TEDGlobal 2011
Charles Hazlewood: Trusting the ensemble
Besimi brënda një orkestre
Filmed:
Readability: 3.8
570,578 views
Dirigjenti Charles Hazelwood flet mbi rolin e besimit në udhëheqjen orkestrale -- më pas ai demonstron si funksionon kjo gjë duke dirigjuar Scottish Ensemble (Ansambli Skocez) në skenë. Gjithashtu ai paraqet klipet e dy projekteve muzikore: operan "U-Carmen eKhayelitsha" dhe ParaOrchestra-n.
Charles Hazlewood - Conductor
Charles Hazlewood dusts off and invigorates classical music, adding a youthful energy and modern twists to centuries-old masterworks. At TEDGlobal, he conducts the Scottish Ensemble. Full bio
Charles Hazlewood dusts off and invigorates classical music, adding a youthful energy and modern twists to centuries-old masterworks. At TEDGlobal, he conducts the Scottish Ensemble. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I am a conductor,
0
0
2000
Unë jam një dirigjent
00:17
and I'm here today
1
2000
2000
dhe jam këtu sot
00:19
to talk to you about trust.
2
4000
2000
të flas me ju mbi besimin.
00:21
My job depends upon it.
3
6000
3000
Profesioni im është i bazuar mbi të.
00:24
There has to be, between me and the orchestra,
4
9000
2000
Mes meje dhe orkestrës nuk mund të mungojë,
00:26
an unshakable bond of trust,
5
11000
2000
një lidhje e palëkundur besimi,
00:28
born out of mutual respect,
6
13000
3000
që vjen nga respekti reciprok,
00:31
through which we can spin a musical narrative
7
16000
3000
përmes të cilit ne mund të thurim një tregim muzikor
00:34
that we all believe in.
8
19000
2000
të cilës të gjithë i besojmë, në mënyrë të vendosur.
00:36
Now in the old days, conducting, music making,
9
21000
3000
Tani një herë e një kohë, të dirigjoje, të bëje muzikë,
00:39
was less about trust and more, frankly, about coercion.
10
24000
3000
bazohej me shumë me detyrimin se sa me besimin.
00:42
Up to and around about the Second World War,
11
27000
2000
Deri në kohën e Luftës së Dytë Botërore,
00:44
conductors were invariably dictators --
12
29000
2000
dirigjentët ishin pa dyshim diktatorë –
00:46
these tyrannical figures
13
31000
2000
këto figura tiranike
00:48
who would rehearse, not just the orchestra as a whole, but individuals within it,
14
33000
3000
të cilët nuk drejtonin vetëm orkestrën në tërërsi, por edhe individëd në brëndësi,
00:51
within an inch of their lives.
15
36000
3000
në çdo aspekt të jetës së tyre.
00:54
But I'm happy to say now that the world has moved on,
16
39000
2000
Por sot jam i lumtur t'ju them që bota ka ecur para,
00:56
music has moved on with it.
17
41000
2000
muzika ka ecur para me të.
00:58
We now have a more democratic view and way of making music --
18
43000
3000
Tani ne kemi një këndvështrim dhe mënyrë më demoktratike për të bërë muzikë --
01:01
a two-way street.
19
46000
2000
një rrugë me dy kalime.
01:03
I, as the conductor, have to come to the rehearsal with a cast-iron sense
20
48000
3000
Unë, si dirigjent, duhet të vij në prova me një sens të ngurtë
01:06
of the outer architecture of that music,
21
51000
3000
të arkitekturës së jashtme të muzikës,
01:09
within which there is then immense personal freedom
22
54000
3000
por brenda saj liria personale është e pamasë
01:12
for the members of the orchestra to shine.
23
57000
2000
për tu lejuar anëtarëve të orkestrës të shkelqejnë.
01:14
For myself, of course,
24
59000
2000
Për veten time, natyrisht
01:16
I have to completely trust my body language.
25
61000
4000
kam krejtësisht besim tek gjuha e trupit tim.
01:20
That's all I have at the point of sale.
26
65000
2000
Kjo është e gjitha ajo që unë mund të ofroj.
01:22
It's silent gesture.
27
67000
2000
Është gjest i heshtur.
01:24
I can hardly bark out instructions while we're playing.
28
69000
3000
Sa mezi jap udhëzime gjatë ekzekutimit.
01:29
(Music)
29
74000
10000
(Muzikë)
02:51
Ladies and gentlemen, the Scottish Ensemble.
30
156000
2000
Zonja dhe zotërinj, Ansambli Skocez
02:53
(Applause)
31
158000
7000
(Duartrokitje)
03:00
So in order for all this to work,
32
165000
2000
Pra, në mënyrë që e gjitha kjo të funksionojë,
03:02
obviously I have got to be in a position of trust.
33
167000
2000
padyshim duhet të gjendem në një pozicion besimi.
03:04
I have to trust the orchestra,
34
169000
2000
Duhet ti besoj orkestrës,
03:06
and, even more crucially, I have to trust myself.
