TEDGlobal 2010
Elif Shafak: The politics of fiction
Էլիֆ Շաֆակը` Արձակագրության քաղաքականության մասին
Filmed:
Readability: 4.3
2,249,017 views
Պատմություններ լսելը ճկում է մեր երեւակայությունը իսկ պատմելը՝ թույլ է տալիս մեզ թռիչք կատարել մշակույթային սահմաններից այն կողմ, անցնել տարբեր փորձությունների միջով, զգալ մյուսների ապրումները: Էլիֆ Շաֆակը ներկայացնում է այն պարզ գաղափարախոսությունը, որ գեղարվեստական արձակագրությունը կարող է հաղթահարել ինքնության քաղաքականությունը:
Elif Shafak - Novelist
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature. Full bio
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm a storyteller.
0
0
2000
Ես արձակագիր եմ:
00:17
That's what I do in life -- telling stories,
1
2000
2000
Դա այն է, ինչով ես զբաղվում եմ իմ կյանքում՝ պատմում եմ պատմվածքներ,
00:19
writing novels --
2
4000
2000
գրում եմ վեպեր:
00:21
and today I would like to tell you a few stories
3
6000
2000
Եվ այսօր ես ցանկանում եմ ձեզ պատմել մի քանի պատմվածքներ
00:23
about the art of storytelling
4
8000
2000
արձակագրության արվեստի մասին,
00:25
and also some supernatural creatures
5
10000
2000
եւ նաեւ որոշ գերբնական արարածների մասին,
00:27
called the djinni.
6
12000
2000
որոնց "ջինն" են անվանում:
00:29
But before I go there, please allow me to share with you
7
14000
3000
Սակայն մինչ դրան անցնելը, թույլ տվեք կիսվեմ
00:32
glimpses of my personal story.
8
17000
2000
իմ անձնական պատմության մի քանի դրվագներով:
00:34
I will do so with the help of words, of course,
9
19000
3000
Իհարկե ես դա կանեմ բառերի օգնությամբ,
00:37
but also a geometrical shape, the circle,
10
22000
3000
սակայն կօգտագործեմ նաեւ երկրաչափական մարմին՝ շրջանը:
00:40
so throughout my talk,
11
25000
2000
Խոսքիս ընթացքում
00:42
you will come across several circles.
12
27000
3000
դուք կառընչվեք մի քանի շրջանների:
00:45
I was born in Strasbourg, France
13
30000
3000
Ես ծնվել եմ Ստրասբուրգում, Ֆրանսիայում
00:48
to Turkish parents.
14
33000
2000
թուրքական ընտանիքում:
00:50
Shortly after, my parents got separated,
15
35000
2000
Որոշ ժամանակ անց ծնողներս բաժանվեցին միմյանցից
00:52
and I came to Turkey with my mom.
16
37000
2000
եւ ես վերադարձա Թուրքիա մորս հետ:
00:54
From then on, I was raised
17
39000
2000
Այդ պահից ի վեր ես մեծացել եմ
00:56
as a single child by a single mother.
18
41000
2000
որպես միայնակ մոր միակ երեխա:
00:58
Now in the early 1970s, in Ankara,
19
43000
2000
Վաղ 1970-ականներին, Անկարայում,
01:00
that was a bit unusual.
20
45000
2000
դա մի քիչ արտասովոր երեւույթ էր:
01:02
Our neighborhood was full of large families,
21
47000
2000
Մեզ շրջապատող հարեւանությունը լի էր բազմանդամ ընտանիքներով,
01:04
where fathers were the heads of households,
22
49000
3000
որտեղ հայրերն էին ղեկավարում ընտանիքը:
01:07
so I grew up seeing my mother as a divorcee
23
52000
3000
Այսպիսով, ես մեծանում էի՝ տեսնելով բաժանված մորս
01:10
in a patriarchal environment.
24
55000
2000
նահապետական միջավայրում:
01:12
In fact, I grew up observing
25
57000
2000
Փաստորեն, ես մեծացել եմ ծանոթանալով
01:14
two different kinds of womanhood.
26
59000
2000
կանանց երկու տեսակներին:
01:16
On the one hand was my mother,
27
61000
2000
Մի կողմից մայրս էր՝
01:18
a well-educated, secular, modern, westernized, Turkish woman.
28
63000
3000
լավ կրթված, աշխարհիկ, ժամանակակից, արեւմտյան արժեքներով թուրք կին:
01:21
On the other hand was my grandmother,
29
66000
2000
Իսկ մյուս կոզմից՝ տատիկս,
01:23
who also took care of me
30
68000
2000
ով նույնպես շատ հոգատար էր իմ նկատմամբ,
01:25
and was more spiritual, less educated
31
70000
3000
սակայն ավելի հոգեւոր արժեքներով, քիչ կրթված
01:28
and definitely less rational.
32
73000
2000
եւ, իհարկե, ավելի քիչ ռացիոնալ:
01:30
This was a woman who read coffee grounds to see the future
33
75000
3000
Նա մի կին էր, ով բախտ էր գուշակում սուրճի բաժակով
01:33
and melted lead into mysterious shapes
34
78000
2000
եւ խորհրդավոր պատկերներ ստանում հալեցված մոմից,
01:35
to fend off the evil eye.
35
80000
3000
չար աչքը քշելու համար:
01:38
Many people visited my grandmother,
36
83000
2000
Շատերն էին գալիս տատիկիս այցելության՝
01:40
people with severe acne on their faces
37
85000
2000
խիստ պզուկոտ երեսներով մարդիկ
01:42
or warts on their hands.
38
87000
3000
կամ խիլերով՝ ձեռքների վրա:
01:45
Each time, my grandmother would utter some words in Arabic,
39
90000
3000
Ամեն անգամ տատիկս ինչ-որ բառեր էր արտասանում արաբերեն,
01:48
take a red apple and stab it
40
93000
2000
վերցնում էր մի կարմիր խնձոր եւ խոցում էր այն
01:50
with as many rose thorns
41
95000
2000
վարդի փշերով այնքան քանակությամբ,
01:52
as the number of warts she wanted to remove.
42
97000
3000
ինչքան խիլ ցանկանում էին վերացնե մաշկի վրայից:
01:55
Then one by one, she would
43
100000
2000
Այնուհետեւ, նա մեկ առ մեկ
01:57
encircle these thorns with dark ink.
44
102000
3000
այդ փշերը մուգ թանաքով նկարած օղակի մեջ էր առնում:
02:00
A week later, the patient would come back
45
105000
2000
Մեկ շաբաթ անց հիվանդը գալիս էր
02:02
for a follow-up examination.
46
107000
2000
հետագա զննմանը:
02:04
Now, I'm aware that I should not be saying such things
47
109000
3000
Հիմա ես գիտեմ, որ չպետք է խոսեմ այսպիսի բաների մասին
02:07
in front of an audience of scholars and scientists,
48
112000
3000
գիտնականների լսարանի դիմաց,
02:10
but the truth is, of all the people
49
115000
2000
սակայն ճշմարտությունը կայանում է նրանում, որ այն բոլոր մարդկանց,
02:12
who visited my grandmother for their skin conditions,
50
117000
3000
ովքեր դիմում էին իմ տատիկին մաշկային խնդիրներով,
02:15
I did not see anyone go back
51
120000
2000
ես չեմ տեսել, որ ետ գնան
02:17
unhappy or unhealed.
52
122000
3000
դժգոհ կան չբուժված:
02:20
I asked her how she did this. Was it the power of praying?
53
125000
3000
Ես հարցնում էի տատիկիս, թե ինչպես է նա անում դա: Արդյո՞ք դա աղոթքի ուժն էր:
02:23
In response she said, "Yes, praying is effective,
54
128000
3000
Ի պատասխան նա ասում էր. "Այո՛, աղոթքը օգնում է:
02:26
but also beware of the power of circles."
55
131000
3000
Սակայն դու պետք է գիտենաս նաեւ շրջագծերի ուժի մասին":
02:29
From her, I learned, amongst many other things,
56
134000
3000
Տատիկիցս, բացի բազմաթիվ դասերից, որ սովորել եմ,
02:32
one very precious lesson --
57
137000
2000
մի շատ թանկագին դաս եմ առել:
02:34
that if you want to destroy something in this life,
58
139000
2000
Դա այն է, որ եթե ցանկանում ես ոչնչացնել որեւէ մի բան քո կյանքում,
02:36
be it an acne, a blemish
59
141000
2000
լինի դա բշտիկ, թերություն,
02:38
or the human soul,
60
143000
2000
կամ մարդկային հոգի,
02:40
all you need to do is to surround it with thick walls.
