TEDxManhattanBeach
Gene Luen Yang: Comics belong in the classroom
جین یانگ: شوێنی کۆمیکەکان لە ناو پۆلەکانی خوێندندایە
Filmed:
Readability: 4.6
1,416,188 views
پێویستە کتێبەکانی کۆمیک و ڕۆمانە وێنەییەکان لە جانتای ئامرازەکانی هەموو مامۆستاکاندا بێت، وەک وانەبژێر و بەرهەمهێنەری کارتۆنی جین لوین یانگ ئاماژەی پێدەکات. بە باسکردنی بەسەرهاتە پەیوەندیدارەکان لە ژیانی خۆیدا، یانگ باسی مێژووی کۆمیک دەکات لە بواری پەروەردەی ئەمریکادا و چەند تێڕوانینێکی چاوەڕوان نەکراو دەخاتە ڕوو لەسەر تواناکانی کۆمیک بۆ یارمەتیدانی فێربوونی منداڵان.
Gene Luen Yang - Cartoonist, educator
Gene Luen Yang writes, and sometimes draws, comic books and graphic novels. Full bio
Gene Luen Yang writes, and sometimes draws, comic books and graphic novels. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:14
When I was in the fifth grade,
0
760
1456
ئەو کاتەی لە قۆناغی پێنج بووم،
00:16
I bought an issue
of "DC Comics Presents #57"
of "DC Comics Presents #57"
1
2240
4376
ژمارە ٥٧ی کۆمیکی دی سیم کڕی،
00:20
off of a spinner rack
at my local bookstore,
at my local bookstore,
2
6640
2736
لە پەڕتووکفرۆشێکی نزیک خۆمان، و
00:23
and that comic book changed my life.
3
9400
3696
ئەو پەڕتووکی کۆمیکە ژیانی گۆڕیم.
00:27
The combination of words and pictures
did something inside my head
did something inside my head
4
13120
3376
تێکەڵەی وشە و وێنەکان شتێکی
جوڵاند لە ناو مێشکمدا
جوڵاند لە ناو مێشکمدا
00:30
that had never been done before,
5
16520
1536
کە قەت پێشتر شتی وام نەدیبوو، و
00:32
and I immediately fell in love
with the medium of comics.
with the medium of comics.
6
18080
3696
یەکسەر کەوتمە خۆشەویستی
ئەو ناوەندەی کۆمیکەوە.
ئەو ناوەندەی کۆمیکەوە.
00:35
I became a voracious comic book reader,
7
21800
3176
بووم بە خوێنەرێکی سەرسەختی کۆمیک،
00:39
but I never brought them to school.
8
25000
1696
بەڵام قەت نەمدەبرد بۆ قوتابخانە.
00:40
Instinctively, I knew that comic books
didn't belong in the classroom.
didn't belong in the classroom.
9
26720
5816
بەشێوەیەکی غەریزەیی، دەمزانی کە
پەڕتووکی کۆمیک بۆ ناو پۆل نابێت.
پەڕتووکی کۆمیک بۆ ناو پۆل نابێت.
00:46
My parents definitely were not fans,
10
32560
2416
دایک و باوکم بەدڵنیاییەوە زۆر
پشتیوانی ئەوەیان نەدەکرد، و
پشتیوانی ئەوەیان نەدەکرد، و
00:49
and I was certain that my teachers
wouldn't be either.
wouldn't be either.
11
35000
3096
دڵنیاش بووم لەوەی کە مامۆستاکانیشم
بە هەمان شێوە دەبن.
بە هەمان شێوە دەبن.
00:52
After all, they never used them to teach,
12
38120
2256
هەرچۆنێک بێت، قەت
بەکاریان نەدەهێنان بۆ وانە وتنەوە،
بەکاریان نەدەهێنان بۆ وانە وتنەوە،
00:54
comic books and graphic novels were never
allowed during silent sustained reading,
allowed during silent sustained reading,
13
40400
3896
پەڕتووکەکانی کۆمیک و ڕۆمانە وێنەییەکان
قەت ڕێگەپێدراو نەبوون بۆ خوێندنەوەی بێدەنگ و بەردەوام، و
قەت ڕێگەپێدراو نەبوون بۆ خوێندنەوەی بێدەنگ و بەردەوام، و
00:58
and they were never sold
at our annual book fair.
at our annual book fair.
14
44320
3496
قەتیش لە پێشانگای پەڕتووکی
ساڵانەدا نەدەفرۆشران.
ساڵانەدا نەدەفرۆشران.
01:01
Even so, I kept reading comics,
15
47840
2576
لەگەڵ ئەوەشدا، بەردەوام بووم
لە خوێندنەوەی کۆمیکەکان، و
لە خوێندنەوەی کۆمیکەکان، و
01:04
and I even started making them.
16
50440
1616
تەنانەت دەستیشم کرد
بە درووستکردنیان.
بە درووستکردنیان.
01:06
Eventually I became
a published cartoonist,
a published cartoonist,
17
52080
3016
دەرئەنجام بووم بە بەرهەمهێنەرێکی کارتۆنی،
01:09
writing and drawing
comic books for a living.
comic books for a living.
18
55120
2800
پەڕتووکی کۆمیکم دەکێشا و دەنوسییەوە
بۆ دابینکردنی بژێوی ژیان.
بۆ دابینکردنی بژێوی ژیان.
01:12
I also became a high school teacher.
19
58680
2256
هەروەها بووم بە مامۆستای
خوێندنی ئامادەیی.
خوێندنی ئامادەیی.
01:14
This is where I taught:
20
60960
1296
لێرە وانەم دەوتەوە:
01:16
Bishop O'Dowd High School
in Oakland, California.
in Oakland, California.
21
62280
2816
قوتابخانەی بیشۆب ئۆ داود لە
کالیفۆرنیا، ئۆکلاند.
کالیفۆرنیا، ئۆکلاند.
