TED2013
John McWhorter: Txtng is killing language. JK!!!
ဂျွန် မက်ဝေါ်တား: စာသာကို ရိုက်နှိပ်မှုက ဘာသာစကားကို သတ်ပစ်မှုပါပဲ။ JK!!!
Filmed:
Readability: 3.6
2,836,140 views
စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုဟာ တကယ့်ကိုပဲ စာကို ကောင်းမွန်စွာ ရေးတတ်မှုကို သတ်ပစ်နေတာလား။ ဂျွန် မက်ဝေါ်တားရဲ့ ယူဆချက် အတိုင်း ဆိုရင်တော့ အဲဒီလို စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုထဲမှာ၊ ဘာသာစကား ရှုဒေါင့်အရရော၊ ယဉ်ကျေးမှု ရှုဒေါင့်အရပါ၊ စိတ်ဝင်စားစရာတွေ အများကြီး ရှိနေပါတယ်၊ ပြီးတော့ အဲဒါတွေဟာ သတင်းကောင်းတွေလို့ ထင်စရာ ရှိပါတယ်။
John McWhorter - Linguist
Linguist John McWhorter thinks about language in relation to race, politics and our shared cultural history. Full bio
Linguist John McWhorter thinks about language in relation to race, politics and our shared cultural history. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We always hear that texting is a scourge.
0
743
2862
စာသားရိုက်နှိပ်မှုဟာ ကပ်ဆိုးကြီး တစ်ခုပဲလို ပြောသံံတွေကို ကျွန်တော်တို့ တချိန်လုံး ကြားနေရပါတယ်။
00:15
The idea is that texting spells the decline and fall
1
3605
4840
အဲဒီလို စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုဟာ စာကြီးပေကြီး ရေးသားမှု ကျဆုံးလာခြင်းကို
00:20
of any kind of serious literacy, or at least writing ability,
2
8445
3500
ဒါမှမဟုတ် အနည်းဆုံးအားဖြင့် စာရေးသားမှု စွမ်းရည်ကို
00:23
among young people in the United States
3
11945
2643
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုထဲက လူငယ်တွေ အကြားမှာ
00:26
and now the whole world today.
4
14588
2301
အခုတော့ ဒီနေ့မှာ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ကျဆင်းလာစေနေတယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။
00:28
The fact of the matter is that it just isn't true,
5
16889
3504
လက်တွေ့မှာကျတော့ အဲဒီလို ယူဆချက်ဟာ မမှန်ပါဘူး၊
00:32
and it's easy to think that it is true,
6
20393
2503
တကယ်တော့ အဲဒါဟာ မှန်တယ်လို့ အလွယ်စလို ထင်နေကြတာပါ၊
00:34
but in order to see it in another way,
7
22896
1899
ဒါပေမယ့် ဒါကို ကျွန်တော်တို့က နောက်ရှုဒေါင့် တစ်ခုုမှ မြင်လိုကြပါက၊
00:36
in order to see that actually texting is a miraculous thing,
8
24795
3669
စာသားရိုက်နှိပ်မှုကို တကယ်တမ်းတွင် အံ့သြစရာကြီး တစ်ခုအဖြစ် မြင်လိုရင်၊
00:40
not just energetic, but a miraculous thing,
9
28464
2565
အားမာန်ပါတဲ့ အံ့သြဖွယ် အရာတစ်ခုသာမက၊
00:43
a kind of emergent complexity
10
31029
1747
ရှုပ်ထွေးခက်ခဲလှတဲ့ အချင်းအရာ အဖြစ် ထင်ရှားလာနေခြင်းကို
00:44
that we're seeing happening right now,
11
32776
2461
အခုလက်ရှိ အချိန်မှာကို ဖြစ်ပျက်နေတာကို မြင်တွေ့လိုကြပါက၊
00:47
we have to pull the camera back for a bit
12
35237
2306
ကျွန်တော်တို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကင်မရာကို နည်းနည်းလေး နောက်ကြောင်းပြန်လှည့်လျက်
00:49
and look at what language really is,
13
37543
3418
ဘာသာစကား ဆိုတာ တကယ်တမ်းမှာ ဘာများပါလိမ့် ဆိုတာ ဆန်းစစ်ကြည့်ကြပါစို့၊
00:52
in which case, one thing that we see
14
40961
2073
အဲဒီလိုသာဆိုရင်၊ ကျွန်တော်တို့ တစ်ခု မြင်ကြရမှာက
00:55
is that texting is not writing at all.
15
43034
4624
အဲဒီလို စာသားရိုက်နှိပ်မှုဟာ စာရေးသားမှု လုံးဝ မဟုတ်ဘူး။
00:59
What do I mean by that?
16
47658
1822
ဒိလို ပြောလိုက်ခြင်းက ဘာကိုဆိုလိုချင်တာလဲ။
01:01
Basically, if we think about language,
17
49480
2556
အခြေံကျကျ ပြောရသော်၊ ကျွန်တော်တို့ဟာ ဘာသာစကား အကြောင်း စဉ်းစားလိုက်ပြီ ဆိုရင်၊
01:04
language has existed for perhaps 150,000 years,
18
52036
3801
ဘာသာစကားဟာ နှစ်ပေါင်း ၁၅၀ ၀၀၀ ခန့်၊
01:07
at least 80,000 years,
19
55837
2137
အနည်းဆုံးအားဖြင့် နှစ်ပေါင်း ၈၀၀၀၀ ခန့် ရှိလာခဲ့ပြီနဲ့ တူပါတယ်၊
01:09
and what it arose as is speech. People talked.
20
57974
4151
အဲဒါ စတင်ခဲ့တာက စကားပြောဆိုမုှုမှ ဖြစ်ပါတယ်။ လူတွေဟာ စကားပြောဆိုခဲ့ကြပါတယ်။
01:14
That's what we're probably genetically specified for.
21
62125
3024
အဲဒီအချက်ကမှ ကျွန်တော်တို့အားလုံးရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ ထူးခြားချက်လက္ခဏာပါ။
01:17
That's how we use language most.
22
65149
2191
ကျွန်တော်တို့ ဘာသာစကားကို အများဆုံး သုံးကြတာက အဲဒီလိုပါ။
01:19
Writing is something that came along much later,
23
67340
3482
ရေးသားခြင်း အတတ်ကျတော့ များစွာမှ နောက်ကျပြီးမှ ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်၊
01:22
and as we saw in the last talk,
24
70822
2056
ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ပြီးခဲ့တဲ့ ပြောဆိုမှုထဲ မြင်ခဲ့ကြရသလို၊
01:24
there's a little bit of controversy as to exactly when that happened,
25
72878
2668
စာရေးသားမှု အတတ် စပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်း အချိန်ကာလနှင့် ပတ်သက်ပြီး အငြင်းပွားစရာ ရှိပေမဲ့၊
01:27
but according to traditional estimates,
26
75546
2316
အစဉ်အလာ ခန့်မှန်းမှုများ အရ၊
01:29
if humanity had existed for 24 hours,
27
77862
3522
လူသားတွေ ပေါ်ပေါက် ရပ်တည်လာခဲ့တဲ့ သက်တမ်းဟာ ၂၄ နာရီ ကြာသွားပြီလို့ သတ်မှတ်လိုက်ရင်၊
01:33
then writing only came along at about 11:07 p.m.
28
81384
5191
စာရေးမှု အတတ်ဟာ ညပိုင်း ၁၁ နာရီ ၀၇ မိနစ်တုန်းကမှသာ ပေါ်လာခဲ့တာပါ။
01:38
That's how much of a latterly thing writing is.
29
86575
3645
ဒီတော့ စာရေးသားမှု ဆိုတာ သိပ်ကို နောက်ကျပြီးမှ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တဲ့ အရာပါ။
01:42
So first there's speech, and then writing comes along
30
90220
3388
ဒီတော့ နှုတ်စကား ဆိုတာ အရင် ပေါ်လာခဲ့တယ်၊ ပြီးမှ စာရေးသားမှု လိုက်ပါလာခဲ့တာ
01:45
as a kind of artifice.