61
145000
3000
ապա դու պետք է շրջափակես այն հաստ պատերով:
02:43
It will dry up inside.
62
148000
2000
Եվ այն ներսից կչորանա:
02:45
Now we all live in some kind of a social and cultural circle.
63
150000
3000
Հիմա մենք բոլորս ապրում ենք, կարծես թե, մի սոցիալական եւ մշակությաին շրջագծի մեջ:
02:48
We all do.
64
153000
2000
Այո, մենք բոլորս:
02:50
We're born into a certain family, nation, class.
65
155000
3000
Մենք բոլորս ծնվում ենք մի որոշակի ընտանիքում, պատկանում ենք որոշակի ազգությանը եւ դասի:
02:53
But if we have no connection whatsoever
66
158000
3000
Սակայն, եթե մենք չունենայինք որեւէ կապ
02:56
with the worlds beyond the one we take for granted,
67
161000
2000
մեզ պարգեւած արտաքին աշխարհների հետ,
02:58
then we too run the risk
68
163000
2000
ապա մեզ էլ կարող էր սպառնալ
03:00
of drying up inside.
69
165000
2000
ներսից չորանալու վտանգը:
03:02
Our imagination might shrink;
70
167000
2000
Մեր երեւակայությունը կնեղանար:
03:04
our hearts might dwindle,
71
169000
2000
Մեր սրտերը կփոքրանային:
03:06
and our humanness might wither
72
171000
2000
Մեր մարդկությունը կթառամեր,
03:08
if we stay for too long
73
173000
2000
եթե մենք երկար ժամանակ
03:10
inside our cultural cocoons.
74
175000
2000
զերծ մնայինք մեր մշակութային բոժոժներից:
03:12
Our friends, neighbors, colleagues, family --
75
177000
3000
Մեր ընկերները, հարեւանները, գործընկերները, ընտանիքի անդամները՝
03:15
if all the people in our inner circle resemble us,
76
180000
2000
մեզ մոտիկ բոլոր մարդիկ, եթե նմանվեին մեզ,
03:17
it means we are surrounded
77
182000
2000
ապա մենք շրջապատված կլինեինք
03:19
with our mirror image.
78
184000
2000
մեր հայելեպատկերներով:
03:21
Now one other thing women like my grandma do in Turkey
79
186000
3000
Եվս մի բան, ինչ անում են տատիկիս պես կանայք Թուրքիայում՝
03:24
is to cover mirrors with velvet
80
189000
2000
նրանք ծածկում են հայելիները թավշյա կտորով
03:26
or to hang them on the walls with their backs facing out.
81
191000
3000
կամ կախում են պատից այնպես, որպեսզի պատկերը ետեւի կողմից արտացոլվի:
03:29
It's an old Eastern tradition
82
194000
2000
Դա հին արեւմտյան սովորույթ է,
03:31
based on the knowledge that it's not healthy
83
196000
2000
հիմնված այն հավատքի վրա, որ
03:33
for a human being to spend too much time
84
198000
3000
մարդու համար առողջարար չէ շատ ժամանակ անց կացնել
03:36
staring at his own reflection.
85
201000
2000
հայելու դիմաց:
03:38
Ironically, [living in] communities of the like-minded
86
203000
3000
Ճակատագրի հեգնանքով, նման հայացքների տեր մարդիկ, որոնք ապրում են համայնքներում,
03:41
is one of the greatest dangers
87
206000
2000
հանդիսանում են ամենամեծ վտանգը
03:43
of today's globalized world.
88
208000
2000
ժամանակակից գլոբալիզացվող աշխարհում:
03:45
And it's happening everywhere,
89
210000
2000
Եվ դա տեղի է ունենում ամենուրեք՝
03:47
among liberals and conservatives,
90
212000
2000
լիբերալների եւ պահպանողականների,
03:49
agnostics and believers, the rich and the poor,
91
214000
2000
ագնոստիկների եւ հավատացյալների, հարուստների եւ աղքատների շրջաններում,
03:51
East and West alike.
92
216000
2000
Արեւելքում եւ Արեւմուտքում:
03:53
We tend to form clusters
93
218000
2000
Մենք տենչում ենք կազմել կլաստերներ,
03:55
based on similarity,
94
220000
2000
որոնք հիմնված են նմանության վրա
03:57
and then we produce stereotypes
95
222000
2000
եւ այնուհետեւ հորինել կարծրատիպեր
03:59
about other clusters of people.
96
224000
2000
այլ կլաստերներին պատկանող մարդկանց մասին:
04:01
In my opinion, one way of transcending
97
226000
2000
Իմ կարծիքով, միակ ձեւը հաղթահարելու
04:03
these cultural ghettos
98
228000
2000
այս մշակութային գետտոները՝
04:05
is through the art of storytelling.
99
230000
2000
դա արձակագրության արվեստի միջոցով է:
04:07
Stories cannot demolish frontiers,
100
232000
3000
Պատմվածքները չեն կարող քանդել սահմանները,
04:10
but they can punch holes in our mental walls.
101
235000
3000
սակայն նրանք կարող են լրացնել բացթողումները մեր մտավոր պատերի մեջ:
04:13
And through those holes, we can get a glimpse of the other,
102
238000
3000
Եվ ահա այդ բացթողումների միջոցով մենք կարող ենք լուաբանել այլ ոլորտներ
04:16
and sometimes even like what we see.
103
241000
3000
եւ նույնիսկ համակրել նրան, ինչ տեսնում ենք:
04:19
I started writing fiction at the age of eight.
104
244000
3000
Ես սկսել եմ գրել 8 տարեկանից:
04:22
My mother came home one day with a turquoise notebook
105
247000
3000
Մի օր մայրս եկավ տուն բերելով մի փիրուզագույն օրագիր
04:25
and asked me if I'd be interested in keeping a personal journal.
106
250000
3000
եւ հարցրեց. արդյո՞ք ես կցանկանայի օրագիր պահել:
04:28
In retrospect, I think she was slightly worried
107
253000
2000
Երբ նայում եմ ետ, կարծում եմ, որ նա թեւթեւակիորեն անհանգստացած էր
04:30
about my sanity.
108
255000
2000
իմ հոգեկան վիճակի մասին:
04:32
I was constantly telling stories at home, which was good,
109
257000
3000
Ես անըդհատ պատմվածքներ էի պատմում տանը, ինչը միանշանակ լավ էր,
04:35
except I told this to imaginary friends around me,
110
260000
2000
սակայն ես այն պատմում էի իմ երեւակայական ընկերներին,
04:37
which was not so good.
111
262000
2000
ինչը միանշանակ վատ էր:
04:39
I was an introverted child,
112
264000
2000
Ես ինքնամփոփ երեխա էի,
04:41
to the point of communicating with colored crayons
113
266000
3000
այն առումով, որ խոսում էի գունավոր մատիտների հետ
04:44
and apologizing to objects
114
269000
2000
եւ ներողություն խնդրում առարկաներից,
04:46
when I bumped into them,
115
271000
2000
երբ զարկվում էի նրանց:
04:48
so my mother thought it might do me good
116
273000
2000
Այսպիսով մայրս մտածում էր, որ ինձ համար լավ կլինի,
04:50
to write down my day-to-day experiences
117
275000
2000
եթե ես գրի առնեմ իմ առօրյա բացահայտումներն
04:52
and emotions.
118
277000
2000
ու զգացմունքները:
04:54
What she didn't know was that I thought my life was terribly boring,
119
279000
3000
Սակայն նա չգիտեր, որ ես իմ կյանքը համարում էի սարսափելի ձանձրալի,
04:57
and the last thing I wanted to do
120
282000
2000
եւ վերջին բանը, ինչի մասին ես կցանկանայի գրել՝
04:59
was to write about myself.
121
284000
2000
դա իմ մասին է:
05:01
Instead, I began to write about people other than me
122
286000
3000
Փոխարենը՝ ես սկսեցի գրել իմ շրջապատի մարդկանց մասին
05:04
and things that never really happened.
