ABOUT THE SPEAKER
Tony Luciani - Artist
Tony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, beginning a four-year-long voyage of discovery.

Why you should listen

Tony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, and it was the imaginative expression of the collaboration that propelled his work internationally. After more than 40 years as a full-time painter, Luciani garnered worldwide attention with this four-year-long photography series. Their voyage of discovery, expressing the benefits of inclusion and participation within a creative medium, has gone beyond the boundaries of recognizing it as just a personal visual diary.

Luciani graduated from Toronto's Ontario College of Art in 1977 with prestigious honors. At age 21, he was encouraged to continue with his fifth-year post-graduate study in Florence, Italy. It was there that he found maturity while carefully observing the historical paintings of the Renaissance Masters. Upon returning, he was promptly accepted for representation by a well-respected and established Canadian art gallery.

In defining his work, Luciani prefers to be placed in a tradition of realism, which is both interpretive and characterized by focused observation. As a photographer, he likes defining his imagery as an "obvious extension" to what he already creates as an artist.

Luciani's art can be found in private, public and corporate collections globally. An unabridged edition of one-hundred photographs titled "MAMMA, In the Meantime" is in the collection of the local chapter of the Canadian Alzheimer Society. He is represented by Loch Gallery in Toronto, Winnipeg and Calgary.

More profile about the speaker
Tony Luciani | Speaker | TED.com
TEDxCambridge

Tony Luciani: A mother and son's photographic journey through dementia

Tony Luciani: စိတ်ယိုယွင်းမှုရောဂါမှတစ်ဆင့် မိခင်နဲ့ သားတို့ရဲ့ ဓာတ်ပုံ ခရီးစဉ်။

Filmed:
531,090 views

အနုပညာရှင် Tony Luciani ဟာ သူ့ရဲ့ ကင်မရာအသစ်တစ်လုံးကို စမ်းသပ်နေချိန်မှာ နေအအသက် ၉၁ နှစ်ရှိပြီဖြစ်တဲ့ သူ့မိခင် Elia က သူ့ဓာတ်ပုံတွေရဲ့ နောက်ခံမြင်ကွင်းထဲ ခိုးကြောင်ခိုးဝှက် ဝင်လာခဲ့တယ်။ နှစ်တွေရှည်ကြာတဲ့ ပူးတွဲဆောင်ရွက်မှုတစ်ခုကို အစမျိုးဖြစ်စေခဲ့တဲ့ ဒီသဘာဝကျတဲ့ပုံရိပ်များ၊ စိတ်ယိုယွင်းမှုရောဂါနဲ ရှင်သန်ခဲ့စဉ်က သူ့မိခင်ရဲ့ဘဝနဲ့ စိတ်ဓာတ်ကို မှတ်တမ်းတင်တဲ့ Luciani နဲ့အတူပေါ့။ ဒီစိတ်ထိခိုက်ဖွယ် ဟောပြောချက်ထဲမှာ သူကနေပြီး အိုမင်းလာတဲ့ မိဘတစ်ဦးကို စောင့်ရှောက်ပေးရခြင်းရဲ့ ပီတိနဲ့ သောကကို အမိအရရိုက်ယူထားတဲ့ သူ့တို့ရဲ့အကြိုက်ဆုံး ရိုက်ချက်တစ်ချို့ရဲ့ နောက်ကွယ်က ဇာတ်လမ်းတွေကို မျှဝေထားပါတယ်။
- Artist
Tony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, beginning a four-year-long voyage of discovery. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
When my 91-year-old mother, Elia,
moved in with me,
0
1254
3952
အသက် ၉၁ နှစ်အရွယ် ကျွန်တော့အမေ
Elia ကျွန်တော်နဲ့ လာနေတော့
00:17
I thought I was doing her a service.
1
5230
2400
အမေ့ကို အထောက်အကူတစ်ခု
ပေးနေတာလို့တွေးမိတယ်။
00:20
In fact, it was the other way around.
2
8460
2611
တကယ်ကျတော့ အဲဒါဟ တစ်မျိုးဖြစ်လာတယ်။
00:23
You see, Mom was having issues
with memory loss and accepting her age.
3
11914
4170
သိတဲ့အတိုင်း အမေဟာ မှတ်ဉာဏ်ဆုံးရှုံးမှုနဲ့
သူ့အသက်ကို လက်ခံရာမှာ ပြဿနာတွေရှိနေတယ်။
00:29
She looked defeated.
4
17128
1888
ရှုံးနိမ့်နေတဲ့ပုံပေါက်နေတယ်။
00:31
I tried to make her
as comfortable as possible,
5
19914
3415
ကျွန်တော် အမေ့ကို အတတ်နိုင်ဆုံး
သက်တောင့်သက်သာဖြစ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့
00:35
but when I was at my easel, painting,
6
23353
2396
ပန်းချီခုံမှာ ပန်းချီဆွဲနေချိန်မှာတော့
00:37
I would peek over
and see her just ... there.
7
25773
3595
အမေ အဲဒီမှာရှိနေတာကို
လှမ်းလှမ်း ကြည့်နေတာပေါ့။
00:41
She'd be staring at nothing in particular.
8
29836
3021
ဘာကိုမှ အထူးတလည် သူစိုက်ကြည့်မနေဘူး။
00:45
I'd watch her slowly climb the stairs,
9
33633
3754
အမေ လှေကားထစ်တွေ ဖြည်းဖြည်းလေး
တက်တာ စောင့်ကြည့်တယ်၊
00:49
and she wasn't the mom I grew up with.
10
37411
2251
သူဟာ ကျွန်တော်နဲ့ကြီးပြင်းခဲ့တဲ့
အမေမဟုတ်တော့ဘဲ
00:52
I saw, instead, a frail,
11
40053
3365
ဒီအစား ချည့်နဲ့ သေးငယ်တဲ့
00:55
tiny, old woman.
12
43442
3667
အဖွားအိုတစ်ယောက်လို့ မြင်ခဲ့တယ်။
01:01
A few weeks went by,
and I needed a break from my painting.
13
49339
3536
သီတင်းပတ်အနည်းငယ် ကုန်သွားတယ်၊
ပန်းချီရေးတာကနေ အနားယူဖို့လိုခဲ့တယ်။

