TED2013
Adam Spencer: Why I fell in love with monster prime numbers
Adam Spencer: Waarom ik verliefd ben op enorme priemgetallen
Filmed:
Readability: 3.8
2,209,386 views
Ze zijn miljoenen cijfers lang en het vraagt een leger van wiskundigen en machines om ze op te sporen -- wat is er niet geweldig aan enorme priemgetallen? Adam Spencer, komiek en al zijn hele leven wiskunde-gek, deelt zijn passie voor deze rare getallen en voor de mysterieuze magie van de wiskunde.
Adam Spencer - Science communicator
Radio host Adam Spencer fills Sydney's drive-time mornings with smart math and science talk. Full bio
Radio host Adam Spencer fills Sydney's drive-time mornings with smart math and science talk. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Ah yes, those university days,
0
942
2828
Oh ja, die mooie tijd op de universiteit,
00:15
a heady mix of Ph.D-level pure mathematics
1
3770
3903
met een onstuimige mix van echte wiskundigen
op professor-niveau,
op professor-niveau,
00:19
and world debating championships,
2
7673
2471
en wereldkampioenschappen in debatteren,
00:22
or, as I like to say, "Hello, ladies. Oh yeah."
3
10144
5253
of, zoals ik graag zeg: "Hallo dames. Oh ja."
00:27
Didn't get much sexier than the Spence
4
15397
1992
Het werd niet sexyer dan De Spence,
op de universiteit.
op de universiteit.
00:29
at university, let me tell you.
5
17389
1464
Het werd niet sexyer dan De Spence,
op de universiteit.
op de universiteit.
00:30
It is such a thrill for a humble breakfast radio announcer
6
18853
4386
Het is zo fantastisch
voor een bescheiden ontbijtradio-presentator,
voor een bescheiden ontbijtradio-presentator,
00:35
from Sydney, Australia, to be here on the TED stage
7
23239
2331
uit Sydney, Australië,
om hier op het TED-podium te staan.
om hier op het TED-podium te staan.
00:37
literally on the other side of the world.
8
25570
2163
Letterlijk aan de andere kant van de wereld.
00:39
And I wanted to let you know, a lot of the things you've heard
9
27733
1633
Veel van de dingen die jullie hoorden
over Australiërs, zijn waar.
over Australiërs, zijn waar.
00:41
about Australians are true.
10
29366
1645
Veel van de dingen die jullie hoorden
over Australiërs, zijn waar.
over Australiërs, zijn waar.
00:43
From the youngest of ages, we display
11
31011
2422
Al op hele jonge leeftijd,
00:45
a prodigious sporting talent.
12
33433
2511
laten we fantastisch talent voor sport zien.
00:47
On the field of battle, we are brave and noble warriors.
13
35944
4345
Op het strijdtoneel
zijn we moedige en nobele strijders.
zijn we moedige en nobele strijders.
00:52
What you've heard is true.
14
40289
657
Wat jullie gehoord hebben, is waar.
Australiërs vinden een drankje niet erg,
Australiërs vinden een drankje niet erg,
00:52
Australians, we don't mind a bit of a drink,
15
40946
3824
Wat jullie gehoord hebben, is waar.
Australiërs vinden een drankje niet erg,
Australiërs vinden een drankje niet erg,
00:56
sometimes to excess, leading to embarrassing social situations. (Laughter)
16
44770
3750
wat soms tot gênante situaties leidt. (Gelach)
01:00
This is my father's work Christmas party, December 1973.
17
48520
6187
Dit is het kerstfeest
op mijn vaders werk in december 1973.
op mijn vaders werk in december 1973.
01:06
I'm almost five years old. Fair to say,
18
54707
1922
Ik ben bijna 5.
01:08
I'm enjoying the day a lot more than Santa was.
19
56629
2380
Eerlijk gezegd heb ik meer plezier dan de Kerstman.
01:11
But I stand before you today
20
59009
3880
Ik sta hier vandaag,
01:14
not as a breakfast radio host,
21
62889
1446
niet als een ontbijtradio-presentator,
01:16
not as a comedian, but as someone who was, is,
22
64335
3906
niet als een komiek, maar als iemand die
01:20
and always will be a mathematician.
23
68241
3180
wiskundige is, was en zal blijven.
01:23
And anyone who's been bitten by the numbers bug
24
71421
2194
Iedereen die met het getallenvirus is besmet,
01:25
knows that it bites early and it bites deep.
25
73615
3760
weet dat je het jong krijgt en dat het diep gaat.
01:29
I cast my mind back when I was in second grade
26
77375
2937
Ik denk terug aan de tijd
dat ik in de tweede klas zat,
dat ik in de tweede klas zat,
01:32
at a beautiful little government-run school
27
80312
2023
van een mooie kleine openbare lagere school,
01:34
called Boronia Park in the suburbs of Sydney,
28
82335
3755
Boronia Park, in een voorstad van Sydney.
01:38
and as we came up towards lunchtime, our teacher,
29
86090
2061
Toen het bijna lunchtijd was,
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:
01:40
Ms. Russell, said to the class,
30
88151
1728
Toen het bijna lunchtijd was,
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:
01:41
"Hey, year two. What do you want to do after lunch?
31
89879
2465
"Zeg, tweede klas.
Wat willen jullie na de lunch doen?
Wat willen jullie na de lunch doen?
01:44
I've got no plans."
32
92344
2269
Ik heb geen plannen."
01:46
It was an exercise in democratic schooling,
33
94613
3147
Het was een oefening in democratisch onderwijs.
01:49
and I am all for democratic schooling, but we were only seven.
34
97760
4622
Ik ben voor democratisch onderwijs,
maar we waren maar zeven jaar oud.
maar we waren maar zeven jaar oud.
