
244
640000
2000
Некои од вас можеби ќе го препознаат ова како шеесетите.
11:00
(Laughter)
245
642000
1000
(Смеа)
11:01
But the '60s inevitably gives way to the '70s,
246
643000
4000
Но шеесетите на крај им го препуштаат местото на седумдесетите,
11:05
where the cuttings of the apertures hurt a little bit more.
247
647000
4000
каде раните на отворите болат малку повеќе.
11:09
Of course, Bosch called this hell.
248
651000
2000
Секако, Бош ова го нарекува Пекол.
11:11
So this triptych, these three panels
249
653000
3000
Па овој триптих, овие три панели,
11:14
portray the timeless truth that order tends to decay.
250
656000
5000
ја портретираат безвременската вистина дека редот тежнее да пропадне.
11:19
The truth of social entropy.
251
661000
2000
Вистината на општествената ентропија.
11:21
But lest you think this is just some part of the Christian imagination
252
663000
3000
Но ако мислите дека ова е само дел од Христијанската имагинација
11:24
where Christians have this weird problem with pleasure,
253
666000
2000
дека Христијаните имаат некој чуден проблем со задоволството,
11:26
here's the same story, the same progression,
254
668000
3000
еве ја истата приказна, истиот развој на настани,
11:29
told in a paper that was published in Nature a few years ago,
255
671000
3000
раскажан во труд објавен во „Нејчр“ пред неколку години,
11:32
in which Ernst Fehr and Simon Gachter had people play a commons dilemma.
256
674000
4000
во кој Ернс Фер и Симин Гечтер проучуваат луѓе соочени со дилема за заедништво.
11:36
A game in which you give people money,
257
678000
2000
Во играта луѓето добиваат пари,
11:38
and then, on each round of the game,
258
680000
2000
и во секоја рунда
11:40
they can put money into a common pot,
259
682000
2000
можат да стават пари во заедничко купче,
11:42
and then the experimenter doubles what's in there,
260
684000
2000
и потоа истражувачот го дуплира тоа што е во купчето
11:44
and then it's all divided among the players.
261
686000
2000
и потоа сета сума се дели меѓу играчите.
11:46
So it's a really nice analog for all sorts of environmental issues,
262
688000
3000
Ова е многу убава аналогија за сите прашања за животната средина
11:49
where we're asking people to make a sacrifice
263
691000
2000
за кои бараме од луѓето да направат жртва
11:51
and they themselves don't really benefit from their own sacrifice.
264
693000
2000
а тие самите немаат некоја користи од својата жртва.
11:53
But you really want everybody else to sacrifice,
265
695000
2000
Но она што вистина сакате е сите други да се жртвуваат,
11:55
but everybody has a temptation to a free ride.
266
697000
2000
а иствремено сите имаат копнеж да поминат лесно.
11:57
And what happens is that, at first, people start off reasonably cooperative --
267
699000
4000
Се случува следново: на почеток луѓето разумно соработуваат --
12:01
and this is all played anonymously.
268
703000
2000
сето ова се игра анонимно --
12:03
On the first round, people give about half of the money that they can.
269
705000
3000
во првата рунда луѓето даваат околу половина од парите што можат да ги дадат.
12:06
But they quickly see, "You know what, other people aren't doing so much though.
270
708000
3000
Но брзо сфаќаат: „Знаете, другите не даваат толку многу.
12:09
I don't want to be a sucker. I'm not going to cooperate."
271
711000
2000
Не сакам да бидам наивен. Нема да соработувам.“
12:11
And so cooperation quickly decays from reasonably good, down to close to zero.
272
713000
4000
И така соработката брзо се распаѓа од разумно добра до речиси никаква.
12:15
But then -- and here's the trick --
273
717000
2000
Но тогаш, и ова е трикот,
12:17
Fehr and Gachter said, on the seventh round, they told people,
274
719000
2000
Фер и Гечтер во седмата рунда рекле,
12:19
"You know what? New rule.
275
721000
2000
„Знаете што? Ново правило.
12:21
If you want to give some of your own money
276
723000
2000
Ако сакате да дадете дел од своите пари
12:23
to punish people who aren't contributing, you can do that."
277
725000
4000
за да ги казните тие што не придонесуваат, можете да го направите тоа.“
12:27
And as soon as people heard about the punishment issue going on,
278
729000
3000
И штом луѓето чуле за системот за казни,
12:30
cooperation shoots up.
279
732000
2000
соработката почнала да се качува нагоре.