01:04
I wanted to play with the new camera
I had just bought.
14
52899
2658
မကြာခင်က ဝယ်ထားတဲ့
ကင်မရာအသစ်နဲ့ ကျွန်တော်ကစားချင်တယ်။
01:07
I was excited --
it had all sorts of dials,
15
55581
3389
ကျွန်တော် စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့တာပေါ့
ကျွန်တော်သင်ယူချင်တဲ့ ဒိုင်ခွက်မျိုးစုံ
01:10
buttons and settings I wanted to learn,
16
58994
2325
ခလုတ်တွေနဲ့ ချိန်တာတွေပါတော့၊
01:13
so I set up my tripod
facing this large mirror,
17
61343
4686
ဒီကြည့်မှန်ကြီးကို မျက်နှာမူပြီး
သုံးချောင်းထောက်ကို ဆင်လိုက်တယ်၊
01:18
blocking the doorway
to the only bathroom in the house.
18
66053
5366
အိမ်မှာရှိတဲ့ တစ်ခုတည်းသော ရေချိုးခန်း
သွားတဲ့ တံခါးပေါက်ကို ကွယ်ရင်းပေါ့။
01:23
(Laughter)
19
71443
1150
(ရယ်သံများ)
01:25
After a while, I hear,
20
73244
2571
ခဏအကြာမှာ ကျွန်တော် ကြားရတယ်၊
(အီတာလျံလေသံကို တုပြောခြင်း)
"ငါ သန့်စင်ခန်း သုံးဖို့လိုတယ်"
01:29
(Imitating Italian accent)
"I need to use the washroom."
21
77094
2642
01:31
(Laughter)
22
79760
1001
(ရယ်သံများ)
01:32
"Five minutes, Mom. I need to do this."
23
80785
3008
"ငါးမိနစ်ပဲ အမေ၊
ကျွန်တော် သုံးဖို့လိုလို့ပါ"
01:36
15 minutes later, and I hear, again,
24
84379
4722
နောက် ၁၅ မိနစ်ကြာတဲ့အခါ
ထပ်ကြားရတယ်။
01:42
"I need to use the washroom."
25
90205
2592
"ငါ သန့်စင်ခန်း သုံးဖို့လိုတယ်"
01:45
"Five more minutes."
26
93157
1889
"နောက်ထပ် ငါးမိနစ်"
01:47
Then this happened.
27
95913
1267
နောက်တော့ ဒါဖြစ်ခဲ့တယ်။
01:53
(Laughter)
28
101323
3965
(ရယ်သံများ)
01:57
(Applause)
29
105312
6943
(လက်ခုပ်သံများ)
02:05
And this.
30
113072
1714
ပြီးတော့ ဒါ။
02:09
(Laughter)
31
117136
5449
(ရယ်သံများ)
02:14
And then, this.
32
122609
2690
နောက်ပြီးတော့ ဒါ။
02:19
(Laughter)
33
127383
6400
(ရယ်သံများ)
02:25
I had my "aha!" moment.
34
133807
3041
ကျွန်တော့ရဲ့ "ဟော"ဆိုတဲ့ တဒင်္ဂ
ရခဲ့တာပေါ့။
02:29
We connected.
35
137198
1150
ဆက်သွယ်မိသွားတယ်။
02:30
We had something tangible
we could do together.
36
138729
3254
ကျွန်တော်တို့ အတူတူလုပ်နိုင်တဲ့
တို့ထိလို့ရတဲ့အရာ ရှိခဲ့တယ်။
02:36
My mom was born in a small
mountain village in central Italy,
37
144991
4334
အမေက အီတလီ အလယ်ပိုင်းက
တောင်ပေါ်ရွာလေးတစ်ခုမှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်၊
02:41
where her parents had land and sheep.
38
149349
2466
အဲဒီမှာ သူ့မိဘတွေက လယ်မြေနဲ့
သိုးတွေ ရှိတယ်။
02:44
At a young age,
her father died of pneumonia,
39
152658
2879
ငယ်ရွယ်စဉ်မှာပဲ
အဆုတ်ရောင်ရောဂါနဲ့ သူအဖေဆုံးခဲ့တယ်၊
02:47
leaving his wife and two daughters alone
with all the heavy chores.
40
155561
4228
သူဟာ ဇနီးနဲ့ သမီးနှစ်ယောက်တည်းကို
ကြီးမားတဲ့ အိမ်မှုအလုပ်တွေနဲ့ ထားခဲ့တယ်။
02:53
They found that they couldn't cope.
41
161260
2436
အလုပ်မနိုင်ဘူးဆိုတာ သူတို့သိခဲ့တယ်။
02:56
So a very hard decision was made.
42
164363
2515
အင်မတန်ခက်ခဲတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုချခဲ့တယ်။
02:59
Mom, the oldest, at 13,
43
167490
3460
အကြီးဆုံးဖြစ်တဲ့ အမေ့ကို ၁၃ နှစ်မှာ
03:02
was married off to a complete
stranger twice her age.
44
170974
4921
သူ့ထက် အသက်နှစ်ဆကြီးတဲ့ လူစိမ်း
