TEDGlobal 2010
Elif Shafak: The politics of fiction
Elif Shafak: Chính kiến của sự hư cấu
Filmed:
Readability: 4.3
2,249,017 views
Nghe chuyện giúp ta mở rộng trí tưởng tượng; còn kể chuyện để ta vượt qua rào cản văn hóa, đón nhận những trải nghiệm khác biệt, cảm nhận những điều người khác cảm nhận. Dựa trên ý tưởng giản đơn này, Elif Shafak lý luận rằng sự hư câu có thể vượt qua rào cản của bản sắc.
Elif Shafak - Novelist
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature. Full bio
Elif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm a storyteller.
0
0
2000
Tôi là một người kể chuyện.
00:17
That's what I do in life -- telling stories,
1
2000
2000
Tôi sống bằng nghề này -- kể chuyện,
00:19
writing novels --
2
4000
2000
viết tiểu thuyết.
00:21
and today I would like to tell you a few stories
3
6000
2000
Hôm nay, tôi muốn kể cho bạn nghe vài câu chuyện
00:23
about the art of storytelling
4
8000
2000
về nghệ thuật kể chuyện
00:25
and also some supernatural creatures
5
10000
2000
và về một số sinh vật siêu nhiên
00:27
called the djinni.
6
12000
2000
được gọi là djinni.
00:29
But before I go there, please allow me to share with you
7
14000
3000
Nhưng trước hết, cho phép tôi được chia sẻ với bạn
00:32
glimpses of my personal story.
8
17000
2000
một thoáng câu chuyện cá nhân của mình.
00:34
I will do so with the help of words, of course,
9
19000
3000
Tất nhiên tôi sẽ kể với sự trợ giúp của từ ngữ,
00:37
but also a geometrical shape, the circle,
10
22000
3000
và đồng thời của một dạng hình học, vòng tròn,
00:40
so throughout my talk,
11
25000
2000
Thông qua cuộc nói chuyện,
00:42
you will come across several circles.
12
27000
3000
bạn sẽ trải qua vài vòng tròn.
00:45
I was born in Strasbourg, France
13
30000
3000
Tôi sinh ra ở Strasbourg, Pháp
00:48
to Turkish parents.
14
33000
2000
cha mẹ tôi là người Thổ Nhĩ Kỳ.
00:50
Shortly after, my parents got separated,
15
35000
2000
Một thời gian ngắn sau đó, cha mẹ tôi ly dị,
00:52
and I came to Turkey with my mom.
16
37000
2000
tôi chuyển đến Thổ Nhĩ Kỳ sống cùng mẹ.
00:54
From then on, I was raised
17
39000
2000
Từ đó trở đi, tôi được nuôi dạy
00:56
as a single child by a single mother.
18
41000
2000
với tư cách một đứa trẻ của một bà mẹ độc thân.
00:58
Now in the early 1970s, in Ankara,
19
43000
2000
Từ đầu những năm 1970, ở Ankara,
01:00
that was a bit unusual.
20
45000
2000
điều đó có chút không bình thường.
01:02
Our neighborhood was full of large families,
21
47000
2000
Khu vực chúng tôi sống có rất nhiều gia đình lớn,
01:04
where fathers were the heads of households,
22
49000
3000
mà người cha là trụ cột.
01:07
so I grew up seeing my mother as a divorcee
23
52000
3000
Còn tôi, tôi lớn lên với một bà mẹ độc thân
01:10
in a patriarchal environment.
24
55000
2000
trong môi trường phụ hệ.
01:12
In fact, I grew up observing
25
57000
2000
Trên thực tế, tôi lớn lên và quan sát
01:14
two different kinds of womanhood.
26
59000
2000
hai loại phụ nữ khác nhau.
01:16
On the one hand was my mother,
27
61000
2000
Một mặt là mẹ tôi,
01:18
a well-educated, secular, modern, westernized, Turkish woman.
28
63000
3000
một người phụ nữ Thổ Nhĩ Kỳ có học thức, không mê tín, hiện đại, Tây hóa.
01:21
On the other hand was my grandmother,
29
66000
2000
Còn một mặt là bà tôi,
01:23
who also took care of me
30
68000
2000
người cũng chăm sóc tôi
01:25
and was more spiritual, less educated
31
70000
3000
bà mê tín hơn, ít học hơn
01:28
and definitely less rational.
32
73000
2000
và dĩ nhiên là ít lý trí hơn.
01:30
This was a woman who read coffee grounds to see the future
33
75000
3000
Đấy là người phụ nữ có thể đọc bã cà phê để thấy tương lai
01:33
and melted lead into mysterious shapes
34
78000
2000
và làm tan chảy chì thành những hình dạng kỳ dị
01:35
to fend off the evil eye.
35
80000
3000
để chống lại mắt quỷ.
01:38
Many people visited my grandmother,
36
83000
2000
Rất nhiều người tới thăm bà tôi,
01:40
people with severe acne on their faces
37
85000
2000
những người có vài nốt mụn trứng cá trên mặt
01:42
or warts on their hands.
38
87000
3000
hay mụn cóc trên tay.
01:45
Each time, my grandmother would utter some words in Arabic,
39
90000
3000
Mỗi lần, bà tôi thốt ra vài từ tiếng Ả Rập,
01:48
take a red apple and stab it
40
93000
2000
lấy một quả táo đỏ và đâm nó
01:50
with as many rose thorns
41
95000
2000
bằng nhiều cái gai hoa hồng
01:52
as the number of warts she wanted to remove.
42
97000
3000
đúng với số mụn cóc bà muốn loại bỏ.
01:55
Then one by one, she would
43
100000
2000
Bà lần lượt
01:57
encircle these thorns with dark ink.
44
102000
3000
nối kết những cái gai với mực tối màu.
02:00
A week later, the patient would come back
45
105000
2000
Một tuần sau đó, bệnh nhân quay trở lại
02:02
for a follow-up examination.
46
107000
2000
để kiểm tra.
02:04
Now, I'm aware that I should not be saying such things
47
109000
3000
Tất nhiên, tôi ý thức rằng mình không nên nói những điều này
02:07
in front of an audience of scholars and scientists,
48
112000
3000
trước mặt các học giả và các nhà khoa học,
02:10
but the truth is, of all the people
49
115000
2000
nhưng sự thực là, trong số tất cả những người
02:12
who visited my grandmother for their skin conditions,
50
117000
3000
tới gặp bà tôi để chữa trị những chứng bệnh da liễu,
02:15
I did not see anyone go back
51
120000
2000
tôi không thấy ai quay trở lại
02:17
unhappy or unhealed.
52
122000
3000
mà lại không vui hay không khỏi bệnh.
02:20
I asked her how she did this. Was it the power of praying?
53
125000
3000
Tôi hỏi bà tại sao bà lại làm được như vậy. Đó có phải là sức mạnh của cầu nguyện hay không?
02:23
In response she said, "Yes, praying is effective,
54
128000
3000
Bà đáp, "Đúng thế, cầu nguyện có công hiệu.
02:26
but also beware of the power of circles."
55
131000
3000
Nhưng hãy để ý đến sức mạnh của các vòng tròn nữa."
02:29
From her, I learned, amongst many other things,
56
134000
3000
Trong số nhiều điều khác tôi đã học được từ bà,
02:32
one very precious lesson --
57
137000
2000
có một bài học rất quý giá.
02:34
that if you want to destroy something in this life,
58
139000
2000
Đó là nếu bạn muốn phá hủy thứ gì đó trong cuộc đời này,
02:36
be it an acne, a blemish
59
141000
2000
dù là một cái mụn trứng cá, một điểm khiếm khuyết
02:38
or the human soul,
60
143000
2000
hay tâm hồn con người
02:40
all you need to do is to surround it with thick walls.