01:54
So some of the suggestions we made as to what
35
102382
1742
Sommige ideeën die we hadden om
01:56
we might want to do after lunch were a little bit impractical,
36
104124
2564
na de lunch te doen waren niet zo praktisch.
01:58
and after a while, someone made a particularly silly suggestion
37
106688
2274
Na een tijdje had iemand wel een heel dom idee,
02:00
and Ms. Russell patted them down with that gentle aphorism,
38
108962
2145
dat door mw. Russel de kop werd ingedrukt
met de aardige woorden:
met de aardige woorden:
02:03
"That wouldn't work.
39
111107
1597
"Dat kan niet.
02:04
That'd be like trying to put a square peg through a round hole."
40
112704
3991
Dat zou hetzelfde zijn als proberen een vierkant blok
in een rond gat te stoppen."
in een rond gat te stoppen."
02:08
Now I wasn't trying to be smart.
41
116695
2267
Nu probeerde ik niet om slim te zijn.
02:10
I wasn't trying to be funny.
42
118962
835
Ik probeerde ook niet grappig te zijn.
02:11
I just politely raised my hand,
43
119797
2215
Ik stak beleefd mijn hand op
en toen ik het woord kreeg, zei ik:
en toen ik het woord kreeg, zei ik:
02:14
and when Ms. Russell acknowledged me, I said,
44
122012
1983
Ik stak beleefd mijn hand op
en toen ik het woord kreeg, zei ik
en toen ik het woord kreeg, zei ik
02:15
in front of my year two classmates, and I quote,
45
123995
2636
voor al mijn klasgenootjes, en ik citeer:
02:18
"But Miss,
46
126631
3563
"Maar juffrouw,
02:22
surely if the diagonal of the square
47
130194
3796
als de diagonaal van het vierkant
02:25
is less than the diameter of the circle,
48
133990
4211
kleiner is dan de diameter van de cirkel,
02:30
well, the square peg will pass quite easily through the round hole."
49
138201
2885
dan gaat het vierkante blok makkelijk
door het ronde gat."
door het ronde gat."
02:33
(Laughter)
50
141086
3018
(Gelach)
02:36
"It'd be like putting a piece of toast through a basketball hoop, wouldn't it?"
51
144104
4271
"Dat is hetzelfde als een boterham
door een basketring gooien."
door een basketring gooien."
02:40
And there was that same awkward silence
52
148375
1643
Toen viel er diezelfde ongemakkelijke stilte.
02:42
from most of my classmates,
53
150018
1198
Toen viel er diezelfde ongemakkelijke stilte.
02:43
until sitting next to me, one of my friends,
54
151216
2103
Totdat een van mijn vriendjes,
02:45
one of the cool kids in class, Steven, leaned across
55
153319
2452
een van de populaire kinderen, Steven, opzij boog
02:47
and punched me really hard in the head.
56
155771
2343
en me heel hard tegen mijn hoofd stompte.
02:50
(Laughter)
57
158114
1084
(Gelach)
02:51
Now what Steven was saying was, "Look, Adam,
58
159198
2501
Dat was Stevens manier om te zeggen:
"Kijk Adam,
"Kijk Adam,
02:53
you are at a critical juncture in your life here, my friend.
59
161699
4549
je staat op een beslissende kruising in je leven.
02:58
You can keep sitting here with us.
60
166248
2277
Je kunt hier bij ons blijven zitten.
03:00
Any more of that sort of talk, you've got to go and sit
61
168525
1670
Maar als je vaker zo praat,
dan moet je daar zitten, bij hen."
dan moet je daar zitten, bij hen."
03:02
over there with them."
62
170195
3780
Maar als je vaker zo praat,
dan moet je daar zitten, bij hen."
dan moet je daar zitten, bij hen."
03:05
I thought about it for a nanosecond.
63
173975
1602
Ik dacht er een nanoseconde over na.
03:07
I took one look at the road map of life,
64
175577
3776
Ik keek goed naar mijn levenspad,
03:11
and I ran off down the street marked "Geek"
65
179353
3828
en rende naar de 'nerd-straat',
03:15
as fast as my chubby, asthmatic little legs would carry me.
66
183181
5427
zo hard als ik met mijn dikke astmatische beentjes rennen kon.
03:20
I fell in love with mathematics from the earliest of ages.
67
188623
3713
Ik werd al heel jong verliefd op wiskunde.
03:24
I explained it to all my friends. Maths is beautiful.
68
192351
2858
Ik legde het al mijn vrienden uit.
Wiskunde is mooi.
Wiskunde is mooi.
03:27
It's natural. It's everywhere.
69
195209
1984
Het is natuurlijk. Het is overal.
03:29
Numbers are the musical notes
70
197193
3305
Getallen zijn als muzieknoten,
03:32
with which the symphony of the universe is written.
71
200498
4222
waarmee de symfonie
van het universum geschreven is.
van het universum geschreven is.
03:36
The great Descartes said something quite similar.
72
204720
2283
De grote Descartes zei iets soortgelijks.
03:39
The universe "is written in the mathematical language."
73
207003
2710
Het universum "is geschreven
in de taal van de wiskunde".
in de taal van de wiskunde".
03:41
And today, I want to show you one of those musical notes,
74
209713
4224
Vandaag wil ik een van deze noten laten zien.
03:45
a number so beautiful, so massive,
75
213937
4392
Een getal zo mooi, zo enorm,
03:50
I think it will blow your mind.
76
218329
2573
dat ik denk dat jullie ervan ondersteboven zijn.
03:52
Today we're going to talk about prime numbers.
77
220902
2747
We gaan het vandaag hebben over priemgetallen.
03:55
Most of you I'm sure remember that six is not prime
78
223649
3966
De meesten van jullie weten nog wel
dat zes geen priemgetal is,
dat zes geen priemgetal is,
03:59
because it's 2 x 3.
79
227615
2316
omdat het 2 x 3 is.
