TEDGlobal 2010
Elif Shafak: The politics of fiction
Elif Shafak: Polityka fikcji
Filmed:
Readability: 4.3
2,249,017 views
Słuchanie opowieści rozszerza wyobraźnię; ich opowiadanie pozwala nam przeskakiwać mury kulturowe, ogarniać przeróżne doświadczenia, czuć to, co odczuwają inni. Elif Shafak na podstawie tej prostej idei argumentuje, że fikcja może przezwyciężyć politykę tożsamości.
Elif Shafak - Novelist
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature. Full bio
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm a storyteller.
0
0
2000
Jestem baśniarką.
00:17
That's what I do in life -- telling stories,
1
2000
2000
Tym się zajmuję w życiu - opowiadam historie,
00:19
writing novels --
2
4000
2000
piszę powieści.
00:21
and today I would like to tell you a few stories
3
6000
2000
A dzisiaj, chciałabym państwu opowiedzieć kilka historii
00:23
about the art of storytelling
4
8000
2000
o sztuce baśniarstwa,
00:25
and also some supernatural creatures
5
10000
2000
a także o pewnych nadprzyrodzonych istotach
00:27
called the djinni.
6
12000
2000
zwanych dżinnami.
00:29
But before I go there, please allow me to share with you
7
14000
3000
Zanim jednak do tego przystąpie, pozwólcie mi podzielić się z wami
00:32
glimpses of my personal story.
8
17000
2000
momentami mojej własnej historii.
00:34
I will do so with the help of words, of course,
9
19000
3000
Zrobię to za pomocą słów oczywiście,
00:37
but also a geometrical shape, the circle,
10
22000
3000
oraz geometrycznego kształtu, krągu.
00:40
so throughout my talk,
11
25000
2000
Podczas mojego przemówienia,
00:42
you will come across several circles.
12
27000
3000
napotkacie wiele kręgów.
00:45
I was born in Strasbourg, France
13
30000
3000
Urodziłam się w Strasbourgu, we Francji
00:48
to Turkish parents.
14
33000
2000
w Tureckiej rodzinie.
00:50
Shortly after, my parents got separated,
15
35000
2000
Wkrótce po moim urodzeniu moi rodzice się rozstali,
00:52
and I came to Turkey with my mom.
16
37000
2000
a ja wróciłam z mamą do Turcji.
00:54
From then on, I was raised
17
39000
2000
Od tamtej pory byłam wychowywana,
00:56
as a single child by a single mother.
18
41000
2000
jako jedynaczka przez samotną matkę.
00:58
Now in the early 1970s, in Ankara,
19
43000
2000
Na początku lat 70-tych w Ankarze,
01:00
that was a bit unusual.
20
45000
2000
było to nieco niezwykłe.
01:02
Our neighborhood was full of large families,
21
47000
2000
Nasza okolica była pełna wielkich rodzin,
01:04
where fathers were the heads of households,
22
49000
3000
gdzie ojcowie byli głowami rodzin.
01:07
so I grew up seeing my mother as a divorcee
23
52000
3000
Dorastałam więc śledząc moją matkę rozwódkę
01:10
in a patriarchal environment.
24
55000
2000
w patriarchalnym środowisku.
01:12
In fact, I grew up observing
25
57000
2000
Faktycznie, to dorastałam obserwując
01:14
two different kinds of womanhood.
26
59000
2000
dwa różne typy kobiecości.
01:16
On the one hand was my mother,
27
61000
2000
Z jednej strony była moja matka,
01:18
a well-educated, secular, modern, westernized, Turkish woman.
28
63000
3000
wykształcona, świecka, nowoczesna i zwesternizowana Turczynka.
01:21
On the other hand was my grandmother,
29
66000
2000
Z drugiej strony natomiast była moja babcia,
01:23
who also took care of me
30
68000
2000
- która również się mną opiekowała -
01:25
and was more spiritual, less educated
31
70000
3000
bardziej uduchowiona, mniej wykształcona
01:28
and definitely less rational.
32
73000
2000
i wyraźnie mniej racjonalna.
01:30
This was a woman who read coffee grounds to see the future
33
75000
3000
Była to kobieta, która wróżyła z fusów kawy
01:33
and melted lead into mysterious shapes
34
78000
2000
i topiła ołów w tajemnicze kształty,
01:35
to fend off the evil eye.
35
80000
3000
aby chronić przed złym okiem.
01:38
Many people visited my grandmother,
36
83000
2000
Moją babcię odwiedzało mnóstwo osób.
01:40
people with severe acne on their faces
37
85000
2000
Ludzie z uporczywym trądzikiem na twarzy
01:42
or warts on their hands.
38
87000
3000
czy kurzajkami na rękach.
01:45
Each time, my grandmother would utter some words in Arabic,
39
90000
3000
Za każdym razem, moja babcia wyszeptywała kilka słów po arabsku,
01:48
take a red apple and stab it
40
93000
2000
brała czerwone jabłko i nakłuwała je
01:50
with as many rose thorns
41
95000
2000
tyloma kolcami róż
01:52
as the number of warts she wanted to remove.
42
97000
3000
ile kurzajek chciała usunąć.
01:55
Then one by one, she would
43
100000
2000
Potem jedno za drugim
01:57
encircle these thorns with dark ink.
44
102000
3000
okrążała każdy kolec ciemnym atramentem.
02:00
A week later, the patient would come back
45
105000
2000
Tydzień później pacjent wracał
02:02
for a follow-up examination.
46
107000
2000
na wizytę kontrolną.
02:04
Now, I'm aware that I should not be saying such things
47
109000
3000
Wiem, że nie powinnam mówić o takich rzeczach
02:07
in front of an audience of scholars and scientists,
48
112000
3000
przed publicznością uczonych i naukowców,
02:10
but the truth is, of all the people
49
115000
2000
ale prawda jest taka, że spośród wszystkich ludzi, którzy
02:12
who visited my grandmother for their skin conditions,
50
117000
3000
odwiedzili moją babcię w związku z dolegliwościami cery,
02:15
I did not see anyone go back
51
120000
2000
nie widziałam nikogo, kto by wracał
02:17
unhappy or unhealed.
52
122000
3000
niezadowolny, albo niewyleczony.
02:20
I asked her how she did this. Was it the power of praying?
53
125000
3000
Spytałam się jej jak ona to robi. Czy była to siła modlitwy?
02:23
In response she said, "Yes, praying is effective,
54
128000
3000
Odpowiadając rzekła: "Tak, modlitwa jest skuteczna.
02:26
but also beware of the power of circles."
55
131000
3000
Jednak strzeż się zawsze siły okrągów."
02:29
From her, I learned, amongst many other things,
56
134000
3000
To od niej nauczyłam się, pośród wielu innych rzeczy,
02:32
one very precious lesson --
57
137000
2000
jedną, bardzo cenną lekcję:
02:34
that if you want to destroy something in this life,
58
139000
2000
jeśli kiedykolwiek w życiu chcelibyśmy coś zniszczyć,
02:36
be it an acne, a blemish
59
141000
2000
niech będzie to trądzik, skaza
02:38
or the human soul,
60
143000
2000
czy ludzka dusza,
02:40
all you need to do is to surround it with thick walls.
