TEDSalon London 2010
Martin Jacques: Understanding the rise of China
Martin Jacques: Zrozumieć rozwój Chin.
Filmed:
Readability: 4
4,064,065 views
Na konferencji TED w Londynie, Martin Jaques szukał odpowiedzi na pytanie jak ludzie Zachodu postrzegają Chiny i w jaki sposób tłumaczą ich nadzwyczajny rozwój. Autor książki pod tytułem „Kiedy Chiny staną się potęgą”, omawia zadziwienie Zachodu rosnącą siłą ekonomiczną Chin. Przedstawia trzy aspekty, które ułatwią zrozumienie kim są Chinczycy i gdzie zmierzają.
Martin Jacques - Writer, columnist
Martin Jacques is the author of "When China Rules the World," and a columnist for the Guardian and New Statesman. He was a co-founder of the think tank Demos. Full bio
Martin Jacques is the author of "When China Rules the World," and a columnist for the Guardian and New Statesman. He was a co-founder of the think tank Demos. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
The world is changing
0
0
2000
Świat zmienia się
00:17
with really remarkable speed.
1
2000
3000
w zadziwiającym tempie.
00:20
If you look at the chart at the top here,
2
5000
2000
Na górnym wykresie
00:22
you'll see that in 2025,
3
7000
2000
prognozy na rok 2025,
00:24
these Goldman Sachs projections
4
9000
2000
jak przewiduje Goldman Sachs,
00:26
suggest that the Chinese economy
5
11000
2000
gospodarka Chin będzie
00:28
will be almost the same size as the American economy.
6
13000
3000
prawie tak samo rozwinięta, jak amerykańska.
00:31
And if you look at the chart
7
16000
3000
Na drugim wykresie,
00:34
for 2050,
8
19000
2000
prognoza na 2050 rok,
00:36
it's projected that the Chinese economy
9
21000
3000
widać, że gospodarka Chin
00:39
will be twice the size of the American economy,
10
24000
3000
dwukrotnie przewyższa amerykańską.
00:42
and the Indian economy will be almost the same size
11
27000
2000
Indie będą prawie tak samo rozwinięte
00:44
as the American economy.
12
29000
3000
gospodarczo, jak Stany Zjednoczone.
00:47
And we should bear in mind here
13
32000
2000
Proszę zwrócić uwagę na to, że
00:49
that these projections were drawn up
14
34000
2000
prognozy te zostały opracowane
00:51
before the Western financial crisis.
15
36000
3000
jeszcze przed kryzysem finansowym.
00:54
A couple of weeks ago,
16
39000
2000
Jakiś czas temu
00:56
I was looking at the latest projection
17
41000
2000
analizowałem prognozy
00:58
by BNP Paribas
18
43000
2000
opracowane przez BNP Paribas
01:00
for when China
19
45000
3000
szacujące czas, w jakim chińska gospodarka
01:03
will have a larger economy
20
48000
2000
przewyższy
01:05
than the United States.
21
50000
2000
gospodarkę Stanów.
01:07
Goldman Sachs projected 2027.
22
52000
4000
Goldman Sachs sugerował rok 2027.
01:11
The post-crisis projection
23
56000
3000
Analiza wykonana po kryzysie wskazuje,
01:14
is 2020.
24
59000
3000
że będzie to rok 2020.
01:17
That's just a decade away.
25
62000
2000
To jedynie dziesięć lat.
01:19
China is going to change the world
26
64000
4000
Chiny wpłyną na kształt świata
01:23
in two fundamental respects.
27
68000
3000
w dwóch istotnych płaszczyznach.
01:26
First of all,
28
71000
2000
Po pierwsze,
01:28
it's a huge developing country
29
73000
2000
jest to olbrzymi, rozwijający się kraj
01:30
with a population of 1.3 billion people,
30
75000
4000
zamieszkany przez 1,3 miliarda ludzi.
01:34
which has been growing for over 30 years
31
79000
3000
Przez ostatnie trzydzieści lat
01:37
at around 10 percent a year.
32
82000
2000
gospodarka Chin wzrastała o 10% rocznie.
01:39
And within a decade,
33
84000
2000
Za dziesięć lat
01:41
it will have the largest economy in the world.
34
86000
4000
będzie to najpotężniejsza gospodarka świata.
01:45
Never before in the modern era
35
90000
3000
Nigdy dotąd największą potęgą
01:48
has the largest economy in the world
36
93000
3000
gospodarczą świata
01:51
been that of a developing country,
37
96000
2000
nie był kraj rozwijający się.
01:53
rather than a developed country.
38
98000
3000
Zazwyczaj był to kraj rozwinięty.
01:57
Secondly,
39
102000
2000
Po drugie,
01:59
for the first time in the modern era,
40
104000
2000
pierwszy raz w historii
02:01
the dominant country in the world --
41
106000
2000
wiodącym państwem świata,
02:03
which I think is what China will become --
42
108000
3000
a myślę, że Chiny nim będą,
02:06
will be not from the West
43
111000
3000
będzie kraj
02:09
and from very, very different civilizational roots.
44
114000
4000
wywodzący się z zupełnie innej cywilizacji.
02:13
Now, I know it's a widespread assumption in the West
45
118000
4000
Istnieje głeboko zakorzeniony pogląd,
02:17
that as countries modernize,
46
122000
3000
że rozwój pociąga za sobą
02:20
they also westernize.
47
125000
2000
westernizację.
02:22
This is an illusion.
48
127000
2000
To złudzenie.
02:24
It's an assumption that modernity
49
129000
2000
Zakładamy, że rozwój
02:26
is a product simply of competition, markets and technology.
50
131000
3000
jest efektem konkurencji, działań rynkowych i technologii.
02:29
It is not. It is also shaped equally
51
134000
2000
Podczas, gdy wpływa na niego
02:31
by history and culture.
52
136000
2000
także tło historyczne i kulturowe.
02:33
China is not like the West,
53
138000
3000
Chiny różnią się do Zachodu
02:36
and it will not become like the West.
54
141000
3000
i nie przejmą zachodnich trendów.
02:39
It will remain in very fundamental respects
55
144000
2000
Zachowają swój indywidualizm
02:41
very different.
56
146000
2000
w szerokim zakresie.
