TED2011
Roger Ebert: Remaking my voice
Roger Ebert: Mój głos 2.0
Filmed:
Readability: 3.9
1,268,513 views
Kiedy kytyk filmowy Roger Ebert stracił żuchwę w walce z rakiem, stracił też umiejętność jedzenia i mówienia. Ale nie stracił głosu. W poruszającej prezentacji z TED2011 Ebert i jego żona Chaz, wraz z przyjaciółmi Deanem Ornishem i Johnem Hunterem, razem opowiadają jego niezwykłą historię.
Roger Ebert - Film critic and blogger
After losing the power to speak, legendary film critic Roger Ebert went on to write about creativity, race, politics and culture -- and film, just as brilliantly as ever. Full bio
After losing the power to speak, legendary film critic Roger Ebert went on to write about creativity, race, politics and culture -- and film, just as brilliantly as ever. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Roger Ebert: These are my words, but this is not my voice.
0
0
3000
To są moje słowa, ale to nie mój głos.
00:18
This is Alex, the best computer voice
1
3000
2000
To Alex, najlepszy komputerowy głos,
00:20
I've been able to find,
2
5000
2000
jaki byłem w stanie znaleźć,
00:22
which comes as standard equipment on every Macintosh.
3
7000
3000
a w który standardowo wyposażone są wszystkie komputery Macintosh.
00:25
For most of my life,
4
10000
2000
Przez większą część mojego życia
00:27
I never gave a second thought to my ability to speak.
5
12000
3000
nigdy nie zastanawiałem się nad umiejętnością mówienia.
00:30
It was like breathing.
6
15000
2000
Była tak oczywista jak oddychanie.
00:32
In those days, I was living in a fool's paradise.
7
17000
3000
W tamtych czasach wiodłem żywot szczęśliwego ignoranta.
00:35
After surgeries for cancer
8
20000
2000
Po tym jak operacje raka
00:37
took away my ability to speak, eat or drink,
9
22000
3000
odebrały mi zdolność mowy, jedzenia i picia,
00:40
I was forced to enter this virtual world
10
25000
2000
byłem zmuszony się przenieść w świat wirtualny,
00:42
in which a computer does some of my living for me.
11
27000
3000
w którym komputer przejął kilka moich życiowych funkcji.
00:45
For several days now,
12
30000
2000
Już od kilku dni
00:47
we have enjoyed brilliant and articulate speakers here at TED.
13
32000
3000
podziwiamy podczas TED znakomitych, elokwentnych prelegentów.
00:50
I used to be able to talk like that.
14
35000
2000
Też tak kiedyś potrafiłem opowiadać.
00:52
Maybe I wasn't as smart,
15
37000
2000
Może nie byłem aż tak mądry,
00:54
but I was at least as talkative.
16
39000
2000
ale gadałem co najmniej tyle samo.
00:56
I want to devote my talk today
17
41000
2000
Chciałbym poświęcić moją dzisiejszą prezentację
00:58
to the act of speaking itself,
18
43000
2000
samej czynności mowy
01:00
and how the act of speaking or not speaking
19
45000
2000
oraz temu, jak mówienie lub nie
01:02
is tied so indelibly to one's identity
20
47000
2000
nierozerwalnie się wiąże z tożsamością danej osoby,
01:04
as to force the birth of a new person
21
49000
2000
tak że utrata tej umiejętności
01:06
when it is taken away.
22
51000
2000
wymusza narodziny nowego człowieka.
01:08
However, I've found that listening to a computer voice
23
53000
2000
Stwierdziłem jednak, że słuchanie komputerowego głosu
01:10
for any great length of time
24
55000
2000
przez dłuższy czas
01:12
can be monotonous.
25
57000
2000
może być monotonne.
01:14
So I've decided to recruit some of my TED friends
26
59000
3000
Więc postanowiłem zatrudnić kilkoro moich przyjaciół z TED,
01:17
to read my words aloud for me.
27
62000
2000
by czytali na głos moje słowa.
01:19
I will start with my wife, Chaz.
28
64000
3000
Rozpocznie moja żona, Chaz.
01:25
Chaz Ebert: It was Chaz who stood by my side
29
70000
2000
Chaz Ebert: "To Chaz była moim oparciem
01:27
through three attempts to reconstruct my jaw
30
72000
4000
gdy trzykrotnie podejmowano próbę rekonstrukcji mojej szczęki
01:31
and restore my ability to speak.
31
76000
3000
i przywrócenia mi umiejętności mowy.
01:34
Going into the first surgery
32
79000
2000
Gdy wybierałem się na pierwszą operację
01:36
for a recurrence of salivary cancer
33
81000
2000
nawrotu raka gruczołów ślinowych
01:38
in 2006,
34
83000
2000
w 2006 roku,
01:40
I expected to be out of the hospital
35
85000
3000
myślałem, że wyjdę ze szpitala
01:43
in time to return to my movie review show,
36
88000
2000
i wrócę do programu, w którym recenzowałem filmy,
01:45
'Ebert and Roeper at the Movies.'
37
90000
3000
'Ebert i Roper w kinie'.
01:48
I had pre-taped enough shows
38
93000
2000
Nagrałem z wyprzedzeniem tyle programów,
01:50
to get me through six weeks of surgery
39
95000
3000
żeby mieć zapas na sześć tygodni operacji
01:53
and recuperation.
40
98000
2000
i rekonwalescencji.
01:55
The doctors took a fibula bone from my leg
41
100000
3000
Lekarze pobrali materiał z kości strzałkowej z mojej nogi
01:58
and some tissue from my shoulder
42
103000
2000
i nieco tkanki z ramienia
02:00
to fashion into a new jaw.
43
105000
3000
aby wykonać z nich nową żuchwę.
02:04
My tongue, larynx and vocal cords
44
109000
3000
Język, krtań i struny głosowe
02:07
were still healthy and unaffected.
45
112000
2000
były nadal zdrowe i nienaruszone."