61
145000
3000
wystarczy je ogrodzić grubymi murami.
02:43
It will dry up inside.
62
148000
2000
Wysuszy się wtedy od wewnątrz.
02:45
Now we all live in some kind of a social and cultural circle.
63
150000
3000
Wszyscy żyjemy w pewnym kręgu społecznym i kulturowym.
02:48
We all do.
64
153000
2000
Wszyscy.
02:50
We're born into a certain family, nation, class.
65
155000
3000
Rodzimy się w pewnej rodzinie, narodzie, klasie.
02:53
But if we have no connection whatsoever
66
158000
3000
Jeżeli jednak nie mamy jakiegokolwiek połączenia
02:56
with the worlds beyond the one we take for granted,
67
161000
2000
ze światami poza tym, który uważamy za oczywisty,
02:58
then we too run the risk
68
163000
2000
my również ryzykujemy
03:00
of drying up inside.
69
165000
2000
wysychanie od wewnątrz.
03:02
Our imagination might shrink;
70
167000
2000
Nasza wyobraźnia może się skurczyć,
03:04
our hearts might dwindle,
71
169000
2000
nasze serca słabnąć,
03:06
and our humanness might wither
72
171000
2000
a nasza ludzkość więdnąć,
03:08
if we stay for too long
73
173000
2000
jeśli za długo się trzymamy
03:10
inside our cultural cocoons.
74
175000
2000
wewnątrz naszych kulturowych kokonów.
03:12
Our friends, neighbors, colleagues, family --
75
177000
3000
Nasi przyjaciele, sąsiedzi, koledzy, rodzina --
03:15
if all the people in our inner circle resemble us,
76
180000
2000
jeśli wszyscy ludzie w naszym kręgu są do nas podobni,
03:17
it means we are surrounded
77
182000
2000
oznacza to, że jesteśmy otoczeni
03:19
with our mirror image.
78
184000
2000
własnym zwierciedlanym odbiciem.
03:21
Now one other thing women like my grandma do in Turkey
79
186000
3000
Inną rzeczą, którą kobiety jak moja babcia robią w Turcji,
03:24
is to cover mirrors with velvet
80
189000
2000
to przykrywanie zwierciadeł aksamitem,
03:26
or to hang them on the walls with their backs facing out.
81
191000
3000
albo wieszanie ich na ścianie tyłem do środka pokoju.
03:29
It's an old Eastern tradition
82
194000
2000
To dawna wschodnia tradycja,
03:31
based on the knowledge that it's not healthy
83
196000
2000
mająca źródło w wiedzy tego, że niezdrowo jest
03:33
for a human being to spend too much time
84
198000
3000
ludzkiej istocie spędzać za wiele czasu
03:36
staring at his own reflection.
85
201000
2000
wpartrując się we własne odbicie.
03:38
Ironically, [living in] communities of the like-minded
86
203000
3000
Ironicznie, życie we wspólnotach ludzi o podobnych poglądach
03:41
is one of the greatest dangers
87
206000
2000
jest jednym z największych niebezpieczeństw
03:43
of today's globalized world.
88
208000
2000
czychających na nasz zglobalizowany świat.
03:45
And it's happening everywhere,
89
210000
2000
Dzieje się to wszędzie:
03:47
among liberals and conservatives,
90
212000
2000
między liberałami i konserwatywnymi,
03:49
agnostics and believers, the rich and the poor,
91
214000
2000
agnostykami i wierzącymi, bogatymi i biednymi,
03:51
East and West alike.
92
216000
2000
Wschodem i Zachodem zarówno.
03:53
We tend to form clusters
93
218000
2000
Jesteśmy skłonni do gromadzenia się w grupy
03:55
based on similarity,
94
220000
2000
na podstawie podobieństwa,
03:57
and then we produce stereotypes
95
222000
2000
a potem tworzyć własne stereotypy
03:59
about other clusters of people.
96
224000
2000
o zgromadzeniach innych ludzi.
04:01
In my opinion, one way of transcending
97
226000
2000
Moim zdaniem, jednen sposób na przekraczanie
04:03
these cultural ghettos
98
228000
2000
granic tych kulturowych gett,
04:05
is through the art of storytelling.
99
230000
2000
jest poprzez sztukę opowiadania historii.
04:07
Stories cannot demolish frontiers,
100
232000
3000
Opowiadania nie mogą zburzyć granic,
04:10
but they can punch holes in our mental walls.
101
235000
3000
ale mogą przebić otwory w naszych mentalnych ścianach.
04:13
And through those holes, we can get a glimpse of the other,
102
238000
3000
A przez te otwory możemy ujrzeć innych,
04:16
and sometimes even like what we see.
103
241000
3000
a czasami nawet to coś może się nam spodobać!
04:19
I started writing fiction at the age of eight.
104
244000
3000
Zaczęłam pisać fikcję w wieku ośmiu lat.
04:22
My mother came home one day with a turquoise notebook
105
247000
3000
Pewnego dnia moja mama wróciłą do domu z turkusowym notatnikiem
04:25
and asked me if I'd be interested in keeping a personal journal.
106
250000
3000
i spytała czy bym chciała prowadzić pamiętnik.
04:28
In retrospect, I think she was slightly worried
107
253000
2000
Z perspektywy czasu, myślę, że się nieco martwiła
04:30
about my sanity.
108
255000
2000
o moje zdrowie psychiczne.
04:32
I was constantly telling stories at home, which was good,
109
257000
3000
W domu bezustannie opowiadałam historyjki, co było dobre,
04:35
except I told this to imaginary friends around me,
110
260000
2000
z tym że opowiadałam je wymyślonym przyjaciołom wokół mnie,
04:37
which was not so good.
111
262000
2000
co nie było aż tak dobre.
04:39
I was an introverted child,
112
264000
2000
Byłam dzieckiem zamkniętym w sobie
04:41
to the point of communicating with colored crayons
113
266000
3000
na tyle, że rozmawiałam z kolorowymi kredkami
04:44
and apologizing to objects
114
269000
2000
i przepraszałam przedmioty,
04:46
when I bumped into them,
115
271000
2000
kiedy na nie wpadałam.
04:48
so my mother thought it might do me good
116
273000
2000
Moja mama pomyślała więc, że może mi dobrze zrobić
04:50
to write down my day-to-day experiences
117
275000
2000
opisywanie moich codziennych doświadczeń
04:52
and emotions.
118
277000
2000
i uczuć.
04:54
What she didn't know was that I thought my life was terribly boring,
119
279000
3000
O czym nie wiedziała, to że uważałam własne życie za niesamowicie nudne,
04:57
and the last thing I wanted to do
120
282000
2000
i ostatnią rzeczą którą chciałabym robić,
04:59
was to write about myself.
121
284000
2000
było pisanie o sobie.
