Tony Luciani: A mother and son's photographic journey through dementia
Tony Luciani: စိတ်ယိုယွင်းမှုရောဂါမှတစ်ဆင့် မိခင်နဲ့ သားတို့ရဲ့ ဓာတ်ပုံ ခရီးစဉ်။
Tony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, beginning a four-year-long voyage of discovery. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
moved in with me,
Elia ကျွန်တော်နဲ့ လာနေတော့
ပေးနေတာလို့တွေးမိတယ်။
with memory loss and accepting her age.
သူ့အသက်ကို လက်ခံရာမှာ ပြဿနာတွေရှိနေတယ်။
as comfortable as possible,
သက်တောင့်သက်သာဖြစ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့
and see her just ... there.
လှမ်းလှမ်း ကြည့်နေတာပေါ့။
တက်တာ စောင့်ကြည့်တယ်၊
အမေမဟုတ်တော့ဘဲ
and I needed a break from my painting.
ပန်းချီရေးတာကနေ အနားယူဖို့လိုခဲ့တယ်။
I had just bought.
ကင်မရာအသစ်နဲ့ ကျွန်တော်ကစားချင်တယ်။
it had all sorts of dials,
ကျွန်တော်သင်ယူချင်တဲ့ ဒိုင်ခွက်မျိုးစုံ
facing this large mirror,
သုံးချောင်းထောက်ကို ဆင်လိုက်တယ်၊
to the only bathroom in the house.
သွားတဲ့ တံခါးပေါက်ကို ကွယ်ရင်းပေါ့။
"ငါ သန့်စင်ခန်း သုံးဖို့လိုတယ်"
"I need to use the washroom."
ကျွန်တော် သုံးဖို့လိုလို့ပါ"
ထပ်ကြားရတယ်။
ရခဲ့တာပေါ့။
we could do together.
တို့ထိလို့ရတဲ့အရာ ရှိခဲ့တယ်။
mountain village in central Italy,
တောင်ပေါ်ရွာလေးတစ်ခုမှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်၊
သိုးတွေ ရှိတယ်။
her father died of pneumonia,
အဆုတ်ရောင်ရောဂါနဲ့ သူအဖေဆုံးခဲ့တယ်၊
with all the heavy chores.
ကြီးမားတဲ့ အိမ်မှုအလုပ်တွေနဲ့ ထားခဲ့တယ်။
stranger twice her age.
သက်သက်တစ်ယောက်နဲ့ ပေးစားလိုက်တယ်။
and was pushed into adulthood.
တွန်းပို့ခံလိုက်ရတယ်။
when she was only 16.
ပထမဆုံး ကလေးမွေးခဲ့တယ်။
အခုတော့ Toronto မှာ နေနေတာပေါ့။
အလုပ်လုပ်ခဲ့ပြီး
of a very large sewing department.
ဌာနတစ်ခုရဲ့ မန်နေဂျာဖြစ်လာခဲ့တယ်။
of immigrant workers,
ပြည့်နေတာကြောင့်
from translation books.
သူ့ဘာသာ သင်ယူခဲ့တယ်။
Greek, Spanish, Portuguese, Danish,
ဒီန်းမတ်၊ ပိုလန်၊ ရုရှား၊ ရိုမေးနီးယန်း၊
all around the house.
လေ့ကျင့်ခဲ့တယ်။
and determination to succeed
သူ့ရဲ့အာရုံစိုက်မှုနဲ့ သန္နိဋ္ဌာန်ကို
with Mom as portrait model.
အသစ်တွေ့တဲ့ကင်မရာ ပညာတွေကိုလေ့ကျင့်ခဲ့တယ်။
she talked, and I listened.
ကျွန်တော်က နားထောင်ခဲ့တယ်။
and how she was feeling now.
အခု ခံစားနေရပုံအကြောင်း ပြောပြတယ်။
အာရုံစိုက်ခဲ့ကြတယ်။
her younger years.
ပိုကောင်းကောင်း မှတ်မိနေခဲ့တယ်။
သူက ဇာတ်လမ်းတွေပြောလိုက်ပေါ့။
သူ့ရဲ့ပရိတ်သတ်ဖြစ်ခဲ့တယ်။
and I sketched them out.
by acting out the scenarios myself.
သရုပ်ဆောင်ဖို့လိုတာကို သူ့ကိုပြတယ်။
more about photography.
ဓာတ်ပုံပညာကို ပိုသိလာခဲ့တယ်။
သဘောကျတယ်။
she felt wanted and needed.
သူ့ကိုလိုချင်တယ်၊ လိုအပ်တယ်လို့ ခံစားရတယ်။
ခွက်ထိုးခွက်လန် ရယ်ခဲ့တာပေါ့။
came from an old German film I'd seen,
"Das Boot"ဆိုတဲ့ ရေငုပ်သင်္ဘောအကြောင်း
looked more like "E.T."
"E.T." နဲ့တောင် ပိုတူနေသေးတယ်။
thinking it was a total failure,
ဒါဟာ လုံးဝ မအောင်မြင်တာလို့တွေးမိတာက
my particular vision.
မရောက်ခဲ့လို့ပါ။
decided to post it online anyway.