35
171000
2000
dhe, ç'është më e rëndësishmja, duhet ti besoj vetevetes.
03:08
Think about it: when you're in a position of not trusting,
36
173000
2000
Mendojeni: kur jeni në një pozitë që mungon mirëbesimi,
03:10
what do you do?
37
175000
2000
çfarë do të bëni?
03:12
You overcompensate.
38
177000
2000
E mbi-kompensoni.
03:14
And in my game, that means you overgesticulate.
39
179000
2000
Dhe në fushën time, do të thotë që ekzagjeroni me gjeste.
03:16
You end up like some kind of rabid windmill.
40
181000
2000
Dhe përfundoni që ngjani si një lloj mulliu me erë i çmendur.
03:18
And the bigger your gesture gets,
41
183000
2000
Dhe më të mëdhej behen gjestet,
03:20
the more ill-defined, blurry
42
185000
2000
me shumë të papërcaktuar, të paqartë
03:22
and, frankly, useless it is to the orchestra.
43
187000
2000
dhe, sinqerisht, bëhen të padobishëm për orkestrën.
03:24
You become a figure of fun. There's no trust anymore, only ridicule.
44
189000
3000
Ju ktheheni në një klloun. Besimi zhduket, vetëm tallje.
03:27
And I remember at the beginning of my career,
45
192000
2000
Dhe kujtoj fillimin i karierës sime,
03:29
again and again, on these dismal outings with orchestras,
46
194000
2000
gjatë këtyre shfaqjeve të mjera me orkestrën,
03:31
I would be going completely insane on the podium,
47
196000
3000
duhet të isha kthyer një i marrë ne podium,
03:34
trying to engender a small scale crescendo really,
48
199000
2000
në të vërtetë po përpiqesha ti jepja jetë një kreshendoje të vogël,
03:36
just a little upsurge in volume.
49
201000
2000
veç se një rritje e vogël volumi.
03:38
Bugger me, they wouldn't give it to me.
50
203000
2000
I shkreti unë, ata nuk po ma jepnin atë.
03:40
I spent a lot of time in those early years
51
205000
2000
Kalova shumë kohë në ato vite të hershme
03:42
weeping silently in dressing rooms.
52
207000
2000
duke qarë në heshtje në dhomat e veshjes.
03:44
And how futile seemed the words of advice to me
53
209000
3000
Dhe sa të kota më dukeshin këshillat
03:47
from great British veteran conductor Sir Colin Davis
54
212000
2000
e të madhit të vjetër dirigjent Britanik, Ser Colin Davis
03:49
who said, "Conducting, Charles,
55
214000
2000
që thosh, "Të drejtosh orkestrën, Charles,
03:51
is like holding a small bird in your hand.
56
216000
2000
është një lloj si të mbash një zog të vogël në dorë.
03:53
If you hold it too tightly, you crush it.
57
218000
3000
Nëse e shtrëngon fort, e shtyp.
03:56
If you hold it too loosely, it flies away."
58
221000
3000
Nëse e mban shumë lirë, ai fluturon tutje."
03:59
I have to say, in those days, I couldn't really even find the bird.
59
224000
3000
Më duhet t'ju them që, në atë kohë, nuk e kisha gjetur zogun ndonjëherë.
04:02
Now a fundamental
60
227000
2000
Tani një përvojë kryesore
04:04
and really viscerally important experience for me, in terms of music,
61
229000
3000
dhe vërtet e thellë, e rëndësishme për mua në drejtim të muzikës,
04:07
has been my adventures in South Africa,
62
232000
2000
kanë qenë aventurat e mia në Afrikën e Jugut
04:09
the most dizzyingly musical country on the planet in my view,
63
234000
3000
vendi më marramendës muzikor në planet sipas meje,
04:12
but a country which, through its musical culture,
64
237000
2000
por vend i cili, ndermjet kulturës së tij muzikore,
04:14
has taught me one fundamental lesson:
65
239000
3000
më dha një mësim thelbesor:
04:17
that through music making
66
242000
2000
që përmes bërjes së muzikës
04:19
can come deep levels
67
244000
2000
mund të vijnë nivele të thellë
04:21
of fundamental life-giving trust.
68
246000
3000
të bazës së jetëdhënies te besimit.
04:24
Back in 2000, I had the opportunity to go to South Africa
69
249000
3000
Në vitin 2000, pata mundësinë të shkoj në Afrikën e Jugut
04:27
to form a new opera company.
70
252000
2000
për të formuar një kompani opere të re.
04:29
So I went out there, and I auditioned,
71
254000
2000
Kështu vajta atje, dhe bëra prova zëri,
04:31
mainly in rural township locations, right around the country.
72
256000
2000
kryesisht në zonat rurale, rreth e rrotull vendit.