05:01
Instead, I began to write about people other than me
122
286000
3000
Zaczęłam zatem pisać o ludziach innych niż ja
05:04
and things that never really happened.
123
289000
2000
i rzeczach, które się nigdy nie wydarzyły.
05:06
And thus began my life-long passion
124
291000
2000
Tak więc zaczęła się moja dożywotnia pasja
05:08
for writing fiction.
125
293000
2000
do pisania fikcji.
05:10
So from the very beginning, fiction for me
126
295000
3000
Fikcja od samego początku była dla mnie
05:13
was less of an autobiographical manifestation
127
298000
3000
mniej autobiograficzną manifestacją
05:16
than a transcendental journey
128
301000
2000
a bardziej transcendentalną podróżą
05:18
into other lives, other possibilities.
129
303000
2000
do innych żyć, innych możliwości.
05:20
And please bear with me:
130
305000
2000
Wytrzymajcie jeszcze, proszę.
05:22
I'll draw a circle and come back to this point.
131
307000
3000
Narysuję krąg i wrócimy to tego.
05:25
Now one other thing happened around this same time.
132
310000
2000
Mniej więcej w tym samym czasie stała się też inna rzecz.
05:27
My mother became a diplomat.
133
312000
2000
Moja mama została dyplomatką.
05:29
So from this small, superstitious,
134
314000
2000
Tak więc z tego małego, zabobonnego,
05:31
middle-class neighborhood of my grandmother,
135
316000
3000
średniej klasy sąsiedztwa mojej babci,
05:34
I was zoomed into this
136
319000
2000
znalazłam się w
05:36
posh, international school [in Madrid],
137
321000
2000
szykownej, międzynarodowej szkolę [w Madrycie]
05:38
where I was the only Turk.
138
323000
2000
gdzie byłam jedyną Turczynką.
05:40
It was here that I had my first encounter
139
325000
2000
To tutaj miałam moje pierwsze spotkanie
05:42
with what I call the "representative foreigner."
140
327000
3000
z czymś, co nazywam "reprezentatywnym obcokrajowcem".
05:45
In our classroom, there were children from all nationalities,
141
330000
3000
W naszej klasie były dzieci wszystkich narodowości.
05:48
yet this diversity did not necessarily lead
142
333000
3000
Ta różnorodność jednak niekoniecznie prowadziła
05:51
to a cosmopolitan, egalitarian
143
336000
3000
do kosmopolitycznej, egalitarnej
05:54
classroom democracy.
144
339000
2000
demokracji wewnątrz klasy.
05:56
Instead, it generated an atmosphere
145
341000
2000
Zamiast, generowało to atmosferę,
05:58
in which each child was seen --
146
343000
2000
gdzie każde dziecko było spostrzegane
06:00
not as an individual on his own,
147
345000
2000
nie jako indywiduum same w sobie,
06:02
but as the representative of something larger.
148
347000
3000
lecz przedstawiciel czegoś większego.
06:05
We were like a miniature United Nations, which was fun,
149
350000
3000
Byliśmy jak mini Narody Zjednoczone, co było zabawne,
06:08
except whenever something negative,
150
353000
2000
z wyjątkiem kiedy coś negatywnego
06:10
with regards to a nation
151
355000
2000
ze względu na pewien naród,
06:12
or a religion, took place.
152
357000
2000
czy religię miało miejsce.
06:14
The child who represented it was mocked,
153
359000
3000
Z dziecka, które je/ją przedstawiało drwiono,
06:17
ridiculed and bullied endlessly.
154
362000
3000
wyśmiewano się i było ono prześladowane w nieskończoność.
06:20
And I should know, because during the time I attended that school,
155
365000
3000
A ja to wiem, bo w czasie kiedy chodziłam do tej szkoły
06:23
a military takeover happened in my country,
156
368000
3000
w moim kraju doszło do wojskowego zamachu stanu,
06:26
a gunman of my nationality nearly killed the Pope,
157
371000
3000
bandyta mojej narodowości o mało nie zabił Papieża,
06:29
and Turkey got zero points in [the] Eurovision Song Contest.
158
374000
3000
i Turcja dostała zero punktów w konkursie Eurowizji.
06:32
(Laughter)
159
377000
2000
(Śmiech)
06:34
I skipped school often and dreamed of becoming a sailor
160
379000
2000
Często urywałam się ze szkoły i marzyłam o byciu marynarzem
06:36
during those days.
161
381000
2000
w tamtych czasach.
06:38
I also had my first taste
162
383000
2000
Po raz pierwszy też zasmakowałam
06:40
of cultural stereotypes there.
163
385000
2000
tam stereotypów kulturowych.
06:42
The other children asked me about the movie
164
387000
2000
Dzieci pytały się mnie o film pt.
06:44
"Midnight Express," which I had not seen;
165
389000
2000
"Ekspres o północy", którego nie oglądałam.
06:46
they inquired how many cigarettes a day I smoked,
166
391000
3000
Dopytywały się ile papierosów palę dziennie,
06:49
because they thought all Turks were heavy smokers,
167
394000
3000
bo myślały, że wszyscy Turcy to nałogowi palacze.
06:52
and they wondered at what age
168
397000
2000
Rozmyślały też w jakim wieku
06:54
I would start covering my hair.
169
399000
2000
zacznę zakrywać włosy.
06:56
I came to learn that these were
170
401000
2000
Nauczyłam się, że były to
06:58
the three main stereotypes about my country:
171
403000
2000
trzy główne stereotypy dotyczące mojego kraju:
07:00
politics, cigarettes
172
405000
2000
polityka, papierosy,
07:02
and the veil.
173
407000
2000
no i hidżab.
07:04
After Spain, we went to Jordan, Germany
174
409000
2000
Po Hiszpanii pojechałyśmy do Jordanii, Niemiec
07:06
and Ankara again.
175
411000
2000
i znów Ankary.
07:08
Everywhere I went, I felt like
176
413000
2000
Gdziekolwiek jechałam, czułam że
07:10
my imagination was the only suitcase
177
415000
2000
moja wyobraźnia była jedyną walizką,
07:12
I could take with me.
178
417000
2000
którą mogłąm ze sobą zabrać.
07:14
Stories gave me a sense of center,
179
419000
2000
Historie dawały mi sens środka,
07:16
continuity and coherence,
180
421000
2000
ciągłości i spójności,
07:18
the three big Cs that I otherwise lacked.
181
423000
3000
wielkie ŚCS, których brakowałoby mi inaczej.
07:21
In my mid-twenties, I moved to Istanbul,
182
426000
2000
Jak miałam dwadzieściakilka lat, przeprowadziłam się do Istambułu,
07:23
the city I adore.
183
428000
2000
miasta którego uwielbiam.
07:25
I lived in a very vibrant, diverse neighborhood
184
430000
3000
Mieszkałam w bardzo wibrującej, różnorodnej dzielnicy,
07:28
where I wrote several of my novels.
185
433000
2000
gdzie napisałam kilka swoich powieści.
07:30
I was in Istanbul when the earthquake hit
186
435000
2000
Byłam w Istambułu, kiedy trzęsienie ziemi uderzyło
07:32
in 1999.