31
93608
1762
နောက်ပိုင်း တီထွင်မှု တစ်ခုပါ။
01:47
Now don't get me wrong, writing has certain advantages.
32
95370
4006
ဒါပေမယ့်၊ ကျွန်တော့်ကို တလွဲမထင်မိစေလိုပါ၊ စာရေးသားခြင်းမှာ အချို့ သော တစ်ပန်းသာမှုတွေ ရှိပါတယ်။
01:51
When you write, because it's a conscious process,
33
99376
2583
ကျွန်တော်တို့ စာရေးကြတဲ့ အခါမှာ၊ အသိစိတ်ဖြင့် လုပ်ရတဲ့ အလုပ်ဖြစ်တာမို့၊
01:53
because you can look backwards,
34
101959
2138
ကျွန်တော်တို့ လိုချင်ရင် နောက်ကို ပြန်ကြည့်နိုင်ကြတယ်၊
01:56
you can do things with language that are much less likely
35
104097
2830
စကားပြောနေစဉ် လုပ်ဖို့ မလွယ်တဲ့ အရာတွေကို
01:58
if you're just talking.
36
106927
2464
လုပ်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။
02:01
For example, imagine a passage from Edward Gibbon's
37
109391
3901
ဥပမာ၊ အက်ဒွပ် ဂီဘွန်းရဲ့ လက်ရာထဲက စာပိုဒ် တစ်ပိုဒ်ကို စိတ်ကူးကြည့်ကြည့်ပါ
02:05
"The Decline and Fall of the Roman Empire:"
38
113292
3806
"The Decline and Fall of the Roman Empire:" ဆိုတဲ့ စာအုပ်ထဲမှ ယူထားတာပါ။
02:09
"The whole engagement lasted above twelve hours,
39
117098
3251
"ထိုတိုက်ပွဲ တစ်ခုလုံးသည် ဆယ့်နှစ်နာရီ ကျော်မျှသာ ကြာခဲ့သည်။
02:12
till the graduate retreat of the Persians was changed
40
120349
2302
ပါရှား လူမျိုးများ၏ မသိမသာ နောက်ဆုတ်မှုသည်
02:14
into a disorderly flight, of which the shameful example
41
122651
2773
ဖရိုဖရဲ ပြေးလွှားမှုအဖြစ် ပြောင်းလဲမသွားမီ ကာလအထိ
သာ ကြာခဲ့သည်၊
သာ ကြာခဲ့သည်၊
02:17
was given by the principal leaders and the Surenas himself."
42
125424
2587
ထိုအကြောင်းစုံံကို အဓိကရ ခေါင်းဆောင်များ ကိုယ်တိုင် နှင့် ဆူရဲနာစ် ကိုယ်တိုင် ရေးသား ဖေါ်ပြခဲ့ကြသည်။"
02:20
That's beautiful, but let's face it, nobody talks that way.
43
128011
4319
ရေးသားထားပုံ တကယ့်ကို လှပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ဘယ်သူကမှ အဲဒီလို မပြောကြဘူး။
02:24
Or at least, they shouldn't if they're interested
44
132330
4236
ဒါမှမဟုတ်၊ အနည်းဆုံးအားဖြင့်၊ အဲဒါကို သူတို့ နားလည်စေချင်ရင်
02:28
in reproducing. That --
45
136566
2514
အဲဒီလို မပြောသင့်ပါဘူး။ အဲဒါဟာ --
02:31
(Laughter)
46
139080
2719
(ရယ်သံများ)
02:33
is not the way any human being speaks casually.
47
141799
2978
လူသား တစ်ယောက်ဟာ နေ့စဉ်ဘဝထဲမှာ အဲဒီလို ပုံစံမျိုးနဲ့ မပြောတတ်ပါဘူး။
02:36
Casual speech is something quite different.
48
144777
2585
နေ့စဉ်ဘဝထဲက ပြောစကားဟာ တော်တော်လေးခြာနားပါတယ်။
02:39
Linguists have actually shown
49
147362
1856
ဘယ်သူမှ စောင့်ကြည့်ခြင်း မရှိတဲ့ အခြေအနေမျိုးထဲမှာ
02:41
that when we're speaking casually in an unmonitored way,
50
149218
2711
ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်ဘဝဆိုင်ရာများကို ပြောဆိုကြရာမှာ
02:43
we tend to speak in word packets of maybe
51
151929
2678
ကျွန်တော်တို့ဟာ စကားလုံး ခုနစ်လုံး မှ ဆယ်လုံးအထိ ရှိတဲ့ စကားလုံးစုများဖြင့် ပြောဆိုလေ့ ရှိကြတာကို
02:46
seven to 10 words.
52
154607
1810
ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်များက သက်သေထူပြထားကြပါပြီ။
02:48
You'll notice this if you ever have occasion to record
53
156417
2679
မိတ်ဆွေတို့ဟာ ကိုယ့်ကိုကိုယ် ဒါမှမဟုတ် လူတစ်စု ပြောနေတာကို အသံသွင်း လေ့လာခဲ့ရင်
02:51
yourself or a group of people talking.
54
159096
2993
အဲဒီလို တွေ့လာမှာပါ။
02:54
That's what speech is like.
55
162089
1455
နှုတ်ပြော စကားက အဲဒီလို ရှိပါတယ်။
02:55
Speech is much looser. It's much more telegraphic.
56
163544
4305
နှုတ်စကားဟာ လျော့ရဲရဲ ရှိပါတယ်။ ကြေးနန်းစာနဲ့ ပိုတူချင်ပါတယ်။
02:59
It's much less reflective -- very different from writing.
57
167849
3690
ဆင်ခြင်မှု နည်းကာ စာရေးခြင်းနဲ့ အတော့်ကို မတူကွဲပြားပါတယ်။
03:03
So we naturally tend to think, because we see language
58
171539
2936
ကျွန်တော်တို့ဟာ ရေးထားတဲ့ စာနဲ့ ပတ်သက်လာရင် စဉ်းစားချင်ကြပါတယ်
03:06
written so often, that that's what language is,
59
174475
2442
ဘာသာစကား ဆိုတာကိုက အဲဒီလို ဖြစ်တာမို့လို့ပါ၊
03:08
but actually what language is, is speech. They are two things.
60
176917
3968
ဒါပေမဲ့၊ တကယ့်တကယ်ကျတော့၊ ဘာသာစကားဆိုတာ နှုတ်ပြော စကားပါပဲ။ စဉ်းစားစရာ နှစ်ခု ရှိပါတယ်။
03:12
Now of course, as history has gone by,
61
180885
3254
သမိုင်းတလျှောက်ကို ကျွန်တော်တို့ လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင်
03:16
it's been natural for there to be a certain amount of bleed
62
184139
2791
နှုတ်စကား နဲ့ စာရေးခြင်း တို့အကြားမှာ
03:18
between speech and writing.
63
186930
3014
တိုက်ပွဲတွေ အများကြီး ဖြစ်ပွားခဲ့တကာ စီးခဲ့ရတဲ့ သွေးတွေ မနည်းခဲ့ပါဘူး။
03:21
So, for example, in a distant era now,
64
189944
4823
ဒီတော့၊ ဥပမာ၊ မကြာသေးတဲ့ ခေတ်တုန်းက
03:26
it was common when one gave a speech
65
194767
2502
တစ်ယောက်ယောက်ဟာ မိန့်ခွန်းပေးရာမှာ
03:29
to basically talk like writing.
66
197269
3117
အခြေခံအားဖြင့် စာရေးတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ ပြောခဲ့ရပါတယ်။
03:32
So I mean the kind of speech that you see someone giving
67
200386
2350
ကျွန်တော် ပြောချင်တဲ့ မိန့်ခွန်း ပုံစံက
03:34
in an old movie where they clear their throat, and they go,
68
202736
2533
ရုပ်ရှင်ဟောင်းတွေကို ကြည့်ကြတဲ့ အခါမှာ၊ လည်ချောင်းကို ရှင်းပစ်လိုက်တဲ့ နောက်
03:37
"Ahem, ladies and gentlemen," and then they speak
69
205269
2533
"အမ်၊ လေးစားအပ်သော ဂုဏ်သရေရှိ အမျိုးသမီးများ နှင့် အမျိုးသားများ ခင်ဗျာ" ဖြင့် အစချီလျက်
03:39
in a certain way which has nothing to do with casual speech.