02:43
Now the big question here is obviously,
57
148000
3000
Powstaje zatem pytanie
02:46
how do we make sense of China?
58
151000
2000
jak odbieramy Chiny?
02:48
How do we try to understand what China is?
59
153000
2000
Jak je rozumiemy?
02:50
And the problem we have in the West at the moment, by and large,
60
155000
3000
Najczęstszy problem ze zrozumieniem Chin
02:53
is that the conventional approach
61
158000
2000
wynika z postrzegania ich
02:55
is that we understand it really in Western terms,
62
160000
2000
jedynie poprzez pryzmat naszej,
02:57
using Western ideas.
63
162000
3000
zachodniej ideologii.
03:00
We can't.
64
165000
2000
To błąd.
03:02
Now I want to offer you
65
167000
2000
Chciałbym przedstawić
03:04
three building blocks
66
169000
2000
trzy aspekty, które
03:06
for trying to understand what China is like,
67
171000
3000
mogą pomóc
03:09
just as a beginning.
68
174000
2000
w zrozumieniu istoty Chin.
03:11
The first is this:
69
176000
2000
Pierwszy z nich, to fakt że
03:13
that China is not really a nation-state.
70
178000
3000
Chiny nie są państwem narodowym.
03:16
Okay, it's called itself a nation-state
71
181000
2000
Owszem, noszą takie miano
03:18
for the last hundred years,
72
183000
2000
od ponad stu lat
03:20
but everyone who knows anything about China
73
185000
2000
ale każdy z nas wie,
03:22
knows it's a lot older than this.
74
187000
2000
że są one dużo starsze.
03:24
This was what China looked like with the victory of the Qin Dynasty
75
189000
3000
W czasach panowania dynasti Qin,
03:27
in 221 B.C. at the end of the warring-state period --
76
192000
3000
w 221 roku p.n.e. zakończył się okres wojen
03:30
the birth of modern China.
77
195000
2000
i ukształtowały się współczesne Chiny.
03:32
And you can see it against the boundaries of modern China.
78
197000
3000
Jest to widoczne mimo wielu ograniczeń.
03:35
Or immediately afterward, the Han Dynasty,
79
200000
2000
Charakter Chin kształtował się także w czasach dynastii Han,
03:37
still 2,000 years ago.
80
202000
2000
2000 lat temu.
03:39
And you can see already it occupies
81
204000
2000
Duch ten najbardziej jest widoczny
03:41
most of what we now know as Eastern China,
82
206000
2000
we wschodnich prowincjach kraju.
03:43
which is where the vast majority of Chinese lived then
83
208000
3000
Były to, i nadal są, najgęściej zaludnione
03:46
and live now.
84
211000
2000
tereny.
03:48
Now what is extraordinary about this
85
213000
2000
Niezwykłe jest to, że to, co
03:50
is, what gives China its sense of being China,
86
215000
3000
nadaje Chinom ich indywidualny charakter,
03:53
what gives the Chinese
87
218000
3000
to, co daje Chińczykom
03:56
the sense of what it is to be Chinese,
88
221000
3000
świadomość narodową
03:59
comes not from the last hundred years,
89
224000
2000
nie powstało w ciągu ostatniego stulecia,
04:01
not from the nation-state period,
90
226000
2000
czyli okresu państwa narodowego.
04:03
which is what happened in the West,
91
228000
3000
Co miało miejsce na zachodzie.
04:06
but from the period, if you like,
92
231000
2000
Świadomość ta powstała w okresie
04:08
of the civilization-state.
93
233000
2000
tworzenia się cywilizacji.
04:10
I'm thinking here, for example,
94
235000
3000
Mam na myśli zwyczaje
04:13
of customs like ancestral worship,
95
238000
3000
takie jak kult przodków,
04:16
of a very distinctive notion of the state,
96
241000
3000
specyficzne pojęcie państwa
04:19
likewise, a very distinctive notion of the family,
97
244000
3000
jak również rodziny, budowania relacji
04:22
social relationships like guanxi,
98
247000
2000
społecznych w oparciu o guanxi,
04:24
Confucian values and so on.
99
249000
2000
przestrzeganie zasad konfucjanizmu i tak dalej.
04:26
These are all things that come
100
251000
2000
Wszystko to wywodzi się z czasów
04:28
from the period of the civilization-state.
101
253000
3000
powstawania chińskiej cywilizacji.
04:31
In other words, China, unlike the Western states and most countries in the world,
102
256000
3000
Innymi słowy, Chiny, odwrotnie niż pozostałe kraje
04:34
is shaped by its sense of civilization,
103
259000
3000
uwarunkowane są poprzez swoją cywilizację,
04:37
its existence as a civilization-state,
104
262000
2000
funkcjonowanie jako państwa cywilizacyjnego
04:39
rather than as a nation-state.
105
264000
2000
a nie narodowego.
04:41
And there's one other thing to add to this, and that is this:
106
266000
3000
Jest jedna rzecz, którą chciałbym dodać do tych rozważań.
04:44
Of course we know China's big, huge,
107
269000
2000
Wiemy, że Chiny są potężne
04:46
demographically and geographically,
108
271000
3000
demograficznie i geograficznie,
04:49
with a population of 1.3 billion people.
109
274000
3000
ich populacja to 1,3 miliarda ludzi.
04:52
What we often aren't really aware of
110
277000
3000
Często jednak nie zdajemy sobie
04:55
is the fact
111
280000
2000
sprawy z tego, że
04:57
that China is extremely diverse
112
282000
2000
Chiny są bardzo różnorodne
04:59
and very pluralistic,
113
284000
2000
i pluralistyczne,
05:01
and in many ways very decentralized.
114
286000
2000
oraz często bardzo zdecentralizowane.
05:03
You can't run a place on this scale simply from Beijing,
115
288000
3000
Nie można rządzić takim tworem jedynie z Pekinu,
05:06
even though we think this to be the case.
116
291000
3000
choć myślimy, że właśnie tak jest.
05:09
It's never been the case.
117
294000
3000
Nigdy tak nie było.
05:13
So this is China, a civilization-state,
118
298000
2000
Oto Chiny, państwo cywilizacyjne
05:15
rather than a nation-state.
119
300000
2000
a nie narodowe.