61
145000
3000
tất cả những gì bạn cần làm là vây bọc nó bằng những bức tường dày.
02:43
It will dry up inside.
62
148000
2000
Nó sẽ chết khô trong đó.
02:45
Now we all live in some kind of a social and cultural circle.
63
150000
3000
Tất cả chúng ta đều ở trong một vòng tròn xã hội và văn hóa nào đó.
02:48
We all do.
64
153000
2000
Tất cả chúng ta.
02:50
We're born into a certain family, nation, class.
65
155000
3000
Chúng ta sinh ra trong một gia đình, một quốc gia, tầng lớp nhất định.
02:53
But if we have no connection whatsoever
66
158000
3000
Nhưng nếu chúng ta không có kết nối
02:56
with the worlds beyond the one we take for granted,
67
161000
2000
với những thế giới vượt khỏi nơi chúng ta coi là dĩ nhiên ấy,
02:58
then we too run the risk
68
163000
2000
chúng ta sẽ rơi vào nguy cơ
03:00
of drying up inside.
69
165000
2000
bị chết khô trong vòng tròn đó.
03:02
Our imagination might shrink;
70
167000
2000
Trí tưởng tượng sẽ tan biến.
03:04
our hearts might dwindle,
71
169000
2000
trái tim yếu dần đi,
03:06
and our humanness might wither
72
171000
2000
và tính người sẽ tàn lụi
03:08
if we stay for too long
73
173000
2000
nếu chúng ta ở quá lâu
03:10
inside our cultural cocoons.
74
175000
2000
trong cái kén văn hóa của mình.
03:12
Our friends, neighbors, colleagues, family --
75
177000
3000
Bạn bè, hàng xóm, đồng nghiệp, gia đình --
03:15
if all the people in our inner circle resemble us,
76
180000
2000
nếu tất cả mọi người trong vòng tròn này cũng giống chúng ta,
03:17
it means we are surrounded
77
182000
2000
điều đó có nghĩa chúng ta bị bao vây
03:19
with our mirror image.
78
184000
2000
bởi những hình ảnh phản chiếu của chính mình.
03:21
Now one other thing women like my grandma do in Turkey
79
186000
3000
Một điều nữa mà những người phụ nữ như bà tôi làm ở Thổ Nhĩ Kỳ
03:24
is to cover mirrors with velvet
80
189000
2000
đó là phủ vải nhung lên những tấm gương
03:26
or to hang them on the walls with their backs facing out.
81
191000
3000
hay treo chúng lên tường và quay mặt gương vào trong.
03:29
It's an old Eastern tradition
82
194000
2000
Đó là một truyền thống phương Đông cổ xưa
03:31
based on the knowledge that it's not healthy
83
196000
2000
dựa trên quan niệm rằng dành quá nhiều thời gian
03:33
for a human being to spend too much time
84
198000
3000
nhìn chằm chằm vào hình phản chiếu của bản thân
03:36
staring at his own reflection.
85
201000
2000
là không tốt.
03:38
Ironically, [living in] communities of the like-minded
86
203000
3000
Trớ trêu thay, [sống trong] những cộng đồng có những người giống nhau
03:41
is one of the greatest dangers
87
206000
2000
là một trong những hiểm nguy lớn nhất
03:43
of today's globalized world.
88
208000
2000
của thế giới toàn cầu hóa ngày nay.
03:45
And it's happening everywhere,
89
210000
2000
Điều đó xảy ra ở mọi nơi,
03:47
among liberals and conservatives,
90
212000
2000
giữa phe tự do và bảo thủ,
03:49
agnostics and believers, the rich and the poor,
91
214000
2000
người vô thần và người theo đạo, người giàu và người nghèo,
03:51
East and West alike.
92
216000
2000
phương Đông và phương Tây.
03:53
We tend to form clusters
93
218000
2000
Chúng ta có xu hướng tụ tập thành nhóm
03:55
based on similarity,
94
220000
2000
dựa trên sự tương đồng,
03:57
and then we produce stereotypes
95
222000
2000
và rồi tự tạo ra những định kiến
03:59
about other clusters of people.
96
224000
2000
về những nhóm người khác.
04:01
In my opinion, one way of transcending
97
226000
2000
Theo tôi, có một cách để xuyên qua
04:03
these cultural ghettos
98
228000
2000
những khu ổ chuột văn hóa đó
04:05
is through the art of storytelling.
99
230000
2000
đó là nghệ thuật kể chuyện.
04:07
Stories cannot demolish frontiers,
100
232000
3000
Tuy những câu chuyện không thể phá vỡ những rào cản,
04:10
but they can punch holes in our mental walls.
101
235000
3000
nhưng chúng có thể khoét những lỗ hổng trên bức tường tinh thần của chúng ta
04:13
And through those holes, we can get a glimpse of the other,
102
238000
3000
Qua những cái lỗ đó, chúng ta có được liếc nhìn phía bên kia,
04:16
and sometimes even like what we see.
103
241000
3000
và đôi khi còn thích những gì ta nhìn thấy.
04:19
I started writing fiction at the age of eight.
104
244000
3000
Tôi bắt đầu viết tiểu thuyết từ năm lên tám.
04:22
My mother came home one day with a turquoise notebook
105
247000
3000
Một ngày nọ, mẹ tôi đem về nhà một cuốn vở màu xanh ngọc,
04:25
and asked me if I'd be interested in keeping a personal journal.
106
250000
3000
bà hỏi tôi có thích một quyển nhật kí cá nhân hay không.
04:28
In retrospect, I think she was slightly worried
107
253000
2000
Giờ đây khi nghĩ lại, tôi thấy mẹ mình hơi lo lắng
04:30
about my sanity.
108
255000
2000
không biết con gái mình có bình thường không.
04:32
I was constantly telling stories at home, which was good,
109
257000
3000
Ở nhà, tôi luôn kể chuyện, cái đó là tốt,
04:35
except I told this to imaginary friends around me,
110
260000
2000
ngoại trừ là tôi kể chúng với những đứa bạn tưởng tượng quanh mình
04:37
which was not so good.
111
262000
2000
cái đó thì không tốt lắm.
04:39
I was an introverted child,
112
264000
2000
Tôi là một đứa trẻ nội tâm,
04:41
to the point of communicating with colored crayons
113
266000
3000
tôi nói chuyện với những cây bút chì màu
04:44
and apologizing to objects
114
269000
2000
và xin lỗi đồ vật
04:46
when I bumped into them,
115
271000
2000
khi trót đâm vào chúng,
04:48
so my mother thought it might do me good
116
273000
2000
vì thế mẹ nghĩ sẽ tốt hơn nếu để cho tôi
04:50
to write down my day-to-day experiences
117
275000
2000
viết ra những trải nghiệm và cảm xúc
04:52
and emotions.
118
277000
2000
thường nhật.
04:54
What she didn't know was that I thought my life was terribly boring,
119
279000
3000
Điều bà không biết đó là tôi nghĩ cuộc sống của mình quá tẻ nhạt,
04:57
and the last thing I wanted to do
120
282000
2000
và điều cuối cùng tôi muốn làm
04:59
was to write about myself.
121
284000
2000
đó là viết về bản thân mình.
05:01
Instead, I began to write about people other than me
122
286000
3000
Thay vào đó, tôi bắt đầu viết về những người khác
05:04
and things that never really happened.
123
289000
2000
và những điều thực sự chưa bao giờ xảy ra.
05:06
And thus began my life-long passion
124
291000
2000
Đó là điểm bắt đầu niềm đam mê cả cuộc đời tôi
05:08
for writing fiction.