01:19
I taught a little bit of math
and a little bit of art,
and a little bit of art,
22
65120
2536
کەمێک وانەی بیرکاری، و
کەمێکیش هونەرم دەوتەوە،
کەمێکیش هونەرم دەوتەوە،
01:21
but mostly computer science,
23
67680
1376
بەڵام بە زۆری زانستی کۆمپیوتەر، و
01:23
and I was there for 17 years.
24
69080
2416
ماوەی ١٧ ساڵ لەوێ بووم.
01:25
When I was a brand new teacher,
25
71520
1856
ئەوکاتەی مامۆستایەکی نوێ بووم،
01:27
I tried bringing comic books
into my classroom.
into my classroom.
26
73400
3136
هەوڵی ئەوەم دەدا پەڕتووکی کۆمیک
بێنمە ناو پۆلەکەمەوە.
بێنمە ناو پۆلەکەمەوە.
01:30
I remember telling my students
on the first day of every class
on the first day of every class
27
76560
3096
بیرمە یەکەم ڕۆژی هەموو
پۆلێک بە خوێندکارەکانم دەوت
پۆلێک بە خوێندکارەکانم دەوت
01:33
that I was also a cartoonist.
28
79680
2096
کە من وێنەکێشی کارتۆنیشم.
01:35
It wasn't so much that I was planning
to teach them with comics,
to teach them with comics,
29
81800
3096
بۆ ئەوەم نەبوو پلانم هەبێت
فێری کۆمیکیان بکەم،
فێری کۆمیکیان بکەم،
01:38
it was more that I was hoping comics
would make them think that I was cool.
would make them think that I was cool.
30
84920
4016
زیاتر هیوادار بووم کۆمیکەکان وایان لێبکات
بە کەسێکی سەرسوڕهێنەرم بزانن.
بە کەسێکی سەرسوڕهێنەرم بزانن.
01:42
(Laughter)
31
88960
1416
(پێکەنین)
01:44
I was wrong.
32
90400
1376
من هەڵە بووم.
01:45
This was the '90s,
33
91800
1976
ئەمە ساڵانی ٩٠ەکان بوو،
01:47
so comic books didn't have
the cultural cachet that they do today.
the cultural cachet that they do today.
34
93800
4296
ئەوکاتە وەک ئێستا کۆمیک نەبووبوو
بە بەشێک لە کلتور.
بە بەشێک لە کلتور.
01:52
My students didn't think I was cool.
They thought I was kind of a dork.
They thought I was kind of a dork.
35
98120
3936
خوێندکارەکانم سەرسام نەبوون پێم.
وایان دەزانی کەسێکی بێمێشکم.
وایان دەزانی کەسێکی بێمێشکم.
01:56
And even worse,
when stuff got hard in my class,
when stuff got hard in my class,
36
102080
2896
لەوەش خراپتر،
کاتێک شتەکان خراپ دەبوون لە پۆلەکەم،
کاتێک شتەکان خراپ دەبوون لە پۆلەکەم،
01:59
they would use comic books
as a way of distracting me.
as a way of distracting me.
37
105000
3296
پەڕتووکەکانی کۆمیکیان بەکاردەهێنا وەک
ڕێگایەک بۆ بەلاڕێدا بردنم.
ڕێگایەک بۆ بەلاڕێدا بردنم.
02:02
They would raise their hands
and ask me questions like,
and ask me questions like,
38
108320
2616
بۆ نموونە دەستیان هەڵدەبڕی و
لێیان دەپرسیم،
لێیان دەپرسیم،
02:04
"Mr. Yang, who do you think
would win in a fight,
would win in a fight,
39
110960
2336
"بەڕێز یانگ، پێتوایە کێ شەڕێک
دەباتەوە لە نێوان،
دەباتەوە لە نێوان،
02:07
Superman or the Hulk?"
40
113320
1256
سوپەرمان و هەڵکدا؟"
02:08
(Laughter)
41
114600
1016
(پێکەنین)
02:09
I very quickly realized I had to keep
my teaching and my cartooning separate.
my teaching and my cartooning separate.
42
115640
5056
زۆر زوو درکم بەوە کرد کە پێویستە
وانە وتنەوە و کارتۆن کێشان جیابکەمەوە.
وانە وتنەوە و کارتۆن کێشان جیابکەمەوە.
02:14
It seemed like my instincts
in fifth grade were correct.
in fifth grade were correct.
43
120720
3416
پێدەچوو غەریزەکەی لە پۆلی
پێنج هەمبوو ڕاست دەرچووبێت.
پێنج هەمبوو ڕاست دەرچووبێت.
02:18
Comic books didn't belong
in the classroom.
in the classroom.
44
124160
3040
پەڕتووکەکانی کۆمیک
بۆ ناو پۆل شیاو نەبوو.
بۆ ناو پۆل شیاو نەبوو.
02:21
But again, I was wrong.
45
127800
1440
بەڵام دووبارە، من هەڵە بووم.
02:23
A few years into my teaching career,
46
129800
2056
چەند ساڵێکی تری وانە وتنەوەم تێپەڕی، و
02:25
I learned firsthand
the educational potential of comics.
the educational potential of comics.
47
131880
4896
هەر زوو درکم بە توانای فێرکردنی
پەڕتووکەکانی کۆمیک کرد.
پەڕتووکەکانی کۆمیک کرد.
02:30
One semester, I was asked to sub
for this Algebra 2 class.
for this Algebra 2 class.
48
136800
3536
لە کاتی خوێندنی وەرزێکدا، داوام لێکرا
ببم بە شوێنگرەوە بۆ وتنەوەی وانەی جەبری ٢.
ببم بە شوێنگرەوە بۆ وتنەوەی وانەی جەبری ٢.
02:34
I was asked to long-term sub it,
and I said yes, but there was a problem.
and I said yes, but there was a problem.
