TEDxYouth@Manchester
Ben Ambridge: 9 myths about psychology, debunked
Ben Ambridge: 10 psikoloji mitinin gerçek yüzleri
Filmed:
Readability: 4.3
3,054,590 views
Beyin hakkında bildiğinizi düşündüğünüzün ne kadarı yanlış? Ben Ambridge tersi ispatlanmış bilim sonuçları etrafında yaptığı bu hızlı turda meşhur ve yanlış olduğu ispatlanmış 10 psikoloji fikri üzerinde duruyor ve beyinlerimizin gerçekte nasıl çalıştığı hakkında birkaç şaşırtıcı gerçeği açığa çıkarıyor.
Ben Ambridge - Psychologist
Ben Ambridge is the author of "Psy-Q," a sparkling book debunking what we think we know about psychology. Full bio
Ben Ambridge is the author of "Psy-Q," a sparkling book debunking what we think we know about psychology. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
You've heard of your I.Q.,
your general intelligence,
your general intelligence,
0
857
2859
I.Q., yani genel zeka düzeyiniz
hakkında bilgi sahibisinizdir,
hakkında bilgi sahibisinizdir,
00:15
but what's your Psy-Q?
1
3716
1676
peki Psy-Q (psikolojik zeka)?
00:17
How much do you know
about what makes you tick,
about what makes you tick,
2
5392
2237
Davranışlarınızı neyin belirlediğini
ne kadar biliyorsunuz,
ne kadar biliyorsunuz,
00:19
and how good are you
at predicting other people's behavior
at predicting other people's behavior
3
7629
2745
başkalarının ya da kendi
davranışlarınızı
davranışlarınızı
00:22
or even your own?
4
10374
1506
tahmin etmede ne kadar iyisiniz?
00:23
And how much of what you think you know
about psychology is wrong?
about psychology is wrong?
5
11880
3279
Peki psikoloji hakkında bildiğinizi
düşündüğünüzün ne kadarı yanlış?
düşündüğünüzün ne kadarı yanlış?
00:27
Let's find out by counting down
the top 10 myths of psychology.
the top 10 myths of psychology.
6
15159
3788
En yaygın 10 psikoloji mitini
sırayla görelim.
sırayla görelim.
00:30
You've probably heard it said
that when it comes to their psychology,
that when it comes to their psychology,
7
18947
3396
Muhtemelen duymuşsunuzdur;
söz konusu psikolojileri olduğunda
söz konusu psikolojileri olduğunda
00:34
it's almost as if men are from Mars
and women are from Venus.
and women are from Venus.
8
22343
2882
sanki erkekler Mars'tan,
kadınlar da Venüs'tenmiş gibidir.
kadınlar da Venüs'tenmiş gibidir.
Erkekler ve kadınlar aslında
ne kadar farklıdır?
ne kadar farklıdır?
00:37
But how different
are men and women really?
are men and women really?
9
25235
2029
00:39
To find out, let's start
by looking at something
by looking at something
10
27264
2254
Bunu çözmek için
erkekler ve kadınların
erkekler ve kadınların
gerçekten farklı oldukları
bir şeyi ele alalım ve aynı skalada
bir şeyi ele alalım ve aynı skalada
00:41
on which men and women really do differ
11
29518
1977
00:43
and plotting some psychological
gender differences on the same scale.
gender differences on the same scale.
12
31495
3448
psikolojik cinsiyet farklılıklarını
grafiklendirerek başlayalım.
grafiklendirerek başlayalım.
00:46
One thing men and women
do really differ on
do really differ on
13
34943
2173
Erkekler ve kadınlar
topu uzağa atabilme
konusunda farklıdır.
konusunda farklıdır.
00:49
is how far they can throw a ball.
14
37116
1797
00:50
So if we look at the data for men here,
15
38913
1890
Burada erkeklerin
verilerine bakarsak,
verilerine bakarsak,
00:52
we see what is called
a normal distribution curve.
a normal distribution curve.
16
40803
2471
normal dağılım eğrisini görürüz.
00:55
A few men can throw a ball really far,
and a few men not far at all,
and a few men not far at all,
17
43274
3208
Birkaç erkek topu gayet uzağa atabilirken,
birkaçı da pek uzağa atamaz,
birkaçı da pek uzağa atamaz,
00:58
but most a kind of average distance.
18
46482
1770
ama yine de çoğu ortalama
bir uzaklığa atar.
bir uzaklığa atar.
01:00
And women share
the same distribution as well,
the same distribution as well,
19
48252
2164
Kadınlar da aynı dağılımı
gösteriyorlar
gösteriyorlar
01:02
but actually there's
quite a big difference.
quite a big difference.
20
50416
2049
ama arada bayağı
büyük bir fark var.
büyük bir fark var.
01:04
In fact, the average man
can throw a ball further
can throw a ball further
21
52465
2448
Aslında sıradan bir erkek,
topu tüm kadınların
topu tüm kadınların
01:06
than about 98 percent of all women.
22
54913
1707
%98'inden daha uzağa atabilir.
01:08
So now let's look at what
some psychological gender differences
some psychological gender differences
23
56620
3027
O halde, aynı standarttaki
psikolojik cinsiyet farklılıklarının
psikolojik cinsiyet farklılıklarının
01:11
look like on the same standardized scale.
24
59647
2857
nasıl göründüğüne bakalım.
01:14
Any psychologist will tell you
25
62504
1586
Her psikolog yer-yön ayrımsamada
01:16
that men are better
at spatial awareness than women --
at spatial awareness than women --
26
64090
2545
erkeklerin kadınlardan daha iyi
olduğunu söyler,
olduğunu söyler,
01:18
so things like map-reading,
for example -- and it's true,
for example -- and it's true,
27
66635
2738
yani harita okuma gibi şeylerde
daha iyi olduklarını.
daha iyi olduklarını.
01:21
but let's have a look
at the size of this difference.
at the size of this difference.
28
69373
2490
Doğrudur ama farklılığın boyutuna da
bir göz atalım.
bir göz atalım.
01:23
It's tiny; the lines are so close
together they almost overlap.
together they almost overlap.
29
71863
3387
Çok küçük; çizgiler birbirine çok yakın,
neredeyse çakışmış durumda.
neredeyse çakışmış durumda.
01:27
In fact, the average woman is better
than 33 percent of all men,
than 33 percent of all men,
30
75250
3994
Aslında sıradan bir kadın tüm erkeklerin
%33'ünden daha iyidir,
%33'ünden daha iyidir,
01:31
and of course, if that was 50 percent,
31
79244
1881
elbette bu oran %50 olsaydı,
01:33
then the two genders
would be exactly equal.
would be exactly equal.
32
81125
2056
o zaman iki cinsiyet
tamamen eşit olurdu.
tamamen eşit olurdu.
01:35
It's worth bearing in mind that this
difference and the next one I'll show you
difference and the next one I'll show you
33
83181
3658
Unutmamak gerekir ki, bu ve az sonra
göstereceğim şey,
göstereceğim şey,
psikolojide şimdiye kadar
keşfedilmiş neredeyse en büyük
keşfedilmiş neredeyse en büyük
01:38
are pretty much the biggest
psychological gender differences
psychological gender differences
34
86839
2825
psikolojik cinsiyet farklılıklarıdır.