125
293000
2000
cho việc viết tiểu thuyết.
05:10
So from the very beginning, fiction for me
126
295000
3000
Ngay từ đầu, truyện hư cấu đối với tôi
05:13
was less of an autobiographical manifestation
127
298000
3000
ít giống một hình thức tự truyện
05:16
than a transcendental journey
128
301000
2000
hơn là một một hành trình hóa thân
05:18
into other lives, other possibilities.
129
303000
2000
vào những cuộc đời khác, những khả năng khác.
05:20
And please bear with me:
130
305000
2000
Mong quý vị cố kiên nhẫn:
05:22
I'll draw a circle and come back to this point.
131
307000
3000
tôi sẽ vẽ một vòng tròn, sau đó quay lại điểm xuất phát.
05:25
Now one other thing happened around this same time.
132
310000
2000
Một điều khác nữa cũng xảy ra cùng vào thời điểm đó.
05:27
My mother became a diplomat.
133
312000
2000
Mẹ tôi trở thành một nhà ngoại giao.
05:29
So from this small, superstitious,
134
314000
2000
Từ một khu xóm trung lưu nhỏ bé, mê tín
05:31
middle-class neighborhood of my grandmother,
135
316000
3000
nơi bà tôi sống,
05:34
I was zoomed into this
136
319000
2000
tôi được vào học tại
05:36
posh, international school [in Madrid],
137
321000
2000
ngôi trường quốc tế sang trọng [tại Madrid],
05:38
where I was the only Turk.
138
323000
2000
nơi tôi là người Thổ Nhĩ Kỳ duy nhất.
05:40
It was here that I had my first encounter
139
325000
2000
Đây là nơi tôi chạm trán
05:42
with what I call the "representative foreigner."
140
327000
3000
với khái niệm tôi gọi là "đại sứ nước ngoài."
05:45
In our classroom, there were children from all nationalities,
141
330000
3000
Lũ trẻ trong lớp đều từ tất cả các quốc gia
05:48
yet this diversity did not necessarily lead
142
333000
3000
thế nhưng sự đa dạng đó không nhất thiết dẫn đến
05:51
to a cosmopolitan, egalitarian
143
336000
3000
tính dân chủ quốc tế bình đẳng
05:54
classroom democracy.
144
339000
2000
trong lớp học.
05:56
Instead, it generated an atmosphere
145
341000
2000
Thay vào đó, nó tạo nên một bầu không khí
05:58
in which each child was seen --
146
343000
2000
mà trong đó mỗi đứa trẻ được nhìn nhận --
06:00
not as an individual on his own,
147
345000
2000
không phải như một cá nhân,
06:02
but as the representative of something larger.
148
347000
3000
mà là đại diện cho một điều gì đó lớn hơn.
06:05
We were like a miniature United Nations, which was fun,
149
350000
3000
Chúng tôi như một Liên Hợp Quốc thu nhỏ, một điều khá vui,
06:08
except whenever something negative,
150
353000
2000
ngoại trừ việc mỗi khi có điều gì đó tồi tệ
06:10
with regards to a nation
151
355000
2000
có liên quan tới một quốc gia
06:12
or a religion, took place.
152
357000
2000
hay một tôn giáo nào đó.
06:14
The child who represented it was mocked,
153
359000
3000
Đứa trẻ đại diện cho vùng đó bị chỉ trích,
06:17
ridiculed and bullied endlessly.
154
362000
3000
trêu ghẹo, và bắt nạt không ngớt.
06:20
And I should know, because during the time I attended that school,
155
365000
3000
Tôi biết rõ, bởi trong khoảng thời gian tôi học ở trường đó,
06:23
a military takeover happened in my country,
156
368000
3000
một cuộc tiếp quản quân sự xảy ra ở đất nước tôi,
06:26
a gunman of my nationality nearly killed the Pope,
157
371000
3000
một tay súng mang quốc tịch nước tôi gần như giết chết Giáo Hoàng,
06:29
and Turkey got zero points in [the] Eurovision Song Contest.
158
374000
3000
và Thổ Nhĩ Kỳ bị không điểm trong Cuộc Thi Hát Eurovision.
06:32
(Laughter)
159
377000
2000
(Cười)
06:34
I skipped school often and dreamed of becoming a sailor
160
379000
2000
Tôi thường xuyên trốn học, và mơ mộng trở thành một thủy thủ
06:36
during those days.
161
381000
2000
trong suốt những ngày đó.
06:38
I also had my first taste
162
383000
2000
Tôi cũng đã được nếm trải cảm giác
06:40
of cultural stereotypes there.
163
385000
2000
những định kiến văn hóa nơi đây.
06:42
The other children asked me about the movie
164
387000
2000
Những đứa trẻ khác hỏi tôi về bộ phim tôi chưa từng xem,
06:44
"Midnight Express," which I had not seen;
165
389000
2000
có tên "Con tàu tốc hành lúc nửa đêm";
06:46
they inquired how many cigarettes a day I smoked,
166
391000
3000
họ muốn biết một ngày tôi hút bao nhiêu điếu thuốc lá,
06:49
because they thought all Turks were heavy smokers,
167
394000
3000
bởi họ tường tất cả người Thổ Nhĩ Kì đều là những tay hút thuốc hạng nặng,
06:52
and they wondered at what age
168
397000
2000
và họ còn hỏi tôi bắt đầu đội khăn
06:54
I would start covering my hair.
169
399000
2000
từ khi mấy tuổi.
06:56
I came to learn that these were
170
401000
2000
Tôi hiểu rằng
06:58
the three main stereotypes about my country:
171
403000
2000
ba định kiến chính về đất nước mình đó là:
07:00
politics, cigarettes
172
405000
2000
chính trị, thuốc lá,
07:02
and the veil.
173
407000
2000
và mạng che mặt.
07:04
After Spain, we went to Jordan, Germany
174
409000
2000
Sau Tây Ban Nha, chúng tôi tới Jordan, Đức,
07:06
and Ankara again.
175
411000
2000
và quay về Ankara.
07:08
Everywhere I went, I felt like
176
413000
2000
Mỗi khi di chuyển như vậy, tôi thấy như
07:10
my imagination was the only suitcase
177
415000
2000
chiếc va li duy nhất tôi mang theo
07:12
I could take with me.
178
417000
2000
đó là trí tưởng tượng của mình.
07:14
Stories gave me a sense of center,
179
419000
2000
Những câu chuyện khiến tôi có cảm giác ở trung tâm,
07:16
continuity and coherence,
180
421000
2000
tiếp nối, và gắn kết,
07:18
the three big Cs that I otherwise lacked.
181
423000
3000
ba điều mà tôi thiếu.
07:21
In my mid-twenties, I moved to Istanbul,
182
426000
2000
Vào giữa tuổi hai mươi, tôi chuyển tới Istanbul,
07:23
the city I adore.
183
428000
2000
thành phố ưa thích của tôi.
07:25
I lived in a very vibrant, diverse neighborhood
184
430000
3000
Tôi sống trong một khu xóm sôi động, đa dạng,
07:28
where I wrote several of my novels.
185
433000
2000
nơi tôi đã viết vài quyển tiểu thuyết.
07:30
I was in Istanbul when the earthquake hit
186
435000
2000
Tôi ở Istanbul khi có trận động đất kinh hoàng
07:32
in 1999.
187
437000
2000
vào năm 1999.
07:34
When I ran out of the building at three in the morning,
188
439000
3000
Khi chạy ra khỏi tòa nhà vào lúc ba giờ sáng,
07:37
I saw something that stopped me in my tracks.
189
442000
3000
có một điều đã dừng chân tôi lại trên đường.