04:01
Seven is prime because it's 1 x 7,
80
229931
3614
Zeven is een priemgetal omdat het 1 x 7 is,
04:05
but we can't break it down into any smaller chunks,
81
233545
2603
en we het niet
in kleinere stukken kunnen hakken,
in kleinere stukken kunnen hakken,
04:08
or as we call them, factors.
82
236148
1983
in factoren, zoals we dat noemen.
04:10
Now a few things you might like to know about prime numbers.
83
238131
2490
Een paar feitjes die misschien leuk zijn om te weten.
04:12
One is not prime.
84
240621
2011
Eén is geen priemgetal.
04:14
The proof of that is a great party trick
85
242632
2540
Het bewijs ervoor
is een fantastische truc op een feestje,
is een fantastische truc op een feestje,
04:17
that admittedly only works at certain parties.
86
245172
2904
dat, ik geef het toe,
alleen op sommige feestjes werkt.
alleen op sommige feestjes werkt.
04:20
(Laughter)
87
248076
2990
(Gelach)
04:23
Another thing about primes, there is no final biggest prime number.
88
251066
3662
Een ander feit is
dat er geen grootste priemgetal bestaat.
dat er geen grootste priemgetal bestaat.
04:26
They keep going on forever.
89
254728
1412
Het gaat altijd maar door.
04:28
We know there are an infinite number of primes
90
256140
1839
We weten dat het aantal priemgetallen oneindig is,
04:29
due to the brilliant mathematician Euclid.
91
257979
1950
dankzij de briljante wiskundige Euclides.
04:31
Over thousands of years ago, he proved that for us.
92
259929
3232
Hij bewees dat meer dan tweeduizend jaar geleden.
04:35
But the third thing about prime numbers,
93
263161
1697
Het derde feit over priemgetallen
04:36
mathematicians have always wondered,
94
264858
1510
dat wiskundigen zich altijd afgevraagd hebben,
04:38
well at any given moment in time,
95
266368
2262
dat wiskundigen zich altijd afgevraagd hebben:
04:40
what is the biggest prime that we know about?
96
268630
2803
wat is het grootste priemgetal dat we kennen?
04:43
Today we're going to hunt for that massive prime.
97
271433
4308
Vandaag gaan we op zoek
naar dat enorme priemgetal.
naar dat enorme priemgetal.
04:47
Don't freak out.
98
275741
3147
Niet bang worden nu.
04:50
All you need to know, of all the mathematics
99
278888
3001
Het enige dat je moet weten van alle wiskunde,
04:53
you've ever learned, unlearned, crammed, forgotten,
100
281889
4485
die je ooit aanleerde, afleerde, instampte ,
vergat of nooit begreep,
vergat of nooit begreep,
04:58
never understood in the first place,
101
286374
1733
die je ooit aanleerde, afleerde, instampte ,
vergat of nooit begreep,
vergat of nooit begreep,
05:00
all you need to know is this:
102
288107
2385
het enige wat je moet weten, is dit:
05:02
When I say 2 ^ 5,
103
290492
4247
als ik zeg twee tot de vijfde macht,
05:06
I'm talking about five little number twos next to each other
104
294739
2847
dan heb ik het over vijf tweetjes op een rij,
05:09
all multiplied together,
105
297586
1295
met elkaar vermenigvuldigd,
05:10
2 x 2 x 2 x 2 x 2.
106
298881
3216
2 x 2 x 2 x 2 x 2.
05:14
So 2 ^ 5 is 2 x 2 = 4,
107
302097
3404
2 ^ 5 gaat zo: 2, 4, 8, 16, 32.
05:17
8, 16, 32.
108
305501
2180
2 ^ 5 gaat zo: 2, 4, 8, 16, 32.
05:19
If you've got that, you're with me for the entire journey. Okay?
109
307681
3514
Als jullie dat snappen,
dan kun je me de hele weg volgen. Goed?
dan kun je me de hele weg volgen. Goed?
05:23
So 2 ^ 5,
110
311195
1972
Dus 2 ^ 5,
05:25
those five little twos multiplied together.
111
313167
1712
die vijf tweetjes met elkaar vermenigvuldigd.
05:26
(2 ^ 5) - 1 = 31.
112
314879
4263
(2 ^ 5) - 1 = 31.
05:31
31 is a prime number, and that five in the power
113
319142
3311
31 is een priemgetal en die vijf in de macht
05:34
is also a prime number.
114
322453
2545
is ook een priemgetal.
05:36
And the vast bulk of massive primes we've ever found
115
324998
3504
Het merendeel van de enorme priemgetallen
die we ooit hebben gevonden,
die we ooit hebben gevonden,
05:40
are of that form:
116
328502
1236
zien er zo uit:
05:41
two to a prime number, take away one.
117
329738
3279
2 tot de macht priemgetal, en trek er 1 af.
05:45
I won't go into great detail as to why,
118
333017
2417
Ik zal niet in detail uitleggen waarom,
05:47
because most of your eyes will bleed out of your head if I do,
119
335434
2751
want je ogen rollen uit je hoofd als ik dat doe,
05:50
but suffice to say, a number of that form
120
338185
4211
dus ik zeg alleen dat een getal dat er zo uitziet,
05:54
is fairly easy to test for primacy.
121
342396
3463
makkelijk getest kan worden.
05:57
A random odd number is a lot harder to test.
122
345859
3600
Een willekeurig oneven getal
is moeilijker om te testen.
is moeilijker om te testen.
06:01
But as soon as we go hunting for massive primes,
123
349459
1921
Zodra we gaan zoeken naar enorme priemgetallen,
06:03
we realize it's not enough
124
351380
1839
realiseren we ons dat het niet genoeg is,
06:05
just to put in any prime number in the power.