02:09
(Laughter)
46
114000
2000
(Śmiech)
02:12
(Laughter)
47
117000
9000
(Śmiech)
02:23
CE: I was optimistic,
48
128000
2000
"Byłem optymistą,
02:25
and all was right with the world.
49
130000
2000
a wszystko było w jak najlepszym porządku.
02:27
The first surgery was a great success.
50
132000
3000
Pierwsza operacja zakończyła się wielkim sukcesem.
02:30
I saw myself in the mirror
51
135000
2000
Gdy spojrzałem na siebie w lustrze,
02:32
and I looked pretty good.
52
137000
3000
wyglądałem całkiem dobrze.
02:35
Two weeks later, I was ready to return home.
53
140000
3000
Dwa tygodnie później mogłem już wracać do domu.
02:38
I was using my iPod
54
143000
2000
Ze swojego iPoda
02:40
to play the Leonard Cohen song
55
145000
2000
puściłem kawałek Leonarda Cohena
02:42
'I'm Your Man'
56
147000
2000
'I'm your man'
02:44
for my doctors and nurses.
57
149000
3000
moim lekarzom i pielęgniarkom.
02:47
Suddenly, I had an episode of catastrophic bleeding.
58
152000
4000
Nagle wystąpił u mnie ostry krwotok.
02:51
My carotid artery had ruptured.
59
156000
3000
Pękła tętnica szyjna.
02:54
Thank God I was still in my hospital room
60
159000
3000
Dzięki Bogu wciąż byłem w pokoju szpitalnym
02:57
and my doctors were right there.
61
162000
3000
i byli tam moi lekarze.
03:01
Chaz told me
62
166000
2000
Chaz powiedziała mi,
03:03
that if that song hadn't played for so long,
63
168000
2000
że gdyby ta piosenka nie trwała tak długo,
03:05
I might have already been in the car, on the way home,
64
170000
3000
pewnie byłbym już w samochodzie, w drodze do domu
03:08
and would have died right there and then.
65
173000
3000
i zmarłbym na miejscu.
03:11
So thank you, Leonard Cohen,
66
176000
2000
Dziękuję panu zatem, Leonardzie Cohenie,
03:13
for saving my life.
67
178000
3000
za uratowanie mi życia."
03:16
(Applause)
68
181000
4000
(Brawa)
03:20
There was a second surgery --
69
185000
2000
"Odbyła się druga operacja -
03:22
which held up for five or six days
70
187000
2000
wszystko było w porządku przez pięć czy sześć dni
03:24
and then it also fell apart.
71
189000
3000
i znowu się zepsuło.
03:27
And then a third attempt,
72
192000
2000
I trzecia próba;
03:29
which also patched me back together pretty well,
73
194000
3000
znów poskładano mnie zupełnie nieźle,
03:32
until it failed.
74
197000
3000
niestety, również do czasu.
03:36
A doctor from Brazil said
75
201000
2000
Pewien lekarz z Brazylii powiedział,
03:38
he had never seen anyone survive
76
203000
3000
że nigdy nie widział, żeby pacjent przeżył
03:41
a carotid artery rupture.
77
206000
3000
pęknięcie tętnicy szyjnej.
03:44
And before I left the hospital,
78
209000
3000
Zanim opuściłem szpital
03:47
after a year of being hospitalized,
79
212000
3000
po roku hospitalizacji,
03:50
I had seven ruptures
80
215000
2000
moja aorta szyjna
03:52
of my carotid artery.
81
217000
2000
pękała siedmiokrotnie.
03:54
There was no particular day
82
219000
2000
Nie było jakiegoś konkretnego dnia,
03:56
when anyone told me
83
221000
2000
żeby ktoś mi powiedział,
03:58
I would never speak again;
84
223000
2000
że już nigdy nie będę mógł mówić;
04:00
it just sort of became obvious.
85
225000
3000
to po prostu stało się oczywiste.
04:03
Human speech
86
228000
2000
Ludzka mowa
04:05
is an ingenious manipulation of our breath
87
230000
3000
to przemyślna manipulacja oddechem
04:08
within the sound chamber of our mouth
88
233000
3000
w komorze akustycznej, którą tworzą nasze usta
04:11
and respiratory system.
89
236000
3000
i układu oddechowego.
04:14
We need to be able to hold and manipulate that breath
90
239000
3000
Aby wydawać dźwięki, musimy być w stanie przytrzymać oddech
04:17
in order to form sounds.
91
242000
3000
i sterować nim.
04:20
Therefore, the system
92
245000
2000
A zatem cały system
04:22
must be essentially airtight
93
247000
3000
musi być, co do zasady, szczelny,
04:25
in order to capture air.
94
250000
3000
by pochwycić i zatrzymać powietrze.
04:28
Because I had lost my jaw,
95
253000
2000
Straciłem szczękę, przez co nie mogłem już
04:30
I could no longer form a seal,
96
255000
2000
zapewnić wymaganej szczelności
04:32
and therefore my tongue
97
257000
2000
i tak oto mój język
04:34
and all of my other vocal equipment
98
259000
3000
oraz wszystkie inne narządy mowy
04:37
was rendered powerless.
99
262000
3000
stały się bezsilne."
04:41
Dean Ornish: At first for a long time,
100
266000
2000
Dean Ornish: "Na początku, przez dłuższy czas,
04:43
I wrote messages in notebooks.
101
268000
2000
pisałem wiadomości w notatnikach.
04:45
Then I tried typing words on my laptop
102
270000
2000
Następnie spróbowałem pisać słowa na laptopie
04:47
and using its built in voice.
103
272000
2000
i wykorzystywać głos, będący częścią oprogramowania.
04:49
This was faster,
104
274000
2000
Tak było szybciej,
04:51
and nobody had to try to read my handwriting.
105
276000
2000
no i nikt nie musiał rozczytywać mojego pisma.
04:53
I tried out various computer voices that were available online,
106
278000
3000
Wypróbowałem przeróżne głosy komputerowe, dostępne on-line,
04:56
and for several months I had a British accent,
107
281000
2000
przez kilka miesięcy mówiłem z brytyjskim akcentem,
04:58
which Chaz called Sir Lawrence."