05:17
And what does it mean?
120
302000
2000
Ale co to oznacza?
05:19
Well, I think it has all sorts of profound implications.
121
304000
2000
Nasuwa mi się kilka różnych wniosków.
05:21
I'll give you two quick ones.
122
306000
2000
Przedstawię dwa z nich.
05:23
The first is that
123
308000
2000
Po pierwsze,
05:25
the most important political value for the Chinese
124
310000
4000
najważniejszą wartością polityczną dla Chińczyków
05:29
is unity,
125
314000
2000
jest jedność,
05:31
is the maintenance
126
316000
2000
jest kontynuowanie
05:33
of Chinese civilization.
127
318000
2000
chińskiej cywilizacji.
05:35
You know, 2,000 years ago, Europe:
128
320000
3000
Pamiętacie Europę 2000 lat temu.
05:38
breakdown -- the fragmentation of the Holy Roman Empire.
129
323000
3000
Upadek, podział imperium rzymskiego.
05:41
It divided, and it's remained divided ever since.
130
326000
3000
Na zawsze zostało już podzielone.
05:44
China, over the same time period,
131
329000
2000
W tym samym czasie Chiny
05:46
went in exactly the opposite direction,
132
331000
2000
szły zupełnie inną drogą.
05:48
very painfully holding this huge civilization,
133
333000
3000
Z ogormnym wysiłkiem podtrzymywały
05:51
civilization-state, together.
134
336000
3000
tą ogromną cywilizację.
05:54
The second
135
339000
2000
Drugą wartością,
05:56
is maybe more prosaic,
136
341000
2000
może bardziej prozaiczną,
05:58
which is Hong Kong.
137
343000
2000
jest Hong Kong.
06:00
Do you remember the handover of Hong Kong
138
345000
3000
Pamiętacie jak w 1997 r. Wielka Brytania
06:03
by Britain to China in 1997?
139
348000
2000
przekazała go Chinom?
06:05
You may remember
140
350000
2000
Słyszało się wtedy
06:07
what the Chinese constitutional proposition was.
141
352000
2000
o projekcie konstytucji.
06:09
One country, two systems.
142
354000
2000
Jeden kraj, dwa systemy.
06:11
And I'll lay a wager
143
356000
2000
Dam sobie uciąć rękę,
06:13
that barely anyone in the West believed them.
144
358000
2000
że mało kto na Zachodzie wierzył w to.
06:15
"Window dressing.
145
360000
2000
"Pozory.
06:17
When China gets its hands on Hong Kong,
146
362000
2000
Jeśli Chiny dostaną Hong Kong,
06:19
that won't be the case."
147
364000
2000
nie dojdzie do tego."
06:21
Thirteen years on,
148
366000
2000
Minęło 13 lat.
06:23
the political and legal system in Hong Kong
149
368000
2000
System polityczny i prawny w Hong Kongu
06:25
is as different now as it was in 1997.
150
370000
3000
jest różny od chińskiego tak samo, jak w 1997 r.
06:28
We were wrong. Why were we wrong?
151
373000
3000
Myliliśmy się. Dlaczego?
06:31
We were wrong because we thought, naturally enough,
152
376000
3000
Dlatego, że myśleliśmy, logicznie z resztą,
06:34
in nation-state ways.
153
379000
2000
w kategoriach państwa narodowego.
06:36
Think of German unification, 1990.
154
381000
2000
Zjednoczenie Niemiec, 1990 rok.
06:38
What happened?
155
383000
2000
Co się stało?
06:40
Well, basically the East was swallowed by the West.
156
385000
2000
W skrócie - zachód wchłonął wschód.
06:42
One nation, one system.
157
387000
2000
Jeden naród, jeden system.
06:44
That is the nation-state mentality.
158
389000
3000
Taka jest mentalność w państwach narodowych.
06:47
But you can't run a country like China,
159
392000
3000
Ale nie można rządzić takim państwem jak Chiny,
06:50
a civilization-state,
160
395000
2000
państwem cywilizacyjnym,
06:52
on the basis of one civilization, one system.
161
397000
3000
w oparciu o jedną cywilizację, jeden system.
06:55
It doesn't work.
162
400000
2000
To się nie sprawdzi.
06:57
So actually the response of China
163
402000
3000
Zatem naturalną reakcją Chin
07:00
to the question of Hong Kong --
164
405000
2000
na sprawę Hong Kongu,
07:02
as it will be to the question of Taiwan --
165
407000
2000
podobna będzie w sprawie Taiwanu,
07:04
was a natural response:
166
409000
2000
było stwierdzenie:
07:06
one civilization, many systems.
167
411000
3000
jedna cywilizacja, wiele systemów.
07:09
Let me offer you another building block
168
414000
2000
Przejdę do kolejnego aspektu
07:11
to try and understand China --
169
416000
2000
mającego ułatwić zrozumienie Chin.
07:13
maybe not sort of a comfortable one.
170
418000
3000
Może on wydać się nieco drażliwy.
07:16
The Chinese have a very, very different
171
421000
2000
Otóż, Chińczycy mają zupełnie inne
07:18
conception of race
172
423000
2000
pojęcie rasy
07:20
to most other countries.
173
425000
3000
niż większość państw.
07:23
Do you know,
174
428000
2000
Proszę sobie wyobrazić,
07:25
of the 1.3 billion Chinese,
175
430000
3000
że z 1,3 miliarda Chińczyków
07:28
over 90 percent of them
176
433000
2000
ponad 90% uważa, że należą
07:30
think they belong to the same race,
177
435000
3000
do jednej rasy,
07:33
the Han?
178
438000
2000
do rasy Han.
07:35
Now, this is completely different
179
440000
2000
Zupełnie inaczej rozumieją to
07:37
from the world's [other] most populous countries.
180
442000
3000
najbardziej zaludnione kraje świata,
07:40
India, the United States,
181
445000
2000
na przykład Indie, USA,
07:42
Indonesia, Brazil --
182
447000
3000
Indonezja, Brazylia.
07:45
all of them are multiracial.
183
450000
3000
Wszytkie są wielorasowe.
07:48
The Chinese don't feel like that.
184
453000
3000
Nie ma tego w Chinach.