187
437000
2000
w 1999.
07:34
When I ran out of the building at three in the morning,
188
439000
3000
Jak wybiegłam z budynku o trzeciej nad ranem,
07:37
I saw something that stopped me in my tracks.
189
442000
3000
zobaczyłam coś, co zbiło mnie z tropu.
07:40
There was the local grocer there --
190
445000
2000
Był tam miejscowy sklepikarz --
07:42
a grumpy, old man who didn't sell alcohol
191
447000
2000
stary zrzęda, który nie sprzedawał alkoholu
07:44
and didn't speak to marginals.
192
449000
2000
i nie rozmawiał z krańcowymi.
07:46
He was sitting next to a transvestite
193
451000
3000
Siedział obok transwestyty
07:49
with a long black wig
194
454000
2000
z długą czarną peruką
07:51
and mascara running down her cheeks.
195
456000
2000
i spływającym po policzkach tuszem do rzęs.
07:53
I watched the man open a pack of cigarettes
196
458000
2000
Oglądałąm jak pan otworzył paczkę papierosów
07:55
with trembling hands
197
460000
2000
z trzęsącymi się rękoma
07:57
and offer one to her,
198
462000
2000
i poczęstował ją.
07:59
and that is the image of the night of the earthquake
199
464000
2000
I to jest obraz nocy trzęsienia ziemi tkwiący
08:01
in my mind today --
200
466000
2000
w moim umyśle dzisiaj --
08:03
a conservative grocer and a crying transvestite
201
468000
3000
konserwatywny sklepikarz i płaczący transwestyta
08:06
smoking together on the sidewalk.
202
471000
2000
palący razem na chodniku.
08:08
In the face of death and destruction,
203
473000
3000
W obliczu śmierci i zniszczenia
08:11
our mundane differences evaporated,
204
476000
2000
nasze codzienne różnice wyparowały
08:13
and we all became one
205
478000
2000
i wszyscy staliśmy się jednym,
08:15
even if for a few hours.
206
480000
2000
nawet jeśli tylko na kilka godzin.
08:17
But I've always believed that stories, too, have a similar effect on us.
207
482000
3000
Zawsze jednak wierzyłam, że opowiadania mają podobny efekt.
08:20
I'm not saying that fiction has the magnitude of an earthquake,
208
485000
3000
Nie mówię, że fikcja ma wielkość trzęsienia ziemi.
08:23
but when we are reading a good novel,
209
488000
2000
Jednak, kiedy czytamy dobrą powieść,
08:25
we leave our small, cozy apartments behind,
210
490000
3000
pozostawiamy swoje małe, wygodne mieszkania w tyle,
08:28
go out into the night alone
211
493000
2000
ruszamy w noc sami
08:30
and start getting to know people we had never met before
212
495000
3000
i zaczynamy poznawać ludzi, których nigdy wcześniej nie spotkaliśmy
08:33
and perhaps had even been biased against.
213
498000
3000
a nawet mogliśmy mieć wobec nich uprzedzenia.
08:36
Shortly after, I went
214
501000
2000
Wkrótce później poszłam
08:38
to a women's college in Boston, then Michigan.
215
503000
3000
na uczelnie dla kobiet w Bostonie, potem w Michigan.
08:41
I experienced this, not so much as a geographical shift,
216
506000
3000
Odczułam to nie na tyle jako zmianę geograficzną,
08:44
as a linguistic one.
217
509000
2000
jak językową.
08:46
I started writing fiction in English.
218
511000
2000
Zaczęłam pisać fikcję po angielsku.
08:48
I'm not an immigrant, refugee or exile --
219
513000
2000
Nie jestem imigrantką, uchodźcą, ani wygnaną.
08:50
they ask me why I do this --
220
515000
2000
Pytają się dlaczego to robię.
08:52
but the commute between languages
221
517000
2000
Ale podróż pomiędzy językami
08:54
gives me the chance to recreate myself.
222
519000
3000
daje mi szansę odtwarzania siebie.
08:57
I love writing in Turkish,
223
522000
2000
Uwielbiam pisać w języku tureckim,
08:59
which to me is very poetic and very emotional,
224
524000
3000
który jest dla mnie bardzo poetycki i emocjonalny.
09:02
and I love writing in English, which to me
225
527000
2000
I uwielbiam pisać po angielsku, który jest dla mnie
09:04
is very mathematical and cerebral.
226
529000
2000
bardzo matematyczny i mózgowy.
09:06
So I feel connected to each language in a different way.
227
531000
3000
Czuję się więc związana z każdym językiem na inny sposób.
09:09
For me, like millions of other people
228
534000
2000
Dla mnie, jak i dla millionów innych ludzi
09:11
around the world today,
229
536000
2000
na świecie dzisiaj,
09:13
English is an acquired language.
230
538000
2000
angielski jest nabytym językiem.
09:15
When you're a latecomer to a language,
231
540000
2000
Kiedy się oswaja z językiem nieco później,
09:17
what happens is you live there
232
542000
3000
żyje się w nim
09:20
with a continuous
233
545000
2000
z pewną stałą
09:22
and perpetual frustration.
234
547000
2000
i wieczystą frustracją.
09:24
As latecomers, we always want to say more, you know,
235
549000
2000
Jako ci spóźnialscy, wiecie, zawsze chcemy powiedzieć więcej,
09:26
crack better jokes, say better things,
236
551000
3000
mieć lepsze dowcipcy, mówić lepsze rzeczy.
09:29
but we end up saying less
237
554000
2000
Kończymy jednak mówiąc mniej,
09:31
because there's a gap between the mind and the tongue.
238
556000
2000
bo między umysłem a językiem jest luka
09:33
And that gap is very intimidating.
239
558000
3000
i jest ona bardzo onieśmielająca.
09:36
But if we manage not to be frightened by it,
240
561000
2000
Jednak jeśli zdołamy się jej nie przerażać,
09:38
it's also stimulating.
241
563000
2000
potrafi być ożywiająca.
09:40
And this is what I discovered in Boston --
242
565000
2000
To własnie odkryłam w Bostonie --
09:42
that frustration was very stimulating.
243
567000
3000
tamta frustracja była bardzo ożywiająca.
09:45
At this stage, my grandmother,
244
570000
1000
Na tym etapie moja babcia,
09:46
who had been watching the course of my life
245
571000
2000
która śledziła jak moje życie się toczy
09:48
with increasing anxiety,
246
573000
2000
z narastającą dawką niepokoju,
09:50
started to include in her daily prayers
247
575000
2000
w swoich dziennych modlitwach prosiła
09:52
that I urgently get married
248
577000
2000
bym pilnie wyszła za mąż
09:54
so that I could settle down once and for all.
249
579000
3000
i mogła raz na zawsze się gdzieś osiedlić.
09:57
And because God loves her, I did get married.
250
582000
3000
A że Bóg ją miłuje, wyszłam za mąż.
10:00
(Laughter)
251
585000
2000
(Śmiech)
10:02
But instead of settling down,
252
587000
2000
Zamiast osiedlania się jednak,
10:04
I went to Arizona.