108
283000
2000
który Chaz nazywała Sir Lawrence."
05:00
(Laughter)
109
285000
2000
(Śmiech)
05:02
"It was the clearest I could find.
110
287000
2000
"Z tych, które znalazłem, był najbardziej zrozumiały.
05:04
Then Apple released the Alex voice,
111
289000
2000
Potem Apple wypuścił głos Alex,
05:06
which was the best I'd heard.
112
291000
2000
najlepszy, jaki do tamtej pory słyszałem.
05:08
It knew things like the difference
113
293000
2000
Rozróżniał na przykład
05:10
between an exclamation point and a question mark.
114
295000
2000
wykrzyknik od znaku zapytania.
05:12
When it saw a period, it knew how to make a sentence
115
297000
2000
Kiedy natykał się na kropkę, wiedział,
05:14
sound like it was ending instead of staying up in the air.
116
299000
4000
jak zakończyć zdanie, a nie pozostawić je zawieszone w powietrzu.
05:18
There are all sorts of html codes you can use
117
303000
2000
Istnieje wiele rodzajów kodów html, za pomocą których
05:20
to control the timing and inflection of computer voices,
118
305000
3000
można kontrolować takt i modulację syntetycznych głosów,
05:23
and I've experimented with them.
119
308000
2000
wypróbowałem te sposoby.
05:25
For me, they share a fundamental problem: they're too slow.
120
310000
3000
Moim zdaniem mają jeden wspólny problem: są zbyt wolne.
05:28
When I find myself in a conversational situation,
121
313000
3000
Jeśli chciałbym uczestniczyć w rozmowie,
05:31
I need to type fast and to jump right in.
122
316000
3000
muszę szybko pisać i wtrącać się do dyskusji.
05:35
People don't have the time or the patience
123
320000
2000
Ludzie nie mają czasu czy cierpliwości
05:37
to wait for me to fool around with the codes
124
322000
2000
żeby czekać, kiedy ja majstruję przy kodach
05:39
for every word or phrase.
125
324000
2000
przy każdym słowie czy zwrocie.
05:41
But what value do we place on the sound of our own voice?
126
326000
3000
Ale jaką wartość przykładamy do dźwięku własnego głosu?
05:44
How does that affect who you are as a person?
127
329000
3000
Jak on działa na to, kim jesteśmy?
05:47
When people hear Alex speaking my words,
128
332000
2000
Kiedy ludzie słyszą, jak Alex wypowiada moje słowa,
05:49
do they experience a disconnect?
129
334000
2000
czy czują się ode mnie odcięci?
05:51
Does that create a separation or a distance
130
336000
2000
Czy to buduje mur, czy tworzy dystans
05:53
from one person to the next?
131
338000
3000
między rozmówcami?
05:56
How did I feel not being able to speak?
132
341000
2000
Jak się czułem, nie mogąc mówić?
05:58
I felt, and I still feel,
133
343000
2000
Czułem się - i nadal się czuję -
06:00
a lot of distance from the human mainstream.
134
345000
2000
ogromnie odległy od ludzkiego mainstreamu.
06:02
I've become uncomfortable when I'm separated from my laptop.
135
347000
4000
Odczuwam dyskomfrot, kiedy nie mam przy sobie laptopa.
06:06
Even then, I'm aware that most people have little patience
136
351000
2000
A nawet gdy go mam, zdaję sobie sprawę, że większość ma mało cierpliwości
06:08
for my speaking difficulties.
137
353000
3000
dla moich problemów z mową.
06:11
So Chaz suggested finding a company that could make a customized voice
138
356000
3000
Chaz zasugerowała zatem, żeby znaleźć firmę, która stworzyłaby spersonalizowany głos,
06:14
using my TV show voice
139
359000
2000
wykorzystując mój głos
06:16
from a period of 30 years.
140
361000
2000
z 30 lat programów telewizyjnych.
06:18
At first I was against it.
141
363000
2000
Na początku byłem temu przeciwny.
06:20
I thought it would be creepy
142
365000
2000
Myślałem, że dziwacznie byłoby słyszeć
06:22
to hear my own voice coming from a computer.
143
367000
2000
własny głos dochodzący z komputera.
06:24
There was something comforting about a voice that was not my own.
144
369000
3000
Głos, który nie był mój, poniekąd dodawał mi otuchy.
06:27
But I decided then to just give it a try.
145
372000
2000
Ale zdecydowałem, że po porstu spróbuję.
06:29
So we contacted a company in Scotland
146
374000
2000
Nawiązaliśmy kontakt z firmą ze Szkocji,
06:31
that created personalized computer voices.
147
376000
3000
która tworzyła spersonalizowane syntetyczne głosy.
06:34
They'd never made one from previously-recorded materials.
148
379000
3000
Nigdy wcześniej nie korzystali z zarejestrowanego uprzednio materiału.
06:37
All of their voices had been made by a speaker
149
382000
2000
We wszystkich przypadkach dana osoba
06:39
recording original words in a control booth.
150
384000
2000
nagrywała oryginalne słowa w budce kontrolnej.
06:41
But they were willing to give it a try.
151
386000
2000
Byli jednak przychylnie nastawieni do pomysłu.
06:43
So I sent them many hours of recordings of my voice,
152
388000
3000
Wysłałem im zatem wiele godzin zapisu mojego głosu,
06:46
including several audio commentary tracks
153
391000
2000
w tym kilka nagrań komentarzy audio,
06:48
that I'd made for movies on DVDs.
154
393000
3000
które zarejestrowałem na potrzeby filmów na DVD.
06:51
And it sounded like me, it really did.
155
396000
2000
I rzeczywiście, to brzmiało jak ja.
06:53
There was a reason for that; it was me.
156
398000
3000
Głównie dlatego, że to byłem ja.
06:56
But it wasn't that simple.
157
401000
2000
Okazało się jednak, że to nie takie proste.