04:33
I heard about 2,000 singers
73
258000
2000
Dëgjova rreth 2.000 këngëtare
04:35
and pulled together a company
74
260000
2000
dhe ngrita një kompani opere
04:37
of 40 of the most jaw-droppingly amazing young performers,
75
262000
3000
me 40 artistë të rinj më të shkëlqyerit që gjeta,
04:40
the majority of whom were black,
76
265000
2000
shumica e tyre ishin zezakë,
04:42
but there were a handful of white performers.
77
267000
2000
megjithëse kishte edhe disa interpretues të bardhë.
04:44
Now it emerged early on in the first rehearsal period
78
269000
2000
Tani, në fillim të provave të para doli në pah
04:46
that one of those white performers
79
271000
2000
që njëri nga interpretuesit e bardhë
04:48
had, in his previous incarnation,
80
273000
2000
në mishërimin e jetës së tij të mëparshme
04:50
been a member of the South African police force.
81
275000
2000
kish qënë një anëtar i policisë afrikano jugore.
04:52
And in the last years of the old regime,
82
277000
2000
Dhe në vitet e fundit të atij regjimi të vjetër,
04:54
he would routinely be detailed to go into the township
83
279000
3000
rregullisht, e zgjidhnin për të vajtur nëpër komunitetet zezake
04:57
to aggress the community.
84
282000
2000
për të ushtruar dhunë.
04:59
Now you can imagine what this knowledge did to the temperature in the room,
85
284000
3000
Tani, mund të përfytyroni se si ky lajm nxehu temperaturën në dhomë,
05:02
the general atmosphere.
86
287000
2000
atmosferën në përgjithësi.
05:04
Let's be under no illusions.
87
289000
2000
Le të mos iludojmë veten.
05:06
In South Africa, the relationship most devoid of trust
88
291000
3000
Në Afrikën e Jugut, marrëdhënia ku pothuajse mungon besimi
05:09
is that between a white policeman
89
294000
2000
është ajo midis një polici të bardhë
05:11
and the black community.
90
296000
2000
dhe komunitetit zezak.
05:13
So how do we recover from that, ladies and gentlemen?
91
298000
2000
Pra, si ja dolëm mbanë nga kjo, zonja e zotërinj?
05:15
Simply through singing.
92
300000
2000
Thjesht me anë të këngës.
05:17
We sang, we sang,
93
302000
3000
Ne kënduam, kënduam,
05:20
we sang,
94
305000
2000
dhe kënduam,
05:22
and amazingly new trust grew,
95
307000
2000
dhe çuditërisht, një besim i ri u rrit,
05:24
and indeed friendship blossomed.
96
309000
2000
dhe në fakt miqësia lulëzoi.
05:26
And that showed me such a fundamental truth,
97
311000
2000
Dhe ajo më tregoi një të vërtetë në mënyrë thelbësore,
05:28
that music making and other forms of creativity
98
313000
3000
faktin që realizimi i muzikës dhe formave të tjera të krijimtarisë
05:31
can so often go to places
99
316000
2000
mund të arrijnë kaq shpesh nëpër vende
05:33
where mere words cannot.
100
318000
3000
ku fjalët e thjeshta nuk munden.
05:36
So we got some shows off the ground. We started touring them internationally.
101
321000
2000
Kështu ja arritëm të jepnim shfaqje. Ne filluam me të, turne ndërkombëtare.
05:38
One of them was "Carmen."
102
323000
2000
Njëra nga këto shfaqe ishte "Karmen".
05:40
We then thought we'd make a movie of "Carmen,"
103
325000
2000
Menduam të bënim një film nga "Karmen"
05:42
which we recorded and shot outside on location
104
327000
2000
të cilën ne regjistruam dhe filmuam jashtë dhe në vend
05:44
in the township outside Cape Town called Khayelitsha.
105
329000
2000
në qytezën jashte Cape Town që quhet Khayelitsha.
05:46
The piece was sung entirely in Xhosa,
106
331000
2000
Pjesa u këndua tërësisht në xhosisht,
05:48
which is a beautifully musical language, if you don't know it.
107
333000
3000
gjuhë dhe është shumë musikale, n.q.s nuk e dini.
05:51
It's called "U-Carmen e-Khayelitsha" --
108
336000
2000
Vepra u qualjt "U-Carmen e-Khayelitsha" --
05:53
literally "Carmen of Khayelitsha."
109
338000
2000
fjalë per fjalë "Karmen e Khayelitshes".
05:55
I want to play you a tiny clip of it now
110
340000
2000
Dëshiroj të shfaq një klip të vogël per ju tani
05:57
for no other reason than to give you proof positive
111
342000
2000
vetëm për arsyen që t'ju jap dëshmi pozitive
05:59
that there is nothing tiny about South African music making.
112
344000
3000
se asgjë nuk është e vogël në mënyrën e bërjes së musikës ne Afrikën e Jugut.