07:40
There was the local grocer there --
190
445000
2000
Đó là một người bán hàng tạp hóa địa phương --
07:42
a grumpy, old man who didn't sell alcohol
191
447000
2000
một người đàn ông đứng tuổi, gắt gỏng, không bán rượu,
07:44
and didn't speak to marginals.
192
449000
2000
và không nói chuyện với những người lân cận.
07:46
He was sitting next to a transvestite
193
451000
3000
Ông ngồi cạnh một người phu nữ mặc quần áo đàn ông
07:49
with a long black wig
194
454000
2000
đội bộ tóc giả dài màu đen
07:51
and mascara running down her cheeks.
195
456000
2000
mascara chảy dọc đến cằm cô ấy.
07:53
I watched the man open a pack of cigarettes
196
458000
2000
Tôi thấy ông ta mở bao thuốc lá
07:55
with trembling hands
197
460000
2000
tay run rẩy
07:57
and offer one to her,
198
462000
2000
mời cô ấy một điếu,
07:59
and that is the image of the night of the earthquake
199
464000
2000
và đó là ấn tượng của tôi trong cái đêm xảy ra động đất
08:01
in my mind today --
200
466000
2000
cho đến ngày nay --
08:03
a conservative grocer and a crying transvestite
201
468000
3000
một người bán tạp hóa bảo thủ và một người chuyển giới đang khóc
08:06
smoking together on the sidewalk.
202
471000
2000
họ cùng hút thuốc trên vỉa hè.
08:08
In the face of death and destruction,
203
473000
3000
Ở bề mặt của cái chết và sự phá hủy,
08:11
our mundane differences evaporated,
204
476000
2000
những khác biệt tầm thường của chúng ta tan biến,
08:13
and we all became one
205
478000
2000
chúng ta trở thành một
08:15
even if for a few hours.
206
480000
2000
ngay cả là chỉ trong vòng vài giờ đồng hồ.
08:17
But I've always believed that stories, too, have a similar effect on us.
207
482000
3000
Nhưng tôi cũng luôn tin rằng những câu chuyện như vậy cũng có ảnh hưởng tương tự tới chúng ta.
08:20
I'm not saying that fiction has the magnitude of an earthquake,
208
485000
3000
Tôi không định nói rằng truyện hư cấu có tầm ảnh hưởng như trận động đất
08:23
but when we are reading a good novel,
209
488000
2000
nhưng khi chúng ta đọc một cuốn tiểu thuyết hay,
08:25
we leave our small, cozy apartments behind,
210
490000
3000
chúng ta dường như bỏ lại khu căn hộ nhỏ và ấm áp của mình
08:28
go out into the night alone
211
493000
2000
đi ra ngoài trời đêm một mình
08:30
and start getting to know people we had never met before
212
495000
3000
và bắt đầu biết những người trước đây chưa bao giờ gặp
08:33
and perhaps had even been biased against.
213
498000
3000
và có lẽ cả những người ta từng có định kiến trước đó.
08:36
Shortly after, I went
214
501000
2000
Không lâu sau đó, tôi theo học
08:38
to a women's college in Boston, then Michigan.
215
503000
3000
tại một trường nữ sinh ở Boson, và rồi Michigan.
08:41
I experienced this, not so much as a geographical shift,
216
506000
3000
Trải nghiệm này đối với tôi không hẳn là một thay đổi về địa lý
08:44
as a linguistic one.
217
509000
2000
mà là thay đổi về ngôn ngữ.
08:46
I started writing fiction in English.
218
511000
2000
Tôi bắt đầu viết truyện hư cấu bằng tiếng Anh.
08:48
I'm not an immigrant, refugee or exile --
219
513000
2000
Tôi không phải là dân di cư, tị nạn, hay người đi tha hương --
08:50
they ask me why I do this --
220
515000
2000
họ hỏi tại sao tôi lại làm như vậy --
08:52
but the commute between languages
221
517000
2000
nhưng sự giao lưu giữa những ngôn ngữ
08:54
gives me the chance to recreate myself.
222
519000
3000
khiến tôi có cơ hội được tạo dựng lại bản thân mình.
08:57
I love writing in Turkish,
223
522000
2000
Tôi thích viết bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ,
08:59
which to me is very poetic and very emotional,
224
524000
3000
nó rất nên thơ và tràn đầy xúc cảm,
09:02
and I love writing in English, which to me
225
527000
2000
và tôi cũng thích viết bằng tiếng Anh, thứ ngôn ngữ
09:04
is very mathematical and cerebral.
226
529000
2000
khoa học và phổ biến.
09:06
So I feel connected to each language in a different way.
227
531000
3000
Tôi kết nối mỗi ngôn ngữ lại theo một cách khác nhau.
09:09
For me, like millions of other people
228
534000
2000
Đối với tôi, và như hàng triệu người khác
09:11
around the world today,
229
536000
2000
trên thế giới ngày nay,
09:13
English is an acquired language.
230
538000
2000
tiếng Anh là ngôn ngữ bắt buộc.
09:15
When you're a latecomer to a language,
231
540000
2000
Khi bạn là người đến muộn đối với một ngôn ngữ,
09:17
what happens is you live there
232
542000
3000
những gì xảy ra là bạn sống tại đây
09:20
with a continuous
233
545000
2000
với một sự thất vọng
09:22
and perpetual frustration.
234
547000
2000
không bao giờ dứt.
09:24
As latecomers, we always want to say more, you know,
235
549000
2000
Là những người đến sau, chúng tôi luôn muốn nói nhiều hơn, bạn biết đấy,
09:26
crack better jokes, say better things,
236
551000
3000
pha trò nhiều hơn, nói nhiều điều tốt hơn,
09:29
but we end up saying less
237
554000
2000
nhưng cuối cùng lại nói ít hơn thế
09:31
because there's a gap between the mind and the tongue.
238
556000
2000
bởi có khoảng cách giữa trí óc và lưỡi.
09:33
And that gap is very intimidating.
239
558000
3000
Khoảng cách đó thật là đáng sợ.
09:36
But if we manage not to be frightened by it,
240
561000
2000
Nhưng nếu chúng tôi cố gắng không hoảng sợ,
09:38
it's also stimulating.
241
563000
2000
thì nó lại kích thích.
09:40
And this is what I discovered in Boston --
242
565000
2000
Đó là điều tôi khám phá được khi ở Boston --
09:42
that frustration was very stimulating.
243
567000
3000
sự thất vọng đó rất kích thích.
09:45
At this stage, my grandmother,
244
570000
1000
Ở điểm này, bà tôi,
09:46
who had been watching the course of my life
245
571000
2000
người đã dõi theo cuộc đời tôi
09:48
with increasing anxiety,
246
573000
2000
với sự những lo lắng tăng dần,
09:50
started to include in her daily prayers
247
575000
2000
bắt đầu thêm vào những lời cầu nguyện hàng ngày của bà
09:52
that I urgently get married
248
577000
2000
rằng tôi phải mau chóng kết hôn
09:54
so that I could settle down once and for all.
249
579000
3000
để có thể sống ổn định tại một nơi.
09:57
And because God loves her, I did get married.
250
582000
3000
Và bởi Chúa thương bà, tôi đã kết hôn.
10:00
(Laughter)
251
585000
2000
(Cười)
10:02
But instead of settling down,
252
587000
2000
Nhưng thay vì việc ổn định,
10:04
I went to Arizona.
253
589000
2000
tôi lại tới Arizona.