06:58
The tapes from my TV show weren't very useful
158
403000
3000
Nagrania z moich programów telwizyjnych nie były zbyt przydatne,
07:01
because there were too many other kinds of audio involved --
159
406000
3000
gdyż zawierały zbyt dużo innych dźwięków -
07:04
movie soundtracks, for example, or Gene Siskel arguing with me --
160
409000
3000
na przykład ścieżki dźwiękowe, czy Gene'a Siskela, który się ze mną kłóci."
07:07
(Laughter)
161
412000
2000
(Śmiech)
07:09
and my words often had a particular emphasis
162
414000
2000
"Często mój sposób akcentowania były tak specyficzny,
07:11
that didn't fit into a sentence well enough.
163
416000
3000
że pojedyncze słowa nie bardzo pasowały do całego zdania.
07:14
I'll let you hear a sample of that voice.
164
419000
2000
Usłyszycie teraz próbkę tego głosu.
07:16
These are a few of the comments I recorded for use
165
421000
3000
To kilka komentarzy, które nagrałem do wykorzystania
07:19
when Chaz and I appeared on the Oprah Winfrey program.
166
424000
3000
w programie Oprah Winfrey, w którym wystąpiliśmy z Chaz.
07:22
And here's the voice we call Roger Jr.
167
427000
2000
Oto głos, który nazwaliśmy Roger junior
07:24
or Roger 2.0.
168
429000
3000
lub Roger 2.0."
07:27
Roger 2.0: Oprah, I can't tell you how great it is
169
432000
2000
Roger 2.0: Oprah, nawet nie wiesz, jakie to wpaniałe
07:29
to be back on your show.
170
434000
3000
znowu być w twoim programie.
07:32
We have been talking for a long time,
171
437000
3000
Rozmawiamy już od dawna
07:35
and now here we are again.
172
440000
2000
i, proszę bardzo, znowu się tu widzimy.
07:37
This is the first version of my computer voice.
173
442000
3000
To pierwsza wersja mojego komputerowego głosu.
07:40
It still needs improvement,
174
445000
2000
Wymaga jeszcze kilku poprawek,
07:42
but at least it sounds like me
175
447000
2000
ale przynajmniej brzmi jak ja,
07:44
and not like HAL 9000.
176
449000
3000
a nie jak HAL 9000.
07:47
When I heard it the first time,
177
452000
2000
Kiedy usłyszałem ten głos po raz pierwszy,
07:49
it sent chills down my spine.
178
454000
3000
przeszedł mnie dreszcz.
07:52
When I type anything,
179
457000
2000
Cokolwiek napiszę,
07:54
this voice will speak whatever I type.
180
459000
2000
zostanie wypowiedziane tym głosem.
07:56
When I read something, it will read in my voice.
181
461000
3000
Kiedy będę coś czytał, zostanie to odczytane moim głosem.
07:59
I have typed these words in advance,
182
464000
3000
Zapisałem te słowa z wyprzedzeniem,
08:02
as I didn't think it would be thrilling
183
467000
2000
gdyż siedzenie tu i patrzenie na to, jak piszę,
08:04
to sit here watching me typing.
184
469000
2000
wydawało mi się mało porywające.
08:06
The voice was created by a company in Scotland
185
471000
3000
Głos został stworzony przez firmę ze Szkocji,
08:09
named CereProc.
186
474000
2000
która nazywa się CereProc.
08:11
It makes me feel good
187
476000
2000
Jest mi lepiej, gdy pomyślę,
08:13
that many of the words you are hearing were first spoken
188
478000
3000
że wiele spośród użytych tu słów po raz pierwszy wypowiedziałem
08:16
while I was commenting on "Casablanca"
189
481000
3000
komentując "Casablankę"
08:19
and "Citizen Kane."
190
484000
3000
i "Obywatela Kane'a".
08:22
This is the first voice they've created for an individual.
191
487000
3000
To pierwszy głos, który stworzyli dla konkretnej osoby.
08:25
There are several very good voices available for computers,
192
490000
3000
Dostępnych jest kilka naprawdę dobrych komputerowych głosów,
08:28
but they all sound like somebody else,
193
493000
3000
ale wszystkie brzmią jak ktoś obcy,
08:31
while this voice sounds like me.
194
496000
3000
podczas gdy ten głos brzmi jak ja.
08:34
I plan to use it on television, radio
195
499000
3000
Postanowiłem używać go w telewizji, w radio
08:37
and the Internet.
196
502000
2000
i w Internecie.
08:39
People who need a voice should know
197
504000
3000
Ludzie, którym potrzeba głosu, powinni wiedzieć,
08:42
that most computers already come with built-in speaking systems.
198
507000
3000
że systemy mowy są integralną częścią oprogramowania większości komputerów.
08:45
Many blind people use them
199
510000
2000
Używa ich wiele osób niewidomych,
08:47
to read pages on the Web to themselves.
200
512000
3000
odczytując sobie strony w Sieci.
08:50
But I've got to say, in first grade,
201
515000
2000
Muszę się przyznać, że kiedy byłem w pierwszej klasie,
08:52
they said I talked too much,
202
517000
2000
mówiono mi, że za dużo gadam,
08:54
and now I still can.
203
519000
2000
nic się nie zmieniło.
08:56
(Laughter)
204
521000
3000
(Śmiech)
08:59
Roger Ebert: As you can hear, it sounds like me,
205
524000
3000
Robert Ebert: Słyszeliście, brzmi jak ja,
09:02
but the words jump up and down.
206
527000
2000
ale intonacja słów jest nierówna.
09:04
The flow isn't natural.
207
529000
2000
Cała wypowiedź nie brzmi naturalnie.
09:06
The good people in Scotland are still improving my voice,
208
531000
3000
Ci dobrzy ludzie ze Szkocji nadal pracują nad moim głosem
09:09
and I'm optimistic about it.
209
534000
2000
przyglądam się temu z optymizmem.
09:11
But so far, the Apple Alex voice
210
536000
2000
Ale jak dotąd Apple'owski Alex
09:13
is the best one I've heard.