125
353219
2741
om gewoon ieder priemgetal
tot een macht te verheffen.
tot een macht te verheffen.
06:07
(2 ^ 11) - 1 = 2,047,
126
355960
2597
(2 ^ 11) - 1 = 2.047
06:10
and you don't need me to tell you that's 23 x 89.
127
358557
3368
en ik hoef jullie niet te vertellen dat het 23 x 89 is.
06:13
(Laughter)
128
361925
2126
(Gelach)
06:16
But (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1
129
364051
3240
Maar (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1
06:19
(2 ^ 19) - 1, are all prime numbers.
130
367291
3357
en (2 ^ 19) - 1, zijn allemaal priemgetallen.
06:22
After that point, they thin out a lot.
131
370648
2869
Na dat punt, dunnen ze erg uit.
06:25
And one of the things about the search for massive primes
132
373517
2130
In de zoektocht naar enorme priemgetallen
06:27
that I love so much is some of the great mathematical minds
133
375647
3139
houd ik ervan dat sommige van de beste wiskundigen
in de geschiedenis
in de geschiedenis
06:30
of all time have gone on this search.
134
378786
2517
deze zoektocht hebben gemaakt.
06:33
This is the great Swiss mathematician Leonhard Euler.
135
381303
2737
Dit is de grote Zwitserse wiskundige Leonhard Euler.
06:36
In the 1700s, other mathematicians said
136
384040
2461
In de 18e eeuw zeiden andere wiskundigen
06:38
he is simply the master of us all.
137
386501
3032
dat hij de meester van ons allemaal was.
06:41
He was so respected, they put him on European currency
138
389533
3188
Hij werd zo gerespecteerd,
dat ze hem op Europees geld zetten,
dat ze hem op Europees geld zetten,
06:44
back when that was a compliment.
139
392721
2645
toen dat nog een compliment was.
06:47
(Laughter)
140
395366
4980
(Gelach)
06:52
Euler discovered at the time the world's biggest prime:
141
400346
3083
Euler ontdekte toen het grootste priemgetal:
06:55
(2 ^ 31) - 1.
142
403429
1787
(2 ^ 31) -1
06:57
It's over two billion.
143
405216
2348
Meer dan 2 miljard.
06:59
He proved it was prime with nothing more
144
407564
2035
Hij bewees dat het een priemgetal was,
07:01
than a quill, ink, paper and his mind.
145
409599
3788
met niet meer
dan een ganzenveer, inkt, papier en zijn hersens.
dan een ganzenveer, inkt, papier en zijn hersens.
07:05
You think that's big.
146
413387
954
Jullie denken dat het groot is.
07:06
We know that (2 ^ 127) - 1
147
414341
3277
We weten dat (2 ^127) -1
07:09
is a prime number.
148
417618
1594
een priemgetal is.
07:11
It's an absolute brute.
149
419212
1644
Het is beestachtig.
07:12
Look at it here: 39 digits long,
150
420856
4005
Kijk: 39 cijfers lang,
07:16
proven to be prime in 1876
151
424861
3363
en in 1876 bewezen als priemgetal,
07:20
by a mathematician called Lucas.
152
428224
2064
door de wiskundige Lucas.
07:22
Word up, L-Dog.
153
430288
1936
Wow, L-man.
07:24
(Laughter)
154
432224
1745
(Gelach)
07:25
But one of the great things about the search for massive primes,
155
433969
2394
Een van de beste dingen
in de zoektocht naar priemgetallen
in de zoektocht naar priemgetallen
07:28
it's not just finding the primes.
156
436363
1197
is niet alleen er een vinden.
07:29
Sometimes proving another number not to be prime is just as exciting.
157
437560
4251
Soms is bewijzen dat iets geen priemgetal is,
net zo opwindend.
net zo opwindend.
07:33
Lucas again, in 1876, showed us (2 ^ 67) - 1,
158
441811
5782
Weer Lucas leerde ons in 1876 dat (2 ^ 67) - 1,
07:39
21 digits long, was not prime.
159
447593
2676
21 cijfers lang, geen priemgetal was.
07:42
But he didn't know what the factors were.
160
450269
2429
Maar hij wist niet wat de factoren waren.
07:44
We knew it was like six, but we didn't know
161
452698
1785
We wisten dat het iets als 6 was,
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen
07:46
what are the 2 x 3 that multiply together
162
454483
2421
We wisten dat het iets als 6 was,
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen
07:48
to give us that massive number.
163
456904
1250
om aan dat enorme getal te komen.
07:50
We didn't know for almost 40 years
164
458154
2041
Meer dan 40 jaar hebben we moeten wachten,
07:52
until Frank Nelson Cole came along.
165
460195
2922
totdat Frank Nelson op het toneel verscheen.
07:55
And at a gathering of prestigious American mathematicians,
166
463117
2378
Voor een verzameling
prestigieuze Amerikaanse wiskundigen,
prestigieuze Amerikaanse wiskundigen,
07:57
he walked to the board, took up a piece of chalk,
167
465495
3796
liep hij naar het bord, pakte een krijtje,
08:01
and started writing out the powers of two:
168
469291
2765
en begon de machten van 2 uit te schrijven:
08:04
two, four, eight, 16 --
169
472056
3121
2, 4, 8, 16 --
08:07
come on, join in with me, you know how it goes --
170
475177
1656
doe mee, jullie weten hoe het gaat --
08:08
32, 64, 128, 256,
171
476833
3866
32, 64, 128, 256,
08:12
512, 1,024, 2,048.
172
480699
4656
512, 1024, 2048.
08:17
I'm in geek heaven. We'll stop it there for a second.
173
485355
2552
Ik ben in 'nerd'-hemel.
Laten we hier even stoppen.
Laten we hier even stoppen.
08:19
Frank Nelson Cole did not stop there.
174
487907
2770
Frank Nelson Cole stopte hier niet.