10:06
And since my husband is in Istanbul,
254
591000
2000
Và bởi chồng tôi sống tại Istanbul,
10:08
I started commuting between Arizona and Istanbul --
255
593000
3000
tôi bắt đầu đi đi lại lại giữa Arizona và Istanbul --
10:11
the two places on the surface of earth
256
596000
2000
hai địa điểm trên bề mặt Trái Đất
10:13
that couldn't be more different.
257
598000
2000
không thể khác biệt hơn.
10:15
I guess one part of me has always been a nomad,
258
600000
3000
Tôi đoán một phần bản thân mình đã luôn là một người du mục,
10:18
physically and spiritually.
259
603000
2000
cả về thể chất và tinh thần.
10:20
Stories accompany me,
260
605000
2000
Những câu chuyện đồng hành cùng với tôi,
10:22
keeping my pieces and memories together,
261
607000
2000
giữ tôi và kỉ niệm gắn kết với nhau
10:24
like an existential glue.
262
609000
2000
như một chất keo cho sự tồn tại.
10:26
Yet as much as I love stories,
263
611000
2000
Nhưng dù tôi yêu các câu chuyện,
10:28
recently, I've also begun to think
264
613000
3000
gần đây, tôi cũng đã bắt đầu nghĩ rằng
10:31
that they lose their magic
265
616000
2000
chúng đánh mất sự kì diệu
10:33
if and when a story is seen as more than a story.
266
618000
3000
và khi một câu chuyện được nhìn như hơn một câu chuyện
10:36
And this is a subject that I would love
267
621000
2000
Đó là chủ đề mà tôi muốn
10:38
to think about together.
268
623000
2000
cùng quý vị nghĩ đến.
10:40
When my first novel written in English came out in America,
269
625000
3000
Khi cuốn tiểu thuyết đầu tiên của tôi phát hành tại Mỹ,
10:43
I heard an interesting remark from a literary critic.
270
628000
3000
tôi nghe được một nhận xét thú vị từ một nhà phê bình văn học.
10:46
"I liked your book," he said, "but I wish you had written it differently."
271
631000
3000
"Tôi thích cuốn sách của cô," ông nói, "nhưng tôi ước cô có thể viết nó khác đi."
10:49
(Laughter)
272
634000
4000
(Tiếng cười)
10:53
I asked him what he meant by that.
273
638000
2000
Tôi hỏi ông ấy rằng câu nói ấy có ý gì.
10:55
He said, "Well, look at it. There's so many
274
640000
2000
Ông nói, "Hãy nhìn này. Trong này có quá nhiều
10:57
Spanish, American, Hispanic characters in it,
275
642000
2000
nhân vật Tây Ban Nha, Mỹ, người gốc Tây Ban Nha,
10:59
but there's only one Turkish character and it's a man."
276
644000
3000
nhưng lại chỉ có một nhân vật người Thổ Nhĩ Kì, và đó lại là một người đàn ông."
11:02
Now the novel took place on a university campus in Boston,
277
647000
3000
Cuốn tiểu thuyết diễn ra tại khuôn viên một trường đại học ở Boston,
11:05
so to me, it was normal
278
650000
2000
nên đối với tôi, có nhiều nhân vật nước ngoài hơn
11:07
that there be more international characters in it
279
652000
2000
người Thổ Nhĩ Kì là điều
11:09
than Turkish characters,
280
654000
2000
bình thường,
11:11
but I understood what my critic was looking for.
281
656000
2000
nhưng tôi hiểu nhà phê bình đang tìm kiếm điều gì.
11:13
And I also understood that I
282
658000
2000
Tôi cũng hiểu rằng mình
11:15
would keep disappointing him.
283
660000
2000
sẽ tiếp tục khiến ông thất vọng.
11:17
He wanted to see the manifestation of my identity.
284
662000
3000
Ông muốn thấy hóa thân của bản sắc của tôi
11:20
He was looking for a Turkish woman in the book
285
665000
3000
Ông tìm kiếm một người phụ nữ Thổ Nhĩ Kì ở cuốn sách này
11:23
because I happened to be one.
286
668000
2000
bởi tôi là một người như thế
11:25
We often talk about how stories change the world,
287
670000
3000
Chúng ta hay nói về cách những câu chuyện thay đổi thế giới,
11:28
but we should also see how the world of identity politics
288
673000
3000
nhưng chúng tôi cũng nên nhìn xem thế giới của rào cản bản sắc
11:31
affects the way stories
289
676000
2000
ảnh hướng đến việc lưu truyền
11:33
are being circulated,
290
678000
2000
đọc, và cảm nhận
11:35
read and reviewed.
291
680000
2000
các câu chuyện.
11:37
Many authors feel this pressure,
292
682000
2000
Rất nhiều tác giả cảm thấy đây là áp lực,
11:39
but non-Western authors feel it more heavily.
293
684000
3000
nhưng những tác giả không phải là người phương Tây cảm nhận được điều này rõ hơn.
11:42
If you're a woman writer from the Muslim world, like me,
294
687000
3000
Nếu bạn là một nữ nhà văn đến từ thế giới Hồi giáo, giống như tôi,
11:45
then you are expected to write
295
690000
2000
người ta sẽ hy vọng bạn sẽ viết
11:47
the stories of Muslim women
296
692000
2000
về những phụ nữ Hồi giáo
11:49
and, preferably, the unhappy stories
297
694000
2000
và, hơn thế nữa, những câu chuyện bất hạnh
11:51
of unhappy Muslim women.
298
696000
2000
về những người phụ nữ Hồi giáo bất hạnh.
11:53
You're expected to write
299
698000
2000
Người ta sẽ mong bạn viết
11:55
informative, poignant and characteristic stories
300
700000
3000
về những câu chuyện nhiều thông tin, sân sắc, và đặc trưng,
11:58
and leave the experimental and avant-garde
301
703000
2000
để lại những thử nghiệm và tiên phong
12:00
to your Western colleagues.
302
705000
2000
cho đồng nghiệp phương Tây của mình.
12:02
What I experienced as a child in that school in Madrid
303
707000
3000
Những gì tôi trải nghiệm hồi còn là một đứa trẻ trong trường học đó ở Madrid
12:05
is happening in the literary world today.
304
710000
3000
đang diễn ra trong thế giới văn học ngày nay.
12:08
Writers are not seen
305
713000
2000
Nhà văn không được nhìn nhận
12:10
as creative individuals on their own,
306
715000
2000
như những cá nhân sáng tạo,
12:12
but as the representatives
307
717000
2000
mà họ như những đại sứ
12:14
of their respective cultures:
308
719000
2000
cho nền văn hóa của chính họ:
12:16
a few authors from China, a few from Turkey,
309
721000
3000
một số tác giả từ Trung Quốc, một số từ Thổ Nhĩ Kì,
12:19
a few from Nigeria.
310
724000
2000
một số khấc từ Nigeria.
12:21
We're all thought to have something very distinctive,
311
726000
2000
Chúng ta đều có những điểm rất khác biệt,
12:23
if not peculiar.
312
728000
2000
có khi còn kỳ dị.
12:25
The writer and commuter James Baldwin
313
730000
3000
Nhà văn và người đi làm James Baldwin
12:28
gave an interview in 1984
314
733000
2000
tham gia một buổi phỏng vấn vào năm 1984
12:30
in which he was repeatedly asked about his homosexuality.
315
735000
3000
trong đó ông liên tục được hỏi về việc ông bị đồng tính.
12:33
When the interviewer tried to pigeonhole him
316
738000
2000
Khi phóng viên cố phân loại ông
12:35
as a gay writer,
317
740000
2000
như một nhà văn bị đồng tính,
12:37
Baldwin stopped and said,
318
742000
2000
Baldwin ngừng lại và nói,
12:39
"But don't you see? There's nothing in me
319
744000
2000
"Anh không thấy ư? Chẳng có thứ gì tôi có
12:41
that is not in everybody else,
320
746000
2000
mà những người khác lại không có,
12:43
and nothing in everybody else
321
748000
2000
và không thứ gì mọi người khác có
12:45
that is not in me."