70
207802
3271
မိန့်ခွန်းကို ချွေခဲ့ကြပါတယ်၊ တကယ်တမ်းတွင် အဲဒါဟာ ပြောနေကျ စကားနဲ့ ဘယ်လိုမှ ဆက်စပ်မှု မရှိခဲ့ပါဘူး။
03:43
It's formal. It uses long sentences like this Gibbon one.
71
211073
3859
အဲဒါဟာ သမရိုးကျ ပုံစံဆန်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ဒီမှာ မြင်နေကြရတဲ့ ဂီဘွန်ရဲ့ စာတမ်းထဲကလို ဝါကျ အရှည်ကြီးတွေကို သုံးခဲ့ကြပါတယ်။
03:46
It's basically talking like you write, and so, for example,
72
214932
3962
ခြုံပြောရမယ်ဆိုရင် အဲဒါဟာ စာရေးတဲ့ ပုံစံကို လိုက်ပြီး နှုတ်ကနေ ပြောခြင်းသာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
03:50
we're thinking so much these days about Lincoln
73
218894
1995
ဥပမာ၊ ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီရက်ပိုင်းထဲမှာ လင်ကွန် အကြောင်း အတော်ကလေး စဉ်းစားပြောဆိုနေကြပါတယ်၊
03:52
because of the movie.
74
220889
2211
(သူ့အကြောင်းရိုက်ထားတဲ့)ရုပ်ရှင်ကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။
03:55
The Gettysburg Address was not the main meal of that event.
75
223100
3083
Gettysburg Address လို့ခေါ်တဲ့ မိန့်ခွန်းဟာ အဲဒီတုန်းက အရေးကြီးဆုံး ဖြစ်ရပ် မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။
03:58
For two hours before that, Edward Everett spoke
76
226183
3915
အဲဒီ မတိုင်မီ နှစ်နာရီတုန်းက Edward Everett ဆိုသူဟာ
04:02
on a topic that, frankly, cannot engage us today
77
230098
3240
အကြောင်းအရာ တစ်ခုနဲ့ မိန့်ခွန်း ပြောကြားခဲ့ပါသေးတယ်၊ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရရင် အဲဒီ အကြောင်းအရာကို
04:05
and barely did then.
78
233338
1497
ကျွန်တော်တို့ စိတ်ဝင်စားကြမှာ မဟုတ်သလို၊ ထိုစဉ်တုန်းကလည်း စိတ်မဝင်စားခဲ့ကြပါဘူး။
04:06
The point of it was to listen to him
79
234835
2381
ကျွန်တော် ထောက်ပြချင်တာက၊ စာရေးတဲ့ ပုံစံနဲ့ ပြောကြားသွားတာကို
04:09
speaking like writing.
80
237216
1556
လူတွေကနားထောင်ခဲ့ကြရတာကိုး။
04:10
Ordinary people stood and listened to that for two hours.
81
238772
2348
သာမန် ပြည်သူတိုတွေဟာ မတ်တတ်ရပ်ပြီး အဲဒါကို နှစ်နာရီခန့် နားထောင်ခဲ့ကြပါတယ်။
04:13
It was perfectly natural.
82
241120
1433
အဲဒါဟာ လုံးဝကို သဘာဝကျခဲ့ပါတယ်။
04:14
That's what people did then, speaking like writing.
83
242553
2491
အဲဒီတုန်းက လူတွေအားလုံးဟာ စာရေးသလိုပဲ မိန့်ခွန်း ပေးခဲ့ကြတာပါ။
04:17
Well, if you can speak like writing,
84
245044
2466
ကောင်းပါပြီ၊ ကျွန်တော်တို့က စာရေးသလို ပြောဆိုကြတယ်ဆိုတော့၊
04:19
then logically it follows that you might want to also
85
247510
3798
တစ်ခါတစ်ရံမှာ စကားပြောသလို
04:23
sometimes write like you speak.
86
251308
2866
စာရေးနိုင်ဖွယ်ရာကော မရှိနိုင်ဘူးလားလို့ မေးစရာ ရှိနိုင်ပါတယ်။
04:26
The problem was just that in the material,
87
254174
2050
တကယ့် ပြဿနာက ဒြပ်ဝတ္ထုရဲ့ သဘာဝနဲ့၊
04:28
mechanical sense, that was harder back in the day
88
256224
3455
စက်ပစ္စည်းရဲ့ သဘောအရ၊ အဲဒီခေတ်မှာတုန်းက ခဲယဉ်းခဲ့ပါတယ်။
04:31
for the simple reason that materials don't lend themselves to it.
89
259679
3307
ရှိခဲ့ကြတဲ့ အရာဝတ္ထုများက သူတို့ကို အဲဒီလို လုပ်နိုင်ခွင့်ကို အလောက်အကူမပေးခဲ့ကြလို့ပါ။
04:34
It's almost impossible to do that with your hand
90
262986
2020
အဲဒါကို ကျွန်တော်ရဲ့ လက်တွေနဲ့ချည်း လုပ်ဖို့ဆိုတာ၊ လက်ရေးတိုသမားသာ မဟုတ်ဘူးဆိုရင်၊
04:37
except in shorthand, and then communication is limited.
91
265006
3435
မလွယ်ခဲ့တဲ့ အပြင် ဆက်သွယ်ရေး အလားအလာဟာလည်း ကန့်သတ်ချက် ရှိခဲ့ပါတယ်။
04:40
On a manual typewriter it was very difficult,
92
268441
2516
လက်နဲ့ ရိုက်ရတဲ့ လက်နှိပ်စက်နဲ့ ဆိုရင် သိပ်ကို ခက်ခဲခဲ့ပါတယ်၊
04:42
and even when we had electric typewriters,
93
270957
2287
လျှပ်စစ် လက်နှိပ်စက်တွေ ပေါ်လာခဲ့ကာ နောက်ပိုင်းမှာ
04:45
or then computer keyboards, the fact is
94
273244
2159
ကွန်ပျူတာ ကီးဘုတ် ပေါ်လာခဲ့တာတောင်မှ ခဲယဉ်းခဲ့ပါသေးတယ်၊
04:47
that even if you can type easily enough to keep up
95
275403
2299
လက်တွေ့မှာတော့ သင်ဟာ နှုတ်ပြော နှုန်းအတိုင်း တိုက်ရိုက်နိုင်တာတောင်
04:49
with the pace of speech, more or less, you have to have
96
277702
2793
သင်ရဲ့ သဝဏ်လွှာကို လျင်မြန်စွာ လက်ခံယူနိုင်မယ့် သူလည်း
04:52
somebody who can receive your message quickly.
97
280495
2345
ရှိနေရန် လိုအပ်ခဲ့တာကို သိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
04:54
Once you have things in your pocket that can receive that message,
98
282840
3211
အဲဒီလို သဝဏ်လွှာကို လက်ခံယူနိုင်မယ့် အရာတွေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အိတ်ကပ်ထဲမှာ ရှိလာတဲ့ အခါမှာတော့၊
04:58
then you have the conditions that allow
99
286051
2604
ကျွန်တော်တို့ဟာ စကားပြောသလို စာရေးနိုင်လာတဲ့
05:00
that we can write like we speak.
100
288655
3511
အခြေအနေတွေ ရရှိလာကြခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
05:04
And that's where texting comes in.
101
292166
3218
အဲဒီကျမှ စာသားရိုက်နှိပ်မှုဆိုတာ ပေါ်လာရပါတယ်။
05:07
And so, texting is very loose in its structure.
102
295384
3769
ဒီတော့၊ စာသားရိုက်နှိပ်မှုဟာ တည်ဆောက်မှု ပုံစံ အရကိုက လျော့ရဲရဲ ဖြစ်ပါတယ်။
05:11
No one thinks about capital letters or punctuation when one texts,
103
299153
4297
အဲဒီလို စာသားကို ရိုက်နှိပ်နေစဉ်မှာ ဘယ်သူမှာမှ စာလုံး အကြီးအသေး ဒါမှမဟုတ် ပုဒ်ဖြတ်ပုဒ်မ စတာတွေကို စဉ်းစာမနေတော့ပါ၊
05:15
but then again, do you think about those things when you talk?