သက်သက်တစ်ယောက်နဲ့ ပေးစားလိုက်တယ်။
03:08
She went from being just a kid
and was pushed into adulthood.
45
176927
4531
ကလေးဖြစ်နေရာကနေ လူကြီးဘဝကို
တွန်းပို့ခံလိုက်ရတယ်။
03:14
Mom had her first child
when she was only 16.
46
182621
3897
အမေ ၁၆ နှစ်ပဲရှိစဉ်မှာ
ပထမဆုံး ကလေးမွေးခဲ့တယ်။
03:20
Years later, and now living in Toronto,
47
188726
2994
နှစ်တွေကြာပြီးနောက်မှာ
အခုတော့ Toronto မှာ နေနေတာပေါ့။
03:23
Mom got work in a clothing factory
48
191744
2286
အမေဟာ အထည်ချုပ် စက်ရုံတစ်ရုံမှာ
အလုပ်လုပ်ခဲ့ပြီး
03:26
and soon became manager
of a very large sewing department.
49
194054
4761
မကြာခင်မှာ အင်မတန်ကြီးမားတဲ့ ချုပ်လုပ်ရေး
ဌာနတစ်ခုရဲ့ မန်နေဂျာဖြစ်လာခဲ့တယ်။
03:31
And because it was full
of immigrant workers,
50
199839
2524
ရွေ့ပြောင်း လုပ်သားတွေနဲ့
ပြည့်နေတာကြောင့်
03:34
Mom taught herself words
from translation books.
51
202387
4008
ဘာသာပြန်စာအုပ်တွေက စကားလုံးတွေကို
သူ့ဘာသာ သင်ယူခဲ့တယ်။
03:38
She then practiced them in French,
Greek, Spanish, Portuguese, Danish,
52
206419
4349
ဒါတွေကို ပြင်သစ်၊ ဂရိ၊ စပိန်၊ ပေါ်တူဂီ၊
ဒီန်းမတ်၊ ပိုလန်၊ ရုရှား၊ ရိုမေးနီးယန်း၊
03:42
Polish, Russian, Romanian, Hungarian,
all around the house.
53
210792
4190
ဟန်ဂေရီဘာသာတွေနဲ့ တစ်အိမ်လုံးမှာ
လေ့ကျင့်ခဲ့တယ်။
03:47
I was in awe of her focus
and determination to succeed
54
215695
5730
သူလုပ်ချင်တာမှန်သမျှ အောင်မြင်ဖို့
သူ့ရဲ့အာရုံစိုက်မှုနဲ့ သန္နိဋ္ဌာန်ကို
03:53
at whatever she loved to do.
55
221449
2734
ကျွန်တော် အံ့သြခဲ့တယ်။
03:56
After that bathroom "aha!" moment,
56
224863
2666
ဒီရေချိုးခန်း အံဖွယ် ကာလနောက်မှာ
03:59
I practiced my newfound camera skills
with Mom as portrait model.
57
227553
4513
အမေ့ကို ဓာတ်ပုံ ကိုယ်ဟန်ပြမယ်အဖြစ်ထားပြီး
အသစ်တွေ့တဲ့ကင်မရာ ပညာတွေကိုလေ့ကျင့်ခဲ့တယ်။
04:05
Through all of this,
she talked, and I listened.
58
233053
3451
ဒါအားလုံးကနေတစ်ဆင့် အမေကပြော၊
ကျွန်တော်က နားထောင်ခဲ့တယ်။
04:08
She'd tell me about her early childhood
and how she was feeling now.
59
236895
4282
သူ့ရဲ့ အစောပိုင်း ကလေးဘဝအကြောင်းနဲ့
အခု ခံစားနေရပုံအကြောင်း ပြောပြတယ်။
04:13
We had each other's attention.
60
241952
2000
တစ်ဦးကိုတစ်ဦး
အာရုံစိုက်ခဲ့ကြတယ်။
04:17
Mom was losing her short-term memory,
61
245404
1992
အမေဟာ ရေတို မှတ်ဉာဏ်ဆုံးရှုံးနေပေမဲ့
04:19
but was better recalling
her younger years.
62
247420
2933
ငယ်စဉ်က အချိန်တွေကိုတော့
ပိုကောင်းကောင်း မှတ်မိနေခဲ့တယ်။
04:23
I'd ask, and she would tell me stories.
63
251023
2498
ကျွန်တော်က မေးလိုက်
သူက ဇာတ်လမ်းတွေပြောလိုက်ပေါ့။
04:25
I listened, and I was her audience.
64
253884
3111
ကျွန်တော် နားထောင်တယ်၊
သူ့ရဲ့ပရိတ်သတ်ဖြစ်ခဲ့တယ်။
04:29
I got ideas.
65
257932
1421
ကျွန်တော် စိတ်ကူးတွေ ရခဲ့တယ်။
04:31
I wrote them down,
and I sketched them out.
66
259377
3056
ဒါတွေကို ရေးချပြီး ပုံကြမ်းတွေဆွဲတယ်။
04:34
I showed her what to do
by acting out the scenarios myself.
67
262926
3810
ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်ရေးတဲ့ ဇာတ်ညွှန်းတွေမှာ
သရုပ်ဆောင်ဖို့လိုတာကို သူ့ကိုပြတယ်။
04:40
We would then stage them.
68
268038
1634
ဒီနောက် ဒါတွေကို စင်တင်ခဲ့တယ်။
04:42
So she posed, and I learned