49
140360
4296
داوام لێکرا بۆ ماوەیەکی درێژخایەن شوێنگرەوە بم، و
وتم زۆرباشە، بەڵام کێشەیەک هەبوو.
وتم زۆرباشە، بەڵام کێشەیەک هەبوو.
02:38
At the time, I was also
the school's educational technologist,
the school's educational technologist,
50
144680
3696
ئەوکاتە، تەکنەلۆجیزانی فێرکاری
هەمان قوتابخانەش بووم،
هەمان قوتابخانەش بووم،
02:42
which meant every couple of weeks
51
148400
1896
واتە هەر دوو هەفتە جارێک
02:44
I had to miss one or two periods
of this Algebra 2 class
of this Algebra 2 class
52
150320
3416
ئەبوو یەک دوو وانەی
ئەلجێبرای ٢ لەکیس خۆم بەم
ئەلجێبرای ٢ لەکیس خۆم بەم
02:47
because I was in another classroom
helping another teacher
helping another teacher
53
153760
2816
چونکە لە پۆلێکی تر بووم
یارمەتی مامۆستایەکی ترم ئەیا
یارمەتی مامۆستایەکی ترم ئەیا
02:50
with a computer-related activity.
54
156600
2096
لە چالاکییەکی پەیوەندیدار بە کۆمپیتەر.
02:52
For these Algebra 2 students,
that was terrible.
that was terrible.
55
158720
3136
بۆ ئەم خوێندکارانەی ئەلجێبرای ٢یان دەخوێند،
ئەمە شتێکی خراپ بوو.
ئەمە شتێکی خراپ بوو.
02:55
I mean, having a long-term
sub is bad enough,
sub is bad enough,
56
161880
2616
هەبوونی مامۆستایەکی جێگرەوەی درێژخایەن
خۆی لەخۆیا شتێکی خراپە،
خۆی لەخۆیا شتێکی خراپە،
02:58
but having a sub for your sub?
That's the worst.
That's the worst.
57
164520
3120
بەڵام هەبوونی شوێنگرەوە بۆ
ئەو شوێنگرەوەیەش؟ خراپترین شتە.
ئەو شوێنگرەوەیەش؟ خراپترین شتە.
03:02
In an effort to provide some sort
of consistency for my students,
of consistency for my students,
58
168360
3856
لە هەوڵێکدا بۆ دابینکردنی فێربوونێکی
باشتر بۆ خوێندکارەکانم،
باشتر بۆ خوێندکارەکانم،
03:06
I began videotaping
myself giving lectures.
myself giving lectures.
59
172240
2856
دەستمکرد بە گرتنی ڤیدیۆی خۆم
کاتێک وانە دەڵێمەوە.
کاتێک وانە دەڵێمەوە.
03:09
I'd then give these videos to my sub
to play for my students.
to play for my students.
60
175120
3616
ئینجا ڤیدیۆکانم ئەیا بە مامۆستا
شوێنگرەوەکەم بۆ ئەوەی بۆ خوێندکارەکانی لێباتەوة.
شوێنگرەوەکەم بۆ ئەوەی بۆ خوێندکارەکانی لێباتەوة.
03:12
I tried to make these videos
as engaging as possible.
as engaging as possible.
61
178760
4456
هەوڵمدەدا هەتا بتوانم کارێک بکەم
ئەم ڤیدیۆیانە سەرنج ڕاکێش بن.
ئەم ڤیدیۆیانە سەرنج ڕاکێش بن.
03:17
I even included
these little special effects.
these little special effects.
62
183240
2136
تەنانەت وردەکاری تایبەتی
بچووکیشم تێکردبوو.
بچووکیشم تێکردبوو.
03:19
For instance, after I finished
a problem on the board,
a problem on the board,
63
185400
2856
بۆ نموونە، دوای ئەوەی پرسیارێکم
تەواو دەکرد لەسەر تەختەکە،
تەواو دەکرد لەسەر تەختەکە،
03:22
I'd clap my hands,
64
188280
1616
چەپڵەیەکم لێئەیا بەدەستم، و
03:23
and the board would magically erase.
65
189920
2416
یەکسەر تەختەکە بەشێوەیەکی
جادووگەری خۆی دەسڕدرایەوە.
جادووگەری خۆی دەسڕدرایەوە.
03:26
(Laughter)
66
192360
1416
(پێکەنین)
03:27
I thought it was pretty awesome.
67
193800
1560
وامدەزانی شتێکی سەرنجڕاکێشە.
03:30
I was pretty certain
that my students would love it,
that my students would love it,
68
196160
2856
زۆر دڵنیابووم لەوەی کە خوێندکارەکانم
حەزیان لەو شتە ئەبێت،
حەزیان لەو شتە ئەبێت،
03:33
but I was wrong.
69
199040
1216
بەڵام من هەڵەبووم.
03:34
(Laughter)
70
200280
1376
(پێکەنین)
03:35
These video lectures were a disaster.
71
201680
2856
ئەم وانە ڤیدیۆییانە کارەسات بوون.
03:38
I had students coming up to me
and saying things like,
and saying things like,
72
204560
2576
خوێندکاری وام هەبوو دەهاتن بۆلام و
پێیان دەوتم،
پێیان دەوتم،
03:41
"Mr. Yang, we thought
you were boring in person,
you were boring in person,
73
207160
2256
مامۆستا یانگ، وامان دەزانی
تۆ کەسێکی بێزارکەریت،
تۆ کەسێکی بێزارکەریت،
03:43
but on video, you are just unbearable."
74
209440
3456
بەڵام لەسەر ڤیدیۆیکان، تەنانەت
بەرگەی سەیرکردنیش ناگرین."
بەرگەی سەیرکردنیش ناگرین."
03:46
(Laughter)
75
212920
1616
(پێکەنین)
03:48
So as a desperate second attempt,
I began drawing these lectures as comics.
I began drawing these lectures as comics.