253
589000
2000
wylądowałam w Arizonie.
10:06
And since my husband is in Istanbul,
254
591000
2000
A ponieważ mój mąż jest w Istanbule,
10:08
I started commuting between Arizona and Istanbul --
255
593000
3000
zaczęłąm podróżować między Arizoną a Istambułem.
10:11
the two places on the surface of earth
256
596000
2000
Dwa miejsca na ziemi ,
10:13
that couldn't be more different.
257
598000
2000
które nie mogłyby się bardziej od siebie różnić.
10:15
I guess one part of me has always been a nomad,
258
600000
3000
Domyślam się, że część mnie, zawsze była koczownicza
10:18
physically and spiritually.
259
603000
2000
fizycznie i duchowo.
10:20
Stories accompany me,
260
605000
2000
Opowieści towarzyszą mi
10:22
keeping my pieces and memories together,
261
607000
2000
sklupiając moje cząstki i wspomnienia,
10:24
like an existential glue.
262
609000
2000
niczym egzystencjalny klej.
10:26
Yet as much as I love stories,
263
611000
2000
Na tyle ile kocham opowiadania,
10:28
recently, I've also begun to think
264
613000
3000
ostatnio zaczęłam myśleć nad tym,
10:31
that they lose their magic
265
616000
2000
że tracą one swój czar
10:33
if and when a story is seen as more than a story.
266
618000
3000
jeśli i kiedy opowiadanie uważa się za coś więcej.
10:36
And this is a subject that I would love
267
621000
2000
Jest to temat o którym bardzo bym chciała
10:38
to think about together.
268
623000
2000
wspólnie rozmyślać.
10:40
When my first novel written in English came out in America,
269
625000
3000
Kiedy wyszła moja pierwsza anglojęzyczna opowieść w Stanach,
10:43
I heard an interesting remark from a literary critic.
270
628000
3000
usłyszałam ciekawą uwagę od krytyka literackiego.
10:46
"I liked your book," he said, "but I wish you had written it differently."
271
631000
3000
"Podobała mi się twoja książka" powiedział "szkoda, że nie napisałaś jej inaczej."
10:49
(Laughter)
272
634000
4000
(Śmiech)
10:53
I asked him what he meant by that.
273
638000
2000
Spytałam go co miał na myśli.
10:55
He said, "Well, look at it. There's so many
274
640000
2000
Powiedział "Popatrz na nią! Jest w niej tyle
10:57
Spanish, American, Hispanic characters in it,
275
642000
2000
hiszpańskich, amerykańskich, latynoskich postaci,
10:59
but there's only one Turkish character and it's a man."
276
644000
3000
i jedynie jedna turecka, i to męska."
11:02
Now the novel took place on a university campus in Boston,
277
647000
3000
Ponieważ powieść toczyła się na bostońskim kampusie uniwersyteckim
11:05
so to me, it was normal
278
650000
2000
wydawało mi się, że to normalne,
11:07
that there be more international characters in it
279
652000
2000
że jest w niej więcej postaci międzynarodowych
11:09
than Turkish characters,
280
654000
2000
niż tureckich.
11:11
but I understood what my critic was looking for.
281
656000
2000
Rozumiałam jednak czego mój krytyk szukał.
11:13
And I also understood that I
282
658000
2000
Zrozumiałam też to, że
11:15
would keep disappointing him.
283
660000
2000
będę go wciąż rozczarowywała.
11:17
He wanted to see the manifestation of my identity.
284
662000
3000
On chciał uwidzieć manifestację mojej tożsamości.
11:20
He was looking for a Turkish woman in the book
285
665000
3000
Szukał w książce Turczynki,
11:23
because I happened to be one.
286
668000
2000
ponieważ nią byłam.
11:25
We often talk about how stories change the world,
287
670000
3000
Często mówimy o tym jak opowiadania zmieniają świat.
11:28
but we should also see how the world of identity politics
288
673000
3000
Powinniśmy jednak widzieć też jak świat polityki tożsamościowej
11:31
affects the way stories
289
676000
2000
wpływa na to, jak opowiadania
11:33
are being circulated,
290
678000
2000
są przekazywane,
11:35
read and reviewed.
291
680000
2000
czytane i recenzowane.
11:37
Many authors feel this pressure,
292
682000
2000
Wielu autorów czuje tą presję,
11:39
but non-Western authors feel it more heavily.
293
684000
3000
a na nie-Zachodnich autorach ciąży ona jeszcze bardziej.
11:42
If you're a woman writer from the Muslim world, like me,
294
687000
3000
Jeśli jest się pisarką z muzułmańskiego świata, jak ja,
11:45
then you are expected to write
295
690000
2000
oczekuje się od nas pisać
11:47
the stories of Muslim women
296
692000
2000
opowiadania o kobietach muzułmańskich.
11:49
and, preferably, the unhappy stories
297
694000
2000
Najchętniej nieszczęśliwe historie
11:51
of unhappy Muslim women.
298
696000
2000
nieszczęśliwych muzułmańskich kobiet.
11:53
You're expected to write
299
698000
2000
Oczekuje się od nas pisania
11:55
informative, poignant and characteristic stories
300
700000
3000
pouczających, wzruszających i charakterystychnych historii
11:58
and leave the experimental and avant-garde
301
703000
2000
i pozostawienia eksperymentów i awangardy
12:00
to your Western colleagues.
302
705000
2000
swoim koleżankom z Zachodu
12:02
What I experienced as a child in that school in Madrid
303
707000
3000
Czego doświadczyłam w tamtej madryckiej szkole jako dziecko,
12:05
is happening in the literary world today.
304
710000
3000
dzieje się dziś w świecie literatury.
12:08
Writers are not seen
305
713000
2000
Pisarzy nie postrzega się
12:10
as creative individuals on their own,
306
715000
2000
jako twórczych jednostek samych w sobie,
12:12
but as the representatives
307
717000
2000
lecz jako przedstawicieli
12:14
of their respective cultures:
308
719000
2000
swoich kultur.
12:16
a few authors from China, a few from Turkey,
309
721000
3000
Kilku autorów z Chin, kilku z Turcji,
12:19
a few from Nigeria.
310
724000
2000
kilku z Nigerii.
12:21
We're all thought to have something very distinctive,
311
726000
2000
Uważa się, że każde z nas ma w sobie coś charakterystycznego
12:23
if not peculiar.
312
728000
2000
czy nawet dziwnego.
12:25
The writer and commuter James Baldwin
313
730000
3000
Pisarz i podróżnik James Baldwin
12:28
gave an interview in 1984
314
733000
2000
udzielił wywiadu w 1984 r.
12:30
in which he was repeatedly asked about his homosexuality.
315
735000
3000
w którym wciąż pytano go o jego homoseksualizm.