more about photography.
69
270434
4739
ဒါနဲ အမေက ကိုယ်ဟန်ပြ၊ ကျွန်တော်က
ဓာတ်ပုံပညာကို ပိုသိလာခဲ့တယ်။
04:48
Mom loved the process, the acting.
70
276585
4571
အမေက ဒီလုပ်ငန်းစဉ်၊ သရုပ်ဆောင်တာကို
သဘောကျတယ်။
04:53
She felt worthy again,
she felt wanted and needed.
71
281180
4167
တန်ဖိုးရှိတယ်လို့ တစ်ဖန် ပြန်ခံစားရပြီး
သူ့ကိုလိုချင်တယ်၊ လိုအပ်တယ်လို့ ခံစားရတယ်။
04:58
And she certainly wasn't camera-shy.
72
286419
2325
ကင်မရာကို မရှက်တာတော့ ကျိန်းသေပဲ။
05:00
(Laughter)
73
288768
3772
(ရယ်သံများ)
05:04
(Applause)
74
292564
6946
(လက်ခုပ်သံများ)
05:12
Mom laughed hysterically at this one.
75
300748
2969
ဒီတစ်ခုမှာတော့ အမေဟာ
ခွက်ထိုးခွက်လန် ရယ်ခဲ့တာပေါ့။
05:16
(Laughter)
76
304236
2833
(ရယ်သံများ)
05:19
The idea for this image
came from an old German film I'd seen,
77
307093
4454
ဒီပုံရိပ်အတွက် စိတ်ကူးက ကြည့်ဖူးတဲ့
"Das Boot"ဆိုတဲ့ ရေငုပ်သင်္ဘောအကြောင်း
05:23
about a submarine, called "Das Boot."
78
311571
2400
ဂျာမန်ရုပ်ရှင်ကားဟောင်းက ရတာပါ။
05:26
As you can see, what I got instead
looked more like "E.T."
79
314483
3761
မြင်ရတဲ့အတိုင်း ကျွန်တော့ပုံက
"E.T." နဲ့တောင် ပိုတူနေသေးတယ်။
05:30
(Laughter)
80
318268
1881
(ရယ်သံများ)
05:32
So I put this image aside,
thinking it was a total failure,
81
320173
3666
ဒီတော့ ဒီပုံကို ဘေးကိုဖယ်ထားလိုက်တယ်၊
ဒါဟာ လုံးဝ မအောင်မြင်တာလို့တွေးမိတာက
05:35
because it didn't reach
my particular vision.
82
323863
2865
ဒါဟာ ကျွန်တော် ရည်ရွယ်တဲ့စိတ်ကူးကို
မရောက်ခဲ့လို့ပါ။
05:38
But Mom laughed so hard,
83
326752
2388
ဒါပေမဲ့ အမေကတော့ အသားကုန်ရယ်တယ်။
05:41
I eventually, for fun,
decided to post it online anyway.
84
329164
4941
နောက်ဆုံး ဘာဖြစ်ဖြစ် ဒါကို အွန်လိုင်းမှာ
အပျော်သဘော တင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။
05:47
It got an incredible amount of attention.
85
335129
3936
မယုံနိုင်လောက်တဲ့ အာရုံစိုက်မှု
ပမာဏတစ်ခုရခဲ့တယ်။
05:51
Now, with any Alzheimer's, dementia,
86
339875
4147
ကဲ ဇရာရောဂါတစ်ခုနဲ့ဆို
05:56
there's a certain amount
of frustration and sadness
87
344046
3753
ပတ်သက်တဲ့ လူတိုင်းအတွက်
အလိုမကျမှုနဲ့ ဝမ်းနည်းမှုက
05:59
for everyone involved.
88
347823
1467
အတိုင်းအတာတစ်ခုရှိပါတယ်။
06:02
This is Mom's silent scream.
89
350434
2762
ဒါက အမေရဲ့ တိတ်ဆိတ်တဲ့ ဟားတိုက်သံပါ၊
06:06
Her words to me one day were,
90
354530
2182
တစ်နေ့မှာ ကျွန်တော့ကို ပြောတဲ့စကားတွေက
06:08
"Why is my head so full of things to say,
91
356736
4214
"ဘာလို့များ ငါ့ခေါင်းထဲမှာ
ပြောစရာတွေနဲ့ ပြည့်နေပေမဲ့
06:12
but before they reach my mouth,
I forget what they are?"
92
360974
4539
ပါးစပ်ဖျားမရောက်ခင်
ဒါတွေကို မေ့ရတာတုန်း။"
06:20
"Why is my head so full of things to say,
93
368239
5563
"ဘာလို့များ ငါ့ခေါင်းထဲမှာ
ပြောစရာတွေနဲ့ ပြည့်နေပေမဲ့
06:27
but before they reach my mouth,
I forget what they are?"
94
375946
4173
ပါးစပ်ဖျားမရောက်ခင်
ဒါတွေကို မေ့ရတာတုန်း။
06:33
(Applause)
95
381968
6865
(လက်ခုပ်သံများ)
06:44
Now, as full-time care partner
and full-time painter,
96
392564
5254
ကဲ အချိန်ပြည့် စောင့်ရှောက်ဖော်နဲ
အချိန်ပြည် ပန်းချီဆွဲသူအဖြစ်
06:49
I had my frustrations too.