76
214560
5336
بۆیە وەک هەوڵێکی بێچارانەی تر،
دەستمکرد بە کێشانی وانەکان وەک کۆمیک،
دەستمکرد بە کێشانی وانەکان وەک کۆمیک،
03:53
I'd do these very quickly
with very little planning.
with very little planning.
77
219920
2456
زۆر بەخێرایی ئەمەم کرد و
هیچ پلانێکم بۆ دانەڕشتبوو.
هیچ پلانێکم بۆ دانەڕشتبوو.
03:56
I'd just take a sharpie,
draw one panel after the other,
draw one panel after the other,
78
222400
2816
خێرا جافێکم دەردەکرد، و
یەک لەدوای یەک وێنەم دەکێشا،
یەک لەدوای یەک وێنەم دەکێشا،
03:59
figuring out what I wanted
to say as I went.
to say as I went.
79
225240
2696
لەگەڵ بەردەوامبوونم بیرمدەکردەوە
دواتر چی بڵێم.
دواتر چی بڵێم.
04:01
These comics lectures would come out
80
227960
1736
ئەم وانە کۆمیکییانە زۆربەی جارەکان
04:03
to anywhere between
four and six pages long,
four and six pages long,
81
229720
2096
لە نێوان چوار بۆ پێنج
لاپەڕەدا دەردەچوون،
لاپەڕەدا دەردەچوون،
04:05
I'd xerox these, give them to my sub
to hand to my students.
to hand to my students.
82
231840
4976
ئەمانەم کۆپی دەکرد، و دەمیا بە مامۆستا
شوێنگرەوەکەم بیات بە قوتابییەکان.
شوێنگرەوەکەم بیات بە قوتابییەکان.
04:10
And much to my surprise,
83
236840
2216
زۆریش سەرسام بووم کاتێک زانیم،
04:13
these comics lectures were a hit.
84
239080
2816
ئەم وانە کۆمیکیانە سەرکەوتوو بوون.
04:15
My students would ask me
to make these for them
to make these for them
85
241920
3536
خوێندکارەکانم داوایان لێدەکردم
ئەمانەیان بۆ درووست بکەم
ئەمانەیان بۆ درووست بکەم
04:19
even when I could be there in person.
86
245480
2936
تەنانەت لەو کاتانەشدا کە خۆشمی لێبووم.
04:22
It was like they liked cartoon me
more than actual me.
more than actual me.
87
248440
4096
زیاتر حەزیان بەوە بوو بە شێوەی
کارتۆن بمبینن.
کارتۆن بمبینن.
04:26
(Laughter)
88
252560
2056
(پێکەنین)
04:28
This surprised me, because my students
are part of a generation
are part of a generation
89
254640
3696
ئەمە سەری سوڕماندم، چونکە خوێندکارەکانم
بەشێکن لە نەوەیەک
بەشێکن لە نەوەیەک
04:32
that was raised on screens,
90
258360
1895
کە بەرامبەر شاشەکان گەورە بوون،
04:34
so I thought for sure they would like
learning from a screen
learning from a screen
91
260279
3217
بۆیە وام بیردەکردەوە کە حەز بەوە بکەن
لەسەر شاشەکانەوە فێر ببن
لەسەر شاشەکانەوە فێر ببن
04:37
better than learning from a page.
92
263520
2536
وەک لە فێربوونی سەر کاغەزێک.
04:40
But when I talked to my students
93
266080
1656
بەڵام کاتێک قسەم لەگەڵ خوێندکارەکانم کرد
04:41
about why they liked
these comics lectures so much,
these comics lectures so much,
94
267760
3216
دەربارەی ئەوەی بۆچی ئەوەندە
حەزیان لە وانەی کۆمیکی بووە،
حەزیان لە وانەی کۆمیکی بووە،
04:45
I began to understand
the educational potential of comics.
the educational potential of comics.
95
271000
4376
وردە وردە تێگەشتم لە توانای
فێرکردنی کۆمیکەکان.
فێرکردنی کۆمیکەکان.
04:49
First, unlike their math textbooks,
96
275400
2616
یەکەم شت، جیاواز لە کتێبەکانی بیرکاری،
04:52
these comics lectures taught visually.
97
278040
2576
ئەم وانە کۆمیکییانە بە شێوەی
وێنە تێیدەگەیاندیت.
وێنە تێیدەگەیاندیت.
04:54
Our students grow up in a visual culture,
98
280640
2816
خوێندکارەکانمان لە کلتورێکدا گەورە بوون
کە هەموو شتێک بە بینینە،
کە هەموو شتێک بە بینینە،
04:57
so they're used to taking in
information that way.
information that way.
99
283480
2736
بۆیە ڕاهاتوون لەسەر وەرگرتنی
زانیاری بەشێوەی بینین.
زانیاری بەشێوەی بینین.
05:00
But unlike other visual narratives,
100
286240
2776
بەڵام جیاواز لە وانەوتنەوە بینینەکانی تر،
05:03
like film or television
or animation or video,
or animation or video,
101
289040
4816
وەک فلیم یان تەلەفزیۆن یان
کارتۆنی جوڵاو یان ڤیدیۆ،
کارتۆنی جوڵاو یان ڤیدیۆ،
05:07
comics are what I call permanent.
102
293880
2856
کۆمیکەکان شتێکن من پێیان دەڵێم
درێژخایەن.
درێژخایەن.
05:10
In a comic, past, present and future
all sit side by side on the same page.
all sit side by side on the same page.
103
296760
5656
لە کۆمیکێکدا، ڕابردوو، ئێستا و داهاتوو
هەموویان لە هەمان لاپەڕەدا جێیدەکرێتەوە.
هەموویان لە هەمان لاپەڕەدا جێیدەکرێتەوە.
05:16
This means that the rate
of information flow
of information flow
104
302440
3416
ئەمەش واتای ئەوەیە ڕێژەی
وەرگرتنی زانیاری
وەرگرتنی زانیاری
05:19
is firmly in the hands of the reader.