12:33
When the interviewer tried to pigeonhole him
316
738000
2000
Kiedy reporter spróbował go zaszufladkować
12:35
as a gay writer,
317
740000
2000
jako pisarza geja,
12:37
Baldwin stopped and said,
318
742000
2000
Baldwin zatrzymał się i powiedział:
12:39
"But don't you see? There's nothing in me
319
744000
2000
"Czyżbyście nie widzieli? Nie ma we mnie niczego,"
12:41
that is not in everybody else,
320
746000
2000
czego nie ma we wszystkich innych ludziach,
12:43
and nothing in everybody else
321
748000
2000
i nie ma niczego we wszystkich innych
12:45
that is not in me."
322
750000
2000
czego nie ma we mnie."
12:47
When identity politics tries to put labels on us,
323
752000
3000
Kiedy polityka tożsamości próbuje nas szufladkować,
12:50
it is our freedom of imagination that is in danger.
324
755000
3000
wolność naszej wyobraźni jest wtedy w niebezpieczeństwie.
12:53
There's a fuzzy category called
325
758000
2000
Jest taka niewyraźna kategoria zwana
12:55
multicultural literature
326
760000
2000
literaturą wielokulturową,
12:57
in which all authors from outside the Western world
327
762000
2000
do której wszystkich autorów z poza Zachodu
12:59
are lumped together.
328
764000
2000
zalicza się razem wziętych.
13:01
I never forget my first multicultural reading,
329
766000
2000
Nigdy nie zapomnę pierwszego wielokulturowego odczytu
13:03
in Harvard Square about 10 years ago.
330
768000
3000
na placu Harvard ok. 10 lat temu.
13:06
We were three writers, one from the Philippines,
331
771000
3000
Byliśmy w trójkę, pisarzy: jeden z Filipin,
13:09
one Turkish and one Indonesian --
332
774000
2000
ja jedna z Turcji i jeden z Indonezji --
13:11
like a joke, you know.
333
776000
2000
wiecie, jak w dowcipie.
13:13
(Laughter)
334
778000
2000
(Śmiech)
13:15
And the reason why we were brought together
335
780000
2000
A powodem dlaczego nas pobratali,
13:17
was not because we shared an artistic style
336
782000
2000
nie był podobny styl artystyczny,
13:19
or a literary taste.
337
784000
2000
czy smak literacki.
13:21
It was only because of our passports.
338
786000
2000
Jedynym powodem były nasze paszporty.
13:23
Multicultural writers are expected to tell real stories,
339
788000
3000
Od wielokulturowych pisarzy oczekuje się prawdziwych historii,
13:26
not so much the imaginary.
340
791000
2000
a tych wymyślonych, nie za bardzo.
13:28
A function is attributed to fiction.
341
793000
3000
Fikcji przypisuje się funkcję.
13:31
In this way, not only the writers themselves,
342
796000
2000
W ten sposób nie tylko sami autorzy,
13:33
but also their fictional characters
343
798000
3000
ale ich fikcyjne postacie
13:36
become the representatives of something larger.
344
801000
3000
stają się przedstawicielami czegoś większego.
13:39
But I must quickly add
345
804000
2000
Muszę szybciutko jednak dodać,
13:41
that this tendency to see a story
346
806000
2000
że ta tendencja spostrzegania opowiadań
13:43
as more than a story
347
808000
2000
jako czegoś więcej
13:45
does not solely come from the West.
348
810000
2000
nie pochodzi jedynie z Zachodu.
13:47
It comes from everywhere.
349
812000
2000
Pochodzi zewsząd.
13:49
And I experienced this firsthand
350
814000
2000
Odczułam to na własnej skórze,
13:51
when I was put on trial in 2005
351
816000
3000
kiedy w 2005 roku stanęłąm przed sądem
13:54
for the words my fictional characters uttered in a novel.
352
819000
3000
za słowa, wypowiedziane przez moje zmyślone postacie w opowieści.
13:57
I had intended to write
353
822000
2000
Intencją moją było napisanie
13:59
a constructive, multi-layered novel
354
824000
3000
budującej, wielopłaszczyznowej powieści
14:02
about an Armenian and a Turkish family
355
827000
2000
o ormiańskiej i o tureckiej rodzinie
14:04
through the eyes of women.
356
829000
2000
oczyma kobiety.
14:06
My micro story became a macro issue
357
831000
3000
Moja mikropowieść stała się makrosprawą,
14:09
when I was prosecuted.
358
834000
2000
kiedy mnie sądzono.
14:11
Some people criticized, others praised me
359
836000
2000
Niektórzy mnie krytykowali, a inni wychwalali
14:13
for writing about the Turkish-Armenian conflict.
360
838000
3000
za to, żę piszę o tureckim, ormiańskim konflikcie.
14:16
But there were times when I wanted to remind both sides
361
841000
3000
Były jednak też czasy, kiedy oby stronom chciałąm wyjaśnić,
14:19
that this was fiction.
362
844000
2000
że to tylko fikcja.
14:21
It was just a story.
363
846000
2000
Była to tylko powieść.
14:23
And when I say, "just a story,"
364
848000
2000
Kiedy mówię "tylko powieść",
14:25
I'm not trying to belittle my work.
365
850000
2000
nie próbuję pomniejszać swojej pracy.
14:27
I want to love and celebrate fiction
366
852000
2000
Chcę jednak kochać i czcić fikcję
14:29
for what it is,
367
854000
2000
za to czym jest,
14:31
not as a means to an end.
368
856000
2000
a nie jako środek do pewnego celu.
14:33
Writers are entitled to their political opinions,
369
858000
2000
Pisarze mają prawo do swoich poglądów politycznych,
14:35
and there are good political novels out there,
370
860000
3000
i jest kilka dobrych powieści politycznych,
14:38
but the language of fiction
371
863000
2000
lecz język fikcji
14:40
is not the language of daily politics.
372
865000
2000
nie jest językiem codziennej polityki.
14:42
Chekhov said,
373
867000
2000
Czechov powiedział:
14:44
"The solution to a problem
374
869000
2000
"Rozwiązanie problemu
14:46
and the correct way of posing the question
375
871000
2000
i odpowiednie zadanie pytania,
14:48
are two completely separate things.
376
873000
3000
to dwie zupełnie oddzielne rzeczy.
14:51
And only the latter is an artist's responsibility."
377
876000
3000
Tylko ta druga jest odpowiedzialnością artysty."
14:55
Identity politics divides us. Fiction connects.
378
880000
3000
Polityka tożsamości nas dzieli. Fikcja łączy.
14:58
One is interested in sweeping generalizations.
379
883000
3000
Jedno jest zainteresowane szerzeniem uogólnień,
15:01
The other, in nuances.
380
886000
2000
drugie niuansami.
15:03
One draws boundaries.
381
888000
2000
Jedno wyznacza granice,
15:05
The other recognizes no frontiers.
382
890000
2000
drugie nie uznaje żadnych granic.
15:07
Identity politics is made of solid bricks.
383
892000
3000
Polityka tożsamości to solidne cegły,
15:10
Fiction is flowing water.
384
895000
3000
fikcja to płynąca woda.
15:13
In the Ottoman times, there were itinerant storytellers called "meddah."