12:32
It shoots up and it keeps going up.
280
734000
2000
Се качува и не застанува.
12:34
There's a lot of research showing that to solve cooperative problems, it really helps.
281
736000
3000
Има многу истражувања кои покажуваат дека за да се решат проблемите со соработка, казните помагаат.
12:37
It's not enough to just appeal to people's good motives.
282
739000
2000
Не е доволно само да се поттикнуваат добрите мотиви на луѓето,
12:39
It really helps to have some sort of punishment.
283
741000
2000
помага и тоа да се има некаков вид на казна.
12:41
Even if it's just shame or embarrassment or gossip,
284
743000
2000
Дури и ако тоа е некој вид на срам или озборување
12:43
you need some sort of punishment to bring people,
285
745000
3000
потребен е некаков вид на казна што ќе ги натера луѓето,
12:46
when they're in large groups, to cooperate.
286
748000
2000
кога се во големи групи, да соработуваат.
12:48
There's even some recent research suggesting that religion --
287
750000
3000
Има уште поскорашни истражувања кои укажуваат дека религијата --
12:51
priming God, making people think about God --
288
753000
2000
повикувањето на Господ, терањето на луѓето да мислат на Господ --
12:53
often, in some situations, leads to more cooperative, more pro-social behavior.
289
755000
5000
често во дадени ситуации води до поголема соработка, поголемо про-општествено однесување.
12:59
Some people think that religion is an adaptation
290
761000
2000
Некои луѓе мислат дека религијата е адаптација
13:01
evolved both by cultural and biological evolution
291
763000
2000
која се развила и од културна и од биолошка еволуција
13:03
to make groups to cohere,
292
765000
2000
што служи за групите да се зближуваат,
13:05
in part for the purpose of trusting each other,
293
767000
2000
во дел со цел поголема меѓусебна доверба,
13:07
and then being more effective at competing with other groups.
294
769000
2000
а потоа и за да бидат по ефективни во натпреварувањето со другите групи.
13:09
I think that's probably right,
295
771000
1000
Мислам дека тоа е веројатно точно,
13:10
although this is a controversial issue.
296
772000
2000
иако ова е контроверзно прашање.
13:12
But I'm particularly interested in religion,
297
774000
2000
Но религијата посебно ме интересира,
13:14
and the origin of religion, and in what it does to us and for us.
298
776000
3000
како и нејзиното потекло и што таа ни прави нам и за нас.
13:17
Because I think that the greatest wonder in the world is not the Grand Canyon.
299
779000
4000
Затоа што мислам дека најголемото чудо на светот не е Големиот кањон.
13:21
The Grand Canyon is really simple.
300
783000
2000
Тој е многу едноставен.
13:23
It's just a lot of rock, and then a lot of water and wind, and a lot of time,
301
785000
3000
Тој е само многу камен, и потоа многу вода и ветер и многу време,
13:26
and you get the Grand Canyon.
302
788000
2000
и така го добивате Големиот кањон.
13:28
It's not that complicated.
303
790000
1000
Не е толку комплицирано.
13:29
This is what's really complicated,
304
791000
2000
Она што навистина е комплицирано
13:31
that there were people living in places like the Grand Canyon,
305
793000
2000
е тоа што имало луѓе што живеат на места како Големиот кањон,
13:33
cooperating with each other, or on the savannahs of Africa,
306
795000
2000
кои соработувале меѓу себе, или во саваните во Африка,
13:35
or on the frozen shores of Alaska, and then some of these villages
307
797000
3000
или на смрзнатите брегови на Аљаска, и некои од овие села
13:38
grew into the mighty cities of Babylon, and Rome, and Tenochtitlan.
308
800000
4000
прераснале во моќни градови како Вавилон, Рим и Теночитлан.
13:42
How did this happen?
309
804000
1000
Како се случило ова?
13:43
This is an absolute miracle, much harder to explain than the Grand Canyon.
310
805000
3000
Ова е апсолутно чудо што е многу потешко да се објасни од Големиот кањон.
13:46
The answer, I think, is that they used every tool in the toolbox.
311
808000
3000
Мислам дека одоговорот е во тоа дека го користеле секој алат во кутијата.
13:49
It took all of our moral psychology
312
811000
2000
Потребна била целата наша морална психологија
13:51
to create these cooperative groups.
313
813000
2000
за да се создатат овие групи кои соработуваат.
13:53
Yes, you do need to be concerned about harm,
314
815000
2000
Да, треба да бидете загрижени за штета,
13:55
you do need a psychology of justice.