97
397842
2158
ကျွန်တော့မှာလည်း အလိုမကျမှုရှိပါတယ်။
06:53
(Laughter)
98
401009
1960
(ရယ်သံများ)
06:55
But to balance off
all the difficulties, we played.
99
403588
3254
ဒါပေမဲ့ အခက်အခဲတွေအားလုံးကို
ဟန်ချက်ညီဖို့ ကျွန်တော်တို့ ကစားခဲ့တယ်။
06:58
That was Mom's happy place.
100
406866
1936
ဒါဟာ အမေ့ရဲ့ ပျော်စရာ နေရာပါ။
07:01
And I needed her to be there, too.
101
409160
2266
ကျွန်လည်း အမေ့ကို ဒီမှာရှိနေဖို့ လိုတယ်လေ။
07:05
(Laughter)
102
413909
1698
(ရယ်သံများ)
07:10
(Laughter)
103
418110
4475
(ရယ်သံများ)
07:15
(Laughter)
104
423093
4079
(ရယ်သံများ)
07:19
Now, Mom was also preoccupied with aging.
105
427196
3230
အခု အမေဟာလည်း အိုမင်းခြင်းနဲ့
ဖိစီးနေတယ်။
07:22
She would say,
"How did I get so old, so fast?"
106
430450
4952
သူပြောမှာက
"ဘာလို့များ ငါဒီလောက် အအိုမြန်ရတာတုန်း"
07:29
(Audience sighs)
107
437770
1920
(ပရိတ်သတ် သက်ပြင်းချသည်)
07:41
"So old."
108
449996
1150
"အိုစာလိုက်တာနော်"
07:48
"So fast."
109
456795
1150
"သိပ်မြန်တာပဲကိုး"
07:53
I also got Mom to model
for my oil paintings.
110
461292
3610
ကျွန်တော့ရဲ့ ဆီဆေးပန်ချီကားတွေအတွက်
လည်း အမေကို ကိုယ်ဟန်ပြခိုင်းခဲ့တယ်။
07:57
This painting is called "The Dressmaker."
111
465942
2800
ဒီပန်းချီကားကို
"The Dressmaker" လို့ခေါ်ပါတယ်။
08:02
I remember, as a kid,
112
470101
2984
ကျွန်တော်ကလေးဘဝတုန်းက
08:05
Mom sewing clothes for the whole family
113
473109
2714
မြေအောက်ခန်း ကြမ်းပြင်မှာ မူလီစုပ်ထားတဲ့
08:07
on this massive, heavy sewing machine
114
475847
3517
ကြီးမားလှတဲ့ ဒီအပ်ချုပ်စက်ကြီးမှာ
တစ်မိသားစုလုံးအတွက်
08:11
that was bolted
to the floor in the basement.
115
479388
2773
အမေ အဝတ်တွေ ချုပ်နေတာကို အမှတ်ရမိတယ်။
08:15
Many nights, I would go downstairs
and bring my schoolwork with me.
116
483173
4418
ညပေါင်းများစွာ ကျွန်တော် အောက်ထပ်ကိုဆင်း၊
ကျောင်းစာတွေ တစ်ပါတည်း ယူလာပြီး
08:20
I would sit behind her
in this overstuffed chair.
117
488808
3752
အထည်တွေစုပြုံနေတဲ့ ဒိထိုင်ခုံနောက်မှာ
ကျွန်တော် ထိုင်တယ်။
08:25
The low hum of the huge motor
and the repetitive stitching sounds
118
493935
4825
ဧရာမ မော်တာကြီးရဲ့ တိုးလျတဲ့
တဝီဝီမြည်သံနဲ့ ထပ်တလဲလဲ စက်ချုပ်သံတွဟာ
08:30
were comforting to me.
119
498784
1466
ကျွန်တော့ကို နှစ်သိမ့်ပေးတယ်။
08:33
When Mom moved into my house,
120
501612
1833
ကျွန်တော့အိမ်ကို အမေပြောင်းလာတော့
08:35
I saved this machine and stored it
in my studio for safekeeping.
121
503469
3936
ဒီစက်ကို ဖယ်ထားပြီး စိတ်ချရအောင်
ကျွန်တော့ပန်းချီခန်းထဲမှာ သိမ်းခဲ့တယ်။
08:40
This painting brought me
back to my childhood.
122
508220
3133
ဒီပန်းချီကားက ကျွန်တော့ရဲ့
ကလေးဘဝကိ ပြန်ယူလာပေးခဲ့တယ်။
08:44
The interesting part
123
512284
1815
စိတ်ဝင်စားစရာအပိုင်းက
08:46
was that it was now Mom,
sitting behind me,
124
514123
3903
အခုဆို အမေက ကျွန်တော့နောက်မှာ ထိုင်နေတယ်၊
08:51
watching me paint her
125
519181
2246
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ က
08:53
working on that very same
machine she sewed at
126
521451
2627
သူအဝတ်ချုပ်ခဲ့တံ စက်ကြီးမှာပဲ
သူအလုပ်လုပ်နေတဲ့
08:57
when I sat behind her, watching her sew,
127
525276
4246