08:22
He went on and on
175
490677
1663
Hij ging door en door
08:24
and calculated 67 powers of two.
176
492340
3669
en berekende 67 machten van twee.
08:28
He took away one and wrote that number on the board.
177
496009
2492
Hij trok er 1 vanaf en schreef dat getal op het bord.
08:30
A frisson of excitement went around the room.
178
498501
4341
Er ontstond een euforisch gevoel in de ruimte.
08:34
It got even more exciting when he then wrote down
179
502842
2262
Het werd nog spannender toen hij deze twee grote priemgetallen opschreef als een vermenigvuldiging --
08:37
these two large prime numbers in your standard multiplication format --
180
505104
4399
Het werd nog spannender toen hij deze twee grote priemgetallen opschreef als een vermenigvuldiging --
08:41
and for the rest of the hour of his talk
181
509509
3907
en gedurende de rest van het uur
08:45
Frank Nelson Cole busted that out.
182
513416
4633
lepelde Frank Nelson Cole dat op.
08:50
He had found the prime factors
183
518049
2174
Hij had de factoren van het priemgetal gevonden,
08:52
of (2 ^ 67) - 1.
184
520223
2410
van (2 ^ 67) -1.
08:54
The room went berserk --
185
522633
2502
De mensen werden gek --
08:57
(Laughter) --
186
525135
1820
(Gelach) --
08:58
as Frank Nelson Cole sat down,
187
526955
2042
toen Frank Nelson Cole ging zitten,
09:00
having delivered the only talk in the history of mathematics
188
528997
3347
nadat hij de enige speech in de wiskundegeschiedenis had gehouden,
09:04
with no words.
189
532344
2809
zonder een woord te zeggen.
09:07
He admitted afterwards it wasn't that hard to do.
190
535153
2687
Hij gaf achteraf toe
dat het niet zo moeilijk was geweest.
dat het niet zo moeilijk was geweest.
09:09
It took focus. It took dedication.
191
537840
2650
Het had concentratie gekost en toewijding.
09:12
It took him, by his estimate,
192
540490
2000
Het kostte hem, naar schatting,
09:14
"three years of Sundays."
193
542490
3971
"drie jaar aan zondagen".
09:18
But then in the field of mathematics,
194
546461
2338
Maar toen kwam in de wiskundewereld,
09:20
as in so many of the fields that we've heard from in this TED,
195
548799
3115
zoals in vele werelden
waar we in deze TED over gehoord hebben,
waar we in deze TED over gehoord hebben,
09:23
the age of the computer goes along and things explode.
196
551914
4343
het computertijdperk en het explodeerde.
09:28
These are the largest prime numbers we knew
197
556257
2437
Dit zijn de grootste priemgetallen die we kenden,
decennium na decennium,
decennium na decennium,
09:30
decade by decade, each one dwarfing the one before
198
558694
3407
en met ieder getal werd het vorige kleiner.
09:34
as computers took over and our power to calculate
199
562101
3200
Computers grepen de macht
en ons vermogen om te rekenen,
en ons vermogen om te rekenen,
09:37
just grew and grew.
200
565301
1912
nam alleen maar toe.
09:39
This is the largest prime number we knew in 1996,
201
567230
3065
Dit is het grootste priemgetal dat we in 1996 kenden,
09:42
a very emotional year for me.
202
570295
2020
voor mij een heel emotioneel jaar.
09:44
It was the year I left university.
203
572315
1935
Het was het jaar dat ik van de universiteit kwam.
09:46
I was torn between mathematics and media.
204
574250
2625
Ik werd heen en weer geslingerd
tussen wiskunde en de media.
tussen wiskunde en de media.
09:48
It was a tough decision. I loved university.
205
576875
2455
Het was een moeilijke beslissing.
Ik hield van studeren.
Ik hield van studeren.
09:51
My arts degree was the best nine and a half years of my life.
206
579330
3873
Mijn universitaire titel vertegenwoordigde de beste negen-en-half jaar van mijn leven.
09:55
(Laughter)
207
583203
2583
(Gelach)
09:57
But I came to a realization about my own ability.
208
585786
3627
Ik werd me bewust van mijn eigen kunnen.
10:01
Put simply, in a room full of randomly selected people,
209
589413
3517
Simpel gezegd,
in een kamer vol willekeurige mensen,
in een kamer vol willekeurige mensen,
10:04
I'm a maths genius.
210
592930
1875
ben ik een wiskunde-genie.
10:06
In a roomful of maths Ph.Ds,
211
594805
2077
In een kamer vol met wiskunde professoren,
10:08
I'm as dumb as a box of hammers.
212
596882
3729
ben ik zo dom als een doos met hamers.
10:12
My skill is not in the mathematics.
213
600611
1747
Mijn kunst ligt niet in de wiskunde.
10:14
It is in telling the story of the mathematics.
214
602358
3892
Het ligt in het vertellen
van het verhaal van de wiskunde.
van het verhaal van de wiskunde.
10:18
And during that time, since I've left university,
215
606250
2186
Sinds ik van de universiteit af ben,
10:20
these numbers have got bigger and bigger,
216
608436
2136
werden de getallen groter en groter,
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.
10:22
each one dwarfing the last,
217
610572
1766
werden de getallen groter en groter,
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.
10:24
until along came this man, Dr. Curtis Cooper,
218
612338
4893
Totdat deze man voorbij kwam, Dr. Curtis Cooper.
10:29
who a few years ago held the record for the largest ever prime,
219
617231
3359
Hij had een paar jaar geleden het record
van het grootste priemgetal ooit.
van het grootste priemgetal ooit.
10:32
only to see it snatched away by a rival university.
220
620590
3305
Totdat het afgepakt werd
door een rivaliserende universiteit.
door een rivaliserende universiteit.
10:35
And then Curtis Cooper got it back.