385
898000
3000
W czasach ottomańskich żyli wędrowni baśniarze zwani "meddah".
15:16
They would go to coffee houses,
386
901000
2000
Wędrowali z kawiarni do kawiarni,
15:18
where they would tell a story in front of an audience,
387
903000
2000
opowiadając historie przed publicznością,
15:20
often improvising.
388
905000
2000
często improwizując.
15:22
With each new person in the story,
389
907000
2000
Z każdą nową postacią w opowieści,
15:24
the meddah would change his voice,
390
909000
2000
meddah zmieniał głos,
15:26
impersonating that character.
391
911000
2000
uosobniając tą postać.
15:28
Everybody could go and listen, you know --
392
913000
2000
Wszyscy mogli sobie iść do kawiarni posłuchać --
15:30
ordinary people, even the sultan, Muslims and non-Muslims.
393
915000
3000
zwykli ludzie, a nawer sultan. Muzułmanie i nie-muzułmanie.
15:33
Stories cut across all boundaries,
394
918000
3000
Opowiadania przemierzają wszelkie granice.
15:36
like "The Tales of Nasreddin Hodja,"
395
921000
2000
Tak jak "Bajki Nasreddina Hodja",
15:38
which were very popular throughout the Middle East,
396
923000
2000
które były bardzo popularne na Bliskim-Wschodzie,
15:40
North Africa, the Balkans and Asia.
397
925000
3000
w Północnej-Afryce, na Bałkanach i w Azji.
15:43
Today, stories continue
398
928000
2000
Dziś, opowiadania niezaprzestają
15:45
to transcend borders.
399
930000
2000
przekraczać granic.
15:47
When Palestinian and Israeli politicians talk,
400
932000
3000
Kiedy Palestyńscy i Izraelscy politycy rozmawiają,
15:50
they usually don't listen to each other,
401
935000
2000
na ogół nie słuchają tego, co jedno do drugiego mówi.
15:52
but a Palestinian reader
402
937000
2000
Jednak palestyńscy czytelnicy
15:54
still reads a novel by a Jewish author,
403
939000
2000
nadal czytają opowiadania Żydowskich autorów
15:56
and vice versa, connecting and empathizing
404
941000
3000
i na odwrót, łącząc się i wczuwając
15:59
with the narrator.
405
944000
2000
w sytuację narratora.
16:01
Literature has to take us beyond.
406
946000
2000
Literatura powinna pozwalać nam pójść poza.
16:03
If it cannot take us there,
407
948000
2000
Jeśli nie potrafi nas tam zabrać,
16:05
it is not good literature.
408
950000
2000
nie jest dobra.
16:07
Books have saved the introverted,
409
952000
2000
Książki ocaliły zamknięte w sobie,
16:09
timid child that I was -- that I once was.
410
954000
3000
bojaźlie dziecko, którym kiedyś byłam.
16:12
But I'm also aware of the danger
411
957000
2000
Jestem jednak świadoma niebezpieczeństwa
16:14
of fetishizing them.
412
959000
2000
ich fetyszyzowania.
16:16
When the poet and mystic, Rumi,
413
961000
2000
Kiedy poeta i mistyk Rumi
16:18
met his spiritual companion, Shams of Tabriz,
414
963000
3000
swojego spirytualnego towarzysza Shamsa z Tabryzu,
16:21
one of the first things the latter did
415
966000
2000
jedną z pierwszych rzeczy, którą Shams zrobił,
16:23
was to toss Rumi's books into water
416
968000
2000
to wrzucił książki Rumiego do wody
16:25
and watch the letters dissolve.
417
970000
2000
i patrzył jak się litery rozmywają.
16:27
The Sufis say, "Knowledge that takes you not beyond yourself
418
972000
4000
Jak Sufi mówią "Wiedza, która nie porywa nas poza samych siebie
16:31
is far worse than ignorance."
419
976000
3000
jest gorsza od niewiedzy."
16:34
The problem with today's cultural ghettos
420
979000
2000
Problemem dzisiejszych kulturowych gett,
16:36
is not lack of knowledge --
421
981000
2000
nie jest brak wiedzy.
16:38
we know a lot about each other, or so we think --
422
983000
3000
Wiemy mnóstwo o sobie wzajemnie. Tak przynajmniej myślimy.
16:41
but knowledge that takes us not beyond ourselves:
423
986000
3000
Wiedza jednak, która nie daje nam względu poza nasz świat,
16:44
it makes us elitist,
424
989000
2000
czyni z nas elitystów.
16:46
distant and disconnected.
425
991000
2000
Oddalonych i odlączonych.
16:48
There's a metaphor which I love:
426
993000
2000
Jest to metafora, którą uwielbiam:
16:50
living like a drawing compass.
427
995000
2000
żyć jak kreślący kompas.
16:52
As you know, one leg of the compass is static, rooted in a place.
428
997000
3000
Jak sami wiecie, jeden koniec kompasu jest statyczny, osadzony w miejscu.
16:55
Meanwhile, the other leg
429
1000000
2000
Tymczasem drugi,
16:57
draws a wide circle, constantly moving.
430
1002000
2000
rysuje szeroki okrąg wciąż się poruszając.
16:59
Like that, my fiction as well.
431
1004000
2000
Właśnie taka jest moja fikcja.
17:01
One part of it is rooted in Istanbul,
432
1006000
2000
Część jej jest zakorzeniona w Istambułu
17:03
with strong Turkish roots,
433
1008000
3000
mocnymi tureckimi korzeniami,
17:06
but the other part travels the world,
434
1011000
2000
lecz jej druga część podróżuje po świecie
17:08
connecting to different cultures.
435
1013000
2000
łącząc różne kultury.
17:10
In that sense, I like to think of my fiction
436
1015000
2000
W pewnym sensie, lubię myśleć, że moja fikcja
17:12
as both local and universal,
437
1017000
3000
jest jednocześnie lokalna i uniwersalna,
17:15
both from here and everywhere.
438
1020000
2000
jest zarazem stąd i zewsząd.
17:17
Now those of you who have been to Istanbul
439
1022000
2000
Ci, którzy z Was byli już w Istambule
17:19
have probably seen Topkapi Palace,
440
1024000
2000
pewnie widzieli już Pałac Topkapi
17:21
which was the residence of Ottoman sultans
441
1026000
2000
który był rezydencją ottomańskich sułtanów
17:23
for more than 400 years.
442
1028000
3000
przez ponad 400 lat.
17:26
In the palace, just outside the quarters
443
1031000
2000
W pałacu, tuż przed kwaterami
17:28
of the favorite concubines,
444
1033000
2000
ulubionych konkubin,
17:30
there's an area called The Gathering Place of the Djinn.
445
1035000
3000
jest tak zwane Miejsce Spotkań Dżinna.
17:33
It's between buildings.
446
1038000
2000
Jest pomiędzy budynkami.
17:35
I'm intrigued by this concept.
447
1040000
2000
Ta koncepcja mnie niesamowicie ciekawi.
17:37
We usually distrust those areas
448
1042000
2000
Na ogół nie ufamy miejscom,
17:39
that fall in between things.