07:51
China is only multiracial
185
456000
2000
Tu wielorasowść występuje
07:53
really at the margins.
186
458000
3000
jedynie na obrzeżach.
07:56
So the question is, why?
187
461000
2000
Dlaczego tak jest?
07:58
Well the reason, I think, essentially
188
463000
2000
Odpowiedzią jest ponownie idea
08:00
is, again, back to the civilization-state.
189
465000
3000
państwa cywilizacyjnego.
08:03
A history of at least 2,000 years,
190
468000
3000
Historia sprzed przynajmniej 2000 lat,
08:06
a history of conquest, occupation,
191
471000
2000
historia podbojów, okupacji,
08:08
absorption, assimilation and so on,
192
473000
2000
przejęć, asymilacji i tak dalej,
08:10
led to the process by which,
193
475000
2000
z biegiem czasu doszła do punktu,
08:12
over time, this notion of the Han emerged --
194
477000
3000
z którego wyłoniła się ideologia Han,
08:15
of course, nurtured
195
480000
2000
wzmocniona przez
08:17
by a growing and very powerful sense
196
482000
3000
rosnące i silne poczucie
08:20
of cultural identity.
197
485000
3000
tożsamości kulturowej.
08:23
Now the great advantage of this historical experience
198
488000
3000
Dzięki takiemu rozwojowi historii,
08:26
has been that, without the Han,
199
491000
4000
powstaniu dynastii Han,
08:30
China could never have held together.
200
495000
2000
Chiny są zjednoczone.
08:32
The Han identity has been the cement
201
497000
3000
Świadomość przynależności
08:35
which has held this country together.
202
500000
3000
do rodu Han spaja kraj.
08:38
The great disadvantage of it
203
503000
2000
Wadą tego podejścia jest to,
08:40
is that the Han have a very weak conception
204
505000
2000
że Hanowie praktycznie nie
08:42
of cultural difference.
205
507000
2000
uznają różnic kulturowych.
08:44
They really believe
206
509000
3000
Są głęboko przekonani
08:47
in their own superiority,
207
512000
2000
o swojej wyższości
08:49
and they are disrespectful
208
514000
2000
i lekceważą
08:51
of those who are not.
209
516000
2000
inne nacje.
08:53
Hence their attitude, for example,
210
518000
2000
Stąd ich nastawienie do, choćby,
08:55
to the Uyghurs and to the Tibetans.
211
520000
3000
Ujgurów czy Tybetańczyków.
08:59
Or let me give you my third building block,
212
524000
2000
Trzecim aspektem jest
09:01
the Chinese state.
213
526000
2000
państwo chińskie.
09:03
Now the relationship
214
528000
2000
Realcja pomiędzy
09:05
between the state and society in China
215
530000
3000
władzami a społeczeństwem Chin
09:08
is very different from that in the West.
216
533000
3000
jest całkiem odmienna od zachodniej.
09:12
Now we in the West
217
537000
2000
Nam, ludziom Zachodu, w przytłaczjącej
09:14
overwhelmingly seem to think -- in these days at least --
218
539000
2000
większości wydaje się, ostatnimi czasy przynajmniej,
09:16
that the authority and legitimacy of the state
219
541000
4000
że funkcją demokracji jest władza
09:20
is a function of democracy.
220
545000
3000
i prawomocność państwa.
09:23
The problem with this proposition
221
548000
2000
Kłopot w tym, że rząd Chin
09:25
is that the Chinese state
222
550000
4000
cieszy się większą
09:29
enjoys more legitimacy
223
554000
2000
prawomocnością
09:31
and more authority
224
556000
2000
i szerszym autorytetem
09:33
amongst the Chinese
225
558000
3000
pośród obywateli
09:36
than is true
226
561000
2000
niż jakiekolwiek
09:38
with any Western state.
227
563000
3000
zachodnie państwo.
09:42
And the reason for this
228
567000
2000
Powodem tego jest,
09:44
is because --
229
569000
2000
właściwie to
09:46
well, there are two reasons, I think.
230
571000
2000
dostrzegam dwa powody.
09:48
And it's obviously got nothing to do with democracy,
231
573000
2000
Oczywiście nie ma to nic wspólnego z demokracją,
09:50
because in our terms the Chinese certainly don't have a democracy.
232
575000
3000
bo według naszych standardów, Chiny nie są dekomratyczne.
09:53
And the reason for this is,
233
578000
2000
Po pierwsze dzieje się tak dlatego,
09:55
firstly, because the state in China
234
580000
3000
że władzom Chin
09:58
is given a very special --
235
583000
3000
przypisywane jest
10:01
it enjoys a very special significance
236
586000
2000
duże znaczenie
10:03
as the representative,
237
588000
2000
jako reprezentantowi,
10:05
the embodiment and the guardian
238
590000
3000
obrońcy i uosobieniu
10:08
of Chinese civilization,
239
593000
2000
chińskiej cywilizacji,
10:10
of the civilization-state.
240
595000
3000
państwa cywilizacyjnego.
10:13
This is as close as China gets
241
598000
2000
Jest to w pewnym sensie
10:15
to a kind of spiritual role.
242
600000
3000
duchowa funkcja państwa.
10:19
And the second reason is because,
243
604000
2000
Drugim powodem jest to,
10:21
whereas in Europe
244
606000
2000
że w odróżnieniu
10:23
and North America,
245
608000
2000
od Europy i Ameryki Północnej,
10:25
the state's power is continuously challenged --
246
610000
3000
gdzie siła władz jest cały czas poddawana próbom,
10:28
I mean in the European tradition,
247
613000
2000
w europejskiej tradycji,
10:30
historically against the church,
248
615000
2000
przeciw kościołowi,
10:32
against other sectors of the aristocracy,
249
617000
2000
przeciw innym warstwom arystokracji,
10:34
against merchants and so on --
250
619000
2000
przeciw handlarzom i tak dalej,
10:36
for 1,000 years,
251
621000
2000
przez 1000 lat
10:38
the power of the Chinese state
252
623000
2000
siła władz chińskich
10:40
has not been challenged.
253
625000
2000
nie była poddana próbie.
10:42
It's had no serious rivals.
254
627000
3000
Nie miała godnych przeciwników.