221
623895
4177
Toen kreeg Curtis Cooper het terug.
10:40
Not years ago, not months ago, days ago.
222
628072
5327
Geen jaren, geen maanden,
maar een paar dagen geleden.
maar een paar dagen geleden.
10:45
In an amazing moment of serendipity,
223
633399
1644
In een verbazingwekkende
samenloop van omstandigheden
samenloop van omstandigheden
10:47
I had to send TED a new slide
224
635043
4152
moest ik TED een nieuwe dia sturen,
10:51
to show you what this guy had done.
225
639195
2010
om jullie te laten zien wat deze man gedaan had.
10:53
I still remember -- (Applause) --
226
641205
2650
Ik kan het me nog herinneren -- (Applaus) --
10:55
I still remember when it happened.
227
643855
1503
wanneer het gebeurde.
10:57
I was doing my breakfast radio show.
228
645358
1448
Ik deed mijn ochtendprogramma.
10:58
I looked down on Twitter. There was a tweet:
229
646806
1372
Ik keer naar Twitter en er was een tweet:
11:00
"Adam, have you seen the new largest prime number?"
230
648178
2305
"Adam, heb je
het nieuwe grootste priemgetal gezien?"
het nieuwe grootste priemgetal gezien?"
11:02
I shivered --
231
650483
1414
Ik huiverde --
11:03
(Laughter) --
232
651897
1740
(Gelach) --
11:05
contacted the women who produced my radio show out in the other room,
233
653637
3082
en contacteerde de dames van de productie
in de ruimte naast mij
in de ruimte naast mij
11:08
and said "Girls, hold the front page.
234
656719
2451
en zei: "Dames, wacht met de titel.
11:11
We're not talking politics today.
235
659170
1460
We gaan het niet over politiek hebben vandaag.
11:12
We're not talking sport today.
236
660630
1957
Niet over sport.
11:14
They found another megaprime."
237
662587
2330
Er is een nieuw megapriemgetal ontdekt."
11:16
The girls just shook their heads,
238
664917
1512
De dames schudden alleen hun hoofd,
11:18
put them in their hands, and let me go my own way.
239
666429
2237
lieten het hangen en mij mijn gang gaan.
11:20
It's because of Curtis Cooper that we know,
240
668666
2576
Het is dankzij Curtis Cooper dat we weten,
11:23
currently the largest prime number we know,
241
671242
2329
dat dit nu het grootste priemgetal is,
11:25
is 2 ^ 57,885,161.
242
673571
8010
2 ^ 57.885.161.
11:33
Don't forget to subtract the one.
243
681581
2803
Vergeet niet de 1 eraf te halen.
11:36
This number is almost 17 and a half million digits long.
244
684384
7224
Dit getal is bijna 17,5 miljoen cijfers lang.
11:43
If you typed it out on a computer and saved it as a text file,
245
691608
3426
Als je het zou uittypen en zou opslaan
als een tekstbestand,
als een tekstbestand,
11:47
that's 22 meg.
246
695034
2795
dan zou het 22 MB zijn.
11:49
For the slightly less geeky of you,
247
697829
2044
Voor de wat mindere nerds,
11:51
think about the Harry Potter novels, okay?
248
699873
2137
denk aan de Harry Potter-boeken.
11:54
This is the first Harry Potter novel.
249
702010
2350
Dit is het eerste boek.
11:56
This is all seven Harry Potter novels,
250
704360
1702
Dit zijn alle zeven boeken,
11:58
because she did tend to faff on a bit near the end.
251
706062
2362
want ze werd wat langdradig op het eind.
12:00
(Laughter)
252
708424
3519
(Gelach)
12:03
Written out as a book, this number would run
253
711943
2312
Als je het zou uitschrijven,
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.
12:06
the length of the Harry Potter novels and half again.
254
714255
4475
Als je het zou uitschrijven,
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.
12:10
Here's a slide of the first 1,000 digits of this prime.
255
718730
5539
Dit zijn de eerste 1000 cijfers van dit priemgetal.
12:16
If, when TED had begun, at 11 o'clock on Tuesday,
256
724269
3121
Als we, vanaf het moment dat TED begon,
dinsdag om 11 uur
dinsdag om 11 uur
12:19
we'd walked out and simply hit one slide every second,
257
727390
4568
iedere seconde een nieuwe dia hadden laten zien,
12:23
it would have taken five hours to show you that number.
258
731958
5370
dan zou het vijf uur geduurd hebben
om jullie dat getal te laten zien.
om jullie dat getal te laten zien.
12:29
I was keen to do it, could not convince Bono.
259
737328
2966
Ik wilde graag,
maar ik kon Bono niet overtuigen.
maar ik kon Bono niet overtuigen.
12:32
That's the way it goes.
260
740294
2603
Zo gaat dat.
12:34
This number is 17 and a half thousand slides long,
261
742897
4420
Dit getal is 17-duizend en een halve dia lang.
12:39
and we know it is prime as confidently
262
747317
4123
En we weten net zo zeker dat het een priemgetal is,
12:43
as we know the number seven is prime.
263
751440
3374
als dat we weten dat zeven een priemgetal is.
12:46
That fills me with almost sexual excitement.
264
754814
5686
Ik word hier bijna geil van.
12:52
And who am I kidding when I say almost?
265
760500
2183
Wie hou ik voor de gek als ik bijna zeg?
12:54
(Laughter)
266
762683
2562
(Gelach)
12:57
I know what you're thinking:
267
765245
1651
Ik weet wat jullie denken:
12:58
Adam, we're happy that you're happy,
268
766896
4979
Adam, we zijn blij dat jij blij bent,
13:03
but why should we care?
269
771875
2498
maar wat kan ons dat schelen?
13:06
Let me give you just three reasons why this is so beautiful.