315
817000
1000
и ви треба психологија на правда.
13:56
But it really helps to organize a group if you can have sub-groups,
316
818000
3000
Но навистина полесно е да се организира група ако имате подгрупи
13:59
and if those sub-groups have some internal structure,
317
821000
3000
и ако тие имаат своја внатрешна структура
14:02
and if you have some ideology that tells people
318
824000
2000
и ако имате некоја идеологија кој им вели на луѓето
14:04
to suppress their carnality, to pursue higher, nobler ends.
319
826000
4000
да ги потиснат своите чувства и да се посветат на повисоки и поблагородни цели.
14:08
And now we get to the crux of the disagreement
320
830000
2000
И сега пристигнуваме до центарот на недоразбирањето
14:10
between liberals and conservatives.
321
832000
2000
помеѓу либералите и конзервативците,
14:12
Because liberals reject three of these foundations.
322
834000
2000
бидејќи либералите одбиваат три од овие темели.
14:14
They say "No, let's celebrate diversity, not common in-group membership."
323
836000
3000
Тие велат: „Не, ајде да ја славиме различноста, а не заедничкото членување во група“.
14:17
They say, "Let's question authority."
324
839000
2000
Тие велат: „Да го доведеме во прашање авторитетот“.
14:19
And they say, "Keep your laws off my body."
325
841000
2000
И велат: „Чувајте ги законите подалеку од моето тело“.
14:21
Liberals have very noble motives for doing this.
326
843000
3000
Либералите имаат многу благородни мотиви за ова.
14:24
Traditional authority, traditional morality can be quite repressive,
327
846000
3000
Традиционалниот авторитет, традиционалниот морал можат да бидат мошне репресивни
14:27
and restrictive to those at the bottom, to women, to people that don't fit in.
328
849000
3000
и рестриктивни за оние на дното, за жените, за оние што не се вклопуваат.
14:30
So liberals speak for the weak and oppressed.
329
852000
2000
Така либералите зборуваат за слабите и обесправените.
14:32
They want change and justice, even at the risk of chaos.
330
854000
2000
Тие сакаат промена и правда, дури и со ризик од хаос.
14:34
This guy's shirt says, "Stop bitching, start a revolution."
331
856000
3000
Маичката на овој човек вели: „Доста се жалите, почнете револуција“.
14:37
If you're high in openness to experience, revolution is good,
332
859000
2000
Ако сте високо во отвореноста кон искуства, револуцијата е добра,
14:39
it's change, it's fun.
333
861000
2000
таа е промена, забавна е.
14:41
Conservatives, on the other hand, speak for institutions and traditions.
334
863000
3000
Конзервативците, од друга страна, зборуваат за институции и традиција.
14:44
They want order, even at some cost to those at the bottom.
335
866000
4000
Сакаат ред, дури и ако трошокот за тоа падне врз тие на дното.
14:48
The great conservative insight is that order is really hard to achieve.
336
870000
2000
Големото конзервативно видување е дека редот тешко се постигнува.
14:50
It's really precious, and it's really easy to lose.
337
872000
3000
Драгоцен е и лесно може да се загуби.
14:53
So as Edmund Burke said, "The restraints on men,
338
875000
2000
Како што вели Едмонт Бурк: „Ограничувањата на луѓето,
14:55
as well as their liberties, are to be reckoned among their rights."
339
877000
3000
како и нивните слободи, треба да бидат сместени меѓу нивните права“.
14:58
This was after the chaos of the French Revolution.
340
880000
2000
Ова беше по хаосот на Француската револуција.
15:00
So once you see this -- once you see
341
882000
2000
Па штом ќе го видите ова, штом ќе видите
15:02
that liberals and conservatives both have something to contribute,
342
884000
3000
дека и либералите и конзервативците имаат нешто да придонесат,
15:05
that they form a balance on change versus stability --
343
887000
3000
дека формираат рамнотежа помеѓу промената и стабилноста,
15:08
then I think the way is open to step outside the moral matrix.
344
890000
3000
тогаш мислам дека патот за да се излезе од моралната матрица е отворен.
15:11
This is the great insight that all the Asian religions have attained.
345
893000
5000
Ова е големото видување што го задржале религиите од Азија.
15:16
Think about yin and yang.
346
898000
2000
Размислете за Јин и Јанг.
15:18
Yin and yang aren't enemies. Yin and yang don't hate each other.