10:46
So you can see
255
631000
2000
Jak widać,
10:48
that the way in which power has been constructed in China
256
633000
4000
sposób trzymania władzy w Chinach
10:52
is very different from our experience
257
637000
2000
jest bardzo różny od sposobu
10:54
in Western history.
258
639000
3000
wynikającego z zachodniej historii.
10:57
The result, by the way,
259
642000
2000
Konsekwencją jest to,
10:59
is that the Chinese have a very different view of the state.
260
644000
4000
że Chińczycy inaczej patrzą na państwo.
11:04
Whereas we tend to view it as an intruder,
261
649000
3000
My widzimy w nim intruza,
11:07
a stranger,
262
652000
3000
obcego,
11:10
certainly an organ
263
655000
2000
pewien organ, którego
11:12
whose powers need to be limited
264
657000
3000
władzę trzeba ograniczyć
11:15
or defined and constrained,
265
660000
2000
lub sprecyzować i hamować.
11:17
the Chinese don't see the state like that at all.
266
662000
2000
Chińczycy inaczej pojmują państwo.
11:19
The Chinese view the state
267
664000
3000
Widzą w nim kogoś
11:22
as an intimate -- not just as an intimate actually,
268
667000
3000
bliskiego, nawet więcej niż bliskiego,
11:25
as a member of the family --
269
670000
2000
widzą w nim członka rodziny.
11:27
not just in fact as a member of the family,
270
672000
2000
A właściwie, to nie zwykłego członka rodziny,
11:29
but as the head of the family,
271
674000
2000
lecz jej głowę.
11:31
the patriarch of the family.
272
676000
2000
Patriarchę.
11:33
This is the Chinese view of the state --
273
678000
3000
Tak oto Chińczycy traktują państwo.
11:36
very, very different to ours.
274
681000
2000
Zupełnie inaczej niż my.
11:38
It's embedded in society in a different kind of way
275
683000
3000
Jest ono inaczej zakorzenione w społeczeństwie
11:41
to what is the case
276
686000
2000
niż ma to miejsce
11:43
in the West.
277
688000
2000
na Zachodzie.
11:45
And I would suggest to you that actually what we are dealing with here,
278
690000
3000
Chcę wykazać, że to z czym stykamy się
11:48
in the Chinese context,
279
693000
3000
w przypadku Chin
11:51
is a new kind of paradigm,
280
696000
2000
to nowy paradygmat,
11:53
which is different from anything
281
698000
2000
różniący się pod każdym względem
11:55
we've had to think about in the past.
282
700000
3000
od tego, co znaliśmy do tej pory.
11:59
Know that China believes in the market and the state.
283
704000
3000
Trzeba wiedzieć, że Chiny wierzą w rynek i państwo.
12:02
I mean, Adam Smith,
284
707000
2000
Już Adam Smith
12:04
already writing in the late 18th century, said,
285
709000
3000
pod koniec XVIII w. napisał:
12:07
"The Chinese market is larger and more developed
286
712000
2000
"Chiński rynek jest większy, lepiej rozwinięty
12:09
and more sophisticated
287
714000
2000
i bardziej różnorodny
12:11
than anything in Europe."
288
716000
2000
niż jakikolwiek rynek europejski."
12:13
And, apart from the Mao period,
289
718000
2000
I, z wyjątkiem okresu panowania Mao,
12:15
that has remained more or less the case ever since.
290
720000
2000
sytuacja ta prawie nie zmieniła się.
12:17
But this is combined
291
722000
2000
Sytuacja ta powiązana jest
12:19
with an extremely strong and ubiquitous state.
292
724000
4000
z bardzo silnym i wszechobecnym rządem.
12:23
The state is everywhere in China.
293
728000
2000
Jest on wszędzie.
12:25
I mean, it's leading firms --
294
730000
2000
Wiele z wiodących przedsiębiorstw
12:27
many of them are still publicly owned.
295
732000
3000
nadal jest w rękach publicznych.
12:30
Private firms, however large they are, like Lenovo,
296
735000
3000
Nawet prywatne firmy, wielkości Lenovo
12:33
depend in many ways on state patronage.
297
738000
2000
pod wieloma względami uzależnione są od rządu.
12:35
Targets for the economy and so on
298
740000
2000
Plany ekonomiczne, i nie tylko
12:37
are set by the state.
299
742000
2000
ustalane są przez władze.
12:39
And the state, of course, its authority flows into lots of other areas --
300
744000
2000
Autorytet rządu wkrada się w wiele obszarów życia.
12:41
as we are familiar with --
301
746000
2000
Na przykład znana nam
12:43
with something like the one-child policy.
302
748000
2000
polityka posiadania jednego dziecka.
12:45
Moreover, this is a very old state tradition,
303
750000
3000
Co więcej, od wieków panuje tu
12:48
a very old tradition of statecraft.
304
753000
2000
tradycja związana ze sprawowaniem władzy.
12:50
I mean, if you want an illustration of this,
305
755000
3000
Doskonale obrazuje to
12:53
the Great Wall is one.
306
758000
2000
Wielki Mur Chiński.
12:55
But this is another, this is the Grand Canal,
307
760000
2000
Innym przykładem może być Wielki Kanał.
12:57
which was constructed in the first instance
308
762000
2000
Jego budowę rozpoczęto
12:59
in the fifth century B.C.
309
764000
2000
w V w. p.n.e.,
13:01
and was finally completed
310
766000
2000
a ukończono
13:03
in the seventh century A.D.
311
768000
2000
w VII w. n.e.
13:05
It went for 1,114 miles,
312
770000
4000
Ma długość 1792km
13:09
linking Beijing
313
774000
2000
i łączy Pekin
13:11
with Hangzhou and Shanghai.
314
776000
3000
z Hangzhou i Szanghajem.
13:14
So there's a long history
315
779000
2000
Ta długa historia
13:16
of extraordinary state infrastructural projects
316
781000
3000
wspaniałej rozbudowy chińskiej infrastruktury
13:19
in China,
317
784000
2000
państwowej, może pomóc
13:21
which I suppose helps us to explain what we see today,
318
786000
3000
w wyjaśnieniu tego, co dziś spotykamy.