270
774373
2710
Laat me drie redenen noemen.
13:09
First of all, as I explained, to ask a computer
271
777083
3551
Ten eerste, ik zei het al,
moet je, om een computer te vragen
moet je, om een computer te vragen
13:12
"Is that number prime?" to type it in its abbreviated form,
272
780634
3079
of iets een priemgetal is,
het in de afgekorte versie intypen,
het in de afgekorte versie intypen,
13:15
and then only about six lines of code is the test for primacy,
273
783713
4202
met ongeveer zes regels code,
om het priemgetal te testen.
om het priemgetal te testen.
13:19
is a remarkably simple question to ask.
274
787915
2321
Dat is een hele eenvoudige vraag.
13:22
It's got a remarkably clear yes/no answer,
275
790236
3013
Het geeft een duidelijk ja of nee antwoord,
13:25
and just requires phenomenal grunt.
276
793249
2557
en heeft alleen
een fenomenaal rekenvermogen nodig.
een fenomenaal rekenvermogen nodig.
13:27
Large prime numbers are a great way of testing
277
795806
2169
Grote priemgetallen zijn een fantastische manier
13:29
the speed and accuracy of computer chips.
278
797975
2633
om de snelheid
en nauwkeurigheid van chips te testen.
en nauwkeurigheid van chips te testen.
13:32
But secondly, as Curtis Cooper was looking for that monster prime,
279
800608
2801
Ten tweede, toen Curtis Cooper
naar dat waanzinnige priemgetal op zoek was,
naar dat waanzinnige priemgetal op zoek was,
13:35
he wasn't the only guy searching.
280
803409
1925
was hij niet de enige.
13:37
My laptop at home was looking through
281
805334
1185
Mijn laptop thuis onderzocht zelf
ook vier kandidaat-priemgetallen,
ook vier kandidaat-priemgetallen,
13:38
four potential candidate primes myself
282
806519
2275
Mijn laptop thuis onderzocht zelf
ook vier kandidaat-priemgetallen,
ook vier kandidaat-priemgetallen,
13:40
as part of a networked computer hunt around the world
283
808794
3656
als onderdeel van een wereldwijde zoektocht
van een computernetwerk
van een computernetwerk
13:44
for these large numbers.
284
812450
1255
naar deze grote getallen.
13:45
The discovery of that prime is similar to the work
285
813705
1929
De ontdekking van dat priemgetal lijkt op het werk
13:47
people are doing in unraveling RNA sequences,
286
815634
3202
van het ontrafelen van de RNA-sequenties,
13:50
in searching through data from SETI and other astronomical projects.
287
818836
3072
of van het doorzoeken van SETI-gegevens
en andere astronomische projecten.
en andere astronomische projecten.
13:53
We live in an age where some of the great breakthroughs
288
821908
3242
We leven in een tijd
waarin de grootste ontdekkingen,
waarin de grootste ontdekkingen,
13:57
are not going to happen in the labs or the halls of academia
289
825150
2519
niet gedaan worden in laboratoria of collegebanken,
13:59
but on laptops, desktops,
290
827669
2114
maar op laptops en desktops,
14:01
in the palms of people's hands
291
829783
1866
van mensen die gewoon helpen zoeken.
14:03
who are simply helping out for the search.
292
831649
3413
van mensen die gewoon helpen zoeken.
14:07
But for me it's amazing because it's a metaphor
293
835062
2329
Ik vind het zo bijzonder, omdat het een metafoor is,
14:09
for the time in which we live,
294
837391
1937
voor de tijd waarin we leven.
14:11
when human minds and machines can conquer together.
295
839328
4844
Waarin mensen en machines
samen dingen kunnen veroveren.
samen dingen kunnen veroveren.
14:16
We've heard a lot about robots in this TED.
296
844172
2359
We hebben bij deze TED veel gehoord over robots.
14:18
We've heard a lot about what they can and can't do.
297
846531
1610
Over wat ze wel en niet kunnen.
14:20
It is true, you can now download onto your smartphone
298
848141
2522
Het is waar dat je een app kunt downloaden,
14:22
an app that would beat most grandmasters at chess.
299
850663
3895
waarmee je
de meeste schaakgrootmeesters kunt verslaan.
de meeste schaakgrootmeesters kunt verslaan.
14:26
You think that's cool.
300
854558
1464
Jullie denken dat dat geweldig is.
14:28
Here's a machine doing something cool.
301
856022
2566
Dit is een machine die iets geweldigs doet.
14:30
This is the CubeStormer II.
302
858588
2186
Dit is de Kubus-veroveraar II.
14:32
It can take a randomly shuffled Rubik's Cube.
303
860774
3821
Het kan een willekeurige Rubiks kubus,
14:36
Using the power of the smartphone,
304
864595
2566
met het vermogen van een smartphone,
14:39
it can examine the cube and solve the cube
305
867161
7193
onderzoeken en oplossen,
14:46
in five seconds.
306
874354
2699
in vijf seconden.
14:49
(Applause)
307
877053
3881
(Applaus)
14:52
That scares some people. That excites me.
308
880934
4065
Het maakt sommige mensen bang.
Ik word er opgewonden van.
Ik word er opgewonden van.
14:56
How lucky are we to live in this age
309
884999
3231
Is het niet fantastisch om in deze tijd te leven,
15:00
when mind and machine can work together?
310
888230
3293
waarin hersens en machines samen kunnen werken?
15:03
I was asked in an interview last year in my capacity
311
891523
2272
Vorig jaar werd mij gevraagd,
15:05
as a lower-case "c" celebrity in Australia,
312
893795
2988
als een kleine bekende Australiër:
15:08
"What was your highlight of 2012?"
313
896783
2005
"Wat was je mooiste moment van 2012."
15:10
People were expecting me to talk about
314
898788
1462
Iedereen verwachtte dat ik iets zou zeggen over
15:12
my beloved Sydney Swans football team.