347
900000
2000
Јин и Јанг не се непријатели. Тие не се мразат еден со друг.
15:20
Yin and yang are both necessary, like night and day,
348
902000
2000
И Јин и Јанг се потребни, како ден и ноќ,
15:22
for the functioning of the world.
349
904000
2000
за функционирањето на светот.
15:24
You find the same thing in Hinduism.
350
906000
2000
Истото го има и во Хиндуизмот.
15:26
There are many high gods in Hinduism.
351
908000
2000
Има многу врховни богови во Хиндуизмот.
15:28
Two of them are Vishnu, the preserver, and Shiva, the destroyer.
352
910000
3000
Двајца од нив се Вишну заштитувачот и Шива уништувачот.
15:31
This image actually is both of those gods sharing the same body.
353
913000
3000
На оваа слика тие два бога делат исто тело.
15:34
You have the markings of Vishnu on the left,
354
916000
2000
Ги имате ознаките на Вишну на лево,
15:36
so we could think of Vishnu as the conservative god.
355
918000
3000
па може да го замислите Вишну како конзервативен бог.
15:39
You have the markings of Shiva on the right,
356
921000
2000
Ознаките на Шива се на лево.
15:41
Shiva's the liberal god. And they work together.
357
923000
2000
Шива е либералниот бог и тие работат заедно.
15:43
You find the same thing in Buddhism.
358
925000
2000
Истото го има и во Будизмот.
15:45
These two stanzas contain, I think, the deepest insights
359
927000
2000
Овие две строфи ги содржат најдлабоките увиди
15:47
that have ever been attained into moral psychology.
360
929000
3000
кои некогаш ги постигнала моралната психологија.
15:50
From the Zen master Seng-ts'an:
361
932000
2000
Од Шенгс-тсан - Зен учителот:
15:52
"If you want the truth to stand clear before you, never be for or against.
362
934000
4000
„Ако сакаш вистината да биде јасна пред тебе, никогаш немој да бидеш за или против,
15:56
The struggle between for and against is the mind's worst disease."
363
938000
4000
битката помеѓу за и против е најлошата болест за умот.“
16:00
Now unfortunately, it's a disease
364
942000
2000
Тоа за жал е болест
16:02
that has been caught by many of the world's leaders.
365
944000
2000
што ја имаат многу од светските водачи.
16:04
But before you feel superior to George Bush,
366
946000
3000
Но пред да помислите дека сте подобри од Џорџ Буш,
16:07
before you throw a stone, ask yourself, do you accept this?
367
949000
4000
пред да фрлите камен, запрашајте се: „Дали јас го прифаќам тоа?“
16:11
Do you accept stepping out of the battle of good and evil?
368
953000
3000
Дали прифаќате да ја напуштите битката меѓу доброто и злото?
16:14
Can you be not for or against anything?
369
956000
3000
Можете ли да бидете ниту за, ниту против нешто?
16:18
So, what's the point? What should you do?
370
960000
3000
Што е поентата? Што треба да правите?
16:21
Well, if you take the greatest insights
371
963000
2000
Ако ги земете најголемите увиди
16:23
from ancient Asian philosophies and religions,
372
965000
2000
од древните азиски филозофии и религии
16:25
and you combine them with the latest research on moral psychology,
373
967000
2000
и ги комбинирате со најновите истражувања за моралната психологија
16:27
I think you come to these conclusions:
374
969000
2000
ќе дојдете до овие заклучоци:
16:29
that our righteous minds were designed by evolution
375
971000
4000
Дека нашите правични умови се дизајнирани од еволуцијата
16:33
to unite us into teams, to divide us against other teams
376
975000
3000
за да не обединат во тимови и да не поделат спроти другите тимови
16:36
and then to blind us to the truth.
377
978000
2000
и да не заслепат пред вистината.
16:39
So what should you do? Am I telling you to not strive?
378
981000
4000
Што да правите? Велам ли да не се стремите?
16:43
Am I telling you to embrace Seng-ts'an and stop,
379
985000
3000
Ви велам ли да го прифатите Шенг-тсан и да застанете,
16:46
stop with this struggle of for and against?
380
988000
3000
да застанете во битката за и против?
16:49
No, absolutely not. I'm not saying that.
381
991000
2000
Не, апсолутно не. Не го велам тоа.