105
305880
2720
بە تەواوی لە دەستی خوێنەرەکەدایە.
05:23
When my students didn't understand
something in my comics lecture,
something in my comics lecture,
106
309560
4016
کاتێک خوێندکارەکانم لە شتێک
تێنەدەگەشتن لە وانەیەکی کۆمیکدا،
تێنەدەگەشتن لە وانەیەکی کۆمیکدا،
05:27
they could just reread that passage
as quickly or as slowly as they needed.
as quickly or as slowly as they needed.
107
313600
4216
دەیان توانی یەکسەر ئەو بەشە بە خێرایی
یان بەخاوی بخوێننەوە بەپێی ویستی خۆیان.
یان بەخاوی بخوێننەوە بەپێی ویستی خۆیان.
05:31
It was like I was giving them
a remote control over the information.
a remote control over the information.
108
317840
3976
وەک ئەوە وابوو کۆنترۆڵێکی دوورەدەستیان بدەمێ
بۆ هەموو زانیارییەکان.
بۆ هەموو زانیارییەکان.
05:35
The same was not true
of my video lectures,
of my video lectures,
109
321840
2896
ئەوە ڕاست نەبوو بۆ وانە ڤیدیۆییەکانم، و
05:38
and it wasn't even true
of my in-person lectures.
of my in-person lectures.
110
324760
2776
تەنانەت بۆ وانەکانی خۆشم دەموتەوە لە پۆلدا.
05:41
When I speak, I deliver the information
as quickly or slowly as I want.
as quickly or slowly as I want.
111
327560
4736
کاتێک قسە دەکەم، بەو خێرایی یان خاوییە
زانیاری دەگەیەنم کە خۆم دەمەوێت.
زانیاری دەگەیەنم کە خۆم دەمەوێت.
05:46
So for certain students
and certain kinds of information,
and certain kinds of information,
112
332320
3376
بۆیە بۆ هەندێک خوێندکاری دیاریکراو و
هەندێک زانیاری دیاریکراو،
هەندێک زانیاری دیاریکراو،
05:49
these two aspects of the comics medium,
its visual nature and its permanence,
its visual nature and its permanence,
113
335720
4936
ئەم دوو لایەنەی ژینگەکەی کۆمیک دەیڕەخسێنێت،
سرووشتە بیناییەکەی و درێژخایەنییەکەی،
سرووشتە بیناییەکەی و درێژخایەنییەکەی،
05:54
make it an incredibly powerful
educational tool.
educational tool.
114
340680
3656
دەیکات بە ئامرازێکی فێربوونی بەهێز.
05:58
When I was teaching this Algebra 2 class,
115
344360
1976
کاتێک وانەی ئەلجێبرای ٢م دەوتەوە،
06:00
I was also working on my master's
in education at Cal State East Bay.
in education at Cal State East Bay.
116
346360
4216
کارم لەسەر خوێندنی ماستەری پەروەردەش دەکرد
لە زانکۆی کالیفۆرنیا. و
لە زانکۆی کالیفۆرنیا. و
06:04
And I was so intrigued by this experience
that I had with these comics lectures
that I had with these comics lectures
117
350600
4056
زۆریش سەرسام بووم بەم ئەزموونەی هەمبوو
لەگەڵ ئەم وانە کۆمیکانە
لەگەڵ ئەم وانە کۆمیکانە
06:08
that I decided to focus
my final master's project on comics.
my final master's project on comics.
118
354680
5096
بۆیە بڕیارمدا دوایین پرۆژەی ماستەرم
لەسەر کۆمیکەکان بێت.
لەسەر کۆمیکەکان بێت.
06:13
I wanted to figure out
why American educators
why American educators
119
359800
2976
ویستم بزانم بۆچی فێرکەرە ئەمریکییەکان
06:16
have historically been so reluctant
to use comic books in their classrooms.
to use comic books in their classrooms.
120
362800
5216
لە مێژوودا هێندە دوودڵ بوون لە بەکارهێنانی
پەڕتووکی کۆمیک لە پۆلەکانیاندا.
پەڕتووکی کۆمیک لە پۆلەکانیاندا.
06:22
Here's what I discovered.
121
368040
2096
ئەم شتەم بۆ دەرکەوت.
06:24
Comic books first became
a mass medium in the 1940s,
a mass medium in the 1940s,
122
370160
2656
پەڕتووکەکانی کۆمیک بۆ یەکەمجار بەشێوەیەکی
فراوان ساڵانی ١٩٤٠ەکان دەرکەوت،
فراوان ساڵانی ١٩٤٠ەکان دەرکەوت،
06:26
with millions of copies
selling every month,
selling every month,
123
372840
2416
مانگانە ملیۆنەها دانەی لێدەفرۆشرا، و
06:29
and educators back then took notice.
124
375280
2136
ئەوکاتەش مامۆستایان تێبینیان کرد.
06:31
A lot of innovative teachers began
bringing comics into their classrooms
bringing comics into their classrooms
125
377440
3976
چەندین مامۆستای داهێنەر دەستیانکرد
بە هێنانی کۆمیک بۆ پۆلەکانیان
بە هێنانی کۆمیک بۆ پۆلەکانیان
06:35
to experiment.
126
381440
1336
وەک تاقیکردنەوە.
06:36
In 1944, the "Journal
of Educational Sociology"
of Educational Sociology"
127
382800
3856
ساڵی ١٩٤٤، "گۆڤاری کۆمەڵناسی
فێرکاری"
فێرکاری"
06:40
even devoted an entire issue
to this topic.
to this topic.
128
386680
3576
تەنانەت بەرگێکی تەواوی
دابینکرد بۆ ئەم تەوەرەیە.
دابینکرد بۆ ئەم تەوەرەیە.
06:44
Things seemed to be progressing.
129
390280
2376
خەریکبوو شتەکان بەرەوپێش دەچوون.
