TED2009
Philip Zimbardo: The psychology of time
Philip Zimbardo sugjeron një këndvështrim të shëndetshëm mbi kohën
Filmed:
Readability: 4.4
1,798,097 views
Psikologu Philip Zimbardo thotë se lumturia dhe suksesi i kanë rrënjët në një tipar që shumë nga ne nuk e përfillim: mënyra se si ne orientohemi kundrejt të kaluarës, të tashmes, dhe të ardhmes. Ai sugjeron që ne ta kalibrojmë pikëpamjen tonë mbi kohën si hapi i parë drejt përmirësimit të jetës sonë.
Philip Zimbardo - Psychologist
Philip Zimbardo was the leader of the notorious 1971 Stanford Prison Experiment -- and an expert witness at Abu Ghraib. His book The Lucifer Effect explores the nature of evil; now, in his new work, he studies the nature of heroism. Full bio
Philip Zimbardo was the leader of the notorious 1971 Stanford Prison Experiment -- and an expert witness at Abu Ghraib. His book The Lucifer Effect explores the nature of evil; now, in his new work, he studies the nature of heroism. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I want to share with you
0
0
2000
Dua të ndaj me ju
00:20
some ideas about the secret power of time,
1
2000
2000
disa ide mbi fuqinë sekrete të kohës,
00:22
in a very short time.
2
4000
3000
në një kohë shumë të shkurtër.
00:25
Video: All right, start the clock please. 30 seconds studio.
3
7000
3000
Video: Në rregull, fillloni kronometrin ju lutem. 30 sekonda në studio.
00:28
Keep it quiet please. Settle down.
4
10000
5000
Mbani qetësi ju lutem. Zini vend.
00:33
It's about time. End sequence. Take one.
5
15000
6000
Erdhi momenti. Mbyllet sekuenca. Marrja një.
00:39
15 seconds studio.
6
21000
3000
15 sekonda në studio.
00:42
10, nine, eight, seven,
7
24000
3000
10, nëntë tetë, shtatë,
00:45
six, five, four, three, two ...
8
27000
7000
gjashtë, pesë, katër, tre, dy ...
00:52
Philip Zimbardo: Let's tune into the conversation
9
34000
2000
Philip Zimbardo: Të fokusohemi atëherë tek kjo bisedë
00:54
of the principals in Adam's temptation.
10
36000
4000
mbi parimet e tundimit të Adamit.
00:58
"Come on Adam, don't be so wishy-washy. Take a bite." "I did."
11
40000
4000
Jepi Adam, mos u bëj kaq i pavendosur. Haje një kafshatë. Unë e bëra.
01:02
"One bite, Adam. Don't abandon Eve."
12
44000
3000
Një kafshatë, Adam. Mos e braktis Evën.
01:05
"I don't know, guys.
13
47000
3000
Nuk e di, djema.
01:08
I don't want to get in trouble."
14
50000
2000
Nuk doja të futesha në telashe.
01:10
"Okay. One bite. What the hell?"
15
52000
5000
Dakort, një kafshatë. Cfarë dreqin?
01:15
(Laughter)
16
57000
2000
(Qeshje)
01:17
Life is temptation. It's all about yielding, resisting,
17
59000
3000
Jeta është tundim. Gjithçka përqendrohet tek dorëzimi, rezistenca,
01:20
yes, no, now, later, impulsive, reflective,
18
62000
3000
po, jo, tani, më vonë, impulsiv, reflektiv,
01:23
present focus and future focus.
19
65000
3000
fokusi tek e tashmja dhe tek e ardhmja.
01:26
Promised virtues fall prey to the passions of the moment.
20
68000
2000
Virtyte të premtuara që bien pre e pasioneve të momentit.
01:28
Of teenage girls who pledged sexual abstinence and virginity until marriage --
21
70000
3000
Të vajzave adoleshente që premtuan të heqin dorë nga seksi dje të rrinë të virgjëra deri në martesë
01:31
thank you George Bush --
22
73000
2000
faleminderit George Bush --
01:33
the majority, 60 percent, yielded to sexual temptations within one year.
23
75000
4000
pjesa më e madhe, 60%, ranë pre e tundimeve seksuale brenda vitit.
01:37
And most of them did so without using birth control.
24
79000
3000
Dhe shumica e bënë këtë pa përdorur kontraceptivë.
01:40
So much for promises.
25
82000
2000
Premtime i thënçin.
01:42
Now lets tempt four-year-olds, giving them a treat.
26
84000
4000
Le të tundojmë tani 4-vjeçarët, duke ju dhënë një ëmbëlsirë.
01:46
They can have one marshmallow now. But if they wait
27
88000
2000
Mund t'ju japim një pufkë tani. Por nëse presin
01:48
until the experimenter comes back, they can have two.
28
90000
2000
deri sa të kthehet eksperimentuesi, do të marrin dy pufka.
01:50
Of course it pays, if you like marshmallows, to wait.
29
92000
3000
Patjetër që ja vlen, nëse të pëlqejnë pufkat, që të presësh.
01:53
What happens is two-thirds of the kids give in to temptation.
30
95000
3000
Ajo që ndodh, është që 2/3 e fëmijëve i dorëzohen tundimit.
01:56
They cannot wait. The others, of course, wait.
31
98000
3000
Nuk mund të presin. Të tjerët, patjetër që presin.
01:59
They resist the temptation. They delay the now for later.
32
101000
4000
I rezistojnë tundimit. E shtyjnë të tashmen për më vonë.
02:03
Walter Mischel, my colleague at Stanford,
33
105000
2000
Walter Mischel, kolegu im në Stanford,
02:05
went back 14 years later,
34
107000
2000
u kthye pas 14 vjetësh,
02:07
to try to discover what was different about those kids.
35
109000
3000
për të parë se çfarë i bënte këta fëmijë të ndryshëm.
02:10
There were enormous differences between kids who resisted
36
112000
2000
Kishte ndryshime masive midis fëmijëve që rezistuan
02:12
and kids who yielded, in many ways.
37
114000
2000
dhe atyre që u dorëzuan, në shumë mënyra,
02:14
The kids who resisted scored 250 points higher on the SAT.
38
116000
4000
Ata që rezistuan morën 250 pikë më shumë në testet e SAT.
02:18
That's enormous. That's like a whole set of different IQ points.
39
120000
4000
Ky ndryshim është shumë i madh. Sikur të jetë një sistem tjetër i kuotientit të intelighencës (IQ),
02:22
They didn't get in as much trouble. They were better students.
40
124000
3000
Nuk u futën në aq shumë telashe. Ishin studentë më të mirë.
02:25
They were self-confident and determined. And the key for me today,
41
127000
2000
Kishin besim në vetvete dhe të vendosur. Dhe pika kyçe për mua sot,
02:27
the key for you,
42
129000
2000
pika kryesore për ju,
02:29
is, they were future-focused rather than present-focused.
43
131000
3000
është që ata ishin të përqendruar tek e ardhmja në vend të së tashmes.
02:32
So what is time perspective? That's what I'm going to talk about today.
44
134000
3000
Pra, çfarë është perspektiva kohore? Për këtë dua tju flas sot.
02:35
Time perspective is the study of how individuals,
45
137000
3000
Perspektiva kohore është studimi se si individët,
02:38
all of us, divide the flow of your human experience
46
140000
3000
të gjithë ne, e ndajmë rrjedhën e eksperiencave tona njerëzore
02:41
into time zones or time categories.
47
143000
2000
në disa kategori kohore ose zona kohore.
02:43
And you do it automatically and non-consciously.
48
145000
2000
Dhe ju e bëni këtë automatikisht dhe në mënyrë jo të vetëdijshme.
02:45
They vary between cultures, between nations,
49
147000
2000
Ato ndryshojnë sipas kulturave dhe kombeve,
02:47
between individuals, between social classes,
50
149000
2000
sipas individëve, klasave shoqërore,
02:49
between education levels.
51
151000
2000
dhe sipas nivelit të arsimimit.
02:51
And the problem is that they can become biased,
52
153000
2000
Dhe problemi është që mund të ndërtohen mbi paragjykime.
02:53
because you learn to over-use some of them and under-use the others.
53
155000
4000
Sepse ju mësoni ti përdorni disa më shumë dhe të tjera më pak.
02:57
What determines any decision you make?
54
159000
2000
Çfarë përcakton vendimet që ju merrni?
02:59
You make a decision on which you're going to base an action.
55
161000
3000
Ju merrni një vendim, mbi të cilin do të bazoni një veprim.
03:02
For some people it's only about what is in the immediate situation,
56
164000
3000
Për disa njerëz, kjo ka të bëjë vetëm me situatën afatshkurtër në dorë,
03:05
what other people are doing and what you're feeling.
57
167000
3000
çfarë janë duke bërë të tjerët dhe si ndiheni ju.
03:08
And those people, when they make their decisions in that format --
58
170000
3000
Dhe ata njerëz, që marrin vendimet në atë format --
03:11
we're going to call them "present-oriented,"
59
173000
2000
ne do ti referohemi këtyre njerëzve si të "Varur-nga-e-tashmja.".
03:13
because their focus is what is now.
60
175000
2000
Sepse fokusi i tyre është çfarë është tani.
03:15
For others, the present is irrelevant.
61
177000
2000
Për të tjerë, e tashmja është e parëndësishme.
03:17
It's always about "What is this situation like that I've experienced in the past?"
62
179000
3000
Gjithmonë bëjnë pyetjen "Çfarë situate si kjo kam hasur si kjo në të kaluarën?"
03:20
So that their decisions are based on past memories.
63
182000
3000
Prandaj vendimet e tyre merren në bazë të kujtimeve mbi të kaluarën që kanë.
03:23
And we're going to call those people "past-oriented," because they focus on what was.
64
185000
4000
Dhe do ti quajmë këta njerëz "të varur nga e kaluara." Sepse ata përqendrohem në atë që ishte.
03:27
For others it's not the past, it's not the present,
65
189000
2000
për të tjerë nuk është e kaluara, as e tashmja,
03:29
it's only about the future.
66
191000
2000
por gjithçka përqendrohet tek e ardhmja.
03:31
Their focus is always about anticipated consequences.
67
193000
2000
Fokusi i tyre është gjithmonë tek pasojat që priten në një situatë.
03:33
Cost-benefit analysis.
68
195000
3000
një analizë kosto-përftimi.
03:36
We're going to call them "future-oriented." Their focus is on what will be.
69
198000
3000
Do ti referohemi atyre si "të varur nga e ardhmja." Ata përqendrohen tek ajo që do të jetë.
03:39
So, time paradox, I want to argue,
70
201000
2000
Prandaj, dua të argumentoj sot që paradoksi i kohës,
03:41
the paradox of time perspective,
71
203000
2000
paradoksi i perspektivës kohore,
03:43
is something that influences every decision you make,
72
205000
3000
ndikon në çdo vendim që ju merrni,
03:46
you're totally unaware of.
73
208000
2000
dhe ju nuk jeni të vetdijshëm për këtë.
03:48
Namely, the extent to which you have one of these
74
210000
2000
Pikërisht, pesha e secilës prej këtyre që ju keni
03:50
biased time perspectives.
75
212000
2000
mbi perspektivat kohore.
03:52
Well there is actually six of them. There are two ways to be present-oriented.
76
214000
3000
Në fakt ekzistojnë 6 prej tyre. Ka dy mënyra për të qënë i varur nga e tashmja.
03:55
There is two ways to be past-oriented, two ways to be future.
77
217000
2000
Ka dy mënyra për tu orientuar nga e kaluara, dhe dy nga e ardhmja.
03:57
You can focus on past-positive, or past-negative.
78
219000
4000
Mund të përqendrohesh tek e kaluara pozitive ose negative.
04:01
You can be present-hedonistic,
79
223000
2000
Mund të jesh hedonist-në-të-tashmen,
04:03
namely you focus on the joys of life, or present-fatalist --
80
225000
3000
d.m.th. të fokusohesh tek gëzimet e jetës, apo fatalist në të tashmen.
04:06
it doesn't matter, your life is controlled.
81
228000
2000
Nuk ka rëndësi. Jeta juaj është e kontrolluar.
04:08
You can be future-oriented, setting goals.
82
230000
2000
Mund të jeni të drejtuar nga e ardhmja, duke vendosur objektiva.
04:10
Or you can be transcendental future:
83
232000
2000
Ose mund të jeni e ardhmja e jashtëzakonshme:
04:12
namely, life begins after death.
84
234000
3000
d.m.th. jeta fillon pas vdekjes.
04:15
Developing the mental flexibility to shift time perspectives fluidly
85
237000
2000
Të zhvilloni elasticitetin mendor për të kaluar nga një perspektivë kohore tek tjetra lehtësisht
04:17
depending on the demands of the situation,
86
239000
3000
në varësi të nevojave të momentit,
04:20
that's what you've got to learn to do.
87
242000
2000
është ajo që ju duhet të mësoni të bëni.
04:22
So, very quickly, what is the optimal time profile?
88
244000
3000
Prandaj, shumë shpejt, cili është profili kohor më i mirë?
04:25
High on past-positive. Moderately high on future.
89
247000
2000
Shumë pozitivitet mbi të kaluarën. Mesatarisht i lartë në të ardhmen.
04:27
And moderate on present-hedonism.
90
249000
2000
Dhe mesatar në hedonizmin e të tashmes.
04:29
And always low on past-negative
91
251000
3000
Dhe gjithmonë pak negativizëm mbi të kaluarën.
04:32
and present-fatalism.
92
254000
2000
dhe pak fatalizëm të të tashmes.
04:34
So the optimal temporal mix is what you get from the past --
93
256000
3000
Prandaj përzjerja optimale kohore është ajo që merrni nga e kaluara --
04:37
past-positive gives you roots. You connect your family, identity and your self.
94
259000
4000
e kaluara pozitive ju jep rrënjë. Mbani lidhje me familjen, identitetin tuaj dhe vetveten.
04:41
What you get from the future is wings
95
263000
2000
E ardhmja ju jep krahë
04:43
to soar to new destinations, new challenges.
96
265000
2000
për të arritur vende të reja, sfida të reja.
04:45
What you get from the present hedonism
97
267000
2000
Ajo që ju jep hedonizmi i të tashmes
04:47
is the energy, the energy to explore yourself,
98
269000
3000
është energjia, energjia për të zbuluar vetveten,
04:50
places, people, sensuality.
99
272000
4000
vende, njerëz, sensualitetin.
04:54
Any time perspective in excess has more negatives than positives.
100
276000
4000
Çdo perspektivë kohore me tepricë ka më shumë efekte negative sesa pozitive.
04:58
What do futures sacrifice for success?
101
280000
3000
Çfarë sakrifikojnë të ardhmet për suksesin?
05:01
They sacrifice family time. They sacrifice friend time.
102
283000
2000
Sakrifikojnë kohën me familjen. Kohën e kaluar me miqtë.
05:03
They sacrifice fun time. They sacrifice personal indulgence.
103
285000
4000
Të bërit e qejfit. Përmbushje të dëshirave personale.
05:07
They sacrifice hobbies. And they sacrifice sleep. So it affects their health.
104
289000
5000
Sakrifikojnë aktivitetet e kohës së lirë. Gjumin. Prandaj i ndikon tek shëndeti.
05:12
And they live for work, achievement and control.
105
294000
3000
Ata jetojnë për punë, sukses dhe kontroll.
05:15
I'm sure that resonates with some of the TEDsters.
106
297000
3000
Jam i sigurt që kjo nuk është lajm i ri për disa TEDsters.
05:18
(Laughter)
107
300000
2000
(Të qeshura)
05:20
And it resonated for me. I grew up as a poor kid in the South Bronx ghetto,
108
302000
3000
Dhe nuk ishte lajm i ri as për mua. U rrita një fëmijë i varfër në një geto të Bronksit të Jugut,
05:23
a Sicilian family -- everyone lived in the past and present.
109
305000
3000
në një familje Siciliane. Çdo njeri jetojnë në të kaluarën dhe të tashmen.
05:26
I'm here as a future-oriented person
110
308000
2000
Unë vij këtu si një person i orientuar nga e ardhmja
05:28
who went over the top, who did all these sacrifices
111
310000
2000
që e teproi dhe i bëri të gjitha këto sakrificat
05:30
because teachers intervened, and made me future oriented.
112
312000
4000
sepse mësuesit ndërhynë dhe më bënë të varur nga e ardhmja.
05:34
Told me don't eat that marshmallow,
113
316000
2000
Më thanë të mos e haja atë pufkën,
05:36
because if you wait you're going to get two of them,
114
318000
2000
sepse nëse pret do të marrësh dy prej tyre,
05:38
until I learned to balance out.
115
320000
3000
deri sa unë mësova ti ekuilibroja të gjitha.
05:41
I've added present-hedonism, I've added a focus on the past-positive,
116
323000
5000
I kam shtuar hedonizmin e momentit. I shtova edhe fokusin në të kaluarën e lavdishme.
05:46
so, at 76 years old, I am more energetic than ever, more productive,
117
328000
3000
Prandaj në moshën 76-vjeçare, jam më energjik se kurrë, më produktiv,
05:49
and I'm happier than I have ever been.
118
331000
3000
dhe jam më i lumtur nga ç'kam qenë ndonjëherë.
05:52
I just want to say that we are applying this to many world problems:
119
334000
2000
Dua të them që po e zbatojmë këtë në shumë probleme të botës,
05:54
changing the drop-out rates of school kids,
120
336000
2000
për të ndryshuar përqindjen e fëmijëve që lënë shkollën,
05:56
combating addictions, enhancing teen health,
121
338000
3000
për të luftuar varësinë, për të përmirësuar shëndetin e adoleshentëve,
05:59
curing vets' PTSD with time metaphors -- getting miracle cures --
122
341000
3000
për të kuruar veteranët e luftës me Çrregullim nga Stresi Post-Traumatik (PTSD) me metafora kohore -- duke zhvilluar kura të mrekullueshme --
06:02
promoting sustainability and conservation,
123
344000
2000
për të promovuar qëndrueshmërinë dhe ruajtjen,
06:04
reducing physical rehabilitation where there is a 50-percent drop out rate,
124
346000
4000
për të ulur rehabilitimin fizik atje ku mbi 50% heqin dorë,
06:08
altering appeals to suicidal terrorists,
125
350000
2000
për të ulur interesin tek terroristët vetëvrasës,
06:10
and modifying family conflicts as time-zone clashes.
126
352000
4000
dhe për të ndryshuar konfliktet familjare si përplasje të zonave kohore.
06:14
So I want to end by saying:
127
356000
2000
Prandaj dua të përfundoj duke thënë,
06:16
many of life's puzzles can be solved
128
358000
3000
shumë nga misteret e jetës mund të zgjidhen
06:19
by understanding your time perspective and that of others.
129
361000
3000
duke kuptuar perspektivën tuaj kohore dhe atë të të tjerëve.
06:22
And the idea is so simple, so obvious,
130
364000
2000
Dhe ideja është kaq e thjeshtë, kaq e qartë,
06:24
but I think the consequences are really profound.
131
366000
2000
por unë mendoj që pasojat janë shumë të thella.
06:26
Thank you so much.
132
368000
2000
Falemnderit shumë.
06:28
(Applause)
133
370000
1000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Philip Zimbardo - PsychologistPhilip Zimbardo was the leader of the notorious 1971 Stanford Prison Experiment -- and an expert witness at Abu Ghraib. His book The Lucifer Effect explores the nature of evil; now, in his new work, he studies the nature of heroism.
Why you should listen
Philip Zimbardo knows what evil looks like. After serving as an expert witness during the Abu Ghraib trials, he wrote The Lucifer Effect: Understanding How Good People Turn Evil. From Nazi comic books to the tactics of used-car salesmen, he explores a wealth of sources in trying to explain the psychology of evil.
A past president of the American Psychological Association and a professor emeritus at Stanford, Zimbardo retired in 2008 from lecturing, after 50 years of teaching his legendary introductory course in psychology. In addition to his work on evil and heroism, Zimbardo recently published The Time Paradox, exploring different cultural and personal perspectives on time.
Still well-known for his controversial Stanford Prison Experiment, Zimbardo in his new research looks at the psychology of heroism. He asks, "What pushes some people to become perpetrators of evil, while others act heroically on behalf of those in need?"
Philip Zimbardo | Speaker | TED.com