104
303450
2358
ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ စကားပြောကြတဲ့ အခါမှာလည်း အဲဒါတွေ အကြောင်းကို စဉ်းစားကြပါသလား။
05:17
No, and so therefore why would you when you were texting?
105
305808
3673
မစဉ်းစားကြပါဘူး၊ ဒီတော့ စာသားကို ရိုက်နှိပ်တဲ့ အခါမှာရော ဘာဖြစ်လို့ စဉ်းစားရမလဲ။
05:21
What texting is, despite the fact that it involves
106
309481
3129
ဒီတော့၊ အဲဒီလို စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုဟာ၊
05:24
the brute mechanics of something that we call writing,
107
312610
2826
အဲဒီထဲမယ် စာရေးခြင်းနဲ့ ဆင်တူတဲ့ လှုပ်ရှာမှု တချို့ ရှိနေတာတောင်၊
05:27
is fingered speech. That's what texting is.
108
315436
3298
လက်ရေး နှုတ်စကားပဲ ဖြစ်နေပါတယ်။ စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုရဲ့ သဘာဝဟာ အဲဒီလိုပါ။
05:30
Now we can write the way we talk.
109
318734
3465
အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ စကားပြောသလို ရေးလို့ရလာပါပြီ။
05:34
And it's a very interesting thing, but nevertheless
110
322199
2779
အဲဒီအချက် ကိုယ်နှိုက်ကိုက သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းတာမှန်ပေမဲ့၊
05:36
easy to think that still it represents some sort of decline.
111
324978
4856
အဲဒါဟာ ကျဆင်းမှု တစ်စုံတစ်ခု ဖြစ်တယ်လို့ အလွယ်တကူ ထင်မြင်စရာ ရှိနေပါတယ်။
05:41
We see this general bagginess of the structure,
112
329834
3284
ကျွန်တော်တို့ဟာ တည်ဆောက်ပုံ တစ်ခုလုံး လျော့ရဲရဲ ဖြစ်နေခြင်း၊
05:45
the lack of concern with rules and the way that we're used to
113
333118
3349
စည်းစနစ်တွေ နည်းပါးနေလို့ စိုးရိမ်မှုတွေ ရှိနေခြင်း၊ ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ကသင်ပုန်းကြီးနဲ့မှ သင်ယူခဲ့ကြတဲ့
05:48
learning on the blackboard, and so we think
114
336467
2272
အလေ့အကျင့် ရှိနေခြင်းတို့နဲ ပေါင်းလိုက်တော့
05:50
that something has gone wrong.
115
338739
3239
တစ်ခုခုတော့ လွဲမှားနေပြီလို့ ထင်စရာ ဖြစ်လာပါတယ်။
05:53
It's a very natural sense.
116
341978
2963
သိပ်ကို သဘာဝကျတဲ့ တွေးခေါ်မှုပါ။
05:56
But the fact of the matter is that what is going on
117
344941
4034
တကယ် လက်တွေ့မှာကျတော့ အခု ့ ဖြစ်ပျက်လာနေတဲ့ အရာဟာ
06:00
is a kind of emergent complexity.
118
348975
3571
ပေါ်ထွန်းစ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အချင်းအရာ ဖြစ်ပါတယ်။
06:04
That's what we're seeing in this fingered speech.
119
352546
2756
ကျွန်တော်တို့ဖက်က ကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် လက်ချောင်း နှုတ်စကားထဲမှာ အဲဒီလို မြင်လာကြပါမယ်။
06:07
And in order to understand it, what we want to see
120
355302
2986
အဲဒါကို နားလည်နိုင်ဖို့အတွက် ကျွန်တော်တုုိ့ ကြည့်ချင်တာက
06:10
is the way, in this new kind of language,
121
358288
4745
အဲဒီ ဘာသာစကား ပုံစံအသစ်ရဲ့
06:15
there is new structure coming up.
122
363033
3576
ဖွဲ့စည်းပုံ အနေအထားကိုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
06:18
And so, for example, there is in texting a convention,
123
366609
5723
အဲဒီလို ဥပမာ တစ်ခုအဖြစ် စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုထဲက
06:24
which is LOL.
124
372332
2922
LOL ဆိုတဲ့ တီထွင်မှုကို ကြည့်နိုင်ပါတယ်။
06:27
Now LOL, we generally think of
125
375254
2744
အဲဒီ LOL ဟာ၊ "laughing out loud" ဆိုတဲ့
06:29
as meaning "laughing out loud."
126
377998
2464
ပြောစကားကနေ ပေါ်ထွန်းလာခဲ့တယ်လို့ ထင်ကြပါတယ်။
06:32
And of course, theoretically, it does,
127
380462
2293
ဟုတ်ပါတယ်၊ သီဝရီအရ အဲဒီလို ဟုတ်တာတော့ မှန်ပါတယ်၊
06:34
and if you look at older texts, then people used it
128
382755
2429
အရင်တုန်းက အဲဒီလို စာသားတွေကို ယူကြည့်ကြမယ် ဆိုရင်
06:37
to actually indicate laughing out loud.
129
385184
2520
လူတွေဟာ တအား ရယ်ချင်လိုတဲ့ အခါမှာ တကယ်ပဲ သုံးခဲ့ကြပါတယ်။
06:39
But if you text now, or if you are someone who
130
387704
4243
ဒါပေမဲ့၊ ဒီနေ့ ကျွန်တော်တို့က စာသားကို ရိုက်နှိပ်ကြတဲ့ အခါမှာ၊ ဒါမှမျမဟုတ် သင်ဟာ အဲဒီလို
06:43
is aware of the substrate of texting the way it's become,
131
391947
3297
အသုံးအနှုန်း ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပုံ သမိုင်းကြောင်းကို သိထားသူ ဖြစ်တယ် ဆိုရင်၊
06:47
you'll notice that LOL
132
395244
1690
အဲဒီ LOL ဟာ အခုတော့
06:48
does not mean laughing out loud anymore.
133
396934
2070
တအား ရယ်ချင်လိုက်တာ ဆိုတဲ့ သဘောမဆောင်တော့တာကို သတိထားမိပါလိမ့်မယ်။
06:51
It's evolved into something that is much subtler.
134
399004
3790
ဒီအရာဟာ ပိုလို့ကို သိမ်မွေ့တဲ့ သဘောရှိနေပါတယ်။
06:54
This is an actual text that was done
135
402794
3447
ဒီနေရာမှာ ကျွန်တော်ဟာ တကယ့် လက်တွေ့ စာသား တစ်ခုကို ပြချင်ပါတယ်၊
06:58
by a non-male person of about 20 years old
136
406241
3932
အသက် ၂၀ ခန့်ရှိတဲ့ အမျိုးသား မဟုတ်သူ တစ်ယောက်
07:02
not too long ago.
137
410173
1495
မကြာခင်လေးတင်တုန်းက ရေးခဲ့တဲ့ အထဲကပါ။
07:03
"I love the font you're using, btw."
138
411668
2952
"စကားမစပ်၊ နင်သုံးတဲ့ စကားလုံးပုံစံကို ငါတော့ ကြိုက်တယ်၊"
07:06
Julie: "lol thanks gmail is being slow right now"
139
414620
3762
ဂျူလီ: "lol ကျေးဇူးပဲ၊ ဂျီမေးလ်ဟာ အခု နှေးလာနေပြီ"
07:10
Now if you think about it, that's not funny.
140
418382
1742
အဲဒီအကြောင်းကို အခု ကျွန်တော်တို့ စဉ်းစားကြည့်မယ် ဆိုရင် ရယ်စရာလုံးဝ မဟုတ်ပါ။
07:12
No one's laughing. (Laughter)
141
420124
2900
ရယ်နေသူ တစ်ယောက်မှ မရှိပါ။ (ရယ်မောသံများ)
07:15
And yet, there it is, so you assume
142
423024
1970
ဒါတောင်၊ အဲဒါကို အဲဒီမှာ တွေ့နေရပါတယ်၊
07:16
there's been some kind of hiccup.