449
1044000
2000
które wypadają pomiędzy rzeczami.
17:41
We see them as the domain
450
1046000
2000
Widzimy je jako domeny
17:43
of supernatural creatures like the djinn,
451
1048000
2000
nadprzyrodzonych stworów jak dżinów,
17:45
who are made of smokeless fire
452
1050000
2000
którzy są z bezdymnego ognia
17:47
and are the symbol of elusiveness.
453
1052000
2000
oraz są symbolem nieuchwytności.
17:49
But my point is perhaps
454
1054000
2000
Do czego dążę to może
17:51
that elusive space
455
1056000
2000
to nieuchwytne miejsce
17:53
is what writers and artists need most.
456
1058000
3000
jest tym, czego pisarzom i artystom najbardziej potrzeba.
17:56
When I write fiction
457
1061000
2000
Kiedy piszę fikcję,
17:58
I cherish elusiveness and changeability.
458
1063000
2000
miłuje się w nieuchwytności i zmienności.
18:00
I like not knowing what will happen 10 pages later.
459
1065000
3000
Lubię nie wiedzieć co się wydarzy 10 stron później.
18:03
I like it when my characters surprise me.
460
1068000
2000
Lubię kiedy moje postacie mnie zaskakują.
18:05
I might write about
461
1070000
2000
Mogę pisać
18:07
a Muslim woman in one novel,
462
1072000
2000
muzułmańskiej kobiecie w jednej powieści.
18:09
and perhaps it will be a very happy story,
463
1074000
2000
Może nawet będzie to szczęśliwa historia.
18:11
and in my next book, I might write
464
1076000
2000
A w następnej książce, mogę napisać
18:13
about a handsome, gay professor in Norway.
465
1078000
3000
o przystojnym profesorze geju w Norwegii.
18:16
As long as it comes from our hearts,
466
1081000
2000
Dopóki jest to z naszego serca,
18:18
we can write about anything and everything.
467
1083000
3000
możemy pisać o czymkolwiek i o wszystkim.
18:21
Audre Lorde once said,
468
1086000
2000
Audre Lorde kiedyś powiedziała,
18:23
"The white fathers taught us to say,
469
1088000
3000
"Biali ojcowie nauczyli nas mówić
18:26
'I think, therefore I am.'"
470
1091000
2000
"Myślę, więc jestem.""
18:28
She suggested, "I feel, therefore I am free."
471
1093000
3000
Ona zaproponowała "Czuję, więc jestem wolna."
18:31
I think it was a wonderful paradigm shift.
472
1096000
3000
Myślę, że to wspaniała zmiana paradygmatu.
18:34
And yet, why is it that,
473
1099000
2000
Czemu więc
18:36
in creative writing courses today,
474
1101000
2000
na dzisiejszych kursach kreatywnego pisania
18:38
the very first thing we teach students is
475
1103000
2000
jedną z pierwszych rzeczy, której uczą studetom jest
18:40
"write what you know"?
476
1105000
2000
pisz o tym co znasz?
18:42
Perhaps that's not the right way to start at all.
477
1107000
3000
Może to wcale nie tak powinno się zaczynać.
18:45
Imaginative literature is not necessarily about
478
1110000
3000
Literatura wyobraźni niekoniecznie jest o
18:48
writing who we are or what we know
479
1113000
3000
pisaniu kim jesteśmy i co znamy,
18:51
or what our identity is about.
480
1116000
3000
albo co oznacza nasza tożsamość.
18:54
We should teach young people and ourselves
481
1119000
2000
Powinniśmy nauczać młodzież i samych siebie,
18:56
to expand our hearts
482
1121000
2000
otworzyć serca
18:58
and write what we can feel.
483
1123000
2000
i pisali o tym co potrafimy czuć.
19:00
We should get out of our cultural ghetto
484
1125000
2000
Powinniśmy wyjść poza swoje kulturowe getta
19:02
and go visit the next one and the next.
485
1127000
3000
i odwiedzić następne i następne.
19:05
In the end, stories move like whirling dervishes,
486
1130000
3000
W końcu, historie podróżują jak wirujące derwisze,
19:08
drawing circles beyond circles.
487
1133000
3000
rysujące kręgi poza kręgami.
19:11
They connect all humanity,
488
1136000
2000
Łączą one całą ludzkość,
19:13
regardless of identity politics,
489
1138000
2000
bez względu na polityki tożsamości.
19:15
and that is the good news.
490
1140000
2000
A to są dobre wieści.
19:17
And I would like to finish with an old Sufi poem:
491
1142000
2000
Chciałabym zakończyć dawnym wierszem Sufi.
19:19
"Come, let us be friends for once;
492
1144000
3000
"Chodzmy, zostańmy w końcu przyjaciółmi;
19:22
let us make life easy on us;
493
1147000
2000
ułatwmy sobie życie;
19:24
let us be lovers and loved ones;
494
1149000
2000
bądźmy kochankami i kochanymi;
19:26
the earth shall be left to no one."
495
1151000
3000
ziemi nie powinno się powierzać nikomu."
19:29
Thank you.
496
1154000
2000
Dziękuję.
19:31
(Applause)
497
1156000
7000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Elif Shafak - NovelistElif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature.
Why you should listen
Elif Shafak is an award-winning novelist and the most widely read female writer in Turkey. She is also a political commentator and an inspirational public speaker.
She writes in both Turkish and English and has published 15 books, 10 of which are novels, including the bestselling The Bastard of Istanbul, The Forty Rules of Love and her most recent, Three Daughters of Eve. Her books have been published in 48 languages. She is published by Penguin in the UK and represented by Curtis Brown globally.
Shafak is a TEDGlobal speaker, a member of Weforum Global Agenda Council on Creative Economy in Davos and a founding member of ECFR (European Council on Foreign Relations). She has been awarded the title of Chevalier des Arts et des Lettres in 2010 by the French government.
She has been featured in and contributes to major newspapers and periodicals around the world, including the Financial Times, The Guardian, the New York Times, the Wall Street Journal, Der Spiegel and La Repubblica.
Shafak has an academic background and has taught at various universities in Turkey, UK and USA. She holds a degree in International Relations, a masters degree in gender and women's studies and a PhD in political science. She is known as a women's rights, minority rights and LGBT rights advocate.
Shafak has been longlisted for the Orange Prize, MAN Asian Prize, the Baileys Prize and the IMPAC Dublin Award, and shortlisted for the Independent Foreign Fiction Prize and RSL Ondaatje Prize. She sat on the judging panel for the Independent Foreign Fiction Prize (2013); Sunday Times Short Story Award (2014, 2015), 10th Women of the Future Awards (2015); FT/Oppenheimer Funds Emerging Voices Awards (2015, 2016); Baileys Women’s Prize for Fiction (2016) and Man Booker International Prize (2017).
As a public speaker, Shafak is represented by The London Speaker Bureau and Chartwell Speakers and Penguin Speakers Bureau. She lives in London.
Elif Shafak | Speaker | TED.com