01:41
ever discovered in psychology.
35
89664
1437
01:43
So here's the next one.
36
91101
1111
Sıradakine bakalım.
01:44
Any psychologist will tell you
that women are better
that women are better
37
92212
2438
Psikologlar kadınların dil ve
dil bilgisinde
dil bilgisinde
erkeklerden daha iyi olduğunu söyler.
01:46
with language and grammar than men.
38
94650
1665
01:48
So here's performance
on the standardized grammar test.
on the standardized grammar test.
39
96315
2589
Bunlar standart bir dil bilgisi
testi performansları.
testi performansları.
01:50
There go the women. There go the men.
40
98904
1957
Kadınlar ve erkekler.
01:52
Again, yes, women are better on average,
but the lines are so close
but the lines are so close
41
100861
3699
Evet yine ortalama olarak kadınlar
daha iyi, ancak çizgiler öyle yakın ki,
daha iyi, ancak çizgiler öyle yakın ki,
01:56
that 33 percent of men
are better than the average woman,
are better than the average woman,
42
104560
3487
erkeklerin %33'ü
sıradan bir kadından daha iyi,
sıradan bir kadından daha iyi,
02:00
and again, if it was 50 percent,
43
108047
1673
yine aynı şekilde, oran %50 olsaydı
02:01
that would represent
complete gender equality.
complete gender equality.
44
109720
2742
tam anlamıyla cinsiyet eşitliğini
gösterecekti.
gösterecekti.
02:04
So it's not really
a case of Mars and Venus.
a case of Mars and Venus.
45
112462
2121
Öyleyse tam da bir Mars-Venüs
durumu yok.
durumu yok.
02:06
It's more a case of, if anything,
Mars and Snickers:
Mars and Snickers:
46
114583
2667
Aksine Mars ve Snickers
gibi bir durum:
gibi bir durum:
02:09
basically the same, but one's maybe
slightly nuttier than the other.
slightly nuttier than the other.
47
117250
4362
Temel olarak aynılar, ama biri diğerinden
biraz daha çılgın gibi.
biraz daha çılgın gibi.
02:13
I won't say which.
48
121612
2026
Hangisi, söylemeyeceğim.
02:15
Now we've got you warmed up.
49
123638
1865
Artık konuya ısınmışsınızdır.
02:17
Let's psychoanalyze you using
the famous Rorschach inkblot test.
the famous Rorschach inkblot test.
50
125503
3036
Şimdi Rorschach'ın meşhur
mürekkep testini uygulayalım.
mürekkep testini uygulayalım.
02:20
So you can probably see two, I dunno,
two bears or two people or something.
two bears or two people or something.
51
128539
3583
Burada belki iki ayı
ya da iki insan görüyorsunuz.
ya da iki insan görüyorsunuz.
02:24
But what do you think they're doing?
52
132122
1753
Peki sizce ne yapıyorlar?
02:25
Put your hand up if you think
they're saying hello.
they're saying hello.
53
133875
3184
Selamlaşıyorlar diyorsanız
elinizi kaldırın.
elinizi kaldırın.
02:29
Not many people. Okay.
54
137059
1811
Pek kimse yok. Peki.
02:30
Put your hands up if you think
they are high-fiving.
they are high-fiving.
55
138870
2467
'Çak bir beşlik' yapıyorlar
diyorsanız el kaldırın.
diyorsanız el kaldırın.
02:33
Okay. What if you think they're fighting?
56
141337
1970
Peki. Kavga ettiklerini düşünenler?
02:35
Only a few people there.
57
143307
1255
Sadece birkaç kişi.
02:36
Okay, so if you think they're
saying hello or high-fiving,
saying hello or high-fiving,
58
144562
3077
Tamamdır. Selamlaştıklarını ya da
çakıştıklarını düşünüyorsanız,
çakıştıklarını düşünüyorsanız,
02:39
then that means you're a friendly person.
59
147639
1991
arkadaş canlısı birisiniz demektir.
02:41
If you think they're fighting,
60
149630
1590
Kavga ediyorlar diyorsanız,
02:43
you're a bit more of a
nasty, aggressive person.
nasty, aggressive person.
61
151220
2316
biraz kötü, saldırgan
bir kişi oluyorsunuz.
bir kişi oluyorsunuz.
02:45
Are you a lover or a fighter, basically.
62
153536
1940
Esasında sevecen mi yoksa
kavgacı mısınız?
kavgacı mısınız?
02:47
What about this one?
63
155476
1287
Peki buna ne dersiniz?
02:48
This isn't really a voting one, so on
three everyone shout out what you see.
three everyone shout out what you see.
64
156763
3622
Bu kez oylama yok, o yüzden üç dediğimde
herkes ne gördüğünü söylesin.
herkes ne gördüğünü söylesin.
02:52
One, two, three.
(Audience shouting)
(Audience shouting)
65
160385
3164
Bir, iki, üç.
(Salondan sesler)
(Salondan sesler)
02:55
I heard hamster. Who said hamster?
66
163549
1692
Hamster duydum. Hamster diyen kim?
02:57
That was very worrying.
67
165241
1537
Bu çok zorlama oldu.
02:58
A guy there said hamster.
68
166778
1513
Şurada biri hamster dedi.
03:00
Well, you should see
some kind of two-legged animal here,
some kind of two-legged animal here,
69
168291
3308
Pekala, burada bir tür
iki ayaklı hayvan görmeliydiniz
iki ayaklı hayvan görmeliydiniz
03:03
and then the mirror image of them there.
70
171599
2384
ve burada da
aynadaki yansımalarını.
aynadaki yansımalarını.
03:05
If you didn't, then this means
that you have difficulty
that you have difficulty
71
173983
3431
Bunu göremediyseniz,
03:09
processing complex situations
where there's a lot going on.
where there's a lot going on.
72
177414
4090
karmaşık durumları halletmekte
zorlanıyorsunuz demektir.
zorlanıyorsunuz demektir.
03:13
Except, of course,
it doesn't mean that at all.
it doesn't mean that at all.
73
181504
2225
Tabii ki bu anlama gelmiyor.
03:15
Rorschach inkblot tests
have basically no validity
have basically no validity
74
183729
2671
Rorschach mürekkep testlerinin
karakter tahlilinde
karakter tahlilinde
03:18
when it comes to diagnosing
people's personality
people's personality
75
186400
2275
hiçbir geçerliliği yoktur
03:20
and are not used
by modern-day psychologists.
by modern-day psychologists.
76
188675
2461
ve günümüz psikologları
bu testi kullanılmazlar.
bu testi kullanılmazlar.
03:23
In fact, one recent study found
that when you do try
that when you do try
77
191136
3419
Hatta güncel bir araştırma
Rorschach mürekkep testi yaparak
Rorschach mürekkep testi yaparak
03:26
to diagnose people's personalities
using Rorschach inkblot tests,
using Rorschach inkblot tests,
78
194555
3059
karakter teşhis etmeye çalışıldığında,
03:29
schizophrenia was diagnosed
79
197614
1742
gayet normal görünen katılımcıların
03:31
in about one sixth of apparently
perfectly normal participants.
perfectly normal participants.