သူ့ပုံကို ကျွန်တော်ဆွဲနေတာကို
09:01
50 years earlier.
128
529546
2340
စောင့်ကြည့်နေတာပါ။
09:07
I also gave Mom a project to do,
to keep her busy and thinking.
129
535466
4341
အမေ့ကို ဆက်အလုပ်ရှုပ်ပြီး တွေးမိစေဖို့
လုပ်စရာ ပရောဂျက်တစ်ခုလည်း ပေးခဲ့တယ်။
09:11
I provided her with a small camera
130
539831
2167
သူ့ကို ကင်မရာအသေးလေးပေးပြီး
09:14
and asked her to take at least
10 pictures a day of anything she wanted.
131
542022
3951
သူရိုက်ချင်တာ အနည်းဆုံး တစ်နေ့
၁၀ ပုံ ရိုက်ခိုင်းတယ်။
09:18
These are Mom's photographs.
132
546545
1867
ဒါတွေက အမေ့ရဲ့ ဓာတ်ပုံတွေပါ။
09:21
She's never held a camera
in her life before this.
133
549411
3466
ဒါမတိုင်ခင်က သူ့ဘဝမှာ
ကင်မရာ တစ်ခါမှ မကိုင်ဖူးခဲ့ဘူး။
09:25
She was 93.
134
553625
1531
သူဟာ အသက် ၉၃ နှစ်ပါ။
09:53
We would sit down together
and talk about our work.
135
581386
3095
အတူတူထိုင်ပြီး ကျွန်တော်တို့ရဲ့
လက်ရာတွေအကြောင်း ပြောကြတယ်။
09:57
I would try to explain
136
585187
1675
ကျွန်တော် ကြိုးစားရှင်းပြပါ့မယ်။
09:58
(Laughter)
137
586886
1158
(ရယ်သံများ)
10:00
how and why I did them,
138
588068
2922
ဘယ်လို၊ ဘာကြောင့် ဒါတွေကို
ကျွန်တော်လုပ်ခဲ့တာ၊
10:03
the meaning, the feeling,
why they were relevant.
139
591014
3150
အဓိပ္ပါယ်နဲ့ ခံစားချက်၊
ဒါတွေဟာ ဘယ်လို ဆက်စပ်တယ်ဆိုတာပါ။
10:07
Mom, on the other hand,
would just bluntly say,
140
595490
3365
အမေဘက်ကနေဆိုရင်တော့
ဘွင်းဘွင်းကြီး ပြောမှာက
10:10
"sì,"
141
598879
1174
"ဟုတ်တယ်ကွဲ့"
10:12
"no,"
142
600077
1484
မဟုတ်ဘူးလေ"
10:13
"bella" or "bruta."
143
601585
2135
"လှတယ် (သို့) ဆိုးလိုက်တာ"
10:15
(Laughter)
144
603744
1579
(ရယ်သံများ)
10:17
I watched her facial expressions.
145
605347
2200
သူ့ရဲ့မျက်နှာ အသွင်အပြင်တွေကို
ကြည့်နေခဲ့တယ်။
10:21
She always had the last say,
with words or without.
146
609681
4873
သူဟာ အမြဲတမ်း စကားလုံးပါပါ၊ မပါပါ
ပြောစရာတော့ရှိတယ်။
10:28
This voyage of discovery
hasn't ended with Mom.
147
616641
3766
ရှာဖွေမှု ခရီးစဉ်က အမေနဲ့ပဲ
အဆုံးမသတ်ခဲ့ဘူး။
10:33
She is now in an assisted
living residence,
148
621705
3476
အခုဆို သူဟာ အိမ်ကနေ ၁၀ မိနစ်
လမ်းလျှောက်ရတဲ့
10:37
a 10-minute walk away from my home.
149
625205
2334
သက်ကြီး ထောက်ပံ့ရေး ဂေဟာမှာပါ။
10:41
I visit her every other day.
150
629038
1867
အမေ့ကို တစ်ရက်ခြား သွားတွေ့တယ်။
10:45
Her dementia had gotten to the point
151
633651
1754
သူ့ရဲ့ စိတ်ယိုယွင်းမှုရောဂါဟာ
10:47
where it was unsafe for her
to be in my house.
152
635429
2351
အိမ်မှာနေဖို့ စိတ်မချရတဲ့
အထိ ရောက်သွားပြီ။
10:50
It has a lot of stairs.
153
638667
1600
အိမ်မှာက လှေကားထစ်တွေ
အများကြီး။
10:54
She doesn't know my name anymore.
154
642546
2200
ကျွန်တော့နာမည်တောင် သူမသိတော့ဘူး။
10:58
(Voice breaking)
But you know what? That's OK.
155
646760
2233
(အသံ ကြားဖြတ်) ဒါပေမဲ့ ဘာဆိုတာ
သိကြပါတယ်၊ ရတယ်။
11:02
She still recognizes my face
156
650783
2531
ကျွန်တော့မျက်နှာကို သူမှတ်မိဆဲဖြစ်ပြီး
11:05
and always has a big smile
when she sees me.
157
653338
3849
ကျွန်တော့ကိုမြင်ရင်
အမြဲ အပြုံးကြီးပြုံးနေတာပါ။
11:10
(Applause)
158
658813
6761
(လက်ခုပ်သံများ)
11:23
(Applause ends)
159
671219