123
289000
2000
եւ այն իրադարձությունների, որոնք երբեք տեղի չէին ունեցել:
05:06
And thus began my life-long passion
124
291000
2000
Եվ դա դարձավ իմ ամբողջ կյանքի իմաստը՝
05:08
for writing fiction.
125
293000
2000
պատմվածքներ գրելը:
05:10
So from the very beginning, fiction for me
126
295000
3000
Ամենասկզբից էլ արձակագրությունը իմ համար
05:13
was less of an autobiographical manifestation
127
298000
3000
ինքնակենսագրական դրսեւորում էր,
05:16
than a transcendental journey
128
301000
2000
քան տրանսցենդենտալ ճամփորդություն
05:18
into other lives, other possibilities.
129
303000
2000
դեպի այլ կյանքեր, այլ հնարավորություններ:
05:20
And please bear with me:
130
305000
2000
Խնդրելու եմ, որ մի քիչ համբերությամբ զինվեք:
05:22
I'll draw a circle and come back to this point.
131
307000
3000
Ես կնկարեմ մի շրջագիծ եւ քիչ ուշ կանրադառնամ դրան:
05:25
Now one other thing happened around this same time.
132
310000
2000
Հետ գնանք իմ պատմությանը, այդ ժամանակահատվածում, մեկ այլ բան էլ կատարվեց:
05:27
My mother became a diplomat.
133
312000
2000
Մայրս դարձավ դիվանագետ:
05:29
So from this small, superstitious,
134
314000
2000
Եվ ես այս փոքր, սնոտիապաշտ,
05:31
middle-class neighborhood of my grandmother,
135
316000
3000
միջին խավին պատկանող հարեւանությունից, որտեղ ապրում էր տատիկս,
05:34
I was zoomed into this
136
319000
2000
տեղափոխվեցի ահա այս
05:36
posh, international school [in Madrid],
137
321000
2000
հիասքանչ Մադրիդի միջազգային դպրոցը,
05:38
where I was the only Turk.
138
323000
2000
որտեղ միայն ես էի թուրք:
05:40
It was here that I had my first encounter
139
325000
2000
Այնտեղ ես առաջին անգամ առընչվեցի
05:42
with what I call the "representative foreigner."
140
327000
3000
«արտասահմանյան ներկայացուցիչ» հասկացության հետ:
05:45
In our classroom, there were children from all nationalities,
141
330000
3000
Մեր դասարանում սովորում էին տարբեր ազգություններին պատկանող երեխաներ:
05:48
yet this diversity did not necessarily lead
142
333000
3000
Այնուամենայնիվ, այս բազմազանությունը անքան էլ չհանգեցրեց
05:51
to a cosmopolitan, egalitarian
143
336000
3000
կոսմոպոլիտ, հավասարազոր
05:54
classroom democracy.
144
339000
2000
ժողովրդավարության մեր դասարանում:
05:56
Instead, it generated an atmosphere
145
341000
2000
Հակառակը՝ այն ստեղծում էր մի մթնոլորտ,
05:58
in which each child was seen --
146
343000
2000
որտեղ ամեն երեխա դիտարկվում էր
06:00
not as an individual on his own,
147
345000
2000
ոչ թե առանձին անհատ,
06:02
but as the representative of something larger.
148
347000
3000
այլ մի մեծ բանի ներկայացուցիչ:
06:05
We were like a miniature United Nations, which was fun,
149
350000
3000
Մենք կարծես փոքր ՄԱԿ-ը լինեինք, ինչը շատ զվարճալի էր,
06:08
except whenever something negative,
150
353000
2000
հաշվի չառնելով այն բացասական պահերը,
06:10
with regards to a nation
151
355000
2000
որոնք պատահում էին տվյալ ազգության
06:12
or a religion, took place.
152
357000
2000
կամ հավատքի տեր մարդու հետ:
06:14
The child who represented it was mocked,
153
359000
3000
Այս կամ այն երեխան հաճախ դառնում էր անվերջ ծաղրանքի
06:17
ridiculed and bullied endlessly.
154
362000
3000
առարկա եւ կռիվների մեջ էր ընկնում :
06:20
And I should know, because during the time I attended that school,
155
365000
3000
Եվ ես դա լավ գիտեի, քանզի այն ժամանակ, երբ ես հաճախում էի այդ դպրոցը,
06:23
a military takeover happened in my country,
156
368000
3000
իմ երկրում ռազմական հեղաշրջություն էր տեղի ունենում՝
06:26
a gunman of my nationality nearly killed the Pope,
157
371000
3000
իմ ազգությանը պատկանող մի մարդ ատրճանակով քիչ էր մնացել սպաներ Հռոմի Պապին
06:29
and Turkey got zero points in [the] Eurovision Song Contest.
158
374000
3000
եւ Եվրատեսիլի ժամանակ Թուրքիան զերո միավոր էր հավաքել:
06:32
(Laughter)
159
377000
2000
/Ծիծաղ/
06:34
I skipped school often and dreamed of becoming a sailor
160
379000
2000
Այդ օրերին ես հաճախ էի բացակայում դասերից եւ
06:36
during those days.
161
381000
2000
երազում էի դառնալ նավաստի:
06:38
I also had my first taste
162
383000
2000
Այնտեղ ես առաջին անգամ զգացի նաեւ
06:40
of cultural stereotypes there.
163
385000
2000
մշակութային կարծրատիպերի դառնությունը:
06:42
The other children asked me about the movie
164
387000
2000
Մյուս երեխաները ինձ հարցնում էին
06:44
"Midnight Express," which I had not seen;
165
389000
2000
«Կեսգիշերյան Էքսպրես» ֆիլմի մասին, որը ես չէի տեսել:
06:46
they inquired how many cigarettes a day I smoked,
166
391000
3000
Իրենք հետաքրքրվում էին, թե օրական քանի սիգարետ եմ ծխում,
06:49
because they thought all Turks were heavy smokers,
167
394000
3000
քանզի կարծում էին, որ բոլոր թուրքերը մոլի ծխողներ են:
06:52
and they wondered at what age
168
397000
2000
Եվ նրանք զարմանում էին, թե որ տարիքից սկսած
06:54
I would start covering my hair.
169
399000
2000
ես պետք է սկսեմ ծածկել գլուխս:
06:56
I came to learn that these were
170
401000
2000
Այսպիսով, ես եկա այն եզրակացության, որ
06:58
the three main stereotypes about my country:
171
403000
2000
իմ երկրի մասին կան երեք կարծրատիպեր՝
07:00
politics, cigarettes
172
405000
2000
քաղաքականությունը, սիգարետները
07:02
and the veil.
173
407000
2000
եւ գլխաշորը:
07:04
After Spain, we went to Jordan, Germany
174
409000
2000
Իսպանիայից հետո մենք տեղափոխվեցինք Հորդանան, Գերմանիա
07:06
and Ankara again.
175
411000
2000
եւ կրկին Անկարա:
07:08
Everywhere I went, I felt like
176
413000
2000
Ամենուր ես զգում էի,
07:10
my imagination was the only suitcase
177
415000
2000
որ իմ երեւակայությունը այն միակ ճամպրուկն է,
07:12
I could take with me.
178
417000
2000
որը կարող եմ տեղափոխել ինձ հետ:
07:14
Stories gave me a sense of center,
179
419000
2000
Պատմվածքները ինձ ընձեռում էին
07:16
continuity and coherence,
180
421000
2000
կենտրոնացված լինելու, շարունակականության եւ հաջորդականության զգացում՝
07:18
the three big Cs that I otherwise lacked.
181
423000
3000
սրանք այն երեք բաները էին, ինչի կարիքը ես միշտ զգում էի:
07:21
In my mid-twenties, I moved to Istanbul,
182
426000
2000
Երբ ես քսան տարեկան էի, տեղափոխվեցի Ստամբուլ՝
07:23
the city I adore.
183
428000
2000
քաղաք, որը պաշտում եմ:
07:25
I lived in a very vibrant, diverse neighborhood
184
430000
3000
Ես ապրում էի շատ կենսախինդ, բազմազան միջավայրում,
07:28
where I wrote several of my novels.
185
433000
2000
որտեղ ես գրեցի իմ վեպերից մի քանիսը:
07:30
I was in Istanbul when the earthquake hit
186
435000
2000
Ես Ստամբուլում էի, երբ տեղի ունեցավ
07:32
in 1999.