143
424994
1357
ဒီတော့ အဲဒီမှာ တစ်ခုခုတော့ မဟုတ်တော့ဘူး။
07:18
Then Susan says "lol, I know,"
144
426351
1834
အဲဒီနောက်မှာ ဆူဇန် ပြောလိုက်ပုံက "lol၊ ငါသိပါတယ်၊"
07:20
again more guffawing than we're used to
145
428185
2297
ထပ်ပြီးတော့၊ အဲဒီလို အဆင်မပြေမှုတွေ အကြောင်းကို ပြောဆိုနေစဉ်မှာ
07:22
when you're talking about these inconveniences.
146
430482
3230
ရယ်မောရမှာထက်ကို ပိုလို့ကို ရယ်မောချင်နေကြသလို ထင်ရပါတယ်။
07:25
So Julie says, "I just sent you an email."
147
433712
2744
အဲဒါနဲ့ ဂျူလီက၊ "ငါခုလေးတင် နင့်ဆီကို အီးမေးလ် ပို့လိုက်တယ်။"
07:28
Susan: "lol, I see it."
148
436456
1551
ဆူဇန်: "lol၊ ငါ အဲဒါကို မြင်တယ်။"
07:30
Very funny people, if that's what LOL means.
149
438007
3618
တကယ့်ကို ထူးဆန်းတဲ့ သူတွေပါပဲ၊ ဒါတွေဟာ LOL ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်နဲ့ ဆိုင်လို့လား။
07:33
This Julie says, "So what's up?"
150
441625
2128
ခုနက ဂျူလီက၊ "အဲဒါ ဘာဖြစ်သွားလဲ။"
07:35
Susan: "lol, I have to write a 10 page paper."
151
443753
2642
Sဆူဇန်: "lol၊ ငါစာရွက် ၁၀ရွက်ရှိတဲ့ စာတမ်းကို ရေးရမှာ။"
07:38
She's not amused. Let's think about it.
152
446395
2314
သူမဟာ ရယ်မော မနေပါ။ ဒီအကြောင်းကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါစို့။
07:40
LOL is being used in a very particular way.
153
448709
2681
LOL ကို သူတို့ အသုံးပြုပုံဟာ အတော့်ကို ထူးဆန်းနေပါတယ်။
07:43
It's a marker of empathy. It's a marker of accommodation.
154
451390
3691
အဲဒါဟာ ခင်မင်မှုကို ပြတဲ့ အချက် ဖြစ်တယ်။ တစ်ဖက်သား ကို လိုက်လျောပေးလိုတာကို ပြပါတယ်။
07:47
We linguists call things like that pragmatic particles.
155
455081
3249
ကျွန်တော်တို့ ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်တွေက အဲဒီလိုဟာမျိုးကို လက်တွေ့ကျတဲ့ နိပါတ်ပုဒ်များလို ခေါ်ပါတယ်။
07:50
Any spoken language that's used by real people has them.
156
458330
3839
ဘယ် နှုတ်ပြော စကားထဲမှာမဆို တကယ့်လူသားက ပြောရိုးမှန်ရင် အဲဒါတွေ ပါတတ်ပါတယ်။
07:54
If you happen to speak Japanese, think about
157
462169
1776
ခင်ဗျားတို့ အထဲမှာ ဂျပန်လို ပြောတတ်သူ ရှိရင်၊ "နေ" ဆိုတဲ့ စကားလုံးလေး အကြောင်း စဉ်းစားကြည့်ပါ၊
07:55
that little word "ne" that you use at the end of a lot of sentences.
158
463945
3358
ဝါကျတော်တော်များများရဲ့ အဆုံးမှာ အဲဒါကို အတော်ကလေး သုံးပါတယ်။
07:59
If you listen to the way black youth today speak,
159
467303
2345
တကယ်လို့များ လူမည်း လူငယ်တွေ ဒီနေ့ စကားပြောဆိုကြပုံကို နားထောင်ကြည့်မယ်ဆိုရင်လည်း၊
08:01
think about the use of the word "yo."
160
469648
1786
သူတို့က "ယို" ဆိုတဲ့ အသံကို သုံးကြပုံကို စဉ်းစာကြည့်ပါ။
08:03
Whole dissertations could be written about it,
161
471434
1946
အဲဒီ အကြောင်းကို ဘွဲ့ယူစာတမ်းကြီးတွေကို ပြုစုလို့ ရနိုင်ပါတယ်၊
08:05
and probably are being written about it.
162
473380
2274
ရေးလည်း ရေးနေကြပြီနဲ့ တူပါတယ်။
08:07
A pragmatic particle, that's what LOL has gradually become.
163
475654
3794
ဒီတော့ LOL ဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ အဲဒီလို လက်တွေ့ကျတဲ့ နိပါတ်ပုဒ် တစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။
08:11
It's a way of using the language between actual people.
164
479448
4049
တကယ့် လူသားတွေက စကားပြောကြတဲ့ အခါမှာ အဲဒီလို သုံးနှုန်းတတ်ကြပါတယ်။
08:15
Another example is "slash."
165
483497
3239
နောက် ဥပမာ တစ်ခုက "slash" ပါပဲ။
08:18
Now, we can use slash in the way that we're used to,
166
486736
2768
အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ slash ကို လက်တွေ့မှာ အတော်ကလေး သုံးနေကြပြီ ဖြစ်ရာ၊
08:21
along the lines of, "We're going to have
167
489504
1640
"ကျွန်တော်တို့ဟာ ပါတီပွဲ-slash-ကွန်ယက် တွေ့ဆုံပွဲကို
08:23
a party-slash-networking session."
168
491144
3482
သွားကြတော့မလို" ဆိုပြီး သုံးနှုန်း ပြောဆိုကြပါတယ်။
08:26
That's kind of like what we're at.
169
494626
2094
ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီလို သုံးနှုန်းရတာကို နှစ်ကြိုက်ကြပါတယ်။
08:28
Slash is used in a very different way
170
496720
3539
ဒီနေ့ လူငယ်တွေ စာကို ရိုက်နှိပ်ကြရာမှာ အဲဒီ slash ကို
08:32
in texting among young people today.
171
500259
2958
သုံးကြပုံဟာ လုံးဝတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
08:35
It's used to change the scene.
172
503217
1853
အကြောင်းအရာကို ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ အဲဒါကို သုံးကြပါတယ်။
08:37
So for example, this Sally person says,
173
505070
2949
ဥပမာ ပြရမယ်ဆိုရင်၊ စဲလီ ဆိုသူက၊
08:40
"So I need to find people to chill with"
174
508019
1805
"ငါတော့ အချိန်ဖြုန်းဖို့အတွက် လူတွေကို ရှာရမယ်"
08:41
and Jake says, "Haha" --
175
509824
1519
အဲဒါကို ဂျက် ဖြေပုံက၊"ဟာဟာ" --
08:43
you could write a dissertation about "Haha" too, but we don't have time for that —
176
511343
2888
ခုနက ကြားလိုက်ရတဲ့ "Haha" အကြောင်းကိုလည်း ဘွဲ့ယူစာတမ်း တစ်ခု ရေးမယ်ဆို ရေးနိုင်မှာပါ၊ အဲဒါအတွက် အချိန် ရှိတယ်ဆိုရင်ပေါ့လေ —
08:46
"Haha so you're going by yourself? Why?"
177
514231
2489
"ဟာဟာ ဒီတော့ နင် ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် သွားမှာလား။ ဘာဖြစ်လို့လဲ။"
08:48
Sally: "For this summer program at NYU."
178
516720
2610
စဲလီ: "NYU က ဒီနွေရာသီ ပရိုဂရမ်အတွက်ပါ။"
08:51
Jake: "Haha. Slash I'm watching this video with suns players
179
519330
2894
ဂျက်: "ဟာဟာ။ Slash ငါကတော့ ဆန်းစ် ကစားကြသူတွေနဲ့အတူ ဗီဒီယိုကို ကြည့်နေတယ်၊
08:54
trying to shoot with one eye."