322
750000
2000
mà tôi không có."
12:47
When identity politics tries to put labels on us,
323
752000
3000
Khi rào cản bản sắc cố gắng phân biệt chúng ta,
12:50
it is our freedom of imagination that is in danger.
324
755000
3000
đó là lúc sự tự do tưởng tượng của chúng ta gặp nguy hiểm.
12:53
There's a fuzzy category called
325
758000
2000
Có một thể loại văn học không rõ ràng gọi là
12:55
multicultural literature
326
760000
2000
văn học đa văn hóa
12:57
in which all authors from outside the Western world
327
762000
2000
trong đó tất cả các tác giả không phải từ phương Tây
12:59
are lumped together.
328
764000
2000
bị gộp lại với nhau.
13:01
I never forget my first multicultural reading,
329
766000
2000
Tôi không thể quên bài đọc đa văn hóa đầu tiên của mình,
13:03
in Harvard Square about 10 years ago.
330
768000
3000
ở Harvard Square mười năm trước.
13:06
We were three writers, one from the Philippines,
331
771000
3000
Chúng tôi là ba nhà văn, một người tới từ Philipppine,
13:09
one Turkish and one Indonesian --
332
774000
2000
một người Thổ Nhĩ Kì và một người Indonesia --
13:11
like a joke, you know.
333
776000
2000
bạn biết đấy, nghe như chuyện đùa.
13:13
(Laughter)
334
778000
2000
(Tiếng cười)
13:15
And the reason why we were brought together
335
780000
2000
Và lí do tại sao chúng tôi lại tụ hợp với nhau
13:17
was not because we shared an artistic style
336
782000
2000
không phải bởi chúng tôi có cùng một phong cách viết
13:19
or a literary taste.
337
784000
2000
hay một gu văn học giống nhau
13:21
It was only because of our passports.
338
786000
2000
mà chỉ bởi vì hộ chiếu của chúng tôi.
13:23
Multicultural writers are expected to tell real stories,
339
788000
3000
Người ta nghĩ những nhà văn đa văn hóa sẽ kể những câu chuyện có thật,
13:26
not so much the imaginary.
340
791000
2000
chứ không phải là tưởng tượng.
13:28
A function is attributed to fiction.
341
793000
3000
Một chức năng được thêm vào truyện hư cấu
13:31
In this way, not only the writers themselves,
342
796000
2000
Bằng cách này, không chỉ riêng những nhà văn,
13:33
but also their fictional characters
343
798000
3000
mà cả nhân vật hư cấu của họ
13:36
become the representatives of something larger.
344
801000
3000
cũng trở thành những đại diện cho một thứ gì đó lớn hơn.
13:39
But I must quickly add
345
804000
2000
Nhưng tôi phải nói thêm rằng
13:41
that this tendency to see a story
346
806000
2000
xu hướng nhìn nhận một câu chuyện
13:43
as more than a story
347
808000
2000
ngoài tầm một câu chuyện này
13:45
does not solely come from the West.
348
810000
2000
không chỉ diễn ra ở phương Tây.
13:47
It comes from everywhere.
349
812000
2000
Nó bắt nguồn từ mọi nơi.
13:49
And I experienced this firsthand
350
814000
2000
Lần đầu tiên tôi trải nghiệm điều này
13:51
when I was put on trial in 2005
351
816000
3000
là khi tôi đi hầu tòa năm 2005
13:54
for the words my fictional characters uttered in a novel.
352
819000
3000
bởi những lời mà nhân vật hư cấu của tôi nói trong một cuốn tiểu thuyết.
13:57
I had intended to write
353
822000
2000
Tôi đã định viết
13:59
a constructive, multi-layered novel
354
824000
3000
một cuốn tiểu thuyết có tính xây dựng, nhiều tầng nghĩa
14:02
about an Armenian and a Turkish family
355
827000
2000
về một người Armenia và một gia đình Thổ Nhĩ Kì
14:04
through the eyes of women.
356
829000
2000
qua con mắt của phụ nữ.
14:06
My micro story became a macro issue
357
831000
3000
Nhưng câu chuyện nhỏ của tôi trở thành vấn đề lớn
14:09
when I was prosecuted.
358
834000
2000
khi tôi bị truy tố.
14:11
Some people criticized, others praised me
359
836000
2000
Một số người chỉ trích tôi, một số khác lại ủng hộ tôi
14:13
for writing about the Turkish-Armenian conflict.
360
838000
3000
khi viết về xung đột giữa Thổ Nhĩ Kì và Armenia
14:16
But there were times when I wanted to remind both sides
361
841000
3000
Nhưng có lúc tôi chỉ muốn nhắc nhở cả hai phía rằng
14:19
that this was fiction.
362
844000
2000
đó chỉ là một câu chuyện hư cấu.
14:21
It was just a story.
363
846000
2000
Chỉ là một câu chuyện.
14:23
And when I say, "just a story,"
364
848000
2000
Và khi tôi nói, "đó chỉ là một câu chuyện,"
14:25
I'm not trying to belittle my work.
365
850000
2000
Tôi không phải muốn hạ thấp tác phẩm của mình.
14:27
I want to love and celebrate fiction
366
852000
2000
Tôi muốn yêu và tôn vinh tiểu thuyết hư cấu
14:29
for what it is,
367
854000
2000
bởi chính bản thân nó,
14:31
not as a means to an end.
368
856000
2000
chứ không phải như một công cụ cho một mục đích nào đó.
14:33
Writers are entitled to their political opinions,
369
858000
2000
Nhà văn bị gắn với chính kiến của chính họ
14:35
and there are good political novels out there,
370
860000
3000
và đã có những cuốn tiểu thuyết chính trị khá hay,
14:38
but the language of fiction
371
863000
2000
nhưng ngôn ngữ hư cấu
14:40
is not the language of daily politics.
372
865000
2000
không phải là ngôn ngữ của chính kiến hàng ngày.
14:42
Chekhov said,
373
867000
2000
Chekhov từng nói,
14:44
"The solution to a problem
374
869000
2000
"Giải pháp cho một vấn đề
14:46
and the correct way of posing the question
375
871000
2000
và cách đặt câu hỏi một cách đúng đắn
14:48
are two completely separate things.
376
873000
3000
là hai điều hoàn toàn khác nhau.
14:51
And only the latter is an artist's responsibility."
377
876000
3000
Chỉ có điều sau là trách nghiệm của một nghệ sỹ."
14:55
Identity politics divides us. Fiction connects.
378
880000
3000
Rào cản bản sắc chia cắt chung ta. Còn truyện hư cấu lại kết nối chúng ta lại.
14:58
One is interested in sweeping generalizations.
379
883000
3000
Rào cản bản sắc thích tạo ra khái quát hóa
15:01
The other, in nuances.
380
886000
2000
Còn truyện hư cấu tạo ra những khác biệt tinh tế
15:03
One draws boundaries.
381
888000
2000
Một thứ tạo ra các ranh giới.
15:05
The other recognizes no frontiers.
382
890000
2000
Thứ kia không nhận ra một rào cản nào.
15:07
Identity politics is made of solid bricks.
383
892000
3000
Rào cản bản sắc được dựng lên bởi những viên gạch cứng.
15:10
Fiction is flowing water.
384
895000
3000
Ngược lại, truyện hư cấu là dòng nước chảy.
15:13
In the Ottoman times, there were itinerant storytellers called "meddah."