အပျော်သဘော တင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။
ပမာဏတစ်ခုရခဲ့တယ်။
of frustration and sadness
အလိုမကျမှုနဲ့ ဝမ်းနည်းမှုက
ပြောစရာတွေနဲ့ ပြည့်နေပေမဲ့
I forget what they are?"
ဒါတွေကို မေ့ရတာတုန်း။"
ပြောစရာတွေနဲ့ ပြည့်နေပေမဲ့
I forget what they are?"
ဒါတွေကို မေ့ရတာတုန်း။
and full-time painter,
အချိန်ပြည် ပန်းချီဆွဲသူအဖြစ်
all the difficulties, we played.
ဟန်ချက်ညီဖို့ ကျွန်တော်တို့ ကစားခဲ့တယ်။
ဖိစီးနေတယ်။
"How did I get so old, so fast?"
"ဘာလို့များ ငါဒီလောက် အအိုမြန်ရတာတုန်း"
for my oil paintings.
လည်း အမေကို ကိုယ်ဟန်ပြခိုင်းခဲ့တယ်။
"The Dressmaker" လို့ခေါ်ပါတယ်။
တစ်မိသားစုလုံးအတွက်
to the floor in the basement.
and bring my schoolwork with me.
ကျောင်းစာတွေ တစ်ပါတည်း ယူလာပြီး
in this overstuffed chair.
ကျွန်တော် ထိုင်တယ်။
and the repetitive stitching sounds
တဝီဝီမြည်သံနဲ့ ထပ်တလဲလဲ စက်ချုပ်သံတွဟာ
in my studio for safekeeping.
ကျွန်တော့ပန်းချီခန်းထဲမှာ သိမ်းခဲ့တယ်။
back to my childhood.
ကလေးဘဝကိ ပြန်ယူလာပေးခဲ့တယ်။
sitting behind me,
machine she sewed at
သူအလုပ်လုပ်နေတဲ့
to keep her busy and thinking.
လုပ်စရာ ပရောဂျက်တစ်ခုလည်း ပေးခဲ့တယ်။
10 pictures a day of anything she wanted.
၁၀ ပုံ ရိုက်ခိုင်းတယ်။
in her life before this.
ကင်မရာ တစ်ခါမှ မကိုင်ဖူးခဲ့ဘူး။
and talk about our work.
လက်ရာတွေအကြောင်း ပြောကြတယ်။
ကျွန်တော်လုပ်ခဲ့တာ၊
why they were relevant.
ဒါတွေဟာ ဘယ်လို ဆက်စပ်တယ်ဆိုတာပါ။
would just bluntly say,
ဘွင်းဘွင်းကြီး ပြောမှာက
ကြည့်နေခဲ့တယ်။
with words or without.
ပြောစရာတော့ရှိတယ်။
hasn't ended with Mom.
အဆုံးမသတ်ခဲ့ဘူး။
living residence,
လမ်းလျှောက်ရတဲ့
to be in my house.
အထိ ရောက်သွားပြီ။
အများကြီး။
But you know what? That's OK.
သိကြပါတယ်၊ ရတယ်။
when she sees me.
အမြဲ အပြုံးကြီးပြုံးနေတာပါ။
or ethical on my part.
တရားမှာမဟုတ်ဘူးလေ။
the reasons for doing them.
သူနားလည်မှာ မဟုတ်ဘူး။
I appreciated and loved them.
ပြောပြခွင့်မရခဲ့ဘူး။
လုပ်ဖို့လိုပါတယ်။
and really listening.
ဖြစ်ပြီး တကယ်ကို နားထောင်ခြင်းပါ။
a part of something, anything.
တစ်စ်တ်တစ်ပိုင်းကို ခံစားချင်တယ်
exceptionally profound that's shared --
တစ်ခုခု ဖြစ်စရာမလိုပါဘူး။
ရိုးစင်းနိုင်ပါတယ်။
ဖန်တီးလိုက်ပါ။
from everyone, please?
လက်ပြပြီး ပြုံးပြတာ ရနိုင်မလားဗျာ။
ABOUT THE SPEAKER
Tony Luciani - ArtistTony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, beginning a four-year-long voyage of discovery.
Why you should listen
Tony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, and it was the imaginative expression of the collaboration that propelled his work internationally. After more than 40 years as a full-time painter, Luciani garnered worldwide attention with this four-year-long photography series. Their voyage of discovery, expressing the benefits of inclusion and participation within a creative medium, has gone beyond the boundaries of recognizing it as just a personal visual diary.
Luciani graduated from Toronto's Ontario College of Art in 1977 with prestigious honors. At age 21, he was encouraged to continue with his fifth-year post-graduate study in Florence, Italy. It was there that he found maturity while carefully observing the historical paintings of the Renaissance Masters. Upon returning, he was promptly accepted for representation by a well-respected and established Canadian art gallery.
In defining his work, Luciani prefers to be placed in a tradition of realism, which is both interpretive and characterized by focused observation. As a photographer, he likes defining his imagery as an "obvious extension" to what he already creates as an artist.
Luciani's art can be found in private, public and corporate collections globally. An unabridged edition of one-hundred photographs titled "MAMMA, In the Meantime" is in the collection of the local chapter of the Canadian Alzheimer Society. He is represented by Loch Gallery in Toronto, Winnipeg and Calgary.
Tony Luciani | Speaker | TED.com