180
522224
1797
မှေးရင်းနဲ့ မျက်လုံး တစ်ဖက်နဲ့ ကြည့်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်။"
08:56
The slash is interesting.
181
524021
1275
ဒီတော့ အဲဒီ slash ဟာစိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းပါတယ်။
08:57
I don't really even know what Jake is talking about after that,
182
525296
3156
အဲဒီမှာ ဂျက် ပြောလိုက်တာက ဘာကိုဆိုလိုမှန်း ကျွန်တော် တကယ် နားမလည်ပေမဲ့၊
09:00
but you notice that he's changing the topic.
183
528452
4741
သူဟာ အကြောင်းအရာကို ပြောင်းလိုက်တာကို ကျွန်တော်တို့ မြင်ကြရပါတယ်။
09:05
Now that seems kind of mundane,
184
533193
1818
အခုတော့ အဲဒါဟာ အားလုံး သိရှိလက်ခံလာကြပါတယ်၊
09:07
but think about how in real life,
185
535011
1442
ကျွန်တော်တို့တွေ လက်တွေ့ဘဝထဲကို ပြန်သွားကြည့်ရအောင်၊
09:08
if we're having a conversation and we want to change the topic,
186
536453
2658
ကျွန်တော်တို့က စကားပြောဆိုနေစဉ်မှာ အကြောင်းအရာကို ပြောင်းလဲချင်ကြရင်၊
09:11
there are ways of doing it gracefully.
187
539111
1612
အဲဒါကို ယဉ်ကျေးစွာ လုပ်လို့ရနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ အမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။
09:12
You don't just zip right into it.
188
540723
1719
ကျွန်တော်တို့ဟာ တစ်ချက်တည်းနဲ့ ပြောင်းလွဲလိုက်ကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။
09:14
You'll pat your thighs and look wistfully off into the distance,
189
542442
4195
သင်ဟာ သင့်ပေါင်တွေ ပုတ်နေရင်းနဲ့ အဝေး တစ်နေရာကို မျှော်ကြည့်နေမယ်၊
09:18
or you'll say something like, "Hmm, makes you think --"
190
546637
4110
ဒါမှမဟုတ်၊ "ဟင်၊ မင်း ထင်နေတာက --" စသဖြင့် ပြောပါလိမ့်မယ်၊
09:22
when it really didn't, but what you're really --
191
550747
2360
တကယ်တမ်းမတော့ ထိုသူဟာ မထင်ခဲ့ပါဘူး။ သင်က တကယ် လုပ်ချင်တာက --
09:25
(Laughter) —
192
553107
2235
(ရယ်မောသံများ) —
09:27
what you're really trying to do is change the topic.
193
555342
2708
သင်ဟာ တကယ်တမ်းမှာ အကြောင်းအရာကို ပြောင်းပစ်လိုပါတယ်။
09:30
You can't do that while you're texting,
194
558050
1927
စာကို လက်ဖြင့် ရိုက်နှိပ်နေစဉ် အဲဒီလို လုပ်မရနိုင်ပါ၊
09:31
and so ways are developing of doing it within this medium.
195
559977
3731
အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ဒီလို စနစ် အတွင်းမှာပါ သုံးလို့ ရမယ့် နည်းလမ်းတွေ ပေါ်လာနေနေကြပါတယ်။
09:35
All spoken languages have what a linguist calls
196
563708
2252
နှုတ်ပြော ဘာသာစကား အားလုံးတို့ထဲမှာ၊ ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်တွေက
09:37
a new information marker -- or two, or three.
197
565960
3393
အချက်အလက်ပြ မှတ်သားစရာ အသစ်လို့ ခေါ်ကြတဲ့ အရာတွေ ရှိတတ်ပါတယ်၊ နှစ်ခု၊ သုံးခု ရှိနိုင်ပါတယ်။
09:41
Texting has developed one from this slash.
198
569353
4294
စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုက ခုနက ပြောခဲ့တဲ့ slash ကနေပြီးတစ်ခုကို တီထွင် ယူလိုက်ပါတယ်။
09:45
So we have a whole battery of new constructions
199
573647
2985
ဒီတော့ ရေးသားဖွဲ့စည်းမှု ပုံစံတွေ တသီကြီးဟာ ကျွန်တော်တို့ ရှေ့မှောက်မှာကို
09:48
that are developing, and yet it's easy to think,
200
576632
2587
တိုးတက်ပေါ်ပေါက်လာနေကြကာ ဆက်ပြီးတော့လည်း ပေါ်ပေါက်လာကြဦးမှာ ဖြစ်ပေမဲ့၊
09:51
well, something is still wrong.
201
579219
2447
တစ်ခုခုတော့ မဟုတ်သေးပါဘူးလို့ ထင်စရာ ရှိနေတုန်းပါ။
09:53
There's a lack of structure of some sort.
202
581666
3775
ဖွဲ့စည်းပုံထဲမယ် အားနည်းချက်တွေ ရှိနေပါသေးတယ်။
09:57
It's not as sophisticated
203
585441
1906
အဲဒါဟာ သိမ့်မွေ့နူးညံ့မှု မရှိသေးပါ။
09:59
as the language of The Wall Street Journal.
204
587347
2206
The Wall Street Journal ထဲက ဘာသာစကားမျိုး မဟုတ်သေးပါ။.
10:01
Well, the fact of the matter is,
205
589553
1774
ကောင်းပါပြီ၊ ကျွန်တော်တို့က လက်တွေ့ကျကျ လေ့လာလိုကြပါက၊
10:03
look at this person in 1956,
206
591327
2451
၁၉၅၆ ခုနှစ်တုန်းက ဒီလူကို ကြည့်ကြည့်ပါ၊
10:05
and this is when texting doesn't exist,
207
593778
2282
အဲဒါဟာ စာသားကို ရိုက်နှိပ်ရမှု မရှိခဲ့စဉ်တုန်းကပါ၊
10:08
"I Love Lucy" is still on the air.
208
596060
1835
"ငါ လူစီကို ချစ်တယ်" စာသားမျိုး အားလုံးအသိပါ။
10:09
"Many do not know the alphabet or multiplication table,
209
597895
3763
"လူ တော်တော်များက သင်ပုန်း မကျေခဲ့ကြပါ၊ အလီတိုင်ဇယားကို မသိခဲ့ကြပါ၊
10:13
cannot write grammatically -- "
210
601658
1337
သဒ္ဒါနည်းကျစွာ မရေးတတ်ခဲ့ကြပါ -- "
10:14
We've heard that sort of thing before,
211
602995
2209
ပြီးတော့ အဲဒီလို အရာမျိုးကို ကျွန်တော်တို့ဟာ
10:17
not just in 1956. 1917, Connecticut schoolteacher.
212
605204
3991
၁၉၅၆ ခုနှစ်မှာတင်မက၊ အဲဒီအရင် ၁၉၁၇ ခုနှစ်မှာလည်း ကြားခဲ့ကြရပါတယ်။
10:21
1917. This is the time when we all assume
213
609195
2701
၁၉၁၇။ အဲဒီ ခေတ်တုန်းက စာရေးခြင်း ကိစ္စထဲမှာ အားလုံးဟာ စနစ်ကျခဲ့တယ် ဆိုပြီး
10:23
that everything somehow in terms of writing was perfect
214
611896
3251
ဒီနေ့တွင် ကျွန်တော်တို့က ထင်မှတ်နိုင်ကြပါတယ်၊
10:27
because the people on "Downton Abbey" are articulate,
215
615147
2418
"Downton Abbey" မှာ နေထိုင်ခဲ့ကြသူတို့ဟာ စကားပြောရာတွင် သိပ်ကို တော်ခဲ့ကြတယ်၊
10:29
or something like that.
216
617565
1211
စသဖြင့် ကျွန်တော်တို့ ယူဆလာခဲ့ကြပါတယ်။
10:30
So, "From every college in the country goes up the cry,
217
618776
2944
အဲဒါကြောင့်မို့လို့၊ "နိုင်ငံ့ထဲက ကောလိပ်ကျေင်းတိုင်းမျာ ငိုယိုသများကို ကြားနိုင်သည်၊
10:33
'Our freshmen can't spell, can't punctuate.'"