211
538000
2000
to najlepszy głos, jaki słyszałem.
09:15
I wrote a blog about it
212
540000
2000
Napisałem o tym blog
09:17
and actually got a comment from the actor who played Alex.
213
542000
3000
i otrzymałem komentarz aktora, który grał Alexa.
09:20
He said he recorded many long hours in various intonations
214
545000
3000
Napisał, że nagrywał godzinami w przeróżnych intonacjach,
09:23
to be used in the voice.
215
548000
2000
które miały być wykorzystane w głosie.
09:25
A very large sample is needed.
216
550000
3000
Potrzeba naprawdę dużej próbki.
09:28
John Hunter: All my life I was a motormouth.
217
553000
3000
John Hunter: "Przez całe życie gadałem jak najęty.
09:31
Now I have spoken my last words,
218
556000
3000
Wiem, że ostatnie słowa już padły z moich ust
09:34
and I don't even remember for sure
219
559000
2000
a nawet nie jestem do końca pewny,
09:36
what they were.
220
561000
2000
co to były za słowa.
09:38
I feel like the hero of that Harlan Ellison story
221
563000
3000
Czuję się jak bohater opowiadania Harlana Ellisona,
09:41
titled "I Have No Mouth and I Must Scream."
222
566000
4000
zatytułowanego 'Nie mam ust, a muszę krzyczeć'.
09:45
On Wednesday, David Christian explained to us
223
570000
3000
W środę David Christian wyjaśniał nam,
09:48
what a tiny instant the human race represents
224
573000
3000
jak krótką chwilę reprezentuje sobą rasa ludzka
09:51
in the time-span of the universe.
225
576000
2000
w okresie istnienia wszechświata.
09:53
For almost all of its millions and billions of years,
226
578000
3000
Przez niemal wszystkie miliony i miliardy lat istnienia Ziemi,
09:56
there was no life on Earth at all.
227
581000
3000
nie było na niej wcale życia.
09:59
For almost all the years of life on Earth,
228
584000
3000
Przez niemal wszystkie lata istnienia życia na Ziemi,
10:02
there was no intelligent life.
229
587000
2000
nie występowały tu inteligentne formy życia.
10:04
Only after we learned to pass knowledge
230
589000
2000
Dopiero gdy nauczyliśmy się przekazywać wiedzę
10:06
from one generation to the next,
231
591000
2000
z pokolenia na pokolenie,
10:08
did civilization become possible.
232
593000
2000
mogła powstać cywilizacja.
10:10
In cosmological terms,
233
595000
2000
W terminach kosmologicznych
10:12
that was about 10 minutes ago.
234
597000
3000
było to jakieś 10 minut temu.
10:15
Finally came mankind's most advanced and mysterious tool,
235
600000
4000
Ostatecznie pojawiło się najbardziej tajemnicze narzędzie ludzkości:
10:19
the computer.
236
604000
2000
komputer.
10:21
That has mostly happened in my lifetime.
237
606000
3000
To się wydarzyło w gruncie rzeczy za mojego życia.
10:24
Some of the famous early computers
238
609000
2000
Niektóre z tych sławnych wczesnych komputerów
10:26
were being built in my hometown of Urbana,
239
611000
3000
konstruowano w moim rodzinnym mieście, Urbanie,
10:29
the birthplace of HAL 9000.
240
614000
3000
miejscu narodzin HAL-a 9000.
10:32
When I heard the amazing talk
241
617000
2000
Gdy usłyszałem w środę
10:34
by Salman Khan on Wednesday,
242
619000
2000
niesamowitą prezentację Salmana Khana,
10:36
about the Khan Academy website
243
621000
2000
na temat strony internetowej Khan Academy,
10:38
that teaches hundreds of subjects to students all over the world,
244
623000
3000
która wykłada setki zagadnień uczniom i studentom na całym świecie,
10:41
I had a flashback.
245
626000
2000
stanęła mi przed oczami pewna scena.
10:43
It was about 1960.
246
628000
3000
Było to około roku 1960.
10:46
As a local newspaper reporter still in high school,
247
631000
3000
Jako reporter lokalnej gazety, ciągle jeszcze w liceum,
10:49
I was sent over to the computer lab of the University of Illinois
248
634000
3000
zostałem wysłany do laboratorium komputerowego Uniwerystetu Illinois,
10:52
to interview the creators
249
637000
2000
by przeprowadzić wywiad z twórcami
10:54
of something called PLATO.
250
639000
2000
czegoś, co nazywano PLATO.
10:56
The initials stood for Programmed Logic
251
641000
2000
Skrót pochodził od Programmed Logic for Automated Teaching Operations
10:58
for Automated Teaching Operations.
252
643000
4000
(Programowany system zautomatyzowanych operacji nauczania, przyp. tłum.)
11:02
This was a computer-assisted instruction system,
253
647000
3000
Był to system wspomaganego komputerowo nauczania,
11:05
which in those days ran on a computer named ILLIAC.
254
650000
3000
który wówczas działał na komputerze ILLIAC.
11:08
The programmers said it could assist students in their learning.
255
653000
4000
Programiści stwierdzili, że może wspierać studentów w przyswajaniu wiedzy.
11:12
I doubt, on that day 50 years ago,
256
657000
3000
Myślę, że te 50 lat temu,
11:15
they even dreamed of what Salman Khan has accomplished.
257
660000
4000
nawet nie śnili o tym, co Salman Khan dziś osiągnął.
11:19
But that's not the point.
258
664000
2000
Ale nie w tym rzecz.
11:21
The point is PLATO was only 50 years ago,
259
666000
3000
Rzecz w tym, że projekt PLATO ma zaledwie 50 lat,
11:24
an instant in time.
260
669000
2000
to ułamek chwili.
11:26
It continued to evolve and operated in one form or another
261
671000
3000
Ewoluował i działał pod różnymi formami,
11:29
on more and more sophisticated computers,
262
674000
3000
na coraz bardziej zaawansowanych komputerach,
11:32
until only five years ago.