187
437000
2000
1999 թ.-ի երկրաշարժը:
07:34
When I ran out of the building at three in the morning,
188
439000
3000
Երբ առավոտյան ժամը 3-ին դուրս վազեցի տնից,
07:37
I saw something that stopped me in my tracks.
189
442000
3000
աչքիս զարնվեց մի այնպիսի տեսարան, որ ինձ գամեց տեղումս:
07:40
There was the local grocer there --
190
445000
2000
Մի տեղացի նպարավաճառ ունեինք՝
07:42
a grumpy, old man who didn't sell alcohol
191
447000
2000
մի դժկամ, ծեր մարդ, ով երբեք ոգելից խմիչք չէր վաճառում
07:44
and didn't speak to marginals.
192
449000
2000
եւ երբեք չէր խոսում հանրության թերմացքների հետ:
07:46
He was sitting next to a transvestite
193
451000
3000
Նա նաստած էր մի տրանսվիստիտի կողքին,
07:49
with a long black wig
194
454000
2000
ով մի երկար ու սեւ կեղծամ էր հագել
07:51
and mascara running down her cheeks.
195
456000
2000
ու թարթիչների սեւաներկը ծորում էր ներքեւ նրա այտերի վրայով:
07:53
I watched the man open a pack of cigarettes
196
458000
2000
Ես տեսա, թե ինչպես այդ մարդը դողացող ձեռքերով բացեց
07:55
with trembling hands
197
460000
2000
սիգարետի տուփը
07:57
and offer one to her,
198
462000
2000
եւ հյուրասիրեց մեկը նրան:
07:59
and that is the image of the night of the earthquake
199
464000
2000
Գիշերային երկրաշարժի այդ պատկերը
08:01
in my mind today --
200
466000
2000
մինչեւ հիմա հիշողությանս մեջ է՝
08:03
a conservative grocer and a crying transvestite
201
468000
3000
պահպանողական նպարավաճառը եւ լացող տրանսվիստիտը
08:06
smoking together on the sidewalk.
202
471000
2000
միասին ծխում էին նստած մայթի վրա:
08:08
In the face of death and destruction,
203
473000
3000
Մահվան եւ կործանման առջեւ
08:11
our mundane differences evaporated,
204
476000
2000
մեր երկրային տարբերություններ ցնդում են
08:13
and we all became one
205
478000
2000
եւ բոլորս միասնական ենք դառնում,
08:15
even if for a few hours.
206
480000
2000
նույնիսկ, եթե դա տեւում է մի քանի ժամ:
08:17
But I've always believed that stories, too, have a similar effect on us.
207
482000
3000
Սակայն ես միշտ հավատացել եմ, որ պատմվածքները նույնպես կարող են նման ազդեցություն ունենալ մեր վրա:
08:20
I'm not saying that fiction has the magnitude of an earthquake,
208
485000
3000
Չեմ ասում, որ արձակագրությունը ունի նույն կշիռը, ինչ երկրաշարժը:
08:23
but when we are reading a good novel,
209
488000
2000
Սակայն լավ վեպ կարդալուց,
08:25
we leave our small, cozy apartments behind,
210
490000
3000
մենք թողնում ենք մեր փոքրիկ, հարմարավետ բնակարանները ետեւում
08:28
go out into the night alone
211
493000
2000
եւ միայնակ դուրս ենք գալիս գիշերվա խավարի մեջ
08:30
and start getting to know people we had never met before
212
495000
3000
ու սկսում ենք ծանոթանալ այնպիսի մարդկանց հետ, ում երբեւէ չենք հանդիպել նախկինում
08:33
and perhaps had even been biased against.
213
498000
3000
կամ գուցե, ում նկատմամբ կողմնակալ ենք եղել:
08:36
Shortly after, I went
214
501000
2000
Այս դեպքից քիչ անց, ես սկսեցի հաճախել
08:38
to a women's college in Boston, then Michigan.
215
503000
3000
կանանց քոլեջը Բոստոնում այնուհետեւ՝ Միչիգանինում:
08:41
I experienced this, not so much as a geographical shift,
216
506000
3000
Ես ավելի շատ զգում էի ոչ թե աշխարհագրական փոփոխություններ,
08:44
as a linguistic one.
217
509000
2000
այլ լեզվական:
08:46
I started writing fiction in English.
218
511000
2000
Ես սկսեցի գրել պատմվածքներ անգլերեն լեզվով:
08:48
I'm not an immigrant, refugee or exile --
219
513000
2000
Ես ոչ էմիգրանտ եմ, ոչ փախստական եւ ոչ էլ աքսորյալ:
08:50
they ask me why I do this --
220
515000
2000
Ինձ հարցնում էին. ինչու՞ եմ ես անում դա:
08:52
but the commute between languages
221
517000
2000
Փոխելով լեզուները
08:54
gives me the chance to recreate myself.
222
519000
3000
ես հնարավորություն եմ ստանում վերաստեղծելու ինքս ինձ:
08:57
I love writing in Turkish,
223
522000
2000
Ես սիրում եմ գրել թուրքերեն լեզվով,
08:59
which to me is very poetic and very emotional,
224
524000
3000
որն իմ համար շատ պոետիկ եւ զգացմունքային է:
09:02
and I love writing in English, which to me
225
527000
2000
Եվ ես սիրում եմ գրել անգլերեն լեզվով, որը իմ համար
09:04
is very mathematical and cerebral.
226
529000
2000
շատ մաթեմատիկական է եւ բանական:
09:06
So I feel connected to each language in a different way.
227
531000
3000
Ես տարբեր տեսակի կապվածություն եմ զգում երկու լեզուների նկատմամբ:
09:09
For me, like millions of other people
228
534000
2000
Ինձ համար անգլերենը՝ ինչպես մնացած միլիոնավոր մարդկանց համար
09:11
around the world today,
229
536000
2000
այս աշխարհում,
09:13
English is an acquired language.
230
538000
2000
համընդհանուր ընդունված լեզու է:
09:15
When you're a latecomer to a language,
231
540000
2000
Երբ ինչ-որ մի լեզվի մեջ սկսնակ ես,
09:17
what happens is you live there
232
542000
3000
ապա ստացվում է, որ դու ապրում ես
09:20
with a continuous
233
545000
2000
անընդհատ
09:22
and perpetual frustration.
234
547000
2000
եւ հավիտենական հիասթափություն:
09:24
As latecomers, we always want to say more, you know,
235
549000
2000
Քանզի, որպես սկսնակ, մենք միշտ ցանկանում ենք ասել ավելին,
09:26
crack better jokes, say better things,
236
551000
3000
ավելի լավ կատակներ անել, ավելի լավ բաներ ասել:
09:29
but we end up saying less
237
554000
2000
Բայց ստացվում է, որ մենք քիչ ենք արտահայտվում,
09:31
because there's a gap between the mind and the tongue.
238
556000
2000
քանի որ մի մեծ անդունդ կա մտքի եւ խոսքի միջեւ:
09:33
And that gap is very intimidating.
239
558000
3000
Եվ այդ անդունդը շատ վախեցնող է:
09:36
But if we manage not to be frightened by it,
240
561000
2000
Սակայն, եթե մենք հաղթահարենք այդ վախը,
09:38
it's also stimulating.
241
563000
2000
այն խթան կարող է դառնալ:
09:40
And this is what I discovered in Boston --
242
565000
2000
Սա այն է, ինչ ես բացահայտեցի Բոստոնում ՝
09:42
that frustration was very stimulating.
243
567000
3000
հիսաթափությունը շատ խթանիչ է:
09:45
At this stage, my grandmother,
244
570000
1000
Այդ ժամանակ տատիկս,
09:46
who had been watching the course of my life
245
571000
2000
ով հետեւում էր կյանքիս ընթացքին,
09:48
with increasing anxiety,
246
573000
2000
աճող անհանգստությամբ
09:50
started to include in her daily prayers
247
575000
2000
սկսեց ներառել իր աղոտքների մեջ այն,
09:52
that I urgently get married
248
577000
2000
որ ես շուտ ամուսնանամ,
09:54
so that I could settle down once and for all.
249
579000
3000
այնպես որ ես կարողանամ հաստատվեմ մեկ տեղ, եւ ընդմիշտ:
09:57
And because God loves her, I did get married.