218
621720
2633
'ကျွန်တော်တို့၏ ကျောင်းသား အသစ်များသည် အသံထွက် မပြောနိုင်၊ စားလုံးပေါင်း မမှန်နိုင်ပါ။'"
10:36
And so on. You can go even further back than this.
219
624353
2408
အလားတူ အရာတွေ ရှာတွေ့နိုင်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီထက်ကို ပိုစောတဲ့ ကာလဆီကို သွားလို့ ရပါသေးတယ်။
10:38
It's the President of Harvard. It's 1871.
220
626761
3184
ဒါကတော့ သမ္မတ ဟားဝါဒ် ပါပဲ။ ၁၈၇၁ ခုနှစ်ပါ။
10:41
There's no electricity. People have three names.
221
629945
2542
လျှပ်စစ်ဆိုတာ မရှိသေးပါ။ လူတွေဟာ အကြောင်းအရာ သုံးခုကိုသာ ပြောဆိုနေခဲ့ကြပါတယ်။
10:44
"Bad spelling,
222
632487
2425
"စာကို ရေးသားရာတွင်၊ စာလုံး မပေါင်းတတ်ဘူး၊
10:46
incorrectness as well as inelegance of expression in writing."
223
634912
3268
စာကို စီကာ ရေးဖွဲ့ရာတွင် မမှန်ကန်ဘူး၊ ယဉ်ကျေးဖွယ်ရာ မရှိဘူး။"
10:50
And he's talking about people who are otherwise
224
638180
2149
သူ ပြောနေတာက ကောလိပ်ကျောင်းမှာ
10:52
well prepared for college studies.
225
640329
1891
စာကို သင်ယူဖို့ ကောင်းမွန်စွာ ပြင်ဆင်ပြီးသား သူတွေ အကြောင်း ဖြစ်ပါတယ်။
10:54
You can go even further back.
226
642220
1846
သွားချင်သေးရင် နောက်ထပ် ပိုစောတဲ့ ခေတ်ကို သွားလို့ ရပါသေးတယ်။
10:56
1841, some long-lost superintendent of schools is upset
227
644066
3853
၁၈၄၁ ခုနှစ်၊ ကျောင်းကို နှစ်ပေါင်းများစွာကြာ အုပ်ချုပ်နေရသူဟာ များစွာမှ စိတ်ပျက်နေပါတယ်
10:59
because of what he has for a long time "noted with regret
228
647919
3177
သူဟာ အချိန်အတော်ကြာအောင်ကိုပဲ "မူရင်းစာသားကို လုံးဝနီးပါးကို ဂရုမစိုက် နားမလည်မှုကို
11:03
the almost entire neglect of the original" blah blah blah blah blah.
229
651096
3509
မြင်နေရခြင်းဟာ စိတ်ပျက်စရာကြီး ဖြစ်ရပါတယ်" စသဖြင့် ညည်းညူး ပြောဆိုနေခဲ့ပါတယ်။
11:06
Or you can go all the way back to 63 A.D. -- (Laughter) --
230
654605
5288
ဒါမှမဟုတ် ကျွန်တော်တို့ဟာ အေဒီ ၆၃ ခုနှစ်ဆီကို တောင် သွားနိုင်ပါတယ်-- (ရယ်မောသံများ) --
11:11
and there's this poor man who doesn't like the way
231
659893
2381
အဲဒီမှာလည်း စိတ်ပျက်နေခဲ့ရသူ တစ်ဦးကို မြင်နိုင်ကြပါတယ်၊
11:14
people are speaking Latin.
232
662274
1221
လူတွေ လက်တင် ဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြပုံကို အကြီးအကျယ် စိတ်ပျက်နေခဲ့သူပါ။
11:15
As it happens, he was writing about what had become French.
233
663495
3156
သူပြောနေတဲ့ဟာက နောက်ပိုင်းမယ်ကျတော့ ပြင်သစ် စကားဆိုတာ ဖြစ်လာပါတယ်။
11:18
And so, there are always — (Laughter) (Applause) —
234
666651
6402
ဒီတော့၊ အမြဲတမ်းလိုလိုပဲ — (ရယ်မောသံများ) (လက်ခုပ်တီး အားပေးသံများ) —
11:25
there are always people worrying about these things
235
673053
2171
အဲဒီလို အရာတွေ အကြောင်းကို စိုးရိမ်ပြောဆိုကြမယ့် သူတွေဟာ အစဉ်ပဲ ရှိနေမှာပါ။
11:27
and the planet somehow seems to keep spinning.
236
675224
3273
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာကြီးကတော့ လည်မြဲလည်ပတ်လျက် ရှိနေဆဲပါ။
11:30
And so, the way I'm thinking of texting these days is
237
678497
4647
ဒီတော့ကား၊ ဒီနေ့တွင် ကျွန်တော်တို့ မြင်နေကြရတဲ့ စာသားကို ရိုက်နှိပ်နေကြတာကို စဉ်းစားကြည့်မယ်ဆိုရင်
11:35
that what we're seeing is a whole new way of writing
238
683144
3580
ကျွန်တော်တို့ အခု တွေ့မြင်နေရတာဟာ လုံးဝကို အသစ်ဖြစ်တဲ့ ရေးသားနည်း တစ်ခု ဖြစ်တယ်၊
11:38
that young people are developing,
239
686724
1626
လူငယ်တွေက တီထွင်ပြုစုလျက် တိုးတက်အောင် လုပ်နေကြတယ်၊
11:40
which they're using alongside their ordinary writing skills,
240
688350
3760
အဲဒါကို သူတို့ဟာ အစဉ်အလာ ရေးသားမှုကိစ္စနဲ့ ယှဉ်ပြီး လုပ်ကိုင်နေကြခြင်း ဖြစ်တယ်၊
11:44
and that means that they're able to do two things.
241
692110
3167
အဲဒီလိုဆိုတော့ သူတို့ဟာ အလုပ်နှစ်မျိုးကို လုပ်နိုင်ကြခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
11:47
Increasing evidence is that being bilingual
242
695277
2897
ပြီးတော့ အဲဒါဟာ ဘာသာစကား နှစ်မျိုးကို သုံးစွဲမှုဖြစ်တဲ့ အထောက်အထားတွေ တိုးလာနေတယ် ဆိုတော့၊
11:50
is cognitively beneficial.
243
698174
2233
ဆင်ခြင်မှု အသိတရား အတွက်လည်း အကျိုးရှိပါတယ်။
11:52
That's also true of being bidialectal.
244
700407
2155
အဲဒါဟာ တနည်းပြောရရင် ဒေသိယစကား နှစ်မျိုးတတ်ခြင်းလည်း ဖြစ်နေပါတယ်။
11:54
That's certainly true of being bidialectal in terms of your writing.
245
702562
3090
တကယ်ပါပဲ၊ ရေးသားတဲ့ ပုံစံကို လေ့လာကြည့်ပြီး ပြောရပါက အဲဒါဟာတကယ့်ကို ဒေသိယစကား နှစ်မျိုးပါ။
11:57
And so texting actually is evidence of a balancing act
246
705652
4918
ဒါကြောင့်မို့လို့၊ စာသားကို ဒီလို ရိုက်နှိပ်မှုဟာ လက်တွေ့မှာကျတော့
12:02
that young people are using today, not consciously, of course,
247
710570
3302
ဒီနေ့လူငယ်တွေက၊ သိရှိနားလည်တဲ့ စိတ်ဖြင့် လုပ်ကိုင်နေကြတာ မဟုတ်တောင်၊ ဘဝရဲ့ လိုအပ်ချက်ကို
12:05
but it's an expansion of their linguistic repertoire.
248
713872
3687
ချင့်ချိန်လျက် သူတို့ရဲ့ ဘာသာစကားဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုပညာကို တိုးချဲ့ဖို့ ကြိုးစားမှုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
12:09
It's very simple.