13:24
which is something like the Three Gorges Dam
319
789000
2000
Na przykład Zapora Trzech Przełomów,
13:26
and many other expressions
320
791000
2000
czy inne przejawy
13:28
of state competence
321
793000
2000
kompetencji państwa
13:30
within China.
322
795000
2000
chińskiego.
13:32
So there we have three building blocks
323
797000
3000
Przedstawiłem trzy płaszczyzny,
13:35
for trying to understand the difference that is China --
324
800000
3000
które powinny przybliżyć nam Chiny.
13:38
the civilization-state,
325
803000
3000
Państwo cywilizacyjne,
13:41
the notion of race
326
806000
2000
pojęcie rasy
13:43
and the nature of the state
327
808000
2000
oraz charakter rządu
13:45
and its relationship to society.
328
810000
3000
i jego relacja ze społeczeństwem.
13:48
And yet we still insist, by and large,
329
813000
3000
Mimo to nadal z uporem, generalizując,
13:51
in thinking that we can understand China
330
816000
4000
myślimy, że zrozumiemy Chiny
13:55
by simply drawing on Western experience,
331
820000
3000
sięgając po zachodnie doświadczenie,
13:58
looking at it through Western eyes,
332
823000
3000
patrząc na nie przez nasz pryzmat,
14:01
using Western concepts.
333
826000
2000
wykorzystując zachodnie idee.
14:03
If you want to know why
334
828000
2000
Przyczyny naszego
14:05
we unerringly seem to get China wrong --
335
830000
3000
niewłaściwego odbioru Chin,
14:08
our predictions about what's going to happen to China are incorrect --
336
833000
3000
naszych błędnych prognoz co do ich przyszłości,
14:11
this is the reason.
337
836000
4000
wynikają właśnie z takiego myślenia.
14:15
Unfortunately, I think,
338
840000
2000
Niestety,
14:17
I have to say that I think
339
842000
3000
myślę, że
14:20
attitude towards China
340
845000
2000
stosunek do Chin
14:22
is that of a kind of little Westerner mentality.
341
847000
3000
wypływa z zachodniej mentalności.
14:25
It's kind of arrogant.
342
850000
2000
To arogancja.
14:27
It's arrogant in the sense
343
852000
2000
Arogancja ponieważ
14:29
that we think that we are best,
344
854000
2000
uważamy, że jesteśmy najlepsi,
14:31
and therefore we have the universal measure.
345
856000
3000
dlatego wszystkich mierzymy jedną miarką.
14:35
And secondly, it's ignorant.
346
860000
2000
To także ignorancja.
14:37
We refuse to really address
347
862000
3000
Nie chcemy zajmować się
14:40
the issue of difference.
348
865000
2000
problemem różnic.
14:42
You know, there's a very interesting passage
349
867000
2000
W książce Paula Cohena, amerykańskiego historyka,
14:44
in a book by Paul Cohen, the American historian.
350
869000
3000
znalazłem ciekawy fragment.
14:47
And Paul Cohen argues
351
872000
3000
Paul Cohen dowodzi,
14:50
that the West thinks of itself
352
875000
4000
że Zachód uważa się za prawdopodobnie
14:54
as probably the most cosmopolitan
353
879000
2000
najbardziej komspopolityczną
14:56
of all cultures.
354
881000
2000
ze wszytkich kultur.
14:58
But it's not.
355
883000
2000
Ale nią nie jest.
15:00
In many ways,
356
885000
2000
Pod wieloma względami
15:02
it's the most parochial,
357
887000
2000
jest bardzo zaściankowy.
15:04
because for 200 years,
358
889000
3000
Przez 200 lat
15:07
the West has been so dominant in the world
359
892000
3000
Zachód wiódł prym na świecie
15:10
that it's not really needed
360
895000
2000
więc nie musiał
15:12
to understand other cultures,
361
897000
3000
rozumieć innych kultur,
15:15
other civilizations.
362
900000
2000
innych cywilizacji.
15:17
Because, at the end of the day,
363
902000
2000
Ponieważ w każdej chwili mógł,
15:19
it could, if necessary by force,
364
904000
3000
w razie konieczności używając siły,
15:22
get its own way.
365
907000
2000
postawić na swoim.
15:24
Whereas those cultures --
366
909000
2000
Kultury te natomiast,
15:26
virtually the rest of the world, in fact,
367
911000
3000
w zasadzie reszta świata,
15:29
which have been in a far weaker position, vis-a-vis the West --
368
914000
3000
które miały dużo słabszą pozycję, w stosunku do Zachodu,
15:32
have been thereby forced to understand the West,
369
917000
3000
miały przymusowo zrozumieć Zachód,
15:35
because of the West's presence in those societies.
370
920000
3000
bo był on obecny w tych społeczeństwach.
15:38
And therefore, they are, as a result,
371
923000
3000
Dlatego też społeczeństwa te
15:41
more cosmopolitan in many ways than the West.
372
926000
3000
są bardziej kosmopolityczne od zachodnich.
15:44
I mean, take the question of East Asia.
373
929000
2000
Przyjrzyjmy się Azji Wschodniej.
15:46
East Asia: Japan, Korea, China, etc. --
374
931000
3000
Japonia, Korea, Chiny itd.
15:49
a third of the world's population lives there.
375
934000
2000
Mieszka tam jedna trzecia populacji świata.
15:51
Now the largest economic region in the world.
376
936000
2000
Dziś, największy obszar ekonomiczny na świecie.
15:53
And I'll tell you now,
377
938000
2000
Twierdzę, że
15:55
that East Asianers, people from East Asia,
378
940000
2000
mieszkańcy Azji Wschodniej
15:57
are far more knowledgeable
379
942000
2000
wiedzą dużo więcej
15:59
about the West
380
944000
2000
o Zachodzie,
16:01
than the West is about East Asia.
381
946000
4000
niż Zachód wie o Azji Wschodniej.
16:05
Now this point is very germane, I'm afraid,
382
950000
3000
Obawiam się, że ma to duże odbicie
16:08
to the present.
383
953000
2000
w teraźniejszości.
16:10
Because what's happening? Back to that chart at the beginning,
384
955000
3000
Co się dzieje? Wróćmy do wykresu
16:13
the Goldman Sachs chart.
385
958000
2000
Goldman Sachs.