250
582000
3000
Եվ քանի որ Աստված շատ է սիրում տատիկիս, ես ամուսնացա:
10:00
(Laughter)
251
585000
2000
/Ծիծաղ/
10:02
But instead of settling down,
252
587000
2000
Սակայն մի տեղ հաստատվելու փոխարեն,
10:04
I went to Arizona.
253
589000
2000
ես տեղափոխվեցի Արիզոնա:
10:06
And since my husband is in Istanbul,
254
591000
2000
Եվ քանի որ իմ ամուսինն էլ է Ստամբուլից,
10:08
I started commuting between Arizona and Istanbul --
255
593000
3000
ես սկսեցի հերթափոխել կյանքը Արիզոնայում եւ Ստամբուլում:
10:11
the two places on the surface of earth
256
596000
2000
Աշխարհի այս երկու տեղերը
10:13
that couldn't be more different.
257
598000
2000
շատ են տարբերվում միմյանցից:
10:15
I guess one part of me has always been a nomad,
258
600000
3000
Կարծում եմ, իմ մի կեսը միշտ եղել է քոչվոր՝
10:18
physically and spiritually.
259
603000
2000
ֆիզիկապես թե հոգեպես:
10:20
Stories accompany me,
260
605000
2000
Պատմվածքները միշտ ուղեկցում են ինձ,
10:22
keeping my pieces and memories together,
261
607000
2000
միաձուլ պահելով իմ բոլոր մասնիկներն ու հիշողությունները՝
10:24
like an existential glue.
262
609000
2000
դրանք գործում է ինչպես էկզիստենցիալ սոսինձ:
10:26
Yet as much as I love stories,
263
611000
2000
Որքան էլ շատ եմ սիորւմ պատմվածքներ,
10:28
recently, I've also begun to think
264
613000
3000
վերջերս սկսել եմ մտածել այն մասին,
10:31
that they lose their magic
265
616000
2000
որ նրանք կորցնում են իրենց կախարդանքը:
10:33
if and when a story is seen as more than a story.
266
618000
3000
"եթե" կամ "երբ" պատմությունը դիտվում է ավելին, քան որպես պատմություն:
10:36
And this is a subject that I would love
267
621000
2000
Սրա մասին ես կցանկանայի, որ
10:38
to think about together.
268
623000
2000
բոլորս միասին մտածենք:
10:40
When my first novel written in English came out in America,
269
625000
3000
Երբ իմ առաջին պատմվածքը հրատարակվեց Ամերիկայում,
10:43
I heard an interesting remark from a literary critic.
270
628000
3000
շատ հետաքրքիր դիտողություն լսեցի մի գրական քննադատի կողմից:
10:46
"I liked your book," he said, "but I wish you had written it differently."
271
631000
3000
"Ինձ դուր է գալիս Ձեր գիրքը", ասաց նա, "սակայն ես կցանկանայի, որ Դուք գրեք այն այլ կերպ":
10:49
(Laughter)
272
634000
4000
/Ծիծաղ/
10:53
I asked him what he meant by that.
273
638000
2000
Ես հարցրեցի նրան, թե ինչ նկատի ունի այդպես ասելով:
10:55
He said, "Well, look at it. There's so many
274
640000
2000
Նա պատասխանեց. "Տեսեք: Գրքում
10:57
Spanish, American, Hispanic characters in it,
275
642000
2000
այնքան շատ իսպանական, ամերիկյան, լատինամերիկյան կերպարներ կան,
10:59
but there's only one Turkish character and it's a man."
276
644000
3000
եւ ընդամենը մեկ թուրք կերպար կա, այն էլ տղամարդ":
11:02
Now the novel took place on a university campus in Boston,
277
647000
3000
Քանի որ վեպի իրադարձությունները տեղի էին ունենում Բոստոնի համալսարանում,
11:05
so to me, it was normal
278
650000
2000
իմ համար նորմալ էր,
11:07
that there be more international characters in it
279
652000
2000
որ այլազգի կերպարները շատ պիտի լինեն,
11:09
than Turkish characters,
280
654000
2000
քան թուրքերը:
11:11
but I understood what my critic was looking for.
281
656000
2000
Սակայն ես հասկացա ինչ էր փնտրում իմ քննադատը:
11:13
And I also understood that I
282
658000
2000
Ինչպես նաեւ հասկացա, որ
11:15
would keep disappointing him.
283
660000
2000
շարունակելու եմ հիասթափեցնել նրան:
11:17
He wanted to see the manifestation of my identity.
284
662000
3000
Նա ցանկանում էր տեսնել իմ ինքնության դրսեւորումը:
11:20
He was looking for a Turkish woman in the book
285
665000
3000
Գրքում նա փնտրում էր թուրք կնոջ կերպար,
11:23
because I happened to be one.
286
668000
2000
որովհետեւ այն ես էի:
11:25
We often talk about how stories change the world,
287
670000
3000
Հաճախ ենք խոսում այն մասին, թե ինչպես պատմվածքները փոխում են աշխարհը:
11:28
but we should also see how the world of identity politics
288
673000
3000
Սակայն մենք նաեւ պետք է տեսնենք, թե ինչպես է ինքնության քաղաքականությունը
11:31
affects the way stories
289
676000
2000
ազդում այն բանի վրա, թե ինչպես են պատմվածքները
11:33
are being circulated,
290
678000
2000
տարածվում,
11:35
read and reviewed.
291
680000
2000
ընթերցվում եւ վերանայվում:
11:37
Many authors feel this pressure,
292
682000
2000
Շատ հեղինակներ են զգում այս ճնշումը,
11:39
but non-Western authors feel it more heavily.
293
684000
3000
սակայն ոչ-Արեւմտյան հեղինակները այդ ավելի շատ են զգում:
11:42
If you're a woman writer from the Muslim world, like me,
294
687000
3000
Եթե դու կին գրող ես մահմեդական աշխարհից, ինչպիսին ես եմ,
11:45
then you are expected to write
295
690000
2000
ապա քեզանից ակնկալում են, որ դու գրես
11:47
the stories of Muslim women
296
692000
2000
պատմվածքներ մահմեդական կանանց մասին,
11:49
and, preferably, the unhappy stories
297
694000
2000
եւ նախընտրելի է՝ դժբախտ մահմեդական կանանց
11:51
of unhappy Muslim women.
298
696000
2000
դժբախտ պատմություններ:
11:53
You're expected to write
299
698000
2000
Քեզանից սպասում են, որ դու գրես
11:55
informative, poignant and characteristic stories
300
700000
3000
տեղեկատվական, կծու եւ տիպիկ պատմություններ,
11:58
and leave the experimental and avant-garde
301
703000
2000
եւ շրջանցես փորձնական եւ ավանգարդ ոճով աշխատող
12:00
to your Western colleagues.
302
705000
2000
քո արեւմտյան գործընկերներին:
12:02
What I experienced as a child in that school in Madrid
303
707000
3000
Այն, ինչ ես զգացել էի մանուկ հասակում Մադրիդի դպրոցում,
12:05
is happening in the literary world today.
304
710000
3000
ներկայումս կատարվում է գրական աշխարհում:
12:08
Writers are not seen
305
713000
2000
Գրողներին չեն դիտարկում
12:10
as creative individuals on their own,
306
715000
2000
որպես անկախ ստեղծագործող անձիք,
12:12
but as the representatives
307
717000
2000
այլ դիտարկում են որպես
12:14
of their respective cultures:
308
719000
2000
իրենց մշակույթի ներկայացուցիչներ:
12:16
a few authors from China, a few from Turkey,
309
721000
3000
Մի քանի հեղինակներ Չինաստանից, մի քանիսը՝ Թուրքիայից,
12:19
a few from Nigeria.
310
724000
2000
մի քանիսը՝ Նիգերիայից:
12:21
We're all thought to have something very distinctive,
311
726000
2000
Մեզանից բոլորից էլ սպասում են, որ ունենանք որեւէ հատկանշական բան,
12:23
if not peculiar.
312
728000
2000
եթե ոչ բնորոշ:
12:25
The writer and commuter James Baldwin
313
730000
3000
Արձակագիր Ջեյմս Բոլդուինին
12:28
gave an interview in 1984
314
733000
2000
1984 թ.-ի հարցազրույցերից մեկի ժամանակ
12:30
in which he was repeatedly asked about his homosexuality.