263
677000
2000
zakończono go ledwie pięć lat temu.
11:34
I have learned from Wikipedia
264
679000
2000
Dowiedziałem się z Wikipedii,
11:36
that, starting with that humble beginning,
265
681000
3000
że, przy całych tych skromnych początkach,
11:39
PLATO established forums, message boards,
266
684000
3000
PLATO wprowadził listy dyskusyjne, fora,
11:42
online testing,
267
687000
2000
testy on-line,
11:44
email, chat rooms,
268
689000
2000
pocztę elektroniczną, czaty,
11:46
picture languages, instant messaging,
269
691000
3000
języki obrazkowe, komunikatory internetowe,
11:49
remote screen sharing
270
694000
2000
zdalne współdzielenie ekranu
11:51
and multiple-player games.
271
696000
3000
i gry typu multi-player.
11:54
Since the first Web browser was also developed in Urbana,
272
699000
3000
Ponieważ pierwsza przeglądarka internetowa też została stworzona w Urbanie,
11:57
it appears that my hometown
273
702000
2000
wygląda na to, że moje rodzinne miasto
11:59
in downstate Illinois
274
704000
2000
w stanie Illinois
12:01
was the birthplace
275
706000
2000
było miejscem narodzin
12:03
of much of the virtual, online universe we occupy today.
276
708000
3000
znacznej części tego wirtualnego uniwersum, które dziś zajmujemy.
12:06
But I'm not here from the Chamber of Commerce.
277
711000
2000
Ale nie występuję tu z ramienia Izby Handlowej."
12:08
(Laughter)
278
713000
2000
(Śmiech)
12:10
I'm here as a man who wants to communicate.
279
715000
3000
"Stoję przed wami jako człowiek, który pragnie się komunikować.
12:13
All of this has happened in my lifetime.
280
718000
3000
Wszystko to zdarzyło się za mojego życia.
12:16
I started writing on a computer back in the 1970s
281
721000
3000
Zacząłem pisać na komputerze jeszcze w latach 70-tych XX w.,
12:19
when one of the first Atech systems was installed
282
724000
3000
kiedy to w Chicago Sun Times zainstalowano
12:22
at the Chicago Sun-Times.
283
727000
3000
jeden z pierwszych systemów Atech.
12:25
I was in line at Radio Shack
284
730000
2000
Stałem w kolejce do Radio Shack,
12:27
to buy one of the first Model 100's.
285
732000
3000
żeby nabyć jeden z pierwszych Modeli 100.
12:30
And when I told the people in the press room at the Academy Awards
286
735000
3000
A kiedy powiedziałem ludziom w pokoju prasowym podczas ceremonii wręczenia Oskarów,
12:33
that they'd better install some phone lines for Internet connections,
287
738000
3000
że powinni zainstalować liniie telefoniczne do połączeń internetowych,
12:36
they didn't know what I was talking about.
288
741000
3000
nie wiedzieli o czym mówię.
12:39
When I bought my first desktop,
289
744000
2000
Kiedy kupiłem pierwszy komputer stacjonarny,
12:41
it was a DEC Rainbow.
290
746000
2000
był to DEC Rainbow.
12:43
Does anybody remember that?"
291
748000
2000
Ktoś z was to pamięta?"
12:45
(Applause)
292
750000
3000
(Brawa)
12:48
"The Sun Times sent me to the Cannes Film Festival
293
753000
2000
"The Sun Times wysłał mnie na Festiwal Filmowy w Cannes
12:50
with a portable computer the size of a suitcase
294
755000
4000
z komputerem przenośnym wielkości walizki,
12:54
named the Porteram Telebubble.
295
759000
2000
zwanym Porteram Telebubble.
12:56
I joined CompuServe
296
761000
2000
Dołączyłem do CompuServe,
12:58
when it had fewer numbers
297
763000
2000
kiedy serwis ten miał mniejszą liczbę użytkowników,
13:00
than I currently have followers on Twitter.
298
765000
2000
niż ja mam obecnie osób, które obserwują mnie na Twitterze."
13:02
(Laughter)
299
767000
2000
(Śmiech)
13:06
CE: All of this has happened
300
771000
2000
CE: "Wszystko to się wydarzyło
13:08
in the blink of an eye.
301
773000
2000
w mgnieniu oka.
13:10
It is unimaginable
302
775000
2000
Nie jesteśmy w stanie sobie wyobrazić,
13:12
what will happen next.
303
777000
2000
co nastąpi dalej.
13:14
It makes me incredibly fortunate
304
779000
3000
Mam niewiarygodne szczęście
13:17
to live at this moment in history.
305
782000
2000
żyć w tym akurat momencie historii.
13:19
Indeed, I am lucky to live in history at all,
306
784000
3000
Doprawdy, mam szczęście że w ogóle żyję w jakieś historii,
13:22
because without intelligence and memory
307
787000
3000
bo bez inteligencji i pamięci
13:25
there is no history.
308
790000
2000
nie ma historii.
13:27
For billions of years,
309
792000
2000
Przez miliardy lat
13:29
the universe evolved
310
794000
2000
wszechświat rozwijał się
13:31
completely without notice.
311
796000
2000
zupełnie nie zauważony.
13:33
Now we live in the age of the Internet,
312
798000
3000
Dziś żyjemy w epoce Internetu,
13:36
which seems to be creating a form of global consciousness.
313
801000
3000
który wydaje się tworzyć jakąś formę globalnej świadomości.
13:39
And because of it,
314
804000
2000
I dzięki temu
13:41
I can communicate
315
806000
2000
cały czas mogę
13:43
as well as I ever could.
316
808000
2000
tak samo efektywnie się porozumiewać.
13:45
We are born into a box
317
810000
2000
Rodzimy się w pudełku
13:47
of time and space.
318
812000
3000
czasu i przestrzeni.
13:50
We use words and communication
319
815000
2000
Używamy słów i sztuki komunikacji
13:52
to break out of it
320
817000
2000
aby przełamać te ograniczenia
13:54
and to reach out to others.