06:03
(Music)
113
348000
10000
(Muzikë)
07:15
(Applause)
114
420000
7000
(Duartrokitje)
07:22
Something which I find utterly enchanting
115
427000
3000
Diçka të cilën e gjej tërësisht mahnitëse
07:25
about South African music making
116
430000
2000
rreth interpretimit të musikës në Afrikën e Jugut
07:27
is that it's so free.
117
432000
2000
është se është kaq e lirë.
07:29
South Africans just make music really freely.
118
434000
2000
Afrikanët e Jugut bëjnë muzikë të vërtetë të lirë.
07:31
And I think, in no small way,
119
436000
2000
Dhe mendoj, pa dyshim,
07:33
that's due to one fundamental fact:
120
438000
2000
që kjo është për shkak të një fakti themelor:
07:35
they're not bound to a system of notation.
121
440000
2000
ata nuk janë të lidhur me një sistem notash muzikore.
07:37
They don't read music.
122
442000
2000
Ata nuk e lexojnë muzikën.
07:39
They trust their ears.
123
444000
2000
Ata kanë besim tek veshët e tyre.
07:41
You can teach a bunch of South Africans a tune in about five seconds flat.
124
446000
3000
Mund ti mësoni një grupi muzikor të Afrikës së Jugut, një melodi per vetëm pesë seconda.
07:44
And then, as if by magic,
125
449000
2000
Dhe kështu, si për magji,
07:46
they will spontaneously improvise a load of harmony around that tune
126
451000
3000
ata do të improviziojne vetvetiu, një seri harmonish rreth asaj melodie
07:49
because they can.
127
454000
2000
sepse ata janë në gjendje, ta bëjnë atë.
07:51
Now those of us that live in the West, if I can use that term,
128
456000
3000
Tani ne që jetojmë në Perëndim, në qoftë se mund të përdor këtë term,
07:54
I think have a much more hidebound attitude or sense of music --
129
459000
3000
unë mendoj se kemi një qëndrim më të ngurtë ose një ndjenjë të muzikës --
07:57
that somehow it's all about skill and systems.
130
462000
3000
që disi redukton gjithçka tek teknika dhe sistemet.
08:00
Therefore it's the exclusive preserve
131
465000
3000
Si pasoje kjo është eksklusivitet
08:03
of an elite, talented body.
132
468000
2000
e një elite njerëzish të talentuar.
08:05
And yet, ladies and gentlemen, every single one of us on this planet
133
470000
3000
Veçse, zonja dhe zotërinj, secili nga ne në këtë planet
08:08
probably engages with music on a daily basis.
134
473000
3000
ndoshta ka të bëjë me muzikën çdo ditë.
08:11
And if I can broaden this out for a second,
135
476000
2000
dhe në qoftë se do e zgjeroj këtë për një sekond,
08:13
I'm willing to bet that every single one of you sitting in this room
136
478000
3000
jam gati të vë bast që secili nga ju në këtë sallë
08:16
would be happy to speak with acuity, with total confidence,
137
481000
2000
mund të jetë i lumtur të flasë me mprehtësi, me siguri totale,
08:18
about movies, probably about literature.
138
483000
3000
rreth filmave, ndofta rreth letërsisë.
08:21
But how many of you would be able to make a confident assertion
139
486000
3000
Por sa prej jush do të jenë në gjendje për të bërë një afirmim të sigurt
08:24
about a piece of classical music?
140
489000
3000
rreth një pasazhi të musikës klasike?
08:27
Why is this?
141
492000
2000
Pse ndodh kjo?
08:29
And what I'm going to say to you now
142
494000
2000
Dhe çfarë jam duke ju thënë tani,
08:31
is I'm just urging you to get over
143
496000
2000
është që vetëm ju bëj thirrje të kapërceni
08:33
this supreme lack of self-confidence,
144
498000
2000
këtë mungesë të madhe tek vetëbesimi,
08:35
to take the plunge, to believe that you can trust your ears,
145
500000
3000
të merni fluturimin, ti bindeni që ju mund ti besoni veshëve tuaj,
08:38
you can hear some of the fundamental muscle tissue,
146
503000
2000
ju mund të dëgjoni disa nga indet e muskujve bazë,
08:40
fiber, DNA,
147
505000
2000
fibër, ADN,
08:42
what makes a great piece of music great.
148
507000
3000
çfarë e bën një pasazh të madh të muzikës se madhe.
08:45
I've got a little experiment I want to try with you.
149
510000
2000
Dëshiroj të provoj një eksperiment me ju.
08:47
Did you know
150
512000
2000
A e dini
08:49
that TED is a tune?
151
514000
2000
që TED-i është një melodi?
08:51
A very simple tune based on three notes -- T, E, D.
152
516000
3000
Është nje melodi e thjeshtë e bazuar ne tre nota muzikore -- T, E, D.
08:54
Now hang on a minute.
153
519000
2000
Prisni një minutë.
08:56
I know you're going to say to me, "T doesn't exist in music."
154
521000
3000
E di që ju jeni duke më thënë, "T-ja nuk është një notë muzikore."