16:15
What is happening
386
960000
2000
W szybkim tempie,
16:17
is that, very rapidly in historical terms,
387
962000
3000
w kategoriach historycznych,
16:20
the world is being driven
388
965000
3000
świat jest napędzany
16:23
and shaped,
389
968000
2000
i kształtowany
16:25
not by the old developed countries,
390
970000
2000
nie przez stare rozwinięte kraje,
16:27
but by the developing world.
391
972000
2000
lecz przez kraje rozwijające się.
16:29
We've seen this
392
974000
2000
Widzieliśmy
16:31
in terms of the G20
393
976000
2000
jak G20
16:33
usurping very rapidly the position of the G7,
394
978000
3000
przejmuje pozycję grupy G-7
16:36
or the G8.
395
981000
3000
lub grupy G-8.
16:40
And there are two consequences of this.
396
985000
3000
Ma to swoje konsekwencje.
16:43
First, the West
397
988000
2000
Po pierwsze, Zachód
16:45
is rapidly losing
398
990000
2000
szybko traci
16:47
its influence in the world.
399
992000
2000
swoje wpływy.
16:49
There was a dramatic illustration of this actually a year ago --
400
994000
3000
Rok temu doświadczyliśmy tego podczas
16:52
Copenhagen, climate change conference.
401
997000
2000
kopenhaskiej konferencji w sprawie zmian klimatu.
16:54
Europe was not at the final negotiating table.
402
999000
2000
Europa nie brała udziału w końcowych negocjacjach.
16:56
When did that last happen?
403
1001000
2000
Kiedy się to stało?
16:58
I would wager it was probably about 200 years ago.
404
1003000
3000
Mogę się założyć, że około 200 lat temu.
17:01
And that is what is going to happen in the future.
405
1006000
3000
Będzie to postępowało.
17:04
And the second implication
406
1009000
2000
A po drugie,
17:06
is that the world will inevitably, as a consequence,
407
1011000
3000
świat nieuchronnie, stopniowo
17:09
become increasingly unfamiliar to us,
408
1014000
4000
stanie się coraz bardziej nam obcy.
17:13
because it'll be shaped by cultures and experiences and histories
409
1018000
3000
Będą go tworzyły kultury, doświadczenia i historie
17:16
that we are not really familiar with,
410
1021000
3000
praktycznie nam nie znane,
17:19
or conversant with.
411
1024000
2000
odległe.
17:21
And at last, I'm afraid -- take Europe;
412
1026000
2000
I jeszcze, spójrzmy na Europę,
17:23
America is slightly different --
413
1028000
2000
Stany są nieco inne.
17:25
but Europeans by and large, I have to say,
414
1030000
3000
Ogólnie mówiąc, Europejczycy są
17:28
are ignorant,
415
1033000
3000
ignorantami,
17:31
are unaware
416
1036000
2000
są nieświadomi
17:33
about the way the world is changing.
417
1038000
3000
zmian, jakie zachodzą na świecie.
17:36
Some people -- I've got an English friend in China,
418
1041000
3000
Mój znajomy Anglik mieszkający w Chinach
17:39
and he said, "The continent is sleepwalking into oblivion."
419
1044000
3000
powiedział "Europa zmierza w otchłań."
17:44
Well, maybe that's true,
420
1049000
2000
Być może ma rację,
17:46
maybe that's an exaggeration.
421
1051000
2000
a może przesadza.
17:48
But there's another problem which goes along with this --
422
1053000
3000
Ale powstaje tu kolejny problem.
17:51
that Europe is increasingly out of touch with the world --
423
1056000
3000
Europa traci kontakt z resztą świata
17:54
and that is a sort of
424
1059000
3000
i tym samym,
17:57
loss of a sense of the future.
425
1062000
2000
traci wyczucie przyszłości.
17:59
I mean, Europe once, of course, once commanded the future
426
1064000
3000
Oczywiście, kiedyś przyszłość leżała w rękach Europy
18:02
in its confidence.
427
1067000
2000
i jej pewności siebie.
18:04
Take the 19th century, for example.
428
1069000
3000
Na przykład wiek XIX.
18:07
But this, alas, is no longer true.
429
1072000
3000
Ale niestety to już minęło.
18:10
If you want to feel the future, if you want to taste the future,
430
1075000
3000
Jeśli chcesz poczuć przyszłość, jeśli chcesz jej zasmakować,
18:13
try China -- there's old Confucius.
431
1078000
3000
pomyśl o Chinach. Konfucjusz.
18:16
This is a railway station
432
1081000
2000
To jest dworzec kolejowy
18:18
the likes of which you've never seen before.
433
1083000
2000
jakiego jeszcze nigdy nie widziałeś.
18:20
It doesn't even look like a railway station.
434
1085000
2000
Właściwie to nie wygląda jak dworzec.
18:22
This is the new [Wuhan] railway station
435
1087000
2000
To dworzec Guangzhou obsługujący
18:24
for the high-speed trains.
436
1089000
2000
szybką kolej.
18:26
China already has a bigger network
437
1091000
2000
Już teraz Chiny mają największą sieć
18:28
than any other country in the world
438
1093000
2000
kolejową na świecie.
18:30
and will soon have more than all the rest of the world put together.
439
1095000
4000
A niedługo jej rozmiar przewyższy wszytkie linie kolejowe zebrane razem.
18:34
Or take this: now this is an idea,
440
1099000
2000
Albo taki niesamowity pomysł,
18:36
but it's an idea to be tried out shortly
441
1101000
3000
do przetestowania wkrótce
18:39
in a suburb of Beijing.
442
1104000
2000
na jednym z przedmieści Pekinu.
18:41
Here you have a megabus,
443
1106000
3000
Jeździ tu wielki autobus.
18:44
on the upper deck carries about 2,000 people.
444
1109000
3000
Na górnym piętrze może pomieścić nawet 2000 ludzi.
18:47
It travels on rails
445
1112000
2000
Porusza się po torach
18:49
down a suburban road,
446
1114000
2000
wzdłuż drogi,
18:51
and the cars travel underneath it.
447
1116000
3000
a auta jeżdża pod nim.
18:54
And it does speeds of up to about 100 miles an hour.
448
1119000
3000
Rozpędza się on aż do około 160 km/h.