06:46
Teachers were starting
to figure things out.
to figure things out.
130
392680
2376
خەریکبوو مامۆستاکان وردە وردە
لە شتەکان تێدەگەشتن.
لە شتەکان تێدەگەشتن.
06:49
But then along comes this guy.
131
395080
2296
بەڵام پیاوێک هاتە مەسەلەکەوە.
06:51
This is child psychologist
Dr. Fredric Wertham,
Dr. Fredric Wertham,
132
397400
3976
دەروون ناسێکی منداڵان ناوی
دکتۆر فریدریک وێرتهام بوو، و
دکتۆر فریدریک وێرتهام بوو، و
06:55
and in 1954, he wrote a book
called "Seduction of the Innocent,"
called "Seduction of the Innocent,"
133
401400
3936
ساڵی ١٩٥٤، کتێبێکی نوسی بەناوی
"فریودانی بێتاوانەکان،"
"فریودانی بێتاوانەکان،"
06:59
where he argues that comic books
cause juvenile delinquency.
cause juvenile delinquency.
134
405360
4536
کە تیایدا باسی ئەوە دەکات کە کتێبەکانی
کۆمیک دەبنە هۆی لاساربوونی منداڵ.
کۆمیک دەبنە هۆی لاساربوونی منداڵ.
07:03
(Laughter)
135
409920
1056
(پێکەنین)
07:05
He was wrong.
136
411000
1616
ئەو هەڵە بوو.
07:06
Now, Dr. Wertham was actually
a pretty decent guy.
a pretty decent guy.
137
412640
2376
دکتۆر وێرتهام خۆی کەسێکی باش بوو.
07:09
He spent most of his career
working with juvenile delinquents,
working with juvenile delinquents,
138
415040
3056
زۆربەی ماوەی کارکردنی بەسەربرد
لە لێکۆڵینەوە لەسەر لاساری منداڵی، و
لە لێکۆڵینەوە لەسەر لاساری منداڵی، و
07:12
and in his work he noticed
that most of his clients read comic books.
that most of his clients read comic books.
139
418120
5216
لە کارەکەیدا تێبینی ئەوەی کرد زۆربەی
نەخۆشەکانی کتێبی کۆمیک دەخوێننەوە.
نەخۆشەکانی کتێبی کۆمیک دەخوێننەوە.
07:17
What Dr. Wertham failed to realize
was in the 1940s and '50s,
was in the 1940s and '50s,
140
423360
3736
ئەوەی دکتۆر وێرتهام نەیتوانی
درکی پێبکات ئەوەیە چلەکان و پەنجاکان،
درکی پێبکات ئەوەیە چلەکان و پەنجاکان،
07:21
almost every kid in America
read comic books.
read comic books.
141
427120
4136
هەموو منداڵانی ئەمریکا
پەڕتووکی کۆمیکیان دەخوێندەوە.
پەڕتووکی کۆمیکیان دەخوێندەوە.
07:25
Dr. Wertham does a pretty
dubious job of proving his case,
dubious job of proving his case,
142
431280
3336
دکتۆر وێرتهام کارێکی پڕ گومان دەکات
لە سەلماندنی دۆسییەکەی خۆی،
لە سەلماندنی دۆسییەکەی خۆی،
07:28
but his book does inspire
the Senate of the United States
the Senate of the United States
143
434640
3336
بەڵام کتێبەکەی توانی ئیلهام ببەخشێت
بە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا
بە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا
07:32
to hold a series of hearings
144
438000
2096
بۆ ئەوەی زنجیرەیەک کۆبوونەوە ساز بکەن
07:34
to see if in fact comic books
caused juvenile delinquency.
caused juvenile delinquency.
145
440120
4000
هەتا بزانن ئایا بەڕاستی پەڕتووکەکانی کۆمیک
دەبنە هۆی لاساری منداڵان.
دەبنە هۆی لاساری منداڵان.
07:38
These hearings lasted
for almost two months.
for almost two months.
146
444720
2736
ئەم کۆبوونەوانە نزیکەی
دوو مانگی خایاند.
دوو مانگی خایاند.
07:41
They ended inconclusively,
but not before doing tremendous damage
but not before doing tremendous damage
147
447480
4496
بێ ئەنجام کۆتاییان پێهات،
بەڵام زیانێکی گەورەیان گەیاند
بەڵام زیانێکی گەورەیان گەیاند
07:46
to the reputation of comic books
in the eyes of the American public.
in the eyes of the American public.
148
452000
4176
بە ناوبانگی پەڕتووکەکانی کۆمیک
لەبەر چاوی خەڵکی ئەمریکادا.
لەبەر چاوی خەڵکی ئەمریکادا.
07:50
After this, respectable American
educators all backed away,
educators all backed away,
149
456200
4336
دوای ئەمە، مامۆستا ئەمریکییە
بەتواناکان هەموویان دوورکەوتنەوە، و
بەتواناکان هەموویان دوورکەوتنەوە، و
07:54
and they stayed away for decades.
150
460560
1816
بۆ ماوەی چەندین دەیە
دوورەپەرێز بوون لە کۆمیک.
دوورەپەرێز بوون لە کۆمیک.
07:56
It wasn't until the 1970s
151
462400
1456
هەتا ساڵەکانی ١٩٧٠کان
07:57
that a few brave souls
started making their way back in.
started making their way back in.
152
463880
3456
چەند کەسێکی چاونەترس
توانیان ڕێگای خۆیان بکەنەوە. و
توانیان ڕێگای خۆیان بکەنەوە. و
08:01
And it really wasn't
until pretty recently,
until pretty recently,
153
467360
2056
هەتا ئەم ساڵانەی دواییش،
08:03
maybe the last decade or so,
154
469440
1696
لەوانەیە دەیەی پێشوو بێت،
08:05
that comics have seen
more widespread acceptance
more widespread acceptance
155
471160
2896
کە کۆمیکەکان قبوڵکردنێکی
بەرفراوانی بەخۆیەوە بینی
بەرفراوانی بەخۆیەوە بینی
08:08
among American educators.