16:51
This is an amazing group of people who are doing so much,
382
993000
3000
Ова е неверојатна група на луѓе кои прават толку многу,
16:54
using so much of their talent, their brilliance, their energy, their money,
383
996000
4000
употребуваат толку многу од нивниот талент, брилијантност, енергија, пари
16:58
to make the world a better place, to fight --
384
1000000
2000
за да го направат светот подобар, да се борат --
17:00
to fight wrongs, to solve problems.
385
1002000
3000
да се борат против погрешните работи, да решаваат проблеми.
17:04
But as we learned from Samantha Power, in her story
386
1006000
4000
Но, како што научувме од Саманта Пауер во нејзината приказна
17:08
about Sergio Vieira de Mello, you can't just go charging in,
387
1010000
5000
за Серџо Виеира де Мело, не може само да влетате
17:13
saying, "You're wrong, and I'm right."
388
1015000
2000
велејќи: „Вие грешите, јас сум во право.“
17:15
Because, as we just heard, everybody thinks they are right.
389
1017000
4000
Бидејќи како што чувме, сите мислат дека се во право.
17:19
A lot of the problems we have to solve
390
1021000
2000
Многу од проблемите што треба да ги решиме
17:21
are problems that require us to change other people.
391
1023000
3000
се проблеми што бараат од нас да промениме други луѓе.
17:24
And if you want to change other people, a much better way to do it
392
1026000
3000
И ако сакате да промените други луѓе, многу подобар начин да го направите тоа е
17:27
is to first understand who we are -- understand our moral psychology,
393
1029000
4000
прво да разберете кои сме -- да ја разберете нашата морална психологија,
17:31
understand that we all think we're right -- and then step out,
394
1033000
3000
да разберете дека сите ние мислиме дека сме во право -- и потоа да застанете --
17:34
even if it's just for a moment, step out -- check in with Seng-ts'an.
395
1036000
4000
дури и тоа да е само за момент, застанете и потсетете се на Шенг-тсан.
17:38
Step out of the moral matrix,
396
1040000
2000
Излезете од моралната матрица,
17:40
just try to see it as a struggle playing out,
397
1042000
2000
обидете се да ја видите како борба која се одвива
17:42
in which everybody does think they're right,
398
1044000
2000
и во која сите мислат дека се во право,
17:44
and everybody, at least, has some reasons -- even if you disagree with them --
399
1046000
2000
и сите, барем, имаат некакви причини -- дури и ако не се согласувате со нив --
17:46
everybody has some reasons for what they're doing.
400
1048000
2000
сите имаат некакви причини поради кои го прават тоа што го прават.
17:48
Step out.
401
1050000
1000
Излезете.
17:49
And if you do that, that's the essential move to cultivate moral humility,
402
1051000
4000
И ако го направите тоа, тоа е нужниот чекор за да се култивира морална скромност,
17:53
to get yourself out of this self-righteousness,
403
1055000
1000
за да излезете од оваа само-правичност,
17:54
which is the normal human condition.
404
1056000
2000
која е нормална човечка состојба.
17:56
Think about the Dalai Lama.
405
1058000
2000
Помислете на Далај Лама.
17:58
Think about the enormous moral authority of the Dalai Lama --
406
1060000
3000
Помислете на огромниот морален авторитет на Далај Лама --
18:01
and it comes from his moral humility.
407
1063000
2000
тој доаѓа од неговата морална скромност.
18:05
So I think the point -- the point of my talk,
408
1067000
2000
Па затоа мислам дека поентата на мојот говор
18:07
and I think the point of TED --
409
1069000
3000
и поентата на TED,
18:10
is that this is a group that is passionately engaged
410
1072000
3000
е дека ова е група на луѓе
18:13
in the pursuit of changing the world for the better.
411
1075000
2000
во страсна потера по промени на светот кон подобро.
18:15
People here are passionately engaged
412
1077000
3000
Луѓето овде се страсно вклучени
18:18
in trying to make the world a better place.
413
1080000
2000
во обидите да го направат светот подобар.
18:20
But there is also a passionate commitment to the truth.
414
1082000
3000
Но, има и страсна посветеност на вистината.
18:23
And so I think that the answer is to use that passionate commitment
415
1085000
4000
И затоа мислам дека одговорот е да да се користи таа страсна посветеност
18:27
to the truth to try to turn it into a better future for us all.
416
1089000
4000
на вистината за да се обидеме да ја претвориме во подобра иднина за сите нас.
18:31
Thank you.
417
1093000
1000
Благодарам.
18:32
(Applause)
418
1094000
3000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologistJonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.
Why you should listen
By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.
Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.
Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.
Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com