18:57
Now this is the way things are going to move,
449
1122000
3000
Właśnie tak będzie wyglądał transport,
19:00
because China has a very specific problem,
450
1125000
2000
bo Chiny mają konkretny problem,
19:02
which is different from Europe
451
1127000
2000
inny niż w Europie
19:04
and different from the United States:
452
1129000
2000
i inny niż w Stanach Zjednoczonych.
19:06
China has huge numbers of people and no space.
453
1131000
3000
Chiny są przeludnione i brakuje im miejsca.
19:09
So this is a solution to a situation
454
1134000
2000
I to jest wyjście z sytuacji dla Chin,
19:11
where China's going to have
455
1136000
2000
które będą miały
19:13
many, many, many cities
456
1138000
2000
bardzo dużo miast
19:15
over 20 million people.
457
1140000
2000
z ponad 20-milionową populacją.
19:17
Okay, so how would I like to finish?
458
1142000
3000
Co chciałbym powiedzieć na zakończenie?
19:20
Well, what should our attitude be
459
1145000
3000
Jakie powinno być nasze podejście
19:23
towards this world
460
1148000
3000
do tego
19:26
that we see
461
1151000
2000
szybko zmieniającego się,
19:28
very rapidly developing
462
1153000
2000
na naszych oczach
19:30
before us?
463
1155000
2000
świata?
19:33
I think there will be good things about it and there will be bad things about it.
464
1158000
3000
Będzie to miało i dobre i złe strony.
19:36
But I want to argue, above all,
465
1161000
2000
Przemawiam jednak za
19:38
a big-picture positive for this world.
466
1163000
3000
pozytywnym obrazem naszego świata.
19:43
For 200 years,
467
1168000
2000
W gruncie rzeczy,
19:45
the world was essentially governed
468
1170000
6000
przez dwieście lat światem rządziła
19:51
by a fragment of the human population.
469
1176000
4000
część ludzkości.
19:55
That's what Europe and North America represented.
470
1180000
4000
Była to Europa i Ameryka Północna.
19:59
The arrival of countries
471
1184000
2000
Przebudzenie takich państw, jak
20:01
like China and India --
472
1186000
2000
Chiny i Indie,
20:03
between them 38 percent of the world's population --
473
1188000
2000
z 38% populacji świata,
20:05
and others like Indonesia and Brazil and so on,
474
1190000
3000
czy Indonezja i Brazylia,
20:11
represent the most important single act
475
1196000
3000
jest najważniejszym wydarzeniem
20:14
of democratization
476
1199000
2000
demokratyzacji
20:16
in the last 200 years.
477
1201000
2000
w ostatnich dwustu latach.
20:18
Civilizations and cultures,
478
1203000
2000
Cywilizacje i kultury
20:20
which had been ignored, which had no voice,
479
1205000
3000
ignorowane do tej pory, bez prawa głosu,
20:23
which were not listened to, which were not known about,
480
1208000
2000
nigdy nie wysłuchane, nie znane,
20:25
will have a different sort
481
1210000
2000
będą w inny sposób
20:27
of representation in this world.
482
1212000
3000
prezentować się światu.
20:30
As humanists, we must welcome, surely,
483
1215000
2000
Jako humaniści z pewnością musimy przyjąć
20:32
this transformation,
484
1217000
2000
tę przemianę.
20:34
and we will have to learn
485
1219000
2000
Będziemy musieli zapoznać się
20:36
about these civilizations.
486
1221000
2000
z nowymi cywilizacjami.
20:38
This big ship here
487
1223000
3000
Ten duży statek,
20:41
was the one sailed in by Zheng He
488
1226000
2000
był dowodzony przez Zheng He
20:43
in the early 15th century
489
1228000
2000
na początku XV w.,
20:45
on his great voyages
490
1230000
2000
w czasie
20:47
around the South China Sea, the East China Sea
491
1232000
3000
Morze Południowochińskie i Wschodniochińskie
20:50
and across the Indian Ocean to East Africa.
492
1235000
3000
oraz Ocean Indyjski aż do Afryki Wschodniej.
20:53
The little boat in front of it
493
1238000
4000
Mała łódka widoczna przed statkiem
20:57
was the one in which, 80 years later,
494
1242000
2000
to łodź, którą 80 lat później
20:59
Christopher Columbus crossed the Atlantic.
495
1244000
3000
Krzysztof Kolumb przepłynął Atlantyk.
21:02
(Laughter)
496
1247000
2000
(Śmiech)
21:04
Or, look carefully
497
1249000
2000
A na tym
21:06
at this silk scroll
498
1251000
2000
jedwabnym zwoju
21:08
made by ZhuZhou
499
1253000
3000
wykonanym przez ZhuZhou
21:11
in 1368.
500
1256000
3000
w 1368 r.
21:14
I think they're playing golf.
501
1259000
2000
widać postacie grające w golfa.
21:16
Christ, the Chinese even invented golf.
502
1261000
3000
Rany, Chińczy wymyślili nawet golfa.
21:19
Welcome to the future. Thank you.
503
1264000
3000
Witam w przyszłości. Dziękuję.
21:22
(Applause)
504
1267000
3000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Martin Jacques - Writer, columnistMartin Jacques is the author of "When China Rules the World," and a columnist for the Guardian and New Statesman. He was a co-founder of the think tank Demos.
Why you should listen
Martin Jacques is the author of When China Rules the World: The Rise of the Middle Kingdom and the End of the Western World. He is a Senior Fellow at the Department of Politics and International Studies, Cambridge University, and a Visiting Professor at Tsinghua University, Beijing. He is also a non-resident Fellow at the Transatlantic Academy, Washington DC. He is a columnist for the Guardian and the New Statesman.
His interest in East Asia began in 1993 with a holiday in China, Hong Kong, Singapore and Malaysia. After that, he found every reason or excuse he could find to spend time in the region, be it personal, for newspaper articles or television programs. In 1977, he became editor of Marxism Today, a post he held for fourteen years, transforming what was an obscure and dull journal into the most influential political publication in Britain, read and respected on the right and left alike.
In 1991, he closed Marxism Today and in 1994 became the deputy editor of the Independent newspaper, a post he held until 1996. In 1993 he co-founded the think-tank Demos.
Martin Jacques | Speaker | TED.com