08:59
Well ladies and gentlemen, there's a time-honored system,
155
524000
2000
E pra zonja dhe zotërinj, ekziston një sistem i respektuar prej kohësh,
09:01
which composers have been using for hundreds of years,
156
526000
2000
i përdorur nga kompozitorët prej qindra vjetësh,
09:03
which proves actually that it does.
157
528000
3000
i cili vërteton faktin që T-ja është një notë muzikore.
09:06
If I sing you a musical scale: A, B, C, D, E, F, G --
158
531000
4000
Nëse unë ju këndoj një shkallë muzikore: A, B, C, D, E, F, G --
09:10
and I just carry on with the next set of letters in the alphabet, same scale:
159
535000
3000
dhe të vazhdoj me grupin pasardhës të gërmave sipas alfabetit, e njëjta shkallë muzikore:
09:13
H, I, J, K, L, M, N,
160
538000
3000
H, I, J, K, L, M, N,
09:16
O, P, Q, R, S, T -- there you go.
161
541000
2000
O, P, Q, R, S, T -- arritët tek T-ja
09:18
T, see it's the same as F in music.
162
543000
2000
gërma T, e vëreni, është e njëjtë si gërma F , në muzikë.
09:20
So T is F.
163
545000
2000
Keshtu T është F.
09:22
So T, E, D is the same as F, E, D.
164
547000
2000
Pra T, E, D është e njëjtë si F, E, D.
09:24
Now that piece of music that we played at the start of this session
165
549000
3000
Tani, pasazhi muzikor që luajtëm në fillim të këtij sesioni
09:27
had enshrined in its heart
166
552000
2000
mban në zemrën e tij
09:29
the theme, which is TED.
167
554000
2000
temën, cili është TED.
09:31
Have a listen.
168
556000
2000
Dëgjoni!
09:34
(Music)
169
559000
7000
(Muzikë)
09:41
Do you hear it?
170
566000
2000
E dëgjoni?
09:43
Or do I smell some doubt in the room?
171
568000
2000
O po nuhat ndonjë dyshim në dhomë?
09:45
Okay, we'll play it for you again now,
172
570000
2000
Mirë pra, do e luajmë sërisht këtë pasazh për ju,
09:47
and we're going to highlight, we're going to poke out the T, E, D.
173
572000
3000
dhe do theksojmë, do nxjerrim në pah T, E, D.
09:50
If you'll pardon the expression.
174
575000
3000
Nëse më lejoni shprehjen.
09:53
(Music)
175
578000
7000
(Muzikë)
10:00
Oh my goodness me, there it was loud and clear, surely.
176
585000
3000
Oh perëndi, ishte e lartë dhe e qartë, me të vërtetë.
10:03
I think we should make this even more explicit.
177
588000
1000
Duhet t'ja u bëj ende më të hollësishme.
10:04
Ladies and gentlemen, it's nearly time for tea.
178
589000
2000
Zonja dhe zotërinj, thuajse erdhi ora e çajit.
10:06
Would you reckon you need to sing for your tea, I think?
179
591000
2000
Mendoni se keni nevojë të këndoj gjatë kohës së çajit, them unë?
10:08
I think we need to sing for our tea.
180
593000
2000
Mendoj ne duhet të këndojmë gjatë çajit tonë.
10:10
We're going to sing those three wonderful notes: T, E, D.
181
595000
3000
Do luajmë tre nota muzikore të mrekullueshme: T, E, D.
10:13
Will you have a go for me?
182
598000
2000
Dëshironi të provoni për mua?
10:15
Audience: T, E, D.
183
600000
2000
Publiku: T, E, D.
10:17
Charles Hazlewood: Yeah, you sound a bit more like cows really than human beings.
184
602000
3000
Charles Hazlewood: tingëllimi ngjet me shumë si i lopeve sesa i njerëzve.
10:20
Shall we try that one again?
185
605000
2000
Duhet ta provojmë edhe një herë?
10:22
And look, if you're adventurous, you go up the octave.
186
607000
2000
Dhe nëse jeni aventurier, shkoni një oktavë më lart.
10:24
T, E, D.
187
609000
2000
T, E, D.
10:26
Audience: T, E, D.
188
611000
2000
Publiku: T, E, D.
10:28
CH: Once more with vim. (Audience: T, E, D.)
189
613000
3000
Charles Hazlewood: Një më shumë me vrull.
10:31
There I am like a bloody windmill again, you see.
190
616000
2000
E shihni, ngjaj përsëri si dreqi i mulliut me erë.
10:33
Now we're going to put that in the context of the music.
191
618000
3000
Tani do të vënë këtë në kontekstin e muzikës.
10:36
The music will start, and then at a signal from me, you will sing that.
192
621000
3000
Muzika do fillojë, dhe me signalin tim do këndoni.
10:41
(Music)
193
626000
4000
(Muzikë)
10:53
One more time,
194
638000
2000
Edhe një herë tjetër,
10:55
with feeling, ladies and gentlemen.
195
640000
2000
me ndjenja, zonja dhe zotërinj.
10:57
You won't make the key otherwise.
196
642000
3000
Se ndryshe nuk mund ta kapni notën melodike.
11:00
Well done, ladies and gentlemen.
197
645000
2000
Ju lumtë, zonja dhe zotërinj.
11:02
It wasn't a bad debut for the TED choir,
198
647000
3000
Nuk ishte një debutim i keq për korin e TED-it,
11:05
not a bad debut at all.
199
650000
3000
jo i keq mbi të gjitha.
11:08
Now there's a project that I'm initiating at the moment
200
653000
2000
Tani është një projetk që jam duke nisur
11:10
that I'm very excited about and wanted to share with you,
201
655000
2000
më entuzjasmon shumë dhe dëshiroj ta ndaj me ju,
11:12
because it is all about changing perceptions,
202
657000
2000
sepse ka të bëjë me ndryshimin e perceptimit
11:14
and, indeed, building a new level of trust.
203
659000
3000
dhe sigurisht, ndërton një livel të ri te besimit.
11:17
The youngest of my children was born with cerebral palsy,
204
662000
3000
Fëmija im më e vogël ka lindur me paralizë cerebrale,
11:20
which as you can imagine,
205
665000
2000
që si mund ta imagjinoni,
11:22
if you don't have an experience of it yourself,
206
667000
2000
nëse nuk e keni përjetuar vetë,
11:24
is quite a big thing to take on board.
207
669000
2000
është mjaft e vështirë.
11:26
But the gift that my gorgeous daughter has given me,
208
671000
3000
Por dhuratë që vajza ime e mrekullueshme më ka dhënë,
11:29
aside from her very existence,
209
674000
2000
veç ekzistencën e saj,
11:31
is that it's opened my eyes to a whole stretch of the community
210
676000
3000
është që më hapi sytë mbi një shtrirje të tërë e komunitetit
11:34
that was hitherto hidden,
211
679000
2000
që deri tani ishte fshehur,
11:36
the community of disabled people.
212
681000
2000
komuniteti i personave me aftësi të kufizuara.
11:38
And I found myself looking at the Paralympics and thinking how incredible
213
683000
3000
Dhe gjeta veten duke ndjekur Lojërat Paralimpike dhe mendoja sa e pabesueshme
11:41
how technology's been harnessed to prove beyond doubt
214
686000
3000
sa shrytëzimi i teknollogjise ka demonstruar pa dyshim
11:44
that disability is no barrier
215
689000
2000
që aftesia e kufizuar nuk është pengesë
11:46
to the highest levels of sporting achievement.
216
691000
2000
për nivelet më të larta të arritjeve sportive.
11:48
Of course there's a grimmer side to that truth,
217
693000
2000
Sigurisht, ka një anë të errët për këtë të vërtetë,
11:50
which is that it's actually taken decades for the world at large
218
695000
3000
e cila në fakt mori dekada për botën në tërësi
11:53
to come to a position of trust,
219
698000
3000
të zërë një pozicion besimi,
11:56
to really believe that disability and sports can go together
220
701000
3000
të mendohet me të vërtetë, që aftësia e kufizuar dhe sporti mund të hecin bashkë
11:59
in a convincing and interesting fashion.
221
704000
3000
në një mënyrë bindëse dhe interesante.
12:02
So I find myself asking:
222
707000
2000
Kështu pyeta veten:
12:04
where is music in all of this?
223
709000
2000
ku është muzika në gjithë këtë?
12:06
You can't tell me that there aren't millions of disabled people,
224
711000
2000
Ju nuk mund të më thoni se nuk janë miliona persona me aftësi të kufizuara,
12:08
in the U.K. alone,
225
713000
2000
vetëm ne Mbretërinë e Bashkuar,
12:10
with massive musical potential.
226
715000
3000
me një potencial të madh muzikor.
12:13
So I decided to create a platform for that potential.
227
718000
3000
Kështu vendosa të krijoj një platformë për këtë potencial.
12:16
It's going to be Britain's first ever
228
721000
2000
Që do të jetë e para orkestër kombëtare
12:18
national disabled orchestra.
229
723000
2000
e personave me aftësi të kufizuar ne Britani.
12:20
It's called Paraorchestra.
230
725000
2000
Quhet Paraorchestra.
12:22
I'm going to show you a clip now
231
727000
2000
Po ju paraqes një klip të vogël
12:24
of the very first improvisation session that we had.
232
729000
2000
e sesionit të parë improvizim që kemi pasur.
12:26
It was a really extraordinary moment.
233
731000
2000
Është në të vërtetë një moment i jashtëzakonshëm.
12:28
Just me and four astonishingly gifted disabled musicians.
234
733000
3000
Vetëm unë dhe katër muzikantë handikapatë me dhunti të befasueshme.
12:31
Normally when you improvise --
235
736000
3000
Normalisht kur ju improvizoni --
12:34
and I do it all the time around the world --
236
739000
2000
dhe unë e bëj gjithnjë nëpër botë --
12:36
there's this initial period of horror,
237
741000
2000
është periudha fillestare e horrorit,
12:38
like everyone's too frightened to throw the hat into the ring,
238
743000
2000
ku të gjithë janë të frikësuar të hyjnë ne arenë,
12:40
an awful pregnant silence.
239
745000
2000
një heshtje tmerrësisht e mbartur.
12:42
Then suddenly, as if by magic, bang! We're all in there
240
747000
2000
Pastaj papritmas, si me magji, bang! Ne jemi të gjithë atje
12:44
and it's complete bedlam. You can't hear anything.
241
749000
2000
dhe është tërësisht shamatë. Nuk mund të kuptoni asgjë.
12:46
No one's listening. No one's trusting.
242
751000
2000
Asnjë nuk dëgjon. Asnjë nuk ka besim.
12:48
No one's responding to each other.
243
753000
3000
Asnjë nuk i përgjigjet njëri tjetrit.
12:51
Now in this room with these four disabled musicians,
244
756000
2000
Tani ne atë dhomë me muzikantët handikapatë,
12:53
within five minutes
245
758000
2000
brenda pesë minutave
12:55
a rapt listening, a rapt response
246
760000
2000
një dëgjim i mahnitshëm, një përgjigje e mahniteshme
12:57
and some really insanely beautiful music.
247
762000
3000
dhe muzika, vërtet marrëzisht e bukur.
13:02
(Video) (Music)
248
767000
8000
(Video) (Muzikë)
13:10
Nicholas:: My name's Nicholas McCarthy.
249
775000
2000
Nicholas:: Unë quhem Nicholas McCarthy.
13:12
I'm 22, and I'm a left-handed pianist.
250
777000
2000
Jam 22 vjeç, dhe jam pianist i mërgjër.
13:14
And I was born without my left hand -- right hand.
251
779000
3000
Dhe kam lindur pa dorë të majtë -- dorë te djathtë.
13:17
Can I do that one again?
252
782000
3000
Mund ta bëj edhe një herë?
13:20
(Music)
253
785000
7000
"Lyn është 51 vjeçe dhe ka kaluar një paralizë cerebrale" (Muzikë)
13:27
Lyn: When I'm making music,
254
792000
2000
Lyn: Kur bëj muzikë
13:29
I feel like a pilot in the cockpit flying an airplane.
255
794000
3000
ndihem si një pilot në kabinë duke komanduar avionin.
13:32
I become alive.
256
797000
2000
Ndihem e gjallë.
13:34
(Music)
257
799000
11000
"Clarence i binte trombës me Courtney Pine. Por në vitin 1995 pësoi një aksident të rëndë automobilistik" (Muzikë)
13:45
Clarence: I would rather be able to play an instrument again
258
810000
3000
Clarence: Dëshiroj shumë të mund ti bie një instrumenti muzikor përsëri
13:48
than walk.
259
813000
2000
sesa të heci.
13:50
There's so much joy and things
260
815000
2000
Sa shumë hare dhe gjëra
13:52
I could get from playing an instrument and performing.
261
817000
4000
ti biesh një instrumenti muzikor dhe të japësh shfaqe.
13:56
It's removed some of my paralysis.
262
821000
4000
Kjo shëroi një pjesë të paralizes time.
14:00
(Music)
263
825000
15000
(Muzikë)
14:15
(Applause)
264
840000
7000
(Duartrokitje)
14:22
CH: I only wish that some of those musicians were here with us today,
265
847000
3000
Charles Hazlewood: Dëshiroja që disa nga këta muzikantë të ishin këtu sot,
14:25
so you could see at firsthand how utterly extraordinary they are.
266
850000
3000
kështu ju mund të shihnit me sytë tuaj sa të jashtëzakonshëm janë ata.
14:28
Paraorchestra is the name of that project.
267
853000
2000
Paraorchestra është emri i projektit.
14:30
If any of you thinks you want to help me in any way
268
855000
2000
Nëse ndonjëri nga ju dëshiron te më ndihrmoje në një mënyre apo tjetër
14:32
to achieve what is a fairly impossible and implausible dream still at this point,
269
857000
3000
për të arritur atë që ende në këtë pikë është një ëndërr mjaft e pamundur dhe papranueshme,
14:35
please let me know.
270
860000
2000
ju lutem më njoftoni.
14:37
Now my parting shot
271
862000
2000
Tani para se të largohem
14:39
comes courtesy of the great Joseph Haydn,
272
864000
2000
një kontribut i të madhit Joseph Haydn,
14:41
wonderful Austrian composer in the second half of the 18th century --
273
866000
3000
një kompozitor i mrekullueshëm austriak i gjysmës së dytë të shekullit të 18-të --
14:44
spent the bulk of his life
274
869000
2000
kaloi pjesën më madhe të jetës së tij
14:46
in the employ of Prince Nikolaus Esterhazy, along with his orchestra.