249
717559
1229
သိပ်ကို ရှင်းနေပါတယ်။
12:10
If somebody from 1973 looked at
250
718788
3710
တကယ်လို့များ ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှာ မွေးဖွားခဲ့သူ တစ်ဦးက
12:14
what was on a dormitory message board in 1993,
251
722498
4106
၁၉၉၃ ခုနှစ်တုန်းက ကျောင်းသား အဆောင် တစ်ခုထဲက ကြော်ငြာ သင်ပုန်း ပေါ်က ရေးသားချက် တစ်ခုကို မြင်လိုက်ရတဲ့ အခါမှာ
12:18
the slang would have changed a little bit
252
726604
1833
သုံးနှုန်းတဲ့ စကားလုံးတွေ အနည်းငယ် ပြောင်းလဲသွားနိုင်ခဲ့ပေမယ့်၊
12:20
since the era of "Love Story,"
253
728437
1818
"အချစ် ဝတ္ထု" ခေတ်နဲ့ စာရင်ပေါ့လေ၊
12:22
but they would understand what was on that message board.
254
730255
3313
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် အဲဒီ သင်ပုန်းပေါ်မှာ ရေးထားခဲ့တာကို နားလည်နိုင်စွမ်း ရှိခဲ့မှာပါ။
12:25
Take that person from 1993 -- not that long ago,
255
733568
2724
အခု တစ်ဖန် သိပ်မကြာသေးတဲ့ 1993 တုန်းကမွေးခဲ့သူကို ယူလိုက်ပါ၊
12:28
this is "Bill and Ted's Excellent Adventure" -- those people.
256
736292
3258
"Bill and Ted's Excellent Adventure" စာအုပ်ခေတ်တုန်းက သူတွေကို ယူလိုက်ပြီး၊
12:31
Take those people and they read
257
739550
2369
သူတို့ကို ပေးဖတ်ကြည့်လိုက်ပါ၊
12:33
a very typical text written by a 20-year-old today.
258
741919
2900
ဒီနေ့ အသက် ၂၀ ရှိသူ တစ်ဦး ရေးထားတဲ့ သာမန် စာသားလေးကို ပေးဖတ်ကြည့်ပါ။
12:36
Often they would have no idea what half of it meant
259
744819
2891
အဲဒါရဲ့ တစ်ဝက်လောက်က ဘာကိုဆိုလိုမှန်း သူတို့တွေ လုံးဝကို မသိနိုင်ဖို့ များပါတယ်၊
12:39
because a whole new language has developed
260
747710
3928
လုံးဝကို အသစ်ဖြစ်တဲ့ ဘာသာစကားဆိုတာ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့လို့ပါပဲ၊
12:43
among our young people doing something as mundane
261
751638
2294
တကယ်တော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လူငယ်တွေ အားလုံး သူလိုငါလို လုပ်နေကြတဲ့ကိစ္စပါ၊
12:45
as what it looks like to us when they're batting around
262
753932
2271
ကျွန်တော်တို့ အမြင်ထဲမှာ သူတို့ လက်ထဲက ကိရိယာ အသေးလေးတွေနဲ့
12:48
on their little devices.
263
756203
1675
ဆော့ကစားနေကြတယ်လို့ ထင်ခဲ့ကြတဲ့ ထဲကနေပြီး ပေါ်ထွန်းလာတဲ့ ဘာသာစကားပါပဲ။
12:49
So in closing, if I could go into the future,
264
757878
3661
ကောင်းပြီ၊ နိဂုံးချုပ်တဲ့ အနေနဲ့၊ ကျွန်တော်ဟာ အနာဂါတ်ဆီကို သွားနိုင်ခဲ့ရင်၊
12:53
if I could go into 2033,
265
761539
4375
ကျွန်တော်ဟာ ၂၀၃၃ ခုနှစ်ဆီကို သွားနိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင်၊
12:57
the first thing I would ask is whether David Simon
266
765914
2913
ပထမ အချက်အနေနဲ့ ကျွန်တော့အနေနဲ့ David Simon ဟာ
13:00
had done a sequel to "The Wire." I would want to know.
267
768827
3893
"The Wire." ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ဇာတ်လမ်းကို ရေးဖြစ်ခဲ့သလားကို မေးပါမယ်။
13:04
And — I really would ask that —
268
772720
2983
ပြီးတော့၊ အဲဒါကို တကယ် မေးပြီးတဲ့ေနောက်မှာ
13:07
and then I'd want to know actually what was going on on "Downton Abbey."
269
775703
3090
"Downton Abbey" မှာဘာတွေ ဖြစ်ပျက်နေတယ်ဆိုတာကို တကယ်ပဲ သိရှိလိုပါလိမ့်မယ်။
13:10
That'd be the second thing.
270
778793
1509
အဲဒါက ဒုတိယ အချက် ဖြစ်ပါမယ်။
13:12
And then the third thing would be,
271
780302
2536
အဲဒီနောက် တတိယအချက်က၊
13:14
please show me a sheaf of texts
272
782838
3191
ကျေးဇူးပြုပြီး ၁၆ နှစ်အရွယ် ကလေးမလေး တစ်ယောက်
13:18
written by 16-year-old girls,
273
786029
1957
ရေးထားတဲ့ စာသား အတိုလေးကို ပြပါလို့ တောင်းုကြည့်မှာပါ၊
13:19
because I would want to know where this language
274
787986
2454
ကျွန်တော်တို့ ခေတ်ထဲမှာ ပေါ်ထွန်းလာခဲ့တဲ့ ဒီဘာသာစကားဟာ
13:22
had developed since our times,
275
790440
1955
ဘယ်ဆီကို တိုးတက် ပြောင်းလဲလာခဲ့သလဲ ဆိုတာကို သိချင်လို့ပါပဲ၊
13:24
and ideally I would then send them back to you and me now
276
792395
3633
လုပ်လို့ ရခဲ့မယ်ဆိုရင် အကောင်းဆုံးက၊ အဲဒါကို ခင်ဗျားတို့ဆီကို၊ ပြီးတော့ ကျွန်တော့်ဆီကို၊ ပြန်ပို့ပေးချင်ပါတယ်၊
13:28
so we could examine this linguistic miracle
277
796028
2520
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရှေ့မှောက်မှာပဲ ဒီနေ့ ဖြစ်ပျက် ပြောင်းလဲ တိုးတက်လာနေတဲ့
13:30
happening right under our noses.
278
798548
2350
လက်ရှိ ဘာသာစကားဆိုင်ရာ အံ့ဖွယ်ရာ အချင်းအရာကို ကျွန်တော်တို့ ဆန်းစစ်လေ့လာနိုင်ဖို့ အတွက်ပါ။
13:32
Thank you very much.
279
800898
1516
ကျေးဇူး အများကြီး တင်ပါတယ်။
13:34
(Applause)
280
802414
5168
(လက်ခုပ်တီးအားပေးသံများ)
13:39
Thank you. (Applause)
281
807582
3607
ကျေးဇူး တင်ပါတယ်။ (လက်ခုပ်တီးအားပေးသံများ)
ABOUT THE SPEAKER
John McWhorter - LinguistLinguist John McWhorter thinks about language in relation to race, politics and our shared cultural history.
Why you should listen
John McWhorter is Associate Professor of English and Comparative Literature at Columbia University, teaching linguistics, Western Civilization and music history. He is a regular columnist on language matters and race issues for Time and CNN, writes for the Wall Street Journal "Taste" page, and writes a regular column on language for The Atlantic. His work also appears in the Washington Post, the Chronicle of Higher Education, Aeon magazine, The American Interest and other outlets. He was Contributing Editor at The New Republic from 2001 until 2014.
McWhorter earned his PhD in linguistics from Stanford University in 1993 and is the author of The Power of Babel, Doing Our Own Thing, Our Magnificent Bastard Tongue, The Language Hoax and most recently Words on the Move and Talking Back, Talking Black. The Teaching Company has released four of his audiovisual lecture courses on linguistics. He guest hosted the Lexicon Valley podcast at Slate during the summer of 2016.
Beyond his work in linguistics, McWhorter is the author of Losing the Race and other books on race. He has appeared regularly on Bloggingheads.TV since 2006, and he produces and plays piano for a group cabaret show, New Faces, at the Cornelia Street Cafe in New York City.
John McWhorter | Speaker | TED.com