315
735000
3000
բազմիցս հարց էին ուղղել համասեռամոլության մասին:
12:33
When the interviewer tried to pigeonhole him
316
738000
2000
Երբ լրագրողը փորձում էր մի քանի անգամ մատնանշել այն փաստը,
12:35
as a gay writer,
317
740000
2000
որ նա գեյ գրող է,
12:37
Baldwin stopped and said,
318
742000
2000
Բոլդուինը ընդհատեց նրան եւ ասաց.
12:39
"But don't you see? There's nothing in me
319
744000
2000
"Մի՞ թե չեք տեսնում: Իմ մեջ ոչ մի
12:41
that is not in everybody else,
320
746000
2000
արտասովոր բան չկա, որ տարբերակի ինձ ուրիշներից,
12:43
and nothing in everybody else
321
748000
2000
եւ ուրիշների մեջ էլ չկա ոչ մի բան,
12:45
that is not in me."
322
750000
2000
ինչ չունեմ ես":
12:47
When identity politics tries to put labels on us,
323
752000
3000
Երբ ինքնության քաղաքականությունը փորձում է պիտակներ դնել մեր վրա,
12:50
it is our freedom of imagination that is in danger.
324
755000
3000
վտանգվում է մեր երեւակայության ազատությունը:
12:53
There's a fuzzy category called
325
758000
2000
Գոյություն ունի մի անորոշ կատեգորիա, որը կոչվում է
12:55
multicultural literature
326
760000
2000
բազմամշակույթային գրականություն,
12:57
in which all authors from outside the Western world
327
762000
2000
որտեղ արեւմտյան աշխարհից դուրս բոլոր հեղինակները
12:59
are lumped together.
328
764000
2000
հավաքված են միասին:
13:01
I never forget my first multicultural reading,
329
766000
2000
Երբեք չեմ մոռանա իմ առաջին բազմամշակույթային ընթերցանությունը
13:03
in Harvard Square about 10 years ago.
330
768000
3000
Հարվարդի հրապարակում 10 տարի առաջ:
13:06
We were three writers, one from the Philippines,
331
771000
3000
Երեք հեղինակներով էինք՝ մեկը Ֆիլիպիններից,
13:09
one Turkish and one Indonesian --
332
774000
2000
ես՝ Թուրքիայից, եւ մյուսը՝ Ինդոնեզիայից --
13:11
like a joke, you know.
333
776000
2000
ինչպես անեկդոտներում, գիտեք:
13:13
(Laughter)
334
778000
2000
/Ծիծաղ/
13:15
And the reason why we were brought together
335
780000
2000
Մեզ համախմբել էր ոչ թե այն պատճառը,
13:17
was not because we shared an artistic style
336
782000
2000
որ մենք գրում էինք նույն գեղարվեստական ոճով
13:19
or a literary taste.
337
784000
2000
կամ գրական ճաշակով:
13:21
It was only because of our passports.
338
786000
2000
Մեզ համախմբել էր մեր անձնագրերը:
13:23
Multicultural writers are expected to tell real stories,
339
788000
3000
Բազմամշակույթային հեղինաներից սպասում են, որ իրենք գրեն իրական պատմություններ,
13:26
not so much the imaginary.
340
791000
2000
ոչ այնքան հորինվածքներ:
13:28
A function is attributed to fiction.
341
793000
3000
Հորինվածքին ֆունկցիա է վերագրվում:
13:31
In this way, not only the writers themselves,
342
796000
2000
Այդ կերպ՝ ոչ միայն հեղինակներին,
13:33
but also their fictional characters
343
798000
3000
այլ նաեւ հորինված կերպարներին,
13:36
become the representatives of something larger.
344
801000
3000
որպեսզի իրենք դառնան որեւէ մեծ բանի ներկայացուցիչներ:
13:39
But I must quickly add
345
804000
2000
Սակայն պետք է ավելացնեմ նաեւ,
13:41
that this tendency to see a story
346
806000
2000
որ պատմվածքի մեջ
13:43
as more than a story
347
808000
2000
ավելին տեսնելու միտումը
13:45
does not solely come from the West.
348
810000
2000
չի գալիս միայն Արեւմուտքից:
13:47
It comes from everywhere.
349
812000
2000
Այն գալիս է ամեն տեղից:
13:49
And I experienced this firsthand
350
814000
2000
Առաջին անգամ ես դա զգացի
13:51
when I was put on trial in 2005
351
816000
3000
2005-ին, երբ ինձ կանգնեցրեցին դատարանի առաջ
13:54
for the words my fictional characters uttered in a novel.
352
819000
3000
իմ հորինած կերպարների ասած խոսքերի դիմաց պատասխան տալու համար:
13:57
I had intended to write
353
822000
2000
Ինձանից սպասում էին, որ ես պետք է գրեմ
13:59
a constructive, multi-layered novel
354
824000
3000
կառուցողական, բազմաշերտանի մի վեպ
14:02
about an Armenian and a Turkish family
355
827000
2000
հայ եւ թուրք ընտանիքների մասին՝
14:04
through the eyes of women.
356
829000
2000
կնոջ աչքերով դիտարկված:
14:06
My micro story became a macro issue
357
831000
3000
Իմ միկրո պատմությունը մակրո կարեւորություն ձեռք բերեց,
14:09
when I was prosecuted.
358
834000
2000
երբ ինձ հետապնդում էին:
14:11
Some people criticized, others praised me
359
836000
2000
Ոմանք քննադատում էին ինձ, մյուսները ՝ բարձր գնահատում
14:13
for writing about the Turkish-Armenian conflict.
360
838000
3000
հայ-թուրքական հակամարտության մասին գրելու համար:
14:16
But there were times when I wanted to remind both sides
361
841000
3000
Երբեմն իմ մոտ ցանկություն էր առաջանում երկու կողմերին էլ հիշեցնել
14:19
that this was fiction.
362
844000
2000
որ դա ուղղակի հորինվածք է:
14:21
It was just a story.
363
846000
2000
Դա ուղղակի մի պատմություն է:
14:23
And when I say, "just a story,"
364
848000
2000
Եւ երբ ես ասում եմ "ուղղակի պատմություն",
14:25
I'm not trying to belittle my work.
365
850000
2000
ես չեմ փորձում թերակշռել իմ աշխատանքը:
14:27
I want to love and celebrate fiction
366
852000
2000
Ես ցանկանում եմ սիրել եւ մեծաբանել արձակագրությունը
14:29
for what it is,
367
854000
2000
դրա բուն էության համար,
14:31
not as a means to an end.
368
856000
2000
այլ ոչ թե այն բանի համար ինչ դրանից կստացվի:
14:33
Writers are entitled to their political opinions,
369
858000
2000
Գրողները իրավասու են արտահայտելու իրենց քաղաքական տեսանկյունը,
14:35
and there are good political novels out there,
370
860000
3000
եւ կան շատ լավ քաղաքական վեպեր այդ ոճում,
14:38
but the language of fiction
371
863000
2000
սակայն արձակագրության լեզուն
14:40
is not the language of daily politics.
372
865000
2000
դա ամենօրյա քաղաքականության լեզուն չէ:
14:42
Chekhov said,
373
867000
2000
Չեխովն ասել է.
14:44
"The solution to a problem
374
869000
2000
"Խնդրի լուծումը
14:46
and the correct way of posing the question
375
871000
2000
եւ ճիշտ հարցադրումը
14:48
are two completely separate things.
376
873000
3000
բոլորովին տարբեր բաներ են:
14:51
And only the latter is an artist's responsibility."
377
876000
3000
Եւ միայն վերջինս է ընկնում հեղինակի պատասխանատվության տակ":
14:55
Identity politics divides us. Fiction connects.
378
880000
3000
Ինքնության քաղաքականությունը բաժանում է մեզ: Արձակագրությունը՝ միաբանում:
14:58
One is interested in sweeping generalizations.
379
883000
3000
Մեկը կարեւորում է անխտիր ընդանրացումները,
15:01
The other, in nuances.
380
886000
2000
մյուսը՝ մանրամասները:
15:03
One draws boundaries.
381
888000
2000
Մեկը կառուցում է սահմաններ,
15:05
The other recognizes no frontiers.
382
890000
2000
իսկ մյուսը չի ճանաչում սահմաններ:
15:07
Identity politics is made of solid bricks.