385
898000
3000
Dưới thời vua Ottoman, đã có những người kể chuyện đi rong được gọi là "meddah."
15:16
They would go to coffee houses,
386
901000
2000
Họ tới những quán cà phê,
15:18
where they would tell a story in front of an audience,
387
903000
2000
nơi họ kể chuyện trước đám đông,
15:20
often improvising.
388
905000
2000
thường là ngẫu hứng.
15:22
With each new person in the story,
389
907000
2000
Với mỗi người trong câu chuyện,
15:24
the meddah would change his voice,
390
909000
2000
meddah sẽ thay đổi giọng,
15:26
impersonating that character.
391
911000
2000
dựng nên nhân vật đó.
15:28
Everybody could go and listen, you know --
392
913000
2000
Tất cả mọi người đều có thể tới và nghe kể chuyện --
15:30
ordinary people, even the sultan, Muslims and non-Muslims.
393
915000
3000
những người bình thường, và ngay cả hoàng đế Thổ Nhĩ Kì, những người Đạo hồi và người không theo đạo Hồi.
15:33
Stories cut across all boundaries,
394
918000
3000
Những câu chuyện vượt khỏi mọi ranh giới,
15:36
like "The Tales of Nasreddin Hodja,"
395
921000
2000
như "Những chuyện kể của Nasreddin Hodja,"
15:38
which were very popular throughout the Middle East,
396
923000
2000
một câu chuyện khá phổ biến ở khu vực Trung Đông,
15:40
North Africa, the Balkans and Asia.
397
925000
3000
Bắc Phi, khu vực Balkan, và Châu Á.
15:43
Today, stories continue
398
928000
2000
Ngày nay, những câu chuyện tiếp tục
15:45
to transcend borders.
399
930000
2000
phá vỡ những rào cản.
15:47
When Palestinian and Israeli politicians talk,
400
932000
3000
Khi những nhà chính trị người Palestin và Israeli nói chuyện,
15:50
they usually don't listen to each other,
401
935000
2000
họ thường không lắng nghe lẫn nhau,
15:52
but a Palestinian reader
402
937000
2000
nhưng một độc giả người Palestin
15:54
still reads a novel by a Jewish author,
403
939000
2000
sẽ vẫn đọc tiểu thuyết được viết bởi một tác giả Do Thái,
15:56
and vice versa, connecting and empathizing
404
941000
3000
và ngược lại, kết nối và đồng cảm
15:59
with the narrator.
405
944000
2000
với người kể chuyện.
16:01
Literature has to take us beyond.
406
946000
2000
Văn học phải làm được điều đó.
16:03
If it cannot take us there,
407
948000
2000
Nếu nó không dẫn chúng ta đến điều đó,
16:05
it is not good literature.
408
950000
2000
thì đó không phải là văn học thực sự.
16:07
Books have saved the introverted,
409
952000
2000
Sách cứu giúp cái đứa trẻ nội tâm,
16:09
timid child that I was -- that I once was.
410
954000
3000
nhút nhát trong tôi -- tôi đã từng như vậy..
16:12
But I'm also aware of the danger
411
957000
2000
Nhưng tôi cũng ý thức được đến hiểm nguy
16:14
of fetishizing them.
412
959000
2000
của việc tôn thờ chúng.
16:16
When the poet and mystic, Rumi,
413
961000
2000
Khi nhà thơ và nhà thần bí học, Rumi,
16:18
met his spiritual companion, Shams of Tabriz,
414
963000
3000
gặp bạn đồng hành tinh thần của mình, Shams của Tabriz,
16:21
one of the first things the latter did
415
966000
2000
một trong những điều đầu tiên người sau làm
16:23
was to toss Rumi's books into water
416
968000
2000
đó là xé tan sách của Rumi bỏ xuống nước
16:25
and watch the letters dissolve.
417
970000
2000
và nhìn chữ hòa vào nước.
16:27
The Sufis say, "Knowledge that takes you not beyond yourself
418
972000
4000
Người Sufis từng nói, "Kiến thức không khiến bạn đi xa hơn bản thân mình
16:31
is far worse than ignorance."
419
976000
3000
thì còn tệ hơn nhiều sự bỏ mặc."
16:34
The problem with today's cultural ghettos
420
979000
2000
Vấn đề với những ổ chuột văn hóa hiện nay
16:36
is not lack of knowledge --
421
981000
2000
không phải là sự thiếu kiến thức --
16:38
we know a lot about each other, or so we think --
422
983000
3000
chúng ta biết rõ về nhau, hay chúng ta nghĩ là như vậy --
16:41
but knowledge that takes us not beyond ourselves:
423
986000
3000
nhưng kiến thức mà không dẫn chúng ta ra khỏi bản thân mình:
16:44
it makes us elitist,
424
989000
2000
nó khiến chúng ta trở nên trịch thượng,
16:46
distant and disconnected.
425
991000
2000
xa cách và tách biệt.
16:48
There's a metaphor which I love:
426
993000
2000
Có một phép ẩn dụ tôi tâm đắc:
16:50
living like a drawing compass.
427
995000
2000
sống là như một compa vẽ.
16:52
As you know, one leg of the compass is static, rooted in a place.
428
997000
3000
Như bạn biết đấy, một chân com-pa đứng yên một chỗ.
16:55
Meanwhile, the other leg
429
1000000
2000
Trong khi đó, chân còn lại
16:57
draws a wide circle, constantly moving.
430
1002000
2000
vẽ một vòng tròn lớn, luôn chuyển động.
16:59
Like that, my fiction as well.
431
1004000
2000
Truyện hư cấu của tôi cũng như vậy.
17:01
One part of it is rooted in Istanbul,
432
1006000
2000
Một phần của tôi cố định tại Istanbul,
17:03
with strong Turkish roots,
433
1008000
3000
với gốc Thổ Nhĩ Kỳ rõ rệt,
17:06
but the other part travels the world,
434
1011000
2000
phần còn lại đi vòng quanh thế giới,
17:08
connecting to different cultures.
435
1013000
2000
kết nối các nền văn hóa khác nhau.
17:10
In that sense, I like to think of my fiction
436
1015000
2000
Bằng nghĩa này, tôi muốn nghĩ về câu chuyện hư cấu của mình
17:12
as both local and universal,
437
1017000
3000
như một câu chuyện địa phương và cả câu chuyện thế giới,
17:15
both from here and everywhere.
438
1020000
2000
từ đây và từ khắp mọi nơi.
17:17
Now those of you who have been to Istanbul
439
1022000
2000
Những người trong số quý vị mà đã từng đến Istanbul
17:19
have probably seen Topkapi Palace,
440
1024000
2000
có lẽ đã từng thấy Cung điện Topkapi,
17:21
which was the residence of Ottoman sultans
441
1026000
2000
nơi ở của vua Ottoman,
17:23
for more than 400 years.
442
1028000
3000
trong khoảng hơn 400 năm.
17:26
In the palace, just outside the quarters
443
1031000
2000
Trong cung điện đó, ngay ngoài khu ở
17:28
of the favorite concubines,
444
1033000
2000
của các phi tần được sủng ái,
17:30
there's an area called The Gathering Place of the Djinn.
445
1035000
3000
có một nơi được gọi là Nơi tụ tập của Djinn.
17:33
It's between buildings.
446
1038000
2000
Nó nằm giữa các toà nhà.
17:35
I'm intrigued by this concept.
447
1040000
2000
Tôi bị thu hút bởi ý tưởng này.
17:37
We usually distrust those areas
448
1042000
2000
Thường thì chúng ta không tin vào những khu vực
17:39
that fall in between things.
449
1044000
2000
mà lọt thỏm giữa những thứ khác như thế này.