321
819000
3000
i dotrzeć do innych ludzi.
13:57
For me, the Internet began
322
822000
2000
Dla mnie Internet w swych początkach
13:59
as a useful tool
323
824000
2000
był użytecznym narzędziem,
14:01
and now has become something I rely on
324
826000
3000
a teraz pełni rolę czegoś, od czego jestem zależny
14:04
for my actual daily existence.
325
829000
3000
w moim codziennym życiu.
14:07
I cannot speak;
326
832000
2000
Nie mogę mówić,
14:09
I can only type so fast.
327
834000
3000
mogę tylko szybko pisać.
14:12
Computer voices
328
837000
2000
Głosy komputerowe
14:14
are sometimes not very sophisticated,
329
839000
3000
są może czasem niezbyt zaawansowane,
14:17
but with my computer,
330
842000
2000
ale dzięki komputerowi
14:19
I can communicate more widely
331
844000
2000
mogę się porozumiewać w szerszym stopniu
14:21
than ever before.
332
846000
2000
niż kiedykolwiek do tej pory.
14:23
I feel as if my blog,
333
848000
3000
Mam wrażenie, że mój blog,
14:26
my email, Twitter and Facebook
334
851000
3000
mój email, Twitter, Facebook,
14:29
have given me a substitute
335
854000
2000
stanowią dla mnie substytut
14:31
for everyday conversation.
336
856000
3000
codziennych rozmów.
14:34
They aren't an improvement,
337
859000
2000
Nie są wielkim krokiem naprzód,
14:36
but they're the best I can do.
338
861000
2000
to jednak najlepsza dostępna opcja.
14:38
They give me a way to speak.
339
863000
3000
To mój sposób mówienia.
14:41
Not everybody has the patience
340
866000
3000
Nie wszyscy mają tyle cierpliwości,
14:44
of my wife, Chaz.
341
869000
3000
co moja żona, Chaz.
14:48
But online,
342
873000
1000
W sieci natomiast
14:49
everybody speaks at the same speed.
343
874000
3000
każdy wypowiada się tak samo szybko.
14:54
This whole adventure
344
879000
2000
Cała ta przygoda
14:56
has been a learning experience.
345
881000
2000
to pouczające doświadczenie.
14:58
Every time there was a surgery that failed,
346
883000
3000
Za każdym razem, kiedy operacja się nie powiodła,
15:01
I was left with a little less flesh and bone.
347
886000
3000
traciłem trochę ciała i kości.
15:04
Now I have no jaw left at all.
348
889000
3000
Dziś nie mam już wcale żuchwy.
15:07
While harvesting tissue from both my shoulders,
349
892000
3000
Po operacjach i pobieraniu tkanek z moich ramion,
15:10
the surgeries left me with back pain
350
895000
2000
pozostał mi ból w plecach,
15:12
and reduced my ability to walk easily.
351
897000
4000
a chodzenie sprawia mi trudność.
15:16
Ironic that my legs are fine,
352
901000
2000
Co za ironia, z moimi nogami wszystko w porządku,
15:18
and it's my shoulders that slow up my walk.
353
903000
3000
a ramiona spowalniają mój chód.
15:21
When you see me today,
354
906000
2000
Widzicie mnie dziś,
15:23
I look like the Phantom of the Opera.
355
908000
2000
wyglądam jak Upiór w Operze".
15:25
But no you don't.
356
910000
2000
Wcale nie wyglądasz.
15:27
(Laughter)
357
912000
2000
(Śmiech)
15:29
(Applause)
358
914000
8000
(Brawa)
15:39
It is human nature to look at someone like me
359
924000
3000
"To zupełnie naturalne, że kiedy ktoś na mnie patrzy,
15:42
and assume I have lost some of my marbles.
360
927000
4000
przyjmuje za pewnik, że trochę ześwirowałem.
15:46
People --
361
931000
2000
Ludzie - "
15:57
(Applause)
362
942000
6000
(Brawa)
16:03
People talk loudly --
363
948000
2000
"Ludzie mówią do mnie głośno - "
16:05
I'm so sorry.
364
950000
2000
Przepraszam.
16:07
Excuse me.
365
952000
2000
Wybaczcie.
16:09
(Applause)
366
954000
4000
(Brawa)
16:13
People talk loudly and slowly to me.
367
958000
4000
"Ludzie mówią do mnie głośno i powoli.
16:17
Sometimes they assume I am deaf.
368
962000
3000
Czasem zakładają, że jestem głuchy.
16:20
There are people who don't want to make eye contact.
369
965000
3000
Są tacy, którzy unikają kontaktu wzrokowego."
16:24
Believe me, he didn't mean this as --
370
969000
2000
Uwierzcie mi, on wcale nie miał na myśli -
16:26
anyway, let me just read it.
371
971000
2000
dobrze, po prostu to przeczytam.
16:28
(Laughter)
372
973000
3000
(Śmiech)
16:33
You should never let your wife read something like this.
373
978000
3000
Nie powinno się dawać żonie takich rzeczy do przeczytania.
16:36
(Laughter)
374
981000
4000
(Śmiech)
16:40
It is human nature
375
985000
2000
"W ludzkiej naturze leży,
16:42
to look away from illness.
376
987000
3000
by odwracać się od choroby.
16:45
We don't enjoy a reminder
377
990000
2000
Nie lubimy, gdy nam się przypomina
16:47
of our own fragile mortality.
378
992000
3000
o naszej własnej, kruchej śmiertelności.
16:50
That's why writing on the Internet
379
995000
2000
To dlatego pisanie w Internecie
16:52
has become a lifesaver for me.
380
997000
2000
uratowało mi życie.
16:54
My ability to think and write
381
999000
3000
Nie utraciłem przecież
16:57
have not been affected.
382
1002000
2000
zdolności myślenia i pisania.
16:59
And on the Web, my real voice finds expression.
383
1004000
3000
W Sieci mogę mówić moim własnym głosem.
17:02
I have also met many other disabled people
384
1007000
3000
Spotkałem też innych niepełnosprawnych,
17:05
who communicate this way.