383
892000
3000
Ինքնության քաղաքականությունը կարծես թե կառուցված է կարծր աղյուսներից:
15:10
Fiction is flowing water.
384
895000
3000
Իսկ արձակագրությունը նման է հոսող ջրի:
15:13
In the Ottoman times, there were itinerant storytellers called "meddah."
385
898000
3000
Օսմանյան ժամանակաշրջանում կային թափառաշրջիկ պատմասացներ, որոնց անվանում էին մեդդահներ:
15:16
They would go to coffee houses,
386
901000
2000
Նրանք գնում էին սրճելու սրահներ,
15:18
where they would tell a story in front of an audience,
387
903000
2000
պատմվածքներ պատմում ունկնդիրներին՝
15:20
often improvising.
388
905000
2000
շատ անգամ հորինելով այդ պատմվածքները հենց տեղում:
15:22
With each new person in the story,
389
907000
2000
Ամեն նոր կերպարին ներկայացնելու համար
15:24
the meddah would change his voice,
390
909000
2000
մեդդահը փոխում էր իր ձայնը,
15:26
impersonating that character.
391
911000
2000
ընդօրինակելով այդ կերպարը:
15:28
Everybody could go and listen, you know --
392
913000
2000
Բոլորը կարող էին գնալ եւ լսել նրանց՝
15:30
ordinary people, even the sultan, Muslims and non-Muslims.
393
915000
3000
հասարակ մարդիկ, նույնիսկ սուլթանը, մահմեդականները, ոչ մահմեդականները:
15:33
Stories cut across all boundaries,
394
918000
3000
Պատմվածքները սփռվում էին սահմաններից այն կողմ:
15:36
like "The Tales of Nasreddin Hodja,"
395
921000
2000
Օրինակ՝ Հոջա Նասրեդդինի հեքիաթների նման,
15:38
which were very popular throughout the Middle East,
396
923000
2000
որոնք շատ տարածված էին ամբողջ Մերձավոր Արեւելքի տարածքում,
15:40
North Africa, the Balkans and Asia.
397
925000
3000
հյուսիսային Աֆրիկայում, Բալկաններում եւ Ասիայում:
15:43
Today, stories continue
398
928000
2000
Այսօր պատմվածքները շարունակում են
15:45
to transcend borders.
399
930000
2000
հաղթահարել սահմանները:
15:47
When Palestinian and Israeli politicians talk,
400
932000
3000
Երբ խոսում են Պաղեստինի եւ Իսրայելի քաղաքական գործիչները,
15:50
they usually don't listen to each other,
401
935000
2000
սովորաբար նրանք միմյանց չեն լսում:
15:52
but a Palestinian reader
402
937000
2000
Սակայն պաղեստինցի ընթերցողը
15:54
still reads a novel by a Jewish author,
403
939000
2000
մինչեւ հիմա կարդում է հրեա հեղինակի գրքերը,
15:56
and vice versa, connecting and empathizing
404
941000
3000
եւ հակառակը՝ միանալով եւ կարեկցելով
15:59
with the narrator.
405
944000
2000
պատմողին:
16:01
Literature has to take us beyond.
406
946000
2000
Գրականությունը տանում է մեզ անդին:
16:03
If it cannot take us there,
407
948000
2000
Եթե այն անկարող է դա անել,
16:05
it is not good literature.
408
950000
2000
ապա դա վատ գրականություն է:
16:07
Books have saved the introverted,
409
952000
2000
Գրքերը փրկեցին ինտրովերտ,
16:09
timid child that I was -- that I once was.
410
954000
3000
ամաչկոտ աղջկան, ինչպիսին ես էի ժամանակին:
16:12
But I'm also aware of the danger
411
957000
2000
Սակայն ես նաեւ ծանոթ եմ
16:14
of fetishizing them.
412
959000
2000
գրքերի ֆետիշացման վտանգին:
16:16
When the poet and mystic, Rumi,
413
961000
2000
Երբ բանաստեղծ եւ միստիկ, Ռումին
16:18
met his spiritual companion, Shams of Tabriz,
414
963000
3000
հանդիպեց իր հոգեւոր ուղեկցին՝ Շամզին Թավրիզից,
16:21
one of the first things the latter did
415
966000
2000
առաջին իսկ բանը ինչ նա արեց՝
16:23
was to toss Rumi's books into water
416
968000
2000
այն էր, որ նետեց Ռումիի գրքերը ջուրը
16:25
and watch the letters dissolve.
417
970000
2000
նայելով, թե ինչպես են տառերը անհետանում ջրի մեջ:
16:27
The Sufis say, "Knowledge that takes you not beyond yourself
418
972000
4000
Սուֆիստները ասում են. "Այն գիտելիքը, որը չի տանում քեզ անդին
16:31
is far worse than ignorance."
419
976000
3000
ավելի մեծ չարիք է, քան անտեղյակությունը":
16:34
The problem with today's cultural ghettos
420
979000
2000
Ժամանակակից մշակույթային գետտոների խնդիրը
16:36
is not lack of knowledge --
421
981000
2000
չի կայանում գիտելիքի պակասի մեջ:
16:38
we know a lot about each other, or so we think --
422
983000
3000
Մենք միմյանց մասին շատ բաներ գիտենք, կամ էլ կարծում ենք, որ գիտենք:
16:41
but knowledge that takes us not beyond ourselves:
423
986000
3000
Սակայն այն գիտելիքը, որը չի տանում մեզ անդին
16:44
it makes us elitist,
424
989000
2000
դարձնում է մեզ
16:46
distant and disconnected.
425
991000
2000
հեռավոր եւ մեկուսացված:
16:48
There's a metaphor which I love:
426
993000
2000
Կա մի փոխաբերություն, որը ես շատ եմ սիրում.
16:50
living like a drawing compass.
427
995000
2000
կյանքը նման է կողմնացույցի՝
16:52
As you know, one leg of the compass is static, rooted in a place.
428
997000
3000
կողմնացույցի մի ոտքը անշարժ է, ամրացված է մի տեղում:
16:55
Meanwhile, the other leg
429
1000000
2000
Մինչդեռ, մյուս ոտքը
16:57
draws a wide circle, constantly moving.
430
1002000
2000
անընդհատ շարժման մեջ է գտնվում, լայն շրջան գծում:
16:59
Like that, my fiction as well.
431
1004000
2000
Այդպիսին է նաեւ իմ արձակագրությունը:
17:01
One part of it is rooted in Istanbul,
432
1006000
2000
Մի մասը արմրացված է Ստամբուլում
17:03
with strong Turkish roots,
433
1008000
3000
ամուր թուրքական արմատներով:
17:06
but the other part travels the world,
434
1011000
2000
Իսկ մյուս մասը ճանապարհորդում է ամբողջ աշխարհով մեկ՝
17:08
connecting to different cultures.
435
1013000
2000
կապելով իրար հետ այլ մշակույթները:
17:10
In that sense, I like to think of my fiction
436
1015000
2000
Այս առումով, ինձ հաճելի է այն միտքը, որ իմ արձակագրությունը
17:12
as both local and universal,
437
1017000
3000
ինչպես տեղական է, այնպես էլ համաշխարհային,
17:15
both from here and everywhere.
438
1020000
2000
այստեղից եւ ամենուրեքից:
17:17
Now those of you who have been to Istanbul
439
1022000
2000
Նրանք, ովքեր եղել են Ստամբուլում,
17:19
have probably seen Topkapi Palace,
440
1024000
2000
հավանաբար տեսել են Թոփկափի պալատը,
17:21
which was the residence of Ottoman sultans
441
1026000
2000
որը եղել է Օսմանյան սուլթանների նստավայրը
17:23
for more than 400 years.
442
1028000
3000
ավելի քան 400 տարվա ընթացքում:
17:26
In the palace, just outside the quarters
443
1031000
2000
Պալատում, քիչ այն կողմ
17:28
of the favorite concubines,
444
1033000
2000
սիրելի հարճերից,
17:30
there's an area called The Gathering Place of the Djinn.
445
1035000
3000
կա մի տեղ, որը կոչվում էր Ջիննի ապաստարան:
17:33
It's between buildings.
446
1038000
2000
Այն գտնվում է շենքերի միջեւ:
17:35
I'm intrigued by this concept.