17:41
We see them as the domain
450
1046000
2000
Chúng ta coi chúng như nơi
17:43
of supernatural creatures like the djinn,
451
1048000
2000
của những sinh vật siêu nhiên như djinn,
17:45
who are made of smokeless fire
452
1050000
2000
những người được làm từ lửa không khói
17:47
and are the symbol of elusiveness.
453
1052000
2000
và là biểu tượng cho sự khó nắm bắt.
17:49
But my point is perhaps
454
1054000
2000
Nhưng ý tôi là có lẽ
17:51
that elusive space
455
1056000
2000
cái không gian vô hình đó
17:53
is what writers and artists need most.
456
1058000
3000
là những gì mà nhà văn và nghệ sĩ cần nhất.
17:56
When I write fiction
457
1061000
2000
Khi tôi viết truyện hư cấu
17:58
I cherish elusiveness and changeability.
458
1063000
2000
Tôi trân trọng sự khó nắm bắt và khả năng thay đổi.
18:00
I like not knowing what will happen 10 pages later.
459
1065000
3000
Tôi thấy thích khi không biết điều gì sẽ xảy ra ở 10 trang tiếp theo.
18:03
I like it when my characters surprise me.
460
1068000
2000
Tôi thấy vui khi các nhân vật của mình làm tôi ngạc nhiên.
18:05
I might write about
461
1070000
2000
Tôi có khi sẽ viết về
18:07
a Muslim woman in one novel,
462
1072000
2000
một người phụ nữ Hồi giáo trong một cuốn tiểu thuyết,
18:09
and perhaps it will be a very happy story,
463
1074000
2000
và có thể sẽ là một câu chuyện vui,
18:11
and in my next book, I might write
464
1076000
2000
và trong cuốn sách sắp tới, tôi có thể viết viết
18:13
about a handsome, gay professor in Norway.
465
1078000
3000
về chàng đồng tính, đẹp trai từ Na Uy.
18:16
As long as it comes from our hearts,
466
1081000
2000
Miễn là nó bắt nguồn từ trái tim của chúng ta,
18:18
we can write about anything and everything.
467
1083000
3000
chúng ta có thể viết về bất cứ điều gì và tất cả mọi thứ.
18:21
Audre Lorde once said,
468
1086000
2000
Audre Lorde đã từng nói,
18:23
"The white fathers taught us to say,
469
1088000
3000
"Nhưng người cha da trắng đã dạy chúng ta nói câu,
18:26
'I think, therefore I am.'"
470
1091000
2000
'Tôi tư duy, tôi tồn tại.' "
18:28
She suggested, "I feel, therefore I am free."
471
1093000
3000
Cô ấy gợi ý, "Tôi cảm nhận, tôi tự do."
18:31
I think it was a wonderful paradigm shift.
472
1096000
3000
Tôi nghĩ đó là một sự thay đổi tư duy tuyệt vời.
18:34
And yet, why is it that,
473
1099000
2000
Thế nhưng, tại sao
18:36
in creative writing courses today,
474
1101000
2000
trong các khóa học viết sáng tạo ngày nay,
18:38
the very first thing we teach students is
475
1103000
2000
điều đầu tiên chúng ta dạy cho học sinh của mình là
18:40
"write what you know"?
476
1105000
2000
viết những gì bạn biết"?
18:42
Perhaps that's not the right way to start at all.
477
1107000
3000
Có lẽ đó không phải là con đường đúng để xuất phát.
18:45
Imaginative literature is not necessarily about
478
1110000
3000
Văn học tưởng tương không nhất thiết phải là
18:48
writing who we are or what we know
479
1113000
3000
viết về chúng ta hay những gì chúng ta biết
18:51
or what our identity is about.
480
1116000
3000
hay bản sắc của chúng ta.
18:54
We should teach young people and ourselves
481
1119000
2000
Chúng ta nên dạy giới trẻ và cả bản thân mình
18:56
to expand our hearts
482
1121000
2000
mở rộng trái tim
18:58
and write what we can feel.
483
1123000
2000
và viết về những điều chúng ta có thể cảm nhận được.
19:00
We should get out of our cultural ghetto
484
1125000
2000
Chúng ta nên vứt bỏ ổ chuột văn hóa của mình
19:02
and go visit the next one and the next.
485
1127000
3000
và ghé thăm khu vực cạnh đó, cạnh đó nữa.
19:05
In the end, stories move like whirling dervishes,
486
1130000
3000
Cuối cùng, những câu chuyện chuyển động như những vòng xoáy,
19:08
drawing circles beyond circles.
487
1133000
3000
vẽ nên những vòng tròn bao bọc lẫn nhau.
19:11
They connect all humanity,
488
1136000
2000
Chúng kết nối lòng nhân đạo,
19:13
regardless of identity politics,
489
1138000
2000
vượt khỏi rào cản bản sắc,
19:15
and that is the good news.
490
1140000
2000
và đó là một tin tốt.
19:17
And I would like to finish with an old Sufi poem:
491
1142000
2000
Tôi muốn kết thúc bằng một bài thơ Sufi cổ:
19:19
"Come, let us be friends for once;
492
1144000
3000
"Nào, hãy đề chúng ta là bạn bè một lần;
19:22
let us make life easy on us;
493
1147000
2000
hãy để chúng ta làm cho cuộc sống trở nên dễ dàng;
19:24
let us be lovers and loved ones;
494
1149000
2000
hãy để chúng ta trở thành người yêu và người được yêu;
19:26
the earth shall be left to no one."
495
1151000
3000
sẽ không ai bị bỏ lại trên Trái Đất nữa."
19:29
Thank you.
496
1154000
2000
Xin cảm ơn.
19:31
(Applause)
497
1156000
7000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Elif Shafak - NovelistElif Shafak explicitly defies definition -- her writing blends East and West, feminism and tradition, the local and the global, Sufism and rationalism, creating one of today's most unique voices in literature.
Why you should listen
Elif Shafak is an award-winning novelist and the most widely read female writer in Turkey. She is also a political commentator and an inspirational public speaker.
She writes in both Turkish and English and has published 15 books, 10 of which are novels, including the bestselling The Bastard of Istanbul, The Forty Rules of Love and her most recent, Three Daughters of Eve. Her books have been published in 48 languages. She is published by Penguin in the UK and represented by Curtis Brown globally.
Shafak is a TEDGlobal speaker, a member of Weforum Global Agenda Council on Creative Economy in Davos and a founding member of ECFR (European Council on Foreign Relations). She has been awarded the title of Chevalier des Arts et des Lettres in 2010 by the French government.
She has been featured in and contributes to major newspapers and periodicals around the world, including the Financial Times, The Guardian, the New York Times, the Wall Street Journal, Der Spiegel and La Repubblica.
Shafak has an academic background and has taught at various universities in Turkey, UK and USA. She holds a degree in International Relations, a masters degree in gender and women's studies and a PhD in political science. She is known as a women's rights, minority rights and LGBT rights advocate.
Shafak has been longlisted for the Orange Prize, MAN Asian Prize, the Baileys Prize and the IMPAC Dublin Award, and shortlisted for the Independent Foreign Fiction Prize and RSL Ondaatje Prize. She sat on the judging panel for the Independent Foreign Fiction Prize (2013); Sunday Times Short Story Award (2014, 2015), 10th Women of the Future Awards (2015); FT/Oppenheimer Funds Emerging Voices Awards (2015, 2016); Baileys Women’s Prize for Fiction (2016) and Man Booker International Prize (2017).
As a public speaker, Shafak is represented by The London Speaker Bureau and Chartwell Speakers and Penguin Speakers Bureau. She lives in London.
Elif Shafak | Speaker | TED.com