275
871000
3000
në shërbim të princit Nikolaus Esterhazy, sëbashku me orkestrën e vet.
14:49
Now this prince loved his music,
276
874000
3000
Tani, ky princ e donte muzikën e tij,
14:52
but he also loved the country castle that he tended to reside in most of the time,
277
877000
3000
por po ashtu donte edhe kështjellën e tij ne fshat ku mundohej të qëndronte pjesën më të madhe të kohës,
14:55
which is just on the Austro-Hungarian border,
278
880000
2000
që ndodhet pranë kufirit austro-hungarez.
14:57
a place called Esterhazy --
279
882000
2000
në një vend që quhet Esterhazy --
14:59
a long way from the big city of Vienna.
280
884000
2000
larg nga qyteti i Vienës.
15:01
Now one day in 1772,
281
886000
2000
Tani një ditë në vitin 1772,
15:03
the prince decreed that the musicians' families,
282
888000
2000
princi dekretoi që familjet e muzikantëve,
15:05
the orchestral musicians' families,
283
890000
2000
familjet e muzikantëve orkestralë,
15:07
were no longer welcome in the castle.
284
892000
2000
nuk ishin më të mirëpritur në kështjellë.
15:09
They weren't allowed to stay there anymore; they had to be returned to Vienna --
285
894000
3000
Atyre nuk i lejohesh të qëndronin më aty, duhet të ktheheshin në Vienë --
15:12
as I say, an unfeasibly long way away in those days.
286
897000
3000
Siç thashë, një distancë e pamundur, për atë kohë.
15:15
You can imagine, the musicians were disconsolate.
287
900000
4000
Ju mund të imagjinoni, muzikantët ishin të pangushëllueshëm.
15:19
Haydn remonstrated with the prince, but to no avail.
288
904000
3000
Haydn protestoi me princin, por pa sukses.
15:22
So given the prince loved his music,
289
907000
2000
Duke ditur që princi e donte muzikën e tij,
15:24
Haydn thought he'd write a symphony to make the point.
290
909000
3000
Haydn mendoi të shkruante një sinfoni që demonstronte pikëpamjen e tij.
15:27
And we're going to play just the very tail end of this symphony now.
291
912000
3000
Dhe tani do luajmë fundin e kësaj sinfonie.
15:30
And you'll see the orchestra in a kind of sullen revolt.
292
915000
3000
Dhe ju do të shihni orkestrën në një farë revolte të ngrysur.
15:33
I'm pleased to say, the prince did take the tip
293
918000
2000
Me kënaqësi ju them, princi e kuptoi aludimin
15:35
from the orchestral performance,
294
920000
2000
nga performanca e orkestrës,
15:37
and the musicians were reunited with their families.
295
922000
2000
dhe orkestrantët u ribashkuan me familjet e tyre.
15:39
But I think it sums up my talk rather well, this,
296
924000
3000
Por unë mendoj se ajo që pëmbledh bisedën time mjaft mirë,
15:42
that where there is trust,
297
927000
2000
aty ku është besimi,
15:44
there is music -- by extension life.
298
929000
3000
aty është muzika -- si vazhdim jeta.
15:47
Where there is no trust,
299
932000
2000
Ku nuk ka besim,
15:49
the music quite simply withers away.
300
934000
3000
Muzika thjesht humbet larg.
15:56
(Music)
301
941000
10000
(Muzikë)
19:06
(Applause)
302
1131000
23000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Charles Hazlewood - ConductorCharles Hazlewood dusts off and invigorates classical music, adding a youthful energy and modern twists to centuries-old masterworks. At TEDGlobal, he conducts the Scottish Ensemble.
Why you should listen
Charles Hazlewood's fresh presentations of classical music shake up the traditional settings of the form -- in one performance he’ll engage in a conversation with the audience, while in another he’ll blend film or sculpture into a piece -- but his goal is always the same: exposing the deep, always-modern joy of the classics. He's a familiar face on British TV, notably in the 2009 series The Birth of British Music on BBC2. He conducts the BBC Orchestras and guest-conducts orchestras around the world.
Together with Mark Dornford-May, he founded a lyric-theatre company in South Africa called Dimpho Di Kopane (which means "combined talents") after auditioning in the townships and villages of South Africa. Of the 40 members, only three had professional training. They debuted with Bizet's Carmen, which was later transposed into a movie version called U-Carmen eKhayelitsha, spoken and sung in Xhosa, that was honored at the Berlin Flim Festival. He regularly involves children in his projects and curates his own music festival, Play the Field, on his farm in Somerset. His latest project: the ParaOrchestra.
He says: "I have loads of issues with the way classical music is presented. It has been too reverential, too 'high art' -- if you're not in the club, they're not going to let you join. It's like The Turin Shroud: don't touch it because it might fall apart."
Charles Hazlewood | Speaker | TED.com