80
199356
3993
altıda birine şizofreni tanısı
koyulduğunu ortaya çıkardı.
koyulduğunu ortaya çıkardı.
03:35
So if you didn't do that well on this,
81
203349
2833
O halde bunu çözemediyseniz,
03:38
maybe you are not
a very visual type of person.
a very visual type of person.
82
206182
2554
belki de tam bir
görsel insanı değilsinizdir.
görsel insanı değilsinizdir.
03:40
So let's do another
quick quiz to find out.
quick quiz to find out.
83
208736
2369
Hemen başka bir test yapıp anlayalım.
03:43
When making a cake, do you prefer to --
so hands up for each one again --
so hands up for each one again --
84
211105
3778
Kek yaparken neyi tercih edersiniz?
Yine her biri için el kaldırın.
Yine her biri için el kaldırın.
03:46
do you prefer to use
a recipe book with pictures?
a recipe book with pictures?
85
214883
2769
Resimli bir yemek tarifi kitabı mı
kullanırsınız?
kullanırsınız?
03:49
Yeah, a few people.
86
217652
2020
Evet, birkaç kişi var.
03:51
Have a friend talk you through?
87
219672
2740
Bir arkadaşınızın tarif etmesini mi?
03:54
Or have a go, making it up
as you go along?
as you go along?
88
222412
2663
Yoksa deneyip kendi başınıza
halletmeyi mi?
halletmeyi mi?
03:57
Quite a few people there.
89
225075
1492
Bayağı fazla kişi var.
03:58
Okay, so if you said A,
90
226567
1720
Pekala, eğer A dediyseniz
04:00
then this means that you
are a visual learner
are a visual learner
91
228287
2172
görsel öğrencisiniz ve
04:02
and you learn best when information
is presented in a visual style.
is presented in a visual style.
92
230459
3528
bilgiyi en iyi görsel olarak sunulduğunda
öğrenirsiniz demektir.
öğrenirsiniz demektir.
04:05
If you said B, it means
you're an auditory learner,
you're an auditory learner,
93
233987
2582
B dediyseniz
işitsel öğrencisinizdir,
işitsel öğrencisinizdir,
04:08
that you learn best when information
is presented to you in an auditory format.
is presented to you in an auditory format.
94
236569
3725
yani bilgiyi en çok
dinleyerek öğrenirsiniz.
dinleyerek öğrenirsiniz.
04:12
And if you said C, it means
that you're a kinesthetic learner,
that you're a kinesthetic learner,
95
240294
2935
C dediyseniz de
kinestetik öğrencisinizdir,
kinestetik öğrencisinizdir,
04:15
that you learn best when you get stuck in
and do things with your hands.
and do things with your hands.
96
243229
3401
yani en iyi, zorunda kalıp
kendiniz yaptığınızda öğrenirsiniz.
kendiniz yaptığınızda öğrenirsiniz.
04:18
Except, of course,
as you've probably guessed,
as you've probably guessed,
97
246630
2158
Bütün bunlar bir yana,
tahmin ettiğiniz gibi
tahmin ettiğiniz gibi
04:20
that it doesn't, because
the whole thing is a complete myth.
the whole thing is a complete myth.
98
248788
2819
durum pek de öyle değil,
çünkü hepsi tamamen mit.
çünkü hepsi tamamen mit.
04:23
Learning styles are made up and are
not supported by scientific evidence.
not supported by scientific evidence.
99
251607
3858
Öğrenme şekilleri uydurmadır ve
bilimsel kanıtları yoktur.
bilimsel kanıtları yoktur.
04:27
So we know this because in
tightly controlled experimental studies,
tightly controlled experimental studies,
100
255465
3556
Bizse bunları sıkı takip edilen
deneysel çalışmalardan anlıyoruz.
deneysel çalışmalardan anlıyoruz.
04:31
when learners are given material to learn
101
259021
2121
Öğrencilere öğrenmeleri için
tercih ettikleri
tercih ettikleri
04:33
either in their preferred style
or an opposite style,
or an opposite style,
102
261142
2620
ya da tersi bir şekilde
materyal verildiğinde
materyal verildiğinde
04:35
it makes no difference at all to the
amount of information that they retain.
amount of information that they retain.
103
263762
3576
edindikleri bilgi miktarında
pek değişim olmuyor.
pek değişim olmuyor.
04:39
And if you think about it
for just a second,
for just a second,
104
267338
2066
Bir saniyeliğine düşünseniz,
04:41
it's just obvious
that this has to be true.
that this has to be true.
105
269404
2078
doğru olduğu açıkça görülür.
04:43
It's obvious that
the best presentation format
the best presentation format
106
271482
2572
En iyi sunum şeklinin
04:46
depends not on you,
but on what you're trying to learn.
but on what you're trying to learn.
107
274054
3298
sizinle bir alakası yoktur, fakat
ne öğrenmeye çalıştığınıza bağlıdır.
ne öğrenmeye çalıştığınıza bağlıdır.
04:49
Could you learn to drive a car,
for example,
for example,
108
277357
2122
Mesela araba kullanmayı sadece
04:51
just by listening to someone
telling you what to do
telling you what to do
109
279479
2418
ne yapmanız gerektiğini söyleyen
birini dinleyerek,
birini dinleyerek,
04:53
with no kinesthetic experience?
110
281897
1628
hiç denemeden öğrenebilir misiniz?
04:55
Could you solve simultaneous equations
111
283525
1816
Çok bilinmeyenli denklemleri
04:57
by talking them through in your head
and without writing them down?
and without writing them down?
112
285341
3146
zihinden hesaplayarak ve de
hiç yazmadan çözebilir misiniz?
hiç yazmadan çözebilir misiniz?
05:00
Could you revise
for your architecture exams
for your architecture exams
113
288487
2101
Kinestetik öğrenciyseniz
mimarlık sınavınıza
mimarlık sınavınıza
05:02
using interpretive dance
if you're a kinesthetic learner?
if you're a kinesthetic learner?
114
290588
2673
açıklayıcı hareketlerle
dans ederek çalışabilir misiniz?
dans ederek çalışabilir misiniz?
05:05
No. What you need to do
is match the material to be learned
is match the material to be learned
115
293261
2941
Hayır. Yapmanız gereken
öğrenilecek konuyla sunu biçimini
öğrenilecek konuyla sunu biçimini
05:08
to the presentation format, not you.
116
296202
3775
birbirine uydurmak, kendinize değil.
05:11
I know many of you are A-level students
117
299977
2149
Birçoğunuzun GCSE sonuçlarını henüz almış
05:14
that will have recently gotten
your GCSE results.
your GCSE results.
118
302126
2292
A seviye öğrenciler
olduğunu biliyorum.
olduğunu biliyorum.
05:16
And if you didn't quite get
what you were hoping for,
what you were hoping for,
119
304418
2558
Eğer tam olarak
umduğunuz notu almadıysanız,
umduğunuz notu almadıysanız,
05:18
then you can't really blame
your learning style,
your learning style,
120
306976
2347
bundan öğrenme şeklinizi
sorumlu tutamazsınız,
sorumlu tutamazsınız,
05:21
but one thing that you might want
to think about blaming is your genes.
to think about blaming is your genes.