447
1040000
2000
Այս հասկացությունը ինձ շատ է ոգեւորում:
17:37
We usually distrust those areas
448
1042000
2000
Սովորաբար մենք անվստահույամբ ենք լցված նման երեւույթների նկատմամաբ,
17:39
that fall in between things.
449
1044000
2000
որոնք ինչ որ բաների արանքներում են:
17:41
We see them as the domain
450
1046000
2000
Մենք դրանք դիտարկում ենք, որպես ապաստարան
17:43
of supernatural creatures like the djinn,
451
1048000
2000
գերբնական արարածների համար՝ ինչպիսին ջինն է,
17:45
who are made of smokeless fire
452
1050000
2000
ով կարծես ծխից լինի
17:47
and are the symbol of elusiveness.
453
1052000
2000
եւ մարմնավորում է խուսափողականությունը:
17:49
But my point is perhaps
454
1054000
2000
Սակայն
17:51
that elusive space
455
1056000
2000
նման ապաստարանների առավել կարիքը
17:53
is what writers and artists need most.
456
1058000
3000
զգում են գրողներն ու նկարիչները:
17:56
When I write fiction
457
1061000
2000
Երբ ես ստեղծագործում եմ
17:58
I cherish elusiveness and changeability.
458
1063000
2000
ես խրախուսում եմ խուսափողականությունն ու փոփոխականությունը:
18:00
I like not knowing what will happen 10 pages later.
459
1065000
3000
Ինձ դուր է գալիս այն միտքը, որ ես չգիտեմ, թե ինչ կկատարվի 10 էջ հետո:
18:03
I like it when my characters surprise me.
460
1068000
2000
Ես սիրում եմ, երբ իմ կերպարները զարմացնում են ինձ:
18:05
I might write about
461
1070000
2000
Ես միգուցե գրեմ
18:07
a Muslim woman in one novel,
462
1072000
2000
մի մահմեդական կնոջ մասին վեպերիցս մեկում:
18:09
and perhaps it will be a very happy story,
463
1074000
2000
Եվ հավանաբար այն կստացվի մի շատ երջանիկ պատմություն:
18:11
and in my next book, I might write
464
1076000
2000
Մյուս գիրքը ես միգուցե կգրեմ
18:13
about a handsome, gay professor in Norway.
465
1078000
3000
մի գրավիչ, համասեռամոլ նորվեգացի պրոֆեսորի մասին:
18:16
As long as it comes from our hearts,
466
1081000
2000
Եթե պատմությունները բխում են մեր սրտերից,
18:18
we can write about anything and everything.
467
1083000
3000
մենք կարող ենք գրել ցանկացած բանի մասին:
18:21
Audre Lorde once said,
468
1086000
2000
Օդրի Լորդը մի անգամ ասել է.
18:23
"The white fathers taught us to say,
469
1088000
3000
<<Մեծերից մեկը սովորեցրել է մեզ ասել՝
18:26
'I think, therefore I am.'"
470
1091000
2000
Ես մտածում եմ, ուստի ես ապրում եմ>>:
18:28
She suggested, "I feel, therefore I am free."
471
1093000
3000
Իսկ նա առաջարկեց՝ <<Ես զգում եմ, ուստի ես ազատ եմ>>:
18:31
I think it was a wonderful paradigm shift.
472
1096000
3000
Իմ կարծիքով դա պարադիգմայի հիանալի փոփոխություն է:
18:34
And yet, why is it that,
473
1099000
2000
Սակայն, ինչու՞
18:36
in creative writing courses today,
474
1101000
2000
այսօր ստեղծագործական գրության դասընթացների ժամանակ
18:38
the very first thing we teach students is
475
1103000
2000
առաջին իսկ բանը, ինչ ուսուցանում են ուսանողներին՝
18:40
"write what you know"?
476
1105000
2000
դա գրել այն, ինչի մասին գիտես:
18:42
Perhaps that's not the right way to start at all.
477
1107000
3000
Թերեւս, դա բոլորովին էլ ճիշտ ուղի չէ սկսնակների համար:
18:45
Imaginative literature is not necessarily about
478
1110000
3000
Երեւակայական գրականությունը պարտադիր չի լինի նրա մասին,
18:48
writing who we are or what we know
479
1113000
3000
թե ով ենք մենք կամ ինչ մենք գիտենք,
18:51
or what our identity is about.
480
1116000
3000
կամ ինչպիսին է մեր ինքնությունը:
18:54
We should teach young people and ourselves
481
1119000
2000
Մենք պետք է սովորեցնենք երիտասարդներին եւ ինքներս մեզ
18:56
to expand our hearts
482
1121000
2000
բացել մեր սրտերը
18:58
and write what we can feel.
483
1123000
2000
եւ գրել նրա մասին, ինչ զգում ենք:
19:00
We should get out of our cultural ghetto
484
1125000
2000
Մենք պետք է դուրս գանք մեր մշակույթային գետտոներից
19:02
and go visit the next one and the next.
485
1127000
3000
եւ ուսումնասիրենք ուրիշինը:
19:05
In the end, stories move like whirling dervishes,
486
1130000
3000
Ի վերջո, պատմությունները նման են պտտվող դերվիշների,
19:08
drawing circles beyond circles.
487
1133000
3000
ովքեր շրջանակներ են գծում իրենց պտույտներով:
19:11
They connect all humanity,
488
1136000
2000
Նրանք միավորում են ողջ մարդկությունը,
19:13
regardless of identity politics,
489
1138000
2000
անկախ ինքնությունից:
19:15
and that is the good news.
490
1140000
2000
Դա լավ լուր է:
19:17
And I would like to finish with an old Sufi poem:
491
1142000
2000
Ես կցանկանայի ավարտել իմ ելույքը մի հին սուֆիստական բանաստեղծությամբ.
19:19
"Come, let us be friends for once;
492
1144000
3000
<<Արի՛, ե՛կ գոնե մեկ անգամ ընկերներ դառնանք ,
19:22
let us make life easy on us;
493
1147000
2000
ե՛կ հեշտացնենք յուրաքանչուրիս կյանքը,
19:24
let us be lovers and loved ones;
494
1149000
2000
ե՛կ սիրվենք եւ սիրենք,
19:26
the earth shall be left to no one."
495
1151000
3000
մե՜կ է, երկիրը ոչ ոքիս չի մնաու>>:
19:29
Thank you.
496
1154000
2000
Շնորհակալություն
19:31
(Applause)
497
1156000
7000
/Ծափահարություններ/
ABOUT THE SPEAKER
Elif Shafak - NovelistElif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature.
Why you should listen
Elif Shafak is an award-winning novelist and the most widely read female writer in Turkey. She is also a political commentator and an inspirational public speaker.
She writes in both Turkish and English and has published 15 books, 10 of which are novels, including the bestselling The Bastard of Istanbul, The Forty Rules of Love and her most recent, Three Daughters of Eve. Her books have been published in 48 languages. She is published by Penguin in the UK and represented by Curtis Brown globally.
Shafak is a TEDGlobal speaker, a member of Weforum Global Agenda Council on Creative Economy in Davos and a founding member of ECFR (European Council on Foreign Relations). She has been awarded the title of Chevalier des Arts et des Lettres in 2010 by the French government.
She has been featured in and contributes to major newspapers and periodicals around the world, including the Financial Times, The Guardian, the New York Times, the Wall Street Journal, Der Spiegel and La Repubblica.
Shafak has an academic background and has taught at various universities in Turkey, UK and USA. She holds a degree in International Relations, a masters degree in gender and women's studies and a PhD in political science. She is known as a women's rights, minority rights and LGBT rights advocate.
Shafak has been longlisted for the Orange Prize, MAN Asian Prize, the Baileys Prize and the IMPAC Dublin Award, and shortlisted for the Independent Foreign Fiction Prize and RSL Ondaatje Prize. She sat on the judging panel for the Independent Foreign Fiction Prize (2013); Sunday Times Short Story Award (2014, 2015), 10th Women of the Future Awards (2015); FT/Oppenheimer Funds Emerging Voices Awards (2015, 2016); Baileys Women’s Prize for Fiction (2016) and Man Booker International Prize (2017).
As a public speaker, Shafak is represented by The London Speaker Bureau and Chartwell Speakers and Penguin Speakers Bureau. She lives in London.
Elif Shafak | Speaker | TED.com