1150
(လက်ခုပ်သံ ဆုံးသည်)
11:25
I don't take pictures of her anymore.
160
673077
2467
အမေ့ဓာတ်ပုံကို ကျွန်တော် မရိုက်တော့ဘူး။
11:28
That wouldn't be fair
or ethical on my part.
161
676292
2785
ကျွန်တော့ဘက်က ကျင့်ဝတ်အရတော့
တရားမှာမဟုတ်ဘူးလေ။
11:32
And she wouldn't understand
the reasons for doing them.
162
680490
2967
ပြီးတော့ ဒါတွေလုပ်တဲ့ အကြောင်းရင်းတွေကို
သူနားလည်မှာ မဟုတ်ဘူး။
11:36
My father,
163
684394
1150
ကျွန်တော့ အဖေ၊
11:38
my brother,
164
686395
1150
ကျွန်တော့ အကို၊
11:40
(Voice breaking) my nephew,
165
688253
1372
( အသံ ကြားဖြတ်) ကျွန်တော့ တူ
11:46
my partner and my best friend,
166
694893
2461
ကျွန်တော့ အဖော်နဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်း
11:49
all passed away suddenly.
167
697378
1864
အားလုံးဟာ ရုတ်တရက် ကွယ်လွန်သွားခဲ့တယ်။
11:51
And I didn't have the chance
168
699980
2018
သူတို့ကို ကျွန်တော် ဘယ်လောက်နှစ်သက်ပြီး
11:54
to tell them how much
I appreciated and loved them.
169
702022
3463
ဘယ်လောက်ချစ်တယ်ဆိုတာ
ပြောပြခွင့်မရခဲ့ဘူး။
11:58
With Mom, I need to be there
170
706807
3933
အမေနဲ့အတူ အဲဒီမှာ ကျွန်တော်ရှိနေပြီး
12:02
and make it a very long goodbye.
171
710764
3658
အင်မတန် ရှည်လျားတဲ့ နှုတ်ဆက်တာ
လုပ်ဖို့လိုပါတယ်။
12:09
(Applause)
172
717066
6434
(လက်ခုပ်သံများ)
12:20
(Applause ends)
173
728811
1150
(လက်ခုပ်သံ အဆုံးသတ်သည်)
12:22
For me, it's about being present
and really listening.
174
730684
4099
ကျွန်တော့အတွက်တော့ ဒါဟာ ပစ္စက္ခမှာရှိတာ
ဖြစ်ပြီး တကယ်ကို နားထောင်ခြင်းပါ။
12:27
Dependents want to feel
a part of something, anything.
175
735382
3167
မှီခိုသူတွေဟာ ဘာဖြစ်ဖြစ်တစ်ခုခုရဲ့
တစ်စ်တ်တစ်ပိုင်းကို ခံစားချင်တယ်
12:30
It doesn't need to be something
exceptionally profound that's shared --
176
738573
3492
မျှဝေထားတဲ့ ထူးထူးခြားခြား နက်ရှိုင်းတဲ့
တစ်ခုခု ဖြစ်စရာမလိုပါဘူး။
12:35
it could be as simple as walks together.
177
743041
2261
အတူ လမ်းလျှောက်တာလို
ရိုးစင်းနိုင်ပါတယ်။
12:38
Give them a voice
178
746635
2023
သူတို့ကို တုံ့လှယ်မှု၊ ပါဝင်မှု၊
12:41
of interaction, participation,
179
749262
3296
ပတ်သက်မှု ခံစားချက်ရဲ့
12:44
and a feeling of belonging.
180
752582
2544
အသံတစ်ခု ပေးလိုက်ပါ။
12:48
Make the time meaningful.
181
756363
2722
အချိန်ကို အဓိပ္ပါယ်ရှိအောင်
ဖန်တီးလိုက်ပါ။
12:52
Life, it's about wanting to live
182
760688
3429
ဘဝဆိုတာက ရှင်သန်လိုခြင်းပါ၊
12:56
and not waiting to die.
183
764141
2507
သေဖို့ စောင့်နေတာ မဟုတ်ပါဘူး။
13:01
(Applause)
184
769787
6964
(လက်ခုပ်သံများ)
13:11
(Applause ends)
185
779339
1150
(လက်ခုပ်သံ ဆုံးသည်)
13:14
Can I get a wave and a smile
from everyone, please?
186
782776
3865
ကျေးဇူးပြုပြီး လူတိုင်းဆီက
လက်ပြပြီး ပြုံးပြတာ ရနိုင်မလားဗျာ။
13:18
(Laughter)
187
786665
1499
(ရယ်သံများ)
13:20
This is for you, Mom.
188
788188
1400
ဒါဟာ အမေ့အတွက်ပါ၊ အမေ။
13:23
(Camera clicks)
189
791554
1150
(ကင်မရာ အသံများ)
13:25
(Applause)
190
793571
5682
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Tony Luciani - Artist
Tony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, beginning a four-year-long voyage of discovery.