121
309323
3627
fakat genlerinizi sorumlu tutma konusunda
düşünmek isteyebilirsiniz.
düşünmek isteyebilirsiniz.
05:24
So what this is all about is a
recent study at University College London
recent study at University College London
122
312950
3685
Tüm bunlar kısa süre önce
University College London'da
University College London'da
05:28
found that 58 percent of the variation
123
316635
2554
yapılan bir çalışmada
farklı öğrenciler ile
farklı öğrenciler ile
05:31
between different students
and their GCSE results
and their GCSE results
124
319189
3251
GCSE sonuçlarının arasındaki
%58 farkın nedeninin genetik faktörler
%58 farkın nedeninin genetik faktörler
05:34
was down to genetic factors.
125
322440
1657
olduğunun bulunmasıyla ilgili.
05:36
That sounds like a very precise figure,
so how can we tell?
so how can we tell?
126
324097
3136
Bu çok doğru bir sayı gibi geliyor,
peki nasıl emin olabiliriz?
peki nasıl emin olabiliriz?
05:39
Well, when we want to unpack
the relative contributions
the relative contributions
127
327233
3505
Pekala, genlerin ve dış etkilerin
oranlarını çözümlemek istersek
oranlarını çözümlemek istersek
05:42
of genes and the environment,
128
330738
2104
yapabileceğimiz şey,
05:44
what we can do is do a twin study.
129
332842
2229
ikiz çalışması yapmaktır.
05:47
So identical twins share
100 percent of their environment
100 percent of their environment
130
335071
3576
Tek yumurta ikizleri
dış etkilerin ve genlerinin
dış etkilerin ve genlerinin
05:50
and 100 percent of their genes,
131
338647
1904
%100'ünü paylaşırken,
05:52
whereas non-identical twins
share 100 percent of their environment,
share 100 percent of their environment,
132
340551
3222
çift yumurta ikizlerinde
dış etkilerin %100'ü aynı,
dış etkilerin %100'ü aynı,
fakat herhangi erkek ve kız kardeş gibi,
genlerinin sadece %50'si ortaktır.
genlerinin sadece %50'si ortaktır.
05:55
but just like any brother and sister,
share only 50 percent of their genes.
share only 50 percent of their genes.
133
343773
3736
05:59
So by comparing how similar
GCSE results are in identical twins
GCSE results are in identical twins
134
347509
4198
Dolayısıyla tek yumurta ikizlerinin
GCSE sonuçlarındaki benzerliği
GCSE sonuçlarındaki benzerliği
06:03
versus non-identical twins,
135
351707
2311
çift yumurta ikizleriyle
kıyaslayarak,
kıyaslayarak,
06:06
and doing some clever math,
136
354018
1346
biraz da ince hesap yaparak,
06:07
we can an idea of how much variation
and performance is due to the environment
and performance is due to the environment
137
355364
3901
farklılığın ve verimliliğin dış etkilere
ve genlere ne kadar bağlı olduğu
ve genlere ne kadar bağlı olduğu
06:11
and how much is due to genes.
138
359265
2136
ile ilgili bir fikir edinebiliriz.
06:13
And it turns out that it's
about 58 percent due to genes.
about 58 percent due to genes.
139
361401
3777
Sonuç olarak %58 genlerle alakalıdır.
06:17
So this isn't to undermine the hard work
that you and your teachers here put in.
that you and your teachers here put in.
140
365178
3763
Bu sizin ve öğretmenlerinizin uğraşlarını
küçümseme anlamına gelmiyor.
küçümseme anlamına gelmiyor.
06:20
If you didn't quite get the GCSE results
that you were hoping for,
that you were hoping for,
141
368941
3131
Eğer GCSE sonucunuz
tam istediğiniz gibi değilse,
tam istediğiniz gibi değilse,
06:24
then you can always try blaming
your parents, or at least their genes.
your parents, or at least their genes.
142
372072
4506
o halde ebeveynlerinizi ya da en azından
genlerini sorumlu tutmayı deneyin.
genlerini sorumlu tutmayı deneyin.
06:28
One thing that you shouldn't blame
143
376578
2028
Sağ beyinli ya da sol beyinli olmayı da
06:30
is being a left-brained
or right-brained learner,
or right-brained learner,
144
378606
2462
sorumlu tutamazsınız,
06:33
because again, this is a myth.
145
381068
1811
çünkü bu da bir mittir.
06:34
So the myth here is that
the left brain is logical,
the left brain is logical,
146
382879
2757
Sol beyin mantıksaldır,
06:37
it's good with equations like this,
147
385636
1799
denklemlerle arası iyidir miti
06:39
and the right brain is more creative,
so the right brain is better at music.
so the right brain is better at music.
148
387435
4099
ve sağ beyin daha yaratıcıdır, dolayısıyla
sağ beyin müzikte daha iyidir.
sağ beyin müzikte daha iyidir.
06:43
But again, this is a myth
because nearly everything that you do
because nearly everything that you do
149
391534
2931
Aynı şekilde bu da mittir, çünkü
neredeyse yaptığınız her şey
neredeyse yaptığınız her şey
06:46
involves nearly all parts
of your brain talking together,
of your brain talking together,
150
394465
2810
hemen hemen beyninizin tümünün
beraber çalışmasını gerektirir,
beraber çalışmasını gerektirir,
06:49
even just the most mundane thing
like having a normal conversation.
like having a normal conversation.
151
397275
3320
hatta en basitinden
günlük konuşmalarınız bile.
günlük konuşmalarınız bile.
06:52
However, perhaps one reason
why this myth has survived
why this myth has survived
152
400595
3343
Buna rağmen, bu mitin yaşamasının
bir sebebi belki de
bir sebebi belki de
06:55
is that there is
a slight grain of truth to it.
a slight grain of truth to it.
153
403938
2242
ufak da olsa doğruluk payı olmasıdır.
06:58
So a related version of the myth
154
406180
1610
Benzeri bir mit ise,
06:59
is that left-handed people are
more creative than right-handed people,
more creative than right-handed people,
155
407790
3283
sol elini kullananların sağ elini
kullananlardan daha yaratıcı olduğudur.
kullananlardan daha yaratıcı olduğudur.
07:03
which kind of makes sense because
your brain controls the opposite hands,
your brain controls the opposite hands,
156
411073
3454
Bu bir bakıma doğrudur çünkü
beyniniz zıt ellerinizi yönlendirir,
beyniniz zıt ellerinizi yönlendirir,
07:06
so left-handed people,
157
414527
1360
yani sol elini kullananlarda
07:07
the right side of the brain
is slightly more active
is slightly more active
158
415887
2426
beynin sağ kısmı sol kısmından
07:10
than the left-hand side of the brain,
159
418313
1805
biraz daha aktiftir,
07:12
and the idea is the right-hand side
is more creative.
is more creative.
160
420118
2488
yani sağ taraf daha yaratıcıdır görüşü.
07:14
Now, it isn't true per se
161
422606
1397
Dolayısıyla sol elini kullananların
07:16
that left-handed people are more creative
than right-handed people.
than right-handed people.
162
424003
3201
sağ elini kullananlardan
daha yaratıcı olduğu doğru değildir.
daha yaratıcı olduğu doğru değildir.
