TED2007
David Hoffman: Sputnik mania
David Hoffman: Sputnik အရူးထခြင်း
Filmed:
Readability: 4.9
378,053 views
ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးသူ David Hoffman ဟာ သူရဲ့ Sputnik Mania ဆိုတဲ့ သတင်းမှတ်တမ်း ရုပ်ရှင်ကားရှည်ထဲမှ ရိုက်ကွက်ကို မျှဝေထားပါတယ်။ ၁၉၅၇ ခုနှစ်မှာ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုက လွှတ်တင်ခဲ့တဲ့ Sputnik ဟာ အာကာသဆိုင်ရာပြိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ လက်နက်ပြိုင်ဆိုင်မှု ၂ခုစလုံးကို ဘယ်ပုံဆိုက်သွားစေတယ်ဆိုတာနဲ့ ကမ္ဘာတစ်လွှားက သိပ္ပံ နဲ့ သချင်္ာဆိုင်ရာ ပညာရေး ခုန်ကျော်မှု စတင်စေခဲ့တာကို ပြသထားတာပါ။
David Hoffman - Filmmaker
In David Hoffman's long film career, he's made documentaries on everything from Amelia Earhardt to B.B. King, from double-dutch jump-roping to F-15 fighter pilots. Lately he's been fascinated with the early space program and our mania for all things Sputnik. Full bio
In David Hoffman's long film career, he's made documentaries on everything from Amelia Earhardt to B.B. King, from double-dutch jump-roping to F-15 fighter pilots. Lately he's been fascinated with the early space program and our mania for all things Sputnik. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:21
Fifty years ago in the old Soviet Union,
0
3000
3000
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ က ဆိုဗီယက်
ပြည်ထောင်စုဟောင်းမှာပါ၊
ပြည်ထောင်စုဟောင်းမှာပါ၊
00:24
a team of engineers was secretly moving a large object
1
6000
3000
အင်ဂျင်နီယာတစ်စုဟာ လူသူကင်းမဲ့တဲ့
တောနယ်တစ်ခုကို ဖြတ်ပြီး
တောနယ်တစ်ခုကို ဖြတ်ပြီး
00:27
through a desolate countryside.
2
9000
3000
ကြီမားတဲ့ အရာဝတ္ထုတစ်ခုကို ရွှေ့နေတယ်။
00:30
With it, they were hoping to capture the minds of people everywhere
3
12000
3000
ဒါနဲ့အတူ စိတ်ထဲမှာ အာကာသကို
ပထမဆုံး စိုးမိုးသူတွေအဖြစ်
ပထမဆုံး စိုးမိုးသူတွေအဖြစ်
00:33
by being the first to conquer outer space.
4
15000
3000
နေရာတိုင်းက လူတွေရဲ့စိတ်ကို
ဆွဲပိုင်ထားဖို့ မျှော်လင့်နေပါတယ်။
ဆွဲပိုင်ထားဖို့ မျှော်လင့်နေပါတယ်။
00:36
The rocket was huge.
5
18000
2000
ဒုံးပျံက ကြီးမားပါတယ်။
00:38
And packed in its nose was a silver ball
6
20000
2000
ထိပ်ဖျားတွင် အတွင်းမှာ ရေဒီယို ၂ လုံးပါတဲ့
00:40
with two radios inside.
7
22000
3000
ငွေရောင် ဘောလုံးတစ်လုံးနဲ့ ပိတ်ထားပါတယ်။
00:44
On October 4, 1957, they launched their rocket.
8
26000
3000
၁၉၅၇ ခု အောက်တိုဘာ ၄ ရက်မှာ
သူတို့ ဒုံးပျံကို လွှတ်တင်ခဲ့တယ်။
သူတို့ ဒုံးပျံကို လွှတ်တင်ခဲ့တယ်။
00:47
One of the Russian scientists wrote at the time:
9
29000
3000
ရုရှားသိပ္ပံပညာရှင် တစ်ယောက်က
အဲဒီတုန်းက ရေးခဲ့တာက
အဲဒီတုန်းက ရေးခဲ့တာက
00:50
"We are about to create a new planet
10
32000
2000
"ကျုပ်တို့ Sputnik လို့ခေါ်တွင်မယ့်
00:52
that we will call Sputnik.
11
34000
3000
ဂြိုဟ်သစ် တစ်ခုကို ဖန်တီးတော့မယ်၊
00:55
In the olden days, explorers
12
37000
2000
ရှေးတုန်းက Vasco da Gama နဲ့ Columbus လို
00:57
like Vasco da Gama and Columbus
13
39000
3000
စူးစမ်းရှာဖွေသူတွေဟာ ကုန်းပေါ်က
ကမ္ဘာလုံးတစ်လုံးကို
ကမ္ဘာလုံးတစ်လုံးကို
01:00
had the good fortune to open up the terrestrial globe.
14
42000
3000
ဖွင့်လှစ်ဖို့ ငွေအမြောက်အမြားရှိခဲ့တယ်။
01:04
Now we have the good fortune to open up space.
15
46000
3000
အခု အာကာသကိုဖွင့်လှစ်ဖို့
ကျုပ်တို့မှာ ငွေအများကြီး ရှိတယ်။
ကျုပ်တို့မှာ ငွေအများကြီး ရှိတယ်။
01:07
And it is for those in the future to envy us our joy."
16
49000
4000
ဒါဟာ နှောင်းလူတွေ ကျုပ်တို့ရဲ့
ပီတိကို အားကျေစေဖို့ပါ။"
ပီတိကို အားကျေစေဖို့ပါ။"
01:12
You're watching snippets from "Sputnik," my fifth documentary feature,
17
54000
3000
ခင်ဗျားတို့ကြည့်နေတာက ပြီးသွားခါစ
ကျွန်တော့ရဲ့ မဉ္စမမြောက်
ကျွန်တော့ရဲ့ မဉ္စမမြောက်
01:16
which is just about completed.
18
58000
3000
မှတ်တမ်းရုပ်ရှင် Sputnik က အတိုအထွာလေးပါ၊
01:19
It tells the story of Sputnik,
19
61000
2000
Sputnik ရဲ့ ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြထားပြီး
01:21
and the story of what happened to America as a result.
20
63000
3000
အကျိုးဆက် အနေနဲ့ အမေရိကကို
ဘာဖြစ်သွားခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ဇာတ်လမ်းပါ။
ဘာဖြစ်သွားခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ဇာတ်လမ်းပါ။
01:24
For days after the launch,
21
66000
2000
လွှတ်တင်ပြီး ရက်တွေကြာပြီးတော့
01:26
Sputnik was a wonderful curiosity.
22
68000
3000
Sputnik အံ့သြစရာ
ထူးခြားတဲ့ ပစ္စည်းဖြစ်ခဲ့တယ်။
ထူးခြားတဲ့ ပစ္စည်းဖြစ်ခဲ့တယ်။
01:29
A man-made moon visible by ordinary citizens,
23
71000
3000
သာမာန်ပြည်သူတွေရဲ့ မြင်နိုင်တဲ့
လူလုပ် လတစ်စင်း၊
လူလုပ် လတစ်စင်း၊
01:33
it inspired awe and pride
24
75000
3000
ဒါဟာ လူသားဟာ နောက်ဆုံးမှာ
ပစ္စည်းတစ်ခု အာကာသထဲ လွှတ်တင်
ပစ္စည်းတစ်ခု အာကာသထဲ လွှတ်တင်
01:36
that humans had finally launched an object into space.
25
78000
3000
လိုက်တယ်ဆိုတဲ့ခန့်ညားမှုနဲ့
ဂုဏ်ယူမှုကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့တယ်။
ဂုဏ်ယူမှုကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့တယ်။
01:41
But just three days later, on a day they called Red Monday,
26
83000
3000
ဒါပေမဲ့ ၃ ရက်အကြာမှာပဲ သူတို့ အခေါ်
"အနီရောင် တနင်္လာ" နေ့မှာ
"အနီရောင် တနင်္လာ" နေ့မှာ
01:44
the media and the politicians told us,
27
86000
3000
မီဒီယာနဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေက
ပြောတော့ ကျွန်တော်တို့
ပြောတော့ ကျွန်တော်တို့
01:47
and we believed, that Sputnik was proof
28
89000
2000
ယုံကြည်မိသွားတာက Sputnik ဟာ
ရန်သူတွေက
ရန်သူတွေက
01:49
that our enemy had beaten us
29
91000
2000
သိပ္ပံနဲ့ နည်းပညာမှာ ကိုယ့်ကို
01:51
in science and technology,
30
93000
3000
နိုင်သွားပြီ၊ အခုနေ သူတို့က
01:54
and that they could now attack us with hydrogen bombs,
31
96000
3000
Sputnik ဒုံးပျံကိုသုံးပြီး IBM ဒုံးကျည်လို
01:57
using their Sputnik rocket as an IBM missile.
32
99000
4000
ဟိုက်ဒရိုဂျင်ဗုံးနဲ့ ကိုယ့်ကို
တိုက်နိုင်ပြီဆိုတဲ့ သက်သေတဲ့။
တိုက်နိုင်ပြီဆိုတဲ့ သက်သေတဲ့။
02:01
All hell broke loose.
33
103000
2000
ပွက်လောရိုက်သွားတာပေါ့ဗျာ။
02:03
Sputnik quickly became one of the three great shocks to hit America --
34
105000
3000
Sputnik ဟာ အမေရိကကို အင်မတန်
ထိတ်လန့်စေတဲ့ ၃ ခုထဲက တစ်ခုပါ။
ထိတ်လန့်စေတဲ့ ၃ ခုထဲက တစ်ခုပါ။
02:07
historians say the equal of Pearl Harbor or 9/11.
35
109000
3000
သမိုင်းပညာရှင်တွေက ပုလဲဆိပ်ကမ်း၊
၉/၁၁ နဲ့ အတူတူပဲတဲ့။
၉/၁၁ နဲ့ အတူတူပဲတဲ့။
02:11
It provoked the missile gap.
36
113000
3000
ဒါက ဒုံးကျည် ကွာဟချက် ဖြစ်စေတယ်။
02:14
It exploded an arms race.
37
116000
3000
လက်နက်ပြိုင်ဆိုင်မှုကို တိုးပွားစေတယ်။
02:17
It began the space race.
38
119000
3000
အာကာသပြိုင်ဆိုင်မှုကို အစပြုခဲ့တယ်။
02:20
Within a year, Congress funded huge weapons increases,
39
122000
3000
တစ်နှစ်အတွင်း ကွန်ဂရက်က ကြီးမားတဲ့
လက်နက်တိုးမြှင့်မှုကို
လက်နက်တိုးမြှင့်မှုကို
02:23
and we went from 1,200 nuclear weapons
40
125000
3000
ထောက်ပံ့ခဲ့ပြီး အနုမြူလက်နက်တွေ
02:26
to 20,000.
41
128000
2000
၁၂၀၀ ကနေ ၂၀၀၀၀ အထိတို့းခဲ့တယ်။
02:28
And the reactions to Sputnik went far beyond weapons increases.
42
130000
3000
Sputnik ကို တုံ့ပြန်မှုတွေက
လက်နက်မြှင့်တာကို လွန်သွားတယ်။
လက်နက်မြှင့်တာကို လွန်သွားတယ်။
02:31
For example, some here will remember
43
133000
3000
ဥပမာ ဒီက တစ်ချို့လူတွေ ဒီနေ့ကို
မှတ်မိကြဦးမှာပါ။
မှတ်မိကြဦးမှာပါ။
02:34
this day, June 1958,
44
136000
2000
၁၉၅၈ ဇွန်လလေ။
02:36
the National Civil Defense Drill,
45
138000
2000
အမျိုးသား အရပ်ဘက် ကာကွယ်ရေး လေ့ကျင့်မှုမှာ
02:38
where tens of millions of people in 78 cities went underground.
46
140000
3000
မြို့ ၇၈ မြို့က သန်း ဆယ်ချီရှိတဲ့
လူတွေ မြေအောက်ကိုသွားတယ်။
လူတွေ မြေအောက်ကိုသွားတယ်။
02:42
Or the Gallup Poll that showed that seven in 10 Americans
47
144000
3000
ဒါမှမဟုတ် Gallop Poll မှာပြတာက
အမေရိကန် ၁၀ ယောက်မှာ
အမေရိကန် ၁၀ ယောက်မှာ
02:45
believed that a nuclear war would happen,
48
147000
3000
၇ ယောက်က အနုမြူစစ်ပွဲ ဖြစ်တော့မယ်၊
02:48
and that at least 50 percent of our population
49
150000
2000
ဒါက အနည်းဆုံး လူဦးရေရဲ့ ၅၀% ကို
02:50
was going to be killed.
50
152000
2000
သေစေလိမ့်မယ်လို့ ယုံကြည်ကြတယ်။
02:52
But Sputnik provoked wonderful changes as well.
51
154000
3000
ဒါပေမဲ့ Sputnik ဟာ ထူးခြားတဲ့
အပြောင်းအလဲတွေကိုပါ ဖြစ်စေခဲ့တယ်
အပြောင်းအလဲတွေကိုပါ ဖြစ်စေခဲ့တယ်
02:56
For example, some in this room went to school on scholarship
52
158000
2000
ဥပမာ၊ ဒီက တစ်ချို့ဟာ Sputnik ကြောင့်
02:58
because of Sputnik.
53
160000
2000
ပညာတော်သင်သွားချင်ကြတယ်။
03:00
Support for engineering, math and science --
54
162000
3000
အင်ဂျင်နီယာ၊ သင်္ချာနဲ့ သိပ္ပံတွေကို
ထောက်ပံ့တယ်။
ထောက်ပံ့တယ်။
03:03
education in general -- boomed.
55
165000
3000
အချုပ်က ပညာရေး အဟုန်မြင့်ခဲ့တယ်ပေါ့။
03:06
And Vint Cerf points out that Sputnik
56
168000
2000
Vint Cerf က ထောက်ပြတာက Sputnik ဟာ
03:08
led directly to ARPA, and the Internet,
57
170000
2000
ARPA အင်တာနက်နဲ့ NASA တို့ဖြစ်ပေါ်ဖို့
03:10
and, of course, NASA.
58
172000
3000
တိုက်ရိုက် ဦးတည်စေခဲ့တယ်။
03:13
My feature documentary shows how a free society
59
175000
3000
ကျွန်တော့ရဲ့ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်က လွတ်လပ်တဲ့
လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဟာ
လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဟာ
03:16
can be stampeded by those who know how to use media.
60
178000
3000
မီဒီယာသုံးတတ်သူတွေကြောင့် ဘယ်လို
အလှန့်ခံရနိုင်တာကို ပြတာပါ။
အလှန့်ခံရနိုင်တာကို ပြတာပါ။
03:19
But it also shows how we can turn
61
181000
2000
ဒါပေမဲ့ အစပိုင်းမှာ ဆိုးပုံရတဲ့ အခြေအနေကို
03:21
what appears at first to be a bad situation,
62
183000
3000
ဘယ်လိုနည်းနဲ့ အမေရိကအတွက်
ခြုံပြီး အရမ်း ကောင်းတာ တစ်ခုခုအဖြစ်
ခြုံပြီး အရမ်း ကောင်းတာ တစ်ခုခုအဖြစ်
03:24
into something that was overall very good for America.
63
186000
3000
ပြောင်းနိုင်တယ်ဆိုတာလည်း ပြပါတယ်။
03:28
"Sputnik" will soon be released.
64
190000
3000
Sputnik က မကြာခင် ထွက်တော့မှာပါ။
03:31
In closing, I would like to take a moment to thank
65
193000
2000
အဆုံးသတ် ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူ တစ်ဦးကို
03:33
one of my investors:
66
195000
2000
ကျေးဇူးတင်ဖို့ အချိန်ခဏလောက် ယူချင်ပါတယ်
03:35
longtime TEDster, Jay Walker.
67
197000
2000
ဝါရင့် TED အဖွဲ့သား Jay Walker ပါ။
03:37
And I'd like to thank you all.
68
199000
2000
အားလုံကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ် ခင်ဗျာ။
03:39
(Applause).
69
201000
4000
လက်ခုပ်သံများ)
03:43
Thank you, Chris.
70
205000
1000
ကျေးဇူးပဲ Chris ရေ။
ABOUT THE SPEAKER
David Hoffman - FilmmakerIn David Hoffman's long film career, he's made documentaries on everything from Amelia Earhardt to B.B. King, from double-dutch jump-roping to F-15 fighter pilots. Lately he's been fascinated with the early space program and our mania for all things Sputnik.
Why you should listen
Documentary filmmaker David Hoffman has been capturing reality for almost 4 decades, following his wide-ranging interests and turning them into films for PBS, The Discovery Channel, A&E, National Geographic. Highlights from his career include the groundbreaking experimental doc King, Murray, which blurred boundaries between truth and fiction as it tracks its subject through a debauched weekend in Las Vegas; A Day With Filmmaker Timmy Page, about a 12-year-old auteur; and his series of films on American indigenous music.
Lately, he has become fascinated with the Atomic-era Space Race, turning out a feature-length documentary about the Sputnik era. Sputnik Mania was scored by Thomas Dolby and has played at festivals and theaters around the country.
Hoffman suffered a devastating setback in early 2008 when, nine days before TED2008, his home, containing a vast archive from his long and fascinating career, burnt to the ground. His next project: to reframe his life and rebuild.
David Hoffman | Speaker | TED.com