156
474080
1776
لەنێو فێرکەرە ئەمریکییەکاندا.
08:09
Comic books and graphic novels
are now finally making their way
are now finally making their way
157
475880
4136
پەڕتووکەکانی کۆمیک و ڕۆمانە
وێنەییەکان دواجار ڕێگای خۆیان دەکەنەوە
وێنەییەکان دواجار ڕێگای خۆیان دەکەنەوە
08:14
back into American classrooms
158
480040
1856
بۆ ناو پۆلەکانی ئەمریکا و
08:15
and this is even happening
at Bishop O'Dowd, where I used to teach.
at Bishop O'Dowd, where I used to teach.
159
481920
3816
ئەمە تەنانەت لە خوێندنگەی
بیشۆب ئۆداود ڕوویدا، ئەو شوێنەی وانەی لێدەڵێمەوە.
بیشۆب ئۆداود ڕوویدا، ئەو شوێنەی وانەی لێدەڵێمەوە.
08:19
Mr. Smith, one of my former colleagues,
160
485760
1896
بەڕێز سمیس، یەکێک لە هاوپیشەکانم،
08:21
uses Scott McCloud's
"Understanding Comics"
"Understanding Comics"
161
487680
2936
پەڕتووکی "تێگەشتن لە کۆمیکەکان"ی
سکۆت ماککلاود بەکاردێنێت
سکۆت ماککلاود بەکاردێنێت
08:24
in his literature and film class,
because that book gives his students
because that book gives his students
162
490640
3976
لە وانەی وێژە و فیلمەکانیدا،
چونکە کتێبەکە ئەو زمانە دەدات
چونکە کتێبەکە ئەو زمانە دەدات
08:28
the language with which to discuss
the relationship between words and images.
the relationship between words and images.
163
494640
5096
بە خوێندکارەکانی بۆ باسکردنی پەیوەندی
نێوان وشەکان و وێنەکان.
نێوان وشەکان و وێنەکان.
08:33
Mr. Burns assigns a comics essay
to his students every year.
to his students every year.
164
499760
3896
بەڕێز بێرنس هەموو ساڵێک خوێندکارەکانی
ڕادەسپێرێت وتارێکی کۆمیک بنوسن.
ڕادەسپێرێت وتارێکی کۆمیک بنوسن.
08:37
By asking his students
to process a prose novel using images,
to process a prose novel using images,
165
503680
3936
داوا لە خوێندکارەکانی دەکات
بە بەکارهێنانی وێنە ڕۆمانێک بنوسن،
بە بەکارهێنانی وێنە ڕۆمانێک بنوسن،
08:41
Mr. Burns asks them to think deeply
166
507640
2536
بەڕێز بێرنس داوایان لێدەکات
کە بە قوڵی بیر بکەنەوە
کە بە قوڵی بیر بکەنەوە
08:44
not just about the story
167
510200
1935
نەک تەنیا دەربارەی چیرۆکەکە
08:46
but also about how that story is told.
168
512159
3017
بەڵکو دەربارەی ئەوەی چیرۆکەکەش
چۆن دەگێڕدرێتەوە. و
چۆن دەگێڕدرێتەوە. و
08:49
And Ms. Murrock uses
my own "American Born Chinese"
my own "American Born Chinese"
169
515200
3096
خاتوو مورۆکیش کتێبەکەی خۆم
چینی لەدایکبووی ئەمریکا" بەکاردێنێت
چینی لەدایکبووی ئەمریکا" بەکاردێنێت
08:52
with her English 1 students.
170
518320
1776
بۆ خوێندکارانی ١ی ئینگلیزی.
08:54
For her, graphic novels
171
520120
1616
بۆ ئەو، ڕۆمانە وێنەییەکان
08:55
are a great way of fulfilling
a Common Core Standard.
a Common Core Standard.
172
521760
3776
ڕێگایەکی مەزنە بۆ بەدیهێنانی
ستانداردێکی بنچینەیی هاوبەش.
ستانداردێکی بنچینەیی هاوبەش.
08:59
The Standard states that students
ought to be able to analyze
ought to be able to analyze
173
525560
2896
ستانداردەکە دەڵێت کە پێویستە خوێندکاران
توانای شیکردنەوەیان هەبێت
توانای شیکردنەوەیان هەبێت
09:02
how visual elements contribute
to the meaning, tone and beauty of a text.
to the meaning, tone and beauty of a text.
174
528480
5720
کە چۆن پێکهاتە بیناییەکان رۆڵدەگێڕن لە
واتا، تۆن، و جوانی نوسینەکەدا.
واتا، تۆن، و جوانی نوسینەکەدا.
09:08
Over in the library, Ms. Counts
has built a pretty impressive
has built a pretty impressive
175
534760
3216
لە کتێبخانەکە، خاتوو کاونتس
سەرکەوتووانە توانیوێتی
سەرکەوتووانە توانیوێتی
09:12
graphic novel collection
for Bishop O'Dowd.
for Bishop O'Dowd.
176
538000
2336
کۆکراوەیەکی ڕۆمانی وێنەیی بنیات بنێت
بۆ قوتابخانەی بیشۆب ئۆداود.
بۆ قوتابخانەی بیشۆب ئۆداود.