07:19
What is true that ambidextrous people,
163
427204
2415
Doğru olan; iki elini kullanabilen
07:21
or people who use both hands
for different tasks,
for different tasks,
164
429619
2693
veya iki elini
farklı işlerde kullanabilenlerin
farklı işlerde kullanabilenlerin
07:24
are more creative thinkers
than one-handed people,
than one-handed people,
165
432312
3762
tek elini kullananlardan
daha yaratıcı olduğudur,
daha yaratıcı olduğudur,
07:28
because being ambidextrous involves
166
436074
1733
çünkü iki eli kullanmak
beynin her iki tarafının
beynin her iki tarafının
07:29
having both sides of the brain
talk to each other a lot,
talk to each other a lot,
167
437807
2729
birbiriyle çok fazla
iletişimini gerektirir,
iletişimini gerektirir,
07:32
which seems to be involved
in creating flexible thinking.
in creating flexible thinking.
168
440536
3762
bu da esnek düşünmeyi içine alıyor gibi.
07:36
The myth of the creative left-hander
169
444298
1815
Yaratıcı solaklar miti
07:38
arises from the fact
that being ambidextrous
that being ambidextrous
170
446113
2058
iki elini kullanabilmenin
07:40
is more common amongst
left-handers than right-handers,
left-handers than right-handers,
171
448171
3127
solaklarda, sağ elini kullananlardan
daha yaygın olmasından doğar,
daha yaygın olmasından doğar,
07:43
so a grain of truth in the idea
of the creative left-hander,
of the creative left-hander,
172
451298
3049
dolayısıyla yaratıcı solaklar tezinin
ufak da olsa doğruluk payı vardır
ufak da olsa doğruluk payı vardır
07:46
but not much.
173
454347
1347
ama çok değil.
07:47
A related myth that you've
probably heard of
probably heard of
174
455694
2437
Benzer bir mite göre,
muhtemelen duymuşsunuzdur,
muhtemelen duymuşsunuzdur,
07:50
is that we only use
10 percent of our brains.
10 percent of our brains.
175
458131
2373
beynimizin sadece
%10'unu kullanıyoruz.
%10'unu kullanıyoruz.
07:52
This is, again, a complete myth.
176
460504
1526
Bu da tamamen mittir.
07:54
Nearly everything that we do,
even the most mundane thing,
even the most mundane thing,
177
462030
2719
Hemen hemen yaptığımız her şeyde,
hatta en sıradan şeyde bile,
hatta en sıradan şeyde bile,
07:56
uses nearly all of our brains.
178
464749
2183
neredeyse beynimizin tamamını kullanırız.
07:58
That said, it is of course true
179
466932
3761
Bununla beraber çoğumuzun beyin gücünü
08:02
that most of us don't use our brainpower
quite as well as we could.
quite as well as we could.
180
470693
4580
mümkün olduğu kadar çok
kullanmadığı da gerçektir.
kullanmadığı da gerçektir.
08:07
So what could we do
to boost our brainpower?
to boost our brainpower?
181
475273
2966
Peki beyin gücümüzü artırmak
için ne yapabiliriz?
için ne yapabiliriz?
08:10
Maybe we could listen
to a nice bit of Mozart.
to a nice bit of Mozart.
182
478239
2138
Belki biraz Mozart dinleyebiliriz.
08:12
Have you heard of the idea
of the Mozart effect?
of the Mozart effect?
183
480377
2718
Mozart etkisini duydunuz mu?
08:15
So the idea is that listening
to Mozart makes you smarter
to Mozart makes you smarter
184
483095
2957
Yani Mozart'ı dinlemek zekayı açar
08:18
and improves your
performance on I.Q. tests.
performance on I.Q. tests.
185
486052
2169
ve I.Q. testinde performansınızı artırır.
08:20
Now again, what's interesting
about this myth
about this myth
186
488221
2105
Aynı şekilde bu mitin de ilginç yanı,
08:22
is that although it's basically a myth,
there is a grain of truth to it.
there is a grain of truth to it.
187
490326
3441
aslında mit olmasına rağmen,
biraz doğruluk payı olmasıdır.
biraz doğruluk payı olmasıdır.
08:25
So the original study found that
188
493767
1774
İlk araştırmada birkaç dakika
08:27
participants who were played
Mozart music for a few minutes
Mozart music for a few minutes
189
495541
3781
Mozart dinletilen katılımcıların,
sonrasında yapılan
sonrasında yapılan
08:31
did better on a subsequent I.Q. test
190
499322
2299
I.Q. testinde sessiz oturanlardan
08:33
than participants who simply
sat in silence.
sat in silence.
191
501621
3413
daha başarılı olduğu görüldü.
08:37
But a follow-up study recruited
some people who liked Mozart music
some people who liked Mozart music
192
505034
3724
Fakat sonraki araştırmaya
Mozart müziklerini sevenler
Mozart müziklerini sevenler
ve Stephen King'in korku hikayelerinin
08:40
and then another group of people
193
508758
1781
08:42
who were fans of
the horror stories of Stephen King.
the horror stories of Stephen King.
194
510539
2668
hayranı olan bir grup alındı.
08:45
And they played the people
the music or the stories.
the music or the stories.
195
513207
3564
Katılımcılara müzik ya da
hikayeler dinletildi.
hikayeler dinletildi.
08:48
The people who preferred
Mozart music to the stories
Mozart music to the stories
196
516771
2508
Hikayelerdense Mozart'ı
seçen kişilerin I.Q.'sunda
seçen kişilerin I.Q.'sunda
08:51
got a bigger I.Q. boost
from the Mozart than the stories,
from the Mozart than the stories,
197
519279
2731
hikayelerden çok Mozart'ı dinlemekten,
fakat Mozart müziklerine
hikayeleri tercih edenlerin I.Q.'sunda
hikayeleri tercih edenlerin I.Q.'sunda
08:54
but the people who preferred
the stories to the Mozart music
the stories to the Mozart music
198
522010
2838
08:56
got a bigger I.Q. boost
from listening to the Stephen King stories
from listening to the Stephen King stories
199
524848
3107
Mozart'tansa Stephen King
hikayeleri dinlemekten
hikayeleri dinlemekten
08:59
than the Mozart music.
200
527955
1215
dolayı yükselme oldu.
09:01
So the truth is that listening
to something that you enjoy
to something that you enjoy
201
529170
2763
Demek ki, sevdiğiniz bir şeyi dinlemek
09:03
perks you up a bit
and gives you a temporary I.Q. boost
and gives you a temporary I.Q. boost
202
531933
3251
sizi bir derece canlandırır ve
dar kapsamlı işlerde
dar kapsamlı işlerde
09:07
on a narrow range of tasks.
203
535184
1927
geçici olarak I.Q.'nuzu artırır.
09:09
There's no suggestion that
listening to Mozart,
listening to Mozart,
204
537111
2368
Mozart dinlemek ya da
09:11
or indeed Stephen King stories,
205
539479
1625
Stephen King hikayeleri dinlemek
09:13
is going to make you any smarter
in the long run.
in the long run.
206
541104
3422
sizi önünde sonunda daha zeki
yapar diye bir ima yok.
yapar diye bir ima yok.
09:16
Another version of the Mozart myth
207
544526
2940
Mozart mitinin diğer bir şekli de
09:19
is that listening to Mozart can make you
not only cleverer but healthier, too.
not only cleverer but healthier, too.
208
547466
4858
Mozart dinlemenin sadece zekaya değil,
aynı zamanda sağlığa da faydalı olduğudur.
aynı zamanda sağlığa da faydalı olduğudur.
09:24
Unfortunately, this doesn't
seem to be true
seem to be true
209
552324
2068
Maalesef neredeyse her gün
Mozart dinleyen biri olan
Mozart dinleyen biri olan
09:26
of someone who listened
to the music of Mozart almost every day,
to the music of Mozart almost every day,
210
554392
3059
Mozart'ın kendisi
bel soğukluğu, çiçek hastalığı,
bel soğukluğu, çiçek hastalığı,
09:29
Mozart himself,
211
557451
1718
eklem iltihabı ve
09:31
who suffered from gonorrhea,
smallpox, arthritis,
smallpox, arthritis,
212
559169
2980
çoğu kimsenin sonunda
09:34
and, what most people think eventually
killed him in the end, syphilis.
killed him in the end, syphilis.
213
562149
4514
ölümüne sebep olduğunu düşündüğü
frengiden muzdaripti.
frengiden muzdaripti.
09:38
This suggests that Mozart
should have bit more careful, perhaps,
should have bit more careful, perhaps,
214
566673
3362
Bu Mozart'ın cinsel partnerini seçerken
09:42
when choosing his sexual partners.
215
570035
2578
biraz daha dikkatli olmuş olması
gerektiğini gösterir.
gerektiğini gösterir.
09:44
But how do we choose a partner?
216
572613
2159
Peki partnerimizi nasıl seçeriz?
09:46
So a myth that I have to say
is sometimes spread a bit by sociologists
is sometimes spread a bit by sociologists
217
574772
5026
Söylemek istediğim, bazen
sosyologların yaydığı,
sosyologların yaydığı,
09:51
is that our preferences in a romantic
partner are a product of our culture,
partner are a product of our culture,
218
579798
3623
duygusal ilişkilerde eş seçimimizin
kültürümüzün bir ürünü
kültürümüzün bir ürünü
09:55
that they're very culturally specific.
219
583421
1931
ve kültüre özgü olduğu miti.
09:57
But in fact, the data don't back this up.
220
585352
2144
Fakat veriler bunu desteklemiyor.
09:59
A famous study surveyed people from
[37] different cultures across the globe,
[37] different cultures across the globe,
221
587496
4045
Meşhur bir araştırmada Amerikalılar'dan
Zululular'a, dünya genelinden
Zululular'a, dünya genelinden
10:03
from Americans to Zulus,
222
591541
1576
32 farklı kültürden insanın
10:05
on what they look for in a partner.
223
593117
2366
partnerlerinde
ne aradıkları incelendi.
ne aradıkları incelendi.
10:07
And in every single culture
across the globe,
across the globe,
224
595483
2369
Dünya'daki her kültürde
10:09
men placed more value
on physical attractiveness in a partner
on physical attractiveness in a partner
225
597852
3715
erkekler partnerlerindeki
fiziksel çekiciliğe
fiziksel çekiciliğe
kadınlardan daha çok
değer verdi,
değer verdi,
10:13
than did women,
226
601567
1300
10:14
and in every single culture, too,
227
602867
1741
ve her kültürde de
10:16
women placed more importance than did men
on ambition and high earning power.
on ambition and high earning power.
228
604608
4614
kadınlar hırsa ve yüksek kazanca
erkeklerden daha fazla önem verdi.
erkeklerden daha fazla önem verdi.
10:21
In every culture, too,
229
609222
1383
Her kültürde de,
10:22
men preferred women
who were younger than themselves,
who were younger than themselves,
230
610605
2525
erkekler kendilerinden yaşça küçük
kadınları tercih etti,
kadınları tercih etti,
10:25
an average of, I think it was 2.66 years,
231
613130
2809
ortalama rakam 2.66 yaştı sanırım,
10:27
and in every culture, too,
232
615939
1649
ve her kültürde de
10:29
women preferred men
who were older than them,
who were older than them,
233
617588
2600
kadınlar kendilerinden yaşça daha büyük
erkekleri tercih etti,
erkekleri tercih etti,
10:32
so an average of 3.42 years,
234
620188
2810
ortalama olarak 3.42 yaş,
10:34
which is why we've got here
"Everybody needs a Sugar Daddy."
"Everybody needs a Sugar Daddy."
235
622998
3715
neden "herkes yaşlı ve zengin
sevgili ister" durumu.
sevgili ister" durumu.
10:38
So moving on from trying
to score with a partner
to score with a partner
236
626713
2577
Şimdi partner tutturmaktan,
10:41
to trying to score in basketball
or football or whatever your sport is.
or football or whatever your sport is.
237
629290
3922
basketbol veya futbolda ya da
herhangi bir sporda tutturmaya geçiyoruz.
herhangi bir sporda tutturmaya geçiyoruz.
10:45
The myth here is that sportsmen go through
hot-hand streaks, Americans call them,
hot-hand streaks, Americans call them,
238
633212
4141
Buradaki mit, Amerikalıların deyimiyle
"hot-hand streaks" (üst üste isabet)
"hot-hand streaks" (üst üste isabet)
10:49
or purple patches,
we sometimes say in England,
we sometimes say in England,
239
637353
2200
ya da İngiltere'de dediğimiz
"purple putches", (mükemmel performans)
"purple putches", (mükemmel performans)
10:51
where they just can't miss,
like this guy here.
like this guy here.
240
639553
2840
tıpkı bu çocuk gibi,
hiçbir atışı kaçırmayan sporcular.
hiçbir atışı kaçırmayan sporcular.
10:54
But in fact, what happens is that
if you analyze the pattern
if you analyze the pattern
241
642393
3684
Halbuki isabetleri ve kaçan vuruşları
10:58
of hits and misses statistically,
242
646077
1788
istatistiksel olarak incelerseniz,
10:59
it turns out that it's
nearly always at random.
nearly always at random.
243
647865
2299
neredeyse hep rastlantı
olduğu ortaya çıkar.
olduğu ortaya çıkar.
11:02
Your brain creates patterns
from the randomness.
from the randomness.
244
650164
2415
Beyniniz rastlantısal olarak
model oluşturur.
model oluşturur.
11:04
If you toss a coin,
245
652579
1357
Yazı tura attığınızda,
11:05
a streak of heads or tails is going
to come out somewhere in the randomness,
to come out somewhere in the randomness,
246
653936
3636
rastlantısal olarak arka arkaya
yazı veya tura geldiği an olacaktır
yazı veya tura geldiği an olacaktır
11:09
and because the brain likes to see
patterns where there are none,
patterns where there are none,
247
657572
3111
ve beyin de olmayan modelleri
görmeyi sevdiğinden,
görmeyi sevdiğinden,
11:12
we look at these streaks
and attribute meanings to them
and attribute meanings to them
248
660683
2601
biz de bu dizilere bakarak
anlam yükleriz ve
anlam yükleriz ve
11:15
and say, "Yeah he's really on form today,"
249
663284
2307
"Evet, bugün gerçekten de formunda" deriz.
11:17
whereas actually you would
get the same pattern
get the same pattern
250
665591
2310
Halbuki atışlar rastgele girseydi,
11:19
if you were just getting
hits and misses at random.
hits and misses at random.
251
667901
2645
aynı isabetli ve isabetsiz atış
dizisini elde ederdiniz.
dizisini elde ederdiniz.
11:23
So an exception to this, however,
is penalty shootouts.
is penalty shootouts.
252
671406
3466
Bir istisna ise
maç sonu penaltı atışlarıdır.
maç sonu penaltı atışlarıdır.
11:26
A recent study looking
at penalty shootouts in football
at penalty shootouts in football
253
674872
3085
Futbolda penaltı atışlarını inceleyen
yeni bir araştırma,
yeni bir araştırma,
11:29
shows that players who represent countries
254
677957
2020
maç sonu penaltılarında
kötü sicili olan ülkeleri,
kötü sicili olan ülkeleri,
11:31
with a very bad record
in penalty shootouts,
in penalty shootouts,
255
679977
2624
örneğin İngiltere gibi ülkeler,
11:34
like, for example, England,
256
682601
2183
temsil eden futbolcuların şut çekerken,
11:36
tend to be quicker to take their shots
than countries with a better record,
than countries with a better record,
257
684784
3761
daha iyi olan ülkelerden daha
hızlı atma eğiliminde olduğunu gösterdi
hızlı atma eğiliminde olduğunu gösterdi
11:40
and presumably as a result,
they're more likely to miss.
they're more likely to miss.
258
688545
3320
ve sonuç olarak da daha çok
isabetsiz atış yapmaları kaçınılmazdır.
isabetsiz atış yapmaları kaçınılmazdır.
11:43
Which raises the question
259
691865
1695
Buradan da
11:45
of if there's any way that we
could improve people's performance.
could improve people's performance.
260
693560
3389
insanların performanslarını artırmanın
bir yolu var mıdır sorusu çıkar.
bir yolu var mıdır sorusu çıkar.
11:48
And one thing you might think about doing
261
696949
1998
Düşünmeniz gereken şey,
11:50
is punishing people for their misses
and seeing if that improves them.
and seeing if that improves them.
262
698947
3419
başarısızlıkları yüzünden insanları
cezalandırmak ve etkisini izlemek.
cezalandırmak ve etkisini izlemek.
11:54
This idea, the effect that punishment
can improve performance,
can improve performance,
263
702366
3632
"Ceza performansı artırabilir" fikri
11:57
is what participants
thought they were testing
thought they were testing
264
705998
2206
Milgram'ın meşhur
öğrenme ve ceza deneyinde
öğrenme ve ceza deneyinde
12:00
in Milgram's famous learning
and punishment experiment
and punishment experiment
265
708204
2532
katılımcıların test ettiklerini
düşündükleri şeydi.
düşündükleri şeydi.
12:02
that you've probably heard about
if you're a psychology student.
if you're a psychology student.
266
710736
3008
Psikoloji öğrencisiyseniz
bunu mutlaka bilirsiniz.
bunu mutlaka bilirsiniz.
12:05
The story goes that participants
were prepared to give
were prepared to give
267
713744
2822
Devamı şöyle; katılımcılar
12:08
what they believed to be fatal
electric shocks to a fellow participant
electric shocks to a fellow participant
268
716566
3301
ölümcül olduğuna inandıkları
elektrik şoklarından diğer katılımcı
elektrik şoklarından diğer katılımcı
12:11
when they got a question wrong,
269
719867
2021
yanlış cevap verdiğinde,
sırf beyaz önlüklü biri
sırf beyaz önlüklü biri
12:13
just because someone
in a white coat told them to.
in a white coat told them to.
270
721888
2809
öyle yapmasını dediği için
vermeye hazırdı.
vermeye hazırdı.
12:16
But this story is a myth
for three reasons.
for three reasons.
271
724697
2415
Fakat bu hikaye
üç sebepten dolayı mittir.
üç sebepten dolayı mittir.
12:19
Firstly and most crucially, the lab coat
wasn't white, it was in fact grey.
wasn't white, it was in fact grey.
272
727112
4904
İlk olarak, laboratuvar önlüğü
beyaz değil aslında gri renkti.
beyaz değil aslında gri renkti.
12:24
Secondly, the participants
were told before the study
were told before the study
273
732016
4407
İkincisi, deney katılımcılara
önceden anlatılmıştı
önceden anlatılmıştı
12:28
and reminded any time
they raised a concern,
they raised a concern,
274
736423
2507
ve her endişe duyduklarında
12:30
that although the shocks were painful,
they were not fatal
they were not fatal
275
738930
2833
şokların acı verici fakat
öldürücü olmadığı
öldürücü olmadığı
12:33
and indeed caused
no permanent damage whatsoever.
no permanent damage whatsoever.
276
741763
2742
ve kalıcı bir hasara da
sebep olmadığı hatırlatılmıştı.
sebep olmadığı hatırlatılmıştı.
12:36
And thirdly, participants
didn't give the shocks
didn't give the shocks
277
744505
2320
Üçüncüsü, katılımcılar şokları
12:38
just because someone
in the coat told them to.
in the coat told them to.
278
746825
2648
sırf önlüklü biri
dediği için vermiyordu.
dediği için vermiyordu.
12:41
When they were interviewed
after the study,
after the study,
279
749473
2042
Deneyden sonra
görüşme yapıldığında,
görüşme yapıldığında,
12:43
all the participants said
that they firmly believed
that they firmly believed
280
751515
2508
bütün katılımcılar
öğrenme ve ceza deneyinin
öğrenme ve ceza deneyinin
12:46
that the learning and punishment study
served a worthy scientific purpose
served a worthy scientific purpose
281
754023
3784
katılımcılara anlık, fakat
ölümcül olmayan acılar vermesine rağmen,
ölümcül olmayan acılar vermesine rağmen,
12:49
which would have
enduring gains for science
enduring gains for science
282
757807
2438
bilim için kalıcı kazanımları olan
12:52
as opposed to the momentary nonfatal
discomfort caused to the participants.
discomfort caused to the participants.
283
760245
5869
önemli bir bilimsel amaca hizmet ettiğine
kesinlikle inandıklarını söyledi.
kesinlikle inandıklarını söyledi.
12:59
Okay, so I've been talking
for about 12 minutes now,
for about 12 minutes now,
284
767025
2578
Pekala, yaklaşık olarak
12 dakikadır konuşuyorum
12 dakikadır konuşuyorum
13:01
and you've probably been
sitting there listening to me,
sitting there listening to me,
285
769603
2686
ve herhalde siz de
oturmuş beni dinliyor,
oturmuş beni dinliyor,
13:04
analyzing my speech patterns
and body language
and body language
286
772289
2220
konuşma tarzımı ve vücut dilimi inceliyor
13:06
and trying to work out if you should
take any notice of what I'm saying,
take any notice of what I'm saying,
287
774509
3607
ve söylediklerimi
dikkate alıp almamanız gerektiğini,
dikkate alıp almamanız gerektiğini,
doğru mu yoksa yalan mı konuştuğumu
çözmeye çalışıyorsunuz.
çözmeye çalışıyorsunuz.
13:10
whether I'm telling the truth
or whether I'm lying,
or whether I'm lying,
288
778116
2461
13:12
but if so you've
probably completely failed,
probably completely failed,
289
780577
2182
Öyle ise, büyük ihtimalle
tamamen yanıldınız.
tamamen yanıldınız.
13:14
because although we all think
we can catch a liar
we can catch a liar
290
782759
2345
Bir yalancıyı
vücut dilinden ve konuşma şeklinden
vücut dilinden ve konuşma şeklinden
13:17
from their body language
and speech patterns,
and speech patterns,
291
785104
2093
tespit edebileceğimizi düşünsek de,
13:19
hundreds of psychological tests
over the years have shown
over the years have shown
292
787197
2673
yıllardır yapılan
yüzlerce psikolojik teste göre,
yüzlerce psikolojik teste göre,
13:21
that all of us, including
police officers and detectives,
police officers and detectives,
293
789870
2691
polisler ve dedektifler de
dahil olmak üzere, hepimizin
dahil olmak üzere, hepimizin
13:24
are basically at chance when it comes
to detecting lies from body language
to detecting lies from body language
294
792561
3500
vücut dili ve konuşma tarzından
yola çıkarak yalanı tespit etmesi
yola çıkarak yalanı tespit etmesi
13:28
and verbal patterns.
295
796061
1581
aslında bir ihtimaldir.
13:29
Interestingly, there is one exception:
296
797642
2044
İlginçtir ki, istisnai bir durum vardır:
13:31
TV appeals for missing relatives.
297
799686
2252
televizyondaki kayıp haberleri.
13:33
It's quite easy to predict
when the relatives are missing
when the relatives are missing
298
801938
2985
Akrabası kaybolduğunda
çağrıda bulunan kişinin
çağrıda bulunan kişinin
13:36
and when the appealers have in fact
murdered the relatives themselves.
murdered the relatives themselves.
299
804923
3331
aslında yakınını kendisinin öldürdüğünü
tespit etmek çok basittir.
tespit etmek çok basittir.
13:40
So hoax appealers are more likely
to shake their heads, to look away,
to shake their heads, to look away,
300
808254
3515
Sahte yakaranların
başını sallama, yana çevirme ve
başını sallama, yana çevirme ve
13:43
and to make errors in their speech,
301
811769
1714
konuşurken hata yapmaları
13:45
whereas genuine appealers are more likely
302
813483
2015
daha muhtemelken,
gerçek mağdurların
gerçek mağdurların
13:47
to express hope that the person
will return safely
will return safely
303
815498
2345
kayıplarının döneceğine
olan umudunu ifade etmesi
olan umudunu ifade etmesi
13:49
and to avoid brutal language.
304
817843
1741
ve şiddet içeren dilden kaçınması
daha muhtemeldir.
daha muhtemeldir.
13:51
So, for example, they might say
"taken from us" rather than "killed."
"taken from us" rather than "killed."
305
819584
4603
Mesela "öldürüldü" yerine
"bizden alındı" derler.
"bizden alındı" derler.
13:56
Speaking of which,
it's about time I killed this talk,
it's about time I killed this talk,
306
824187
2657
Bu arada konuşmayı bitirme vaktim gelmiş
13:58
but before I do, I just want
to give you in 30 seconds
to give you in 30 seconds
307
826844
3208
ama öncesinde 30 saniye içinde
14:02
the overarching myth of psychology.
308
830052
3371
psikolojinin en önemli mitinden
bahsetmek stiyorum.
bahsetmek stiyorum.
14:05
So the myth is that psychology is just
a collection of interesting theories,
a collection of interesting theories,
309
833423
4297
Mit şu: psikoloji sadece
ilginç teoriler koleksiyonudur
ilginç teoriler koleksiyonudur
14:09
all of which say something useful
and all of which have something to offer.
and all of which have something to offer.
310
837720
3521
ve bunların hepsi faydalı şeyler anlatır
ve hepsinin de bir önerisi vardır.
ve hepsinin de bir önerisi vardır.
14:13
What I hope to have shown you
in the past few minutes
in the past few minutes
311
841241
2499
Geçirdiğimiz sürede size
gösterdiğimi umduğum şey,
gösterdiğimi umduğum şey,
14:15
is that this isn't true.
312
843740
1585
bunun doğru olmadığıdır.
14:17
What we need to do is assess
psychological theories
psychological theories
313
845325
3259
Yapmamız gereken psikoloji teorilerini
ne tür tahminler yaptıklarını
ne tür tahminler yaptıklarını
14:20
by seeing what predictions they make,
314
848584
1884
görerek değerlendirmektir.
14:22
whether that is that listening to Mozart
makes you smarter,
makes you smarter,
315
850468
2821
Mozart dinlemenin zekayı geliştirmesi,
14:25
that you learn better when information is
presented in your preferred learning style
presented in your preferred learning style
316
853289
4767
bilgiyi tercih ettiğiniz öğrenme şekliyle
daha iyi öğrenmeniz
daha iyi öğrenmeniz
14:30
or whatever it is, all of these
are testable empirical predictions,
are testable empirical predictions,
317
858056
3465
ya da her ne olursa olsun, tümü,
test edilebilir deneysel tahminlerdir
test edilebilir deneysel tahminlerdir
14:33
and the only way we can make progress
318
861521
1785
ve ilerleyebileceğimiz tek yol
14:35
is to test these predictions
against the data
against the data
319
863306
2120
bu tahminleri sıkıca denetlenen,
14:37
in tightly controlled
experimental studies.
experimental studies.
320
865426
2329
deneysel çalışmalardaki verilerle
test etmektir.
test etmektir.
14:39
And it's only by doing so
that we can hope to discover
that we can hope to discover
321
867755
3134
Sadece böyle yaparak
hangi teorilerin
hangi teorilerin
14:42
which of these theories
are well supported,
are well supported,
322
870889
2624
daha tutarlı olduğunu
ve hangilerinin de,
ve hangilerinin de,
14:45
and which, like all the ones
I've told you about today, are myths.
I've told you about today, are myths.
323
873513
3390
tıpkı bugün anlattıklarım gibi,
mit olduğunu keşfetmeyi umabiliriz.
mit olduğunu keşfetmeyi umabiliriz.
14:48
Thank you.
324
876903
1509
Teşekkür ederim.
14:50
(Applause)
325
878412
3460
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Ben Ambridge - PsychologistBen Ambridge is the author of "Psy-Q," a sparkling book debunking what we think we know about psychology.
Why you should listen
Ben Ambridge is a senior lecturer in psychology at the University of Liverpool, where he researches children’s language development. He is the author of Psy-Q, which introduces readers to some of the major findings in psychology via interactive puzzles, games, quizzes and tests.
He also writes great newsy stories connecting psychology to current events. His article "Why Can't We Talk to the Animals?" was shortlisted for the 2012 Guardian-Wellcome Science Writing Prize. Psy-Q is his first book for a general audience.
Ben Ambridge | Speaker | TED.com