385
1010000
3000
którzy porozumiewają się w ten sposób.
17:08
One of my Twitter friends
386
1013000
2000
Jeden z moich przyjaciół z Twittera
17:10
can type only with his toes.
387
1015000
2000
może pisać wyłącznie palcami u nóg.
17:12
One of the funniest blogs on the Web
388
1017000
2000
Jeden z najzabawniejszych blogów w Sieci
17:14
is written by a friend of mine
389
1019000
2000
pisze mój przyjaciel,
17:16
named Smartass Cripple.
390
1021000
2000
zwany Smartass Cripple." ('smartass' - cwaniak, 'cripple' - kaleka, przyp. tłum.)
17:18
(Laughter)
391
1023000
2000
(Śmiech)
17:20
Google him and he will make you laugh.
392
1025000
3000
Wyguglajcie go, a ubawi was do łez.
17:23
All of these people are saying, in one way or another,
393
1028000
2000
Wszyscy ci ludzie mówią, w taki czy inny sposób,
17:25
that what you see
394
1030000
2000
że to, co widać,
17:27
is not all you get.
395
1032000
2000
to jeszcze nie wszystko.
17:29
So I have not come here to complain.
396
1034000
3000
Nie przyszedłem tu się uskarżać.
17:32
I have much to make me happy and relieved.
397
1037000
3000
Jest wiele rzeczy, które sprawiają, że czuję ulgę i jestem szczęśliwy.
17:35
I seem, for the time being,
398
1040000
2000
Na dzień dzisiejszy wydaje się,
17:37
to be cancer-free.
399
1042000
2000
że nie mam już raka.
17:39
I am writing as well as ever.
400
1044000
2000
Piszę tak sprawnie jak zwykle.
17:41
I am productive.
401
1046000
2000
Jestem wydajny.
17:43
If I were in this condition at any point
402
1048000
3000
W tych samych warunkach,
17:46
before a few cosmological instants ago,
403
1051000
3000
jeszcze kilka sekund temu w skali kosmologicznej,
17:49
I would be as isolated as a hermit.
404
1054000
3000
byłbym wyobcowany jak pustelnik.
17:52
I would be trapped inside my head.
405
1057000
2000
Uwięziony we własnej głowie.
17:54
Because of the rush of human knowledge,
406
1059000
3000
Dzięki szalonemu postępowi ludzkiej wiedzy,
17:57
because of the digital revolution,
407
1062000
2000
dzięki rewolucji cyfrowej,
17:59
I have a voice,
408
1064000
2000
mam głos
18:01
and I do not need to scream.
409
1066000
3000
i wcale nie muszę krzyczeć."
18:05
RE: Wait. I have one more thing to add.
410
1070000
4000
RE: Moment. Chciałbym coś dodać.
18:10
A guy goes into a psychiatrist.
411
1075000
2000
Przychodzi pacjent do psychiatry.
18:12
The psychiatrist says, "You're crazy."
412
1077000
3000
Psychiatra oświadcza: "Jest pan wariatem".
18:15
The guy says, "I want a second opinion."
413
1080000
3000
Pacjent odpowiada: "Żądam drugiej opinii".
18:18
The psychiatrist says, "All right, you're ugly."
414
1083000
4000
"Proszę bardzo", mówi psychiatra, "jest pan brzydki".
18:22
(Laughter)
415
1087000
3000
(Śmiech)
18:25
You all know the test for artificial intelligence -- the Turing test.
416
1090000
4000
Wszyscy na pewno znacie test na sztuczną inteligencję, test Turinga.
18:29
A human judge has a conversation
417
1094000
2000
Sędzia-człowiek prowadzi rozmowę
18:31
with a human and a computer.
418
1096000
2000
z człowiekiem i z komputerem.
18:33
If the judge can't tell the machine apart from the human,
419
1098000
3000
Jeśli nie jest w stanie rozróżnić maszyny od człowieka,
18:36
the machine has passed the test.
420
1101000
3000
maszyna przeszła pomyślnie test.
18:39
I now propose a test for computer voices -- the Ebert test.
421
1104000
4000
Proponuję nowy test dla syntetyczych głosów, test Eberta.
18:43
If a computer voice can successfully tell a joke
422
1108000
3000
Jeśli komputerowo generowany głos umie opowiedzieć dowcip,
18:46
and do the timing and delivery as well as Henny Youngman,
423
1111000
3000
z dykcją i wyczuciem chwili jak u Henny'ego Youngmana,
18:49
then that's the voice I want.
424
1114000
2000
to właśnie takiego głosu szukam.
18:51
(Applause)
425
1116000
32000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Roger Ebert - Film critic and bloggerAfter losing the power to speak, legendary film critic Roger Ebert went on to write about creativity, race, politics and culture -- and film, just as brilliantly as ever.
Why you should listen
By any measure, Roger Ebert was a legend. The first person to win a Pulitzer for film criticism, as film critic for the Chicago Sun-Times, he was best known for his decades-long reign as the co-host of Sneak Previews, a TV show with fellow Chicago critic Gene Siskel. For 23 years and three title changes (finally settling on Siskel and Ebert and the Movies) the two critics offered smart, short-form film criticism that guided America's moviegoing. After Gene Siskel died in 1999, Ebert kept on with critic Richard Roeper. (And he was also the co-screenwriter of the Russ Meyer cult classic Beyond the Valley of the Dolls, a fact that astounded more than a few young film students.)
In 2006, Ebert began treatment for thyroid cancer. He told the story of his many surgeries and setbacks in an immensely-worth-reading Esquire story in 2010. Enduring procedure after procedure, he eventually lost the lower part of his jaw -- and with it his ability to eat and speak. Turning to his blog and to Twitter, he found a new voice for his film work and his sparkling thoughts on ... just about everything. He tried his hand as an Amazon affiliate, became a finalist in the New Yorker caption contest, and started a controversy or two. In 2013 Ebert passed away from cancer at the age of 70.
Roger Ebert | Speaker | TED.com