09:14
Now, Ms. Counts and all
of her librarian colleagues
of her librarian colleagues
177
540360
3176
خاتوو کاونتس و هەموو هاوپیشەکانی
لە کتێبخانەکەدا بەڕاستی
لە کتێبخانەکەدا بەڕاستی
09:17
have really been at the forefront
of comics advocacy,
of comics advocacy,
178
543560
3016
لە هێڵی پێشەوەی پاراستنی
کۆمیکەکاندا بوون،
کۆمیکەکاندا بوون،
09:20
really since the early '80s,
when a school library journal article
when a school library journal article
179
546600
3496
لە سەرەتاکانی ٨٠کانەوە کاتێک
نوسراوێکی کۆڤاری کتێبخانەی قوتابخانە
نوسراوێکی کۆڤاری کتێبخانەی قوتابخانە
09:24
stated that the mere presence
of graphic novels in the library
of graphic novels in the library
180
550120
4336
ئەوەی خستە ڕوو کە تەنیا هەبوونی
ڕۆمانی وێنەیی لەناو کتێبخانەدا
ڕۆمانی وێنەیی لەناو کتێبخانەدا
09:28
increased usage by about 80 percent
181
554480
2776
سەردانکردنی بەڕێژەی لە سەدا ٨٠
بەرزدەکاتەوە و
بەرزدەکاتەوە و
09:31
and increased the circulation
of noncomics material
of noncomics material
182
557280
4056
هەروەها دەشبێتە هۆی زیادکردنی
بەکارهێنانی ماددە ناکۆمیکەکان
بەکارهێنانی ماددە ناکۆمیکەکان
09:35
by about 30 percent.
183
561360
1240
بەڕێژەی لەسەدا ٣٠.
09:37
Inspired by this renewed interest
from American educators,
from American educators,
184
563240
3416
بە ئیلهام وەرگرتن لەم حەزە
نوێبوەوەی مامۆستایانی ئەمریکا،
نوێبوەوەی مامۆستایانی ئەمریکا،
09:40
American cartoonists are now producing
more explicitly educational content
more explicitly educational content
185
566680
4936
بەرهەمهێنەرانی کارتوون ئێستا
بەرهەمی فێرکاری زیاتریان هەیە
بەرهەمی فێرکاری زیاتریان هەیە
09:45
for the K-12 market than ever before.
186
571640
2696
بۆ ئەو خوێندکارانەی لە خوێندنی بنەڕەتیدان.
09:48
A lot of this is directed
at language arts,
at language arts,
187
574360
3176
زۆرێک لەمانە ئاڕاستەی
هونەرەکانی زمان کراوە،
هونەرەکانی زمان کراوە،
09:51
but more and more comics
and graphic novels
and graphic novels
188
577560
2056
بەڵام هەتا دێت کۆمیک و ڕۆمانی
وێنەیی زیاتر
وێنەیی زیاتر
09:53
are starting to tackle
math and science topics.
math and science topics.
189
579640
3496
کاری شیکردنەوە بۆ تەوەرەکانی
زانست و بیرکاری دەکەن.
زانست و بیرکاری دەکەن.
09:57
STEM comics graphics novels
really are like this uncharted territory,
really are like this uncharted territory,
190
583160
4496
ڕۆمانە وێنەییەکانی کۆمیکەکانی ستێم
وەک ئەم بوارە نەدۆزراوەیە وان،
وەک ئەم بوارە نەدۆزراوەیە وان،
10:01
ready to be explored.
191
587680
1440
ئامادەن بۆ دۆزینەوە.
10:03
America is finally waking up to the fact
192
589920
2496
ئەمریکا دواجار خەریکە
بەو ڕاستییە دەزانێت
بەو ڕاستییە دەزانێت
10:06
that comic books
do not cause juvenile delinquency.
do not cause juvenile delinquency.
193
592440
4176
کە کتێبە کۆمیکەکان نابنە هۆی
لاساری لە منداڵاندا.
لاساری لە منداڵاندا.
10:10
(Laughter)
194
596640
1016
(پێکەنین)
10:11
That they really do belong
in every educator's toolkit.
in every educator's toolkit.
195
597680
4176
کەوا پێویستە لە جانتای ئامرازەکانی
هەموو مامۆستایاندا هەبێت.
هەموو مامۆستایاندا هەبێت.
10:15
There's no good reason
to keep comic books and graphic novels
to keep comic books and graphic novels
196
601880
3336
هیچ هۆکارێکی باش نییە بۆ
دوورخستنەوەی کۆمیک و ڕۆمانی وێنەیی
دوورخستنەوەی کۆمیک و ڕۆمانی وێنەیی
10:19
out of K-12 education.
197
605240
2056
لە خوێندکارانی خوێندنی بنەڕەتی.
10:21
They teach visually,
198
607320
1656
بەشێوەی بینین فێریان دەکەن،
10:23
they give our students
that remote control.
that remote control.
199
609000
2760
ئەو کۆنترۆڵە دوورەدەستە
دەدەنە دەست خوێندکارەکانمان.
دەدەنە دەست خوێندکارەکانمان.
10:26
The educational potential is there
200
612520
2696
توانا فێرکارییەکەی تێدا هەیە
10:29
just waiting to be tapped
201
615240
1736
ئامادەیە بەکاربهێنرێت
10:31
by creative people like you.
202
617000
1680
لەلایەن کەسانی داهێنەری وەک ئێوەوە.
10:33
Thank you.
203
619440
1216
زۆر سوپاس.
10:34
(Applause)
204
620680
3080
(چەپڵەلێدان)
ABOUT THE SPEAKER
Gene Luen Yang - Cartoonist, educatorGene Luen Yang writes, and sometimes draws, comic books and graphic novels.
Why you should listen
As the Library of Congress's fifth National Ambassador for Young People's Literature, Gene Luen Yang advocates for the importance of reading, especially reading diversely. American Born Chinese, his first graphic novel from First Second Books, was a National Book Award finalist, as well as the winner of the Printz Award and an Eisner Award. His two-volume graphic novel Boxers & Saints won the L.A. Times Book Prize and was a National Book Award Finalist. His other works include Secret Coders (with Mike Holmes), The Shadow Hero (with Sonny Liew), New Super-Man from DC Comics (with various artists) and the Avatar: The Last Airbender series from Dark Horse Comics (with Gurihiru). In 2016, he was named a MacArthur Foundation Fellow.
Gene Luen Yang | Speaker | TED.com