315
900250
2668
mijn geliefde Sydney Swans footballteam.
15:14
In our beautiful, indigenous sport of Australian football,
316
902918
3008
In onze mooie,
inheemse sport van Australisch football
inheemse sport van Australisch football
15:17
they won the equivalent of the Super Bowl.
317
905926
2134
wonnen zij het equivalent van de Super Bowl.
15:20
I was there. It was the most emotional, exciting day.
318
908060
2991
Ik was erbij.
Het was de meest emotionele, opwindende dag.
Het was de meest emotionele, opwindende dag.
15:23
It wasn't my highlight of 2012.
319
911051
2114
Maar het was niet mijn hoogtepunt uit 2012.
15:25
People thought it might have been an interview I'd done on my show.
320
913165
1963
Mensen dachten
dat het misschien een interview was.
dat het misschien een interview was.
15:27
It might have been a politician. It might have been a breakthrough.
321
915128
2068
Een politicus, een doorbraak.
15:29
It might have been a book I read, the arts. No, no, no.
322
917196
2055
Misschien een boek dat ik las, kunst.
Nee, nee, en nog eens nee.
Nee, nee, en nog eens nee.
15:31
It might have been something my two gorgeous daughters had done.
323
919251
2164
Het hadden mijn mooie dochters kunnen zijn.
15:33
No, it wasn't. The highlight of 2012, so clearly,
324
921415
3579
Nee, zij waren het niet.
Het hoogtepunt van 2012
Het hoogtepunt van 2012
15:36
was the discovery of the Higgs boson.
325
924994
3632
was de ontdekking van het Higgs-deeltje.
15:40
Give it up for the fundamental particle
326
928626
2676
Graag jullie applaus voor het fundamentele deeltje,
15:43
that bequeaths all other fundamental particles their mass.
327
931302
3005
dat alle andere deeltjes hun massa geeft.
15:46
(Applause)
328
934307
1496
(Applaus)
15:47
And what was so gorgeous about this discovery was
329
935803
2813
Wat er zo mooi aan deze ontdekking was,
15:50
50 years ago Peter Higgs and his team
330
938616
2236
dat Peter Higgs en zijn team 50 jaar geleden
15:52
considered one of the deepest of all questions:
331
940852
2410
een van de meest ingewikkelde vragen stelde:
15:55
How is it that the things that make us up have no mass?
332
943262
4640
hoe komt het dat de deeltjes
waarvan we gemaakt zijn,
waarvan we gemaakt zijn,
15:59
I've clearly got mass. Where does it come from?
333
947902
4459
geen massa hebben? Hoe kan dat?
16:04
And he postulated a suggestion
334
952361
1814
Hij stelde dat
16:06
that there's this infinite, incredibly small field
335
954175
3670
er een heel klein stukje was,
16:09
stretching throughout the universe,
336
957845
2118
in het universum,
16:11
and as other particles go through those particles
337
959963
2085
en als andere deeltjes hierdoor gaan
16:14
and interact, that's where they get their mass.
338
962048
2392
en door interactie hun massa krijgen.
16:16
The rest of the scientific community said,
339
964440
2457
De rest van de wetenschap zei:
16:18
"Great idea, Higgsy.
340
966897
1609
"Goed idee, Higgsy.
16:20
We've got no idea if we could ever prove it.
341
968506
1686
We weten niet of we het ooit kunnen bewijzen.
16:22
It's beyond our reach."
342
970192
2108
Het is buiten ons bereik."
16:24
And within just 50 years,
343
972300
2497
Binnen 50 jaar,
16:26
in his lifetime, with him sitting in the audience,
344
974797
5884
in zijn leven, met hem in het publiek,
16:32
we had designed the greatest machine ever
345
980681
3632
hadden we de beste machine ooit gemaakt,
16:36
to prove this incredible idea
346
984313
3066
om dit ongelooflijke idee te bewijzen
16:39
that originated just in a human mind.
347
987379
3963
dat uit een gewone menselijke geest ontsproten was,
16:43
That's what is so exciting for me about this prime number.
348
991342
2532
Dat vind ik zo opwindend aan dit priemgetal.
16:45
We thought it might be there,
349
993874
2086
We dachten dat het er kon zijn.
16:47
and we went and found it.
350
995960
2420
We gingen zoeken en vonden het.
16:50
That is the essence of being human.
351
998380
3900
Dat is de essentie van het mens-zijn.
16:54
That is what we are all about.
352
1002280
3674
Dat is waar het om draait.
16:57
Or as my friend Descartes might put it,
353
1005954
1969
Of, zoals mijn vriend Descartes zei:
16:59
we think,
354
1007923
1713
"Wij denken,
17:01
therefore we are.
355
1009636
2413
dus we bestaan."
17:04
Thank you.
356
1012049
1391
Dankjewel.
17:05
(Applause)
357
1013440
5601
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Adam Spencer - Science communicatorRadio host Adam Spencer fills Sydney's drive-time mornings with smart math and science talk.
Why you should listen
Adam Spencer is the breakfast host on 702 ABC Sydney, the most listened-to talk show in Australia's biggest and most competitive market -- but (or maybe because) in between the usual fare of weather, traffic and local politics he weaves a spell of science, mathematics and general nerdery. Really! In a radio landscape dominated by shock jocks and morning zoos, he plays eclectic tunes, talks math, and never misses the chance to interview a Nobel Prize winner. Which is unsurprising once you find out that this former world debating champion had actually started on a PhD in Pure Mathematics before he began dabbling in improv comedy, which eventually led to his media career.
"Numbers," he says, "are the musical notes with which the symphony of the universe is played."
Watch Adam's promo video for this talk -- and follow the hashtag #PrimePush.
Adam Spencer | Speaker | TED.com