Why you should listen

Tony Luciani picked up a camera in 2014 to document his aging mom's struggle with dementia, and it was the imaginative expression of the collaboration that propelled his work internationally. After more than 40 years as a full-time painter, Luciani garnered worldwide attention with this four-year-long photography series. Their voyage of discovery, expressing the benefits of inclusion and participation within a creative medium, has gone beyond the boundaries of recognizing it as just a personal visual diary.

Luciani graduated from Toronto's Ontario College of Art in 1977 with prestigious honors. At age 21, he was encouraged to continue with his fifth-year post-graduate study in Florence, Italy. It was there that he found maturity while carefully observing the historical paintings of the Renaissance Masters. Upon returning, he was promptly accepted for representation by a well-respected and established Canadian art gallery.

In defining his work, Luciani prefers to be placed in a tradition of realism, which is both interpretive and characterized by focused observation. As a photographer, he likes defining his imagery as an "obvious extension" to what he already creates as an artist.

Luciani's art can be found in private, public and corporate collections globally. An unabridged edition of one-hundred photographs titled "MAMMA, In the Meantime" is in the collection of the local chapter of the Canadian Alzheimer Society. He is represented by Loch Gallery in Toronto, Winnipeg and Calgary.

More profile about the speaker
Tony Luciani | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee