ABOUT THE SPEAKER
Rives - Performance poet, multimedia artist
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life.

Why you should listen

Part poet, part storyteller, part philosopher, Rives is the co-host of TEDActive as well as a frequent TED speaker. On stage, his poems burst in many directions, exposing multiple layers and unexpected treats: childhood memories, grown-up humor, notions of love and lust, of what is lost forever and of what's still out there waiting to unfold. Chimborazo.

A regular on HBO's Def Poetry Jam, Rives also starred alongside model Bar Refaeli in the 2008 Bravo special Ironic Iconic America, touring the United States on a "roller coaster ride through the eye-popping panorama of American pop culture." Flat pages can't contain his storytelling, even when paper is his medium. The pop-up books he creates for children unfold with surprise: The Christmas Pop-Up Present expands to reveal moving parts, hidden areas and miniature booklets inside. 

His latest project—the Museum of Four in the Morning—is an ode to a time that may well be part of a global conspiracy. In a good way.  

More profile about the speaker
Rives | Speaker | TED.com
TEDxSummit

Rives: Reinventing the encyclopedia game

Rives: Zabawa encyklopedią internetową

Filmed:
770,668 views

Po usłyszeniu, że Encyklopedia Britannica wychodzi z druku, poeta estradowy Rives wskrzesza zabawę z dzieciństwa. Na szczycie TEDx w Doha w Katarze Rives zabiera nas w podróż przez zasoby ludzkiej wiedzy: od góry Chimborazo, punktu położonego najdalej od centrum Ziemi, do szympansa Hama, pierwszego szympansa w kosmosie.
- Performance poet, multimedia artist
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
So, last monthmiesiąc, the EncyclopaediaEncyklopedię BritannicaBritannica announcedogłosił
0
611
3386
W zeszłym miesiącu Encyklopedia Britannica ogłosiła,
00:19
that it is going out of printwydrukować
1
3997
1749
że po 244 latach zaprzestaje druku.
00:21
after 244 yearslat, whichktóry madezrobiony me nostalgicnostalgiczne,
2
5746
3825
Z nostalgią wspominam
00:25
because I rememberZapamiętaj playinggra a gamegra with the colossalkolosalne encyclopediaencyklopedia setzestaw in my hometownmiasto rodzinne librarybiblioteka
3
9571
5647
zabawę tomami encyklopedii w bibliotece,
00:31
back when I was a kiddziecko,
4
15218
1249
kiedy byłem dzieckiem,
00:32
maybe 12 yearslat oldstary.
5
16467
1343
miałem może 12 lat.
00:33
And I wonderedzastanawiałem się if I could updateaktualizacja that gamegra,
6
17810
2640
Chciałem zaktualizować tę zabawę
00:36
not just for modernnowoczesny methodsmetody,
7
20450
2016
dla współczesnych metod
00:38
but for the modernnowoczesny me.
8
22466
1704
i dzisiejszego mnie.
00:40
So I triedwypróbowany.
9
24170
1136
Spróbowałem.
00:41
I wentposzedł to an onlineonline encyclopediaencyklopedia,
10
25306
1307
Wszedłem na internetową encyklopedię,
00:42
WikipediaWikipedia, and I enteredweszła the termsemestr "EarthZiemia."
11
26613
2758
Wikipedię, i wrzuciłem hasło ,,Ziemia''
00:45
You can startpoczątek anywheregdziekolwiek, this time I chosewybrał EarthZiemia.
12
29371
2666
ale można zacząć, gdzie się chce.
00:47
And the first rulereguła of the gamegra is prettyładny simpleprosty.
13
32037
2478
Pierwsza reguła gry jest prosta:
00:50
You just have to readczytać the articleartykuł
14
34515
1491
Czytaj artykuł aż trafisz na coś,
00:51
untilaż do you find something you don't know,
15
36006
2588
czego nie wiesz
00:54
and preferablyraczej something your dadtata doesn't even know.
16
38594
3105
i czego twój tata nie wie.
00:57
And in this casewalizka, I quicklyszybko founduznany this:
17
41699
2879
Szybko to znalazłem:
01:00
The furthestnajdalszy pointpunkt from the centercentrum of the EarthZiemia
18
44578
2296
Najdalszym punktem od centrum Ziemi
01:02
is not the tipWskazówka of MountZamontować EverestEverest, like I mightmoc have thought,
19
46874
2473
nie jest szczyt Mount Everest,
01:05
it's the tipWskazówka of this mountainGóra: MountZamontować ChimborazoChimborazo in EcuadorEkwador.
20
49347
3296
lecz szczyt góry Chimborazo w Ekwadorze.
01:08
The EarthZiemia spinsobroty, of coursekurs, as it travelspodróże around the sunsłońce,
21
52643
3520
Ziemia obraca się orbitując wokół Słońca,
01:12
so the EarthZiemia bulgeswybrzuszenia a little bitkawałek around the middleśrodkowy,
22
56163
1984
przez co wybrzusza się po środku,
01:14
like some EarthlingsZiemianie.
23
58147
1127
jak niektórzy Ziemianie.
01:15
And even thoughchociaż MountZamontować ChimborazoChimborazo isn't the tallestnajwyższy mountainGóra in the AndesAndes,
24
59274
4890
Chimborazo nie jest najwyższym szczytem Andów,
01:20
it's one degreestopień away from the equatorRównik,
25
64164
1671
ale leży o jeden stopień od równika,
01:21
it's ridingjazda konna that bulgewybrzuszenie, and so the summitszczyt of ChimborazoChimborazo
26
65835
3000
akurat na tej wypukłości.
01:24
is the farthestnajdalej pointpunkt on EarthZiemia from the centercentrum of the EarthZiemia.
27
68835
3400
Chimborazo jest najdalej od centrum Ziemi.
01:28
And it is really funzabawa to say.
28
72235
2952
A jego nazwa fajnie brzmi.
01:31
So I immediatelynatychmiast decidedzdecydowany,
29
75187
943
Zdecydowałem więc,
01:32
this is going to be the nameNazwa of the gamegra,
30
76130
1897
że to będzie nazwa tej gry,
01:33
or my newNowy exclamationwykrzyknik.
31
78027
1487
albo moje nowe zawołanie.
01:35
You can use it at TEDTED.
32
79514
970
Możecie używać tego w TED.
01:36
ChimborazoChimborazo, right?
33
80484
1329
Chimborazo, no nie?
01:37
It's like "eurekaEureka" and "bingoBingo" had a babydziecko.
34
81813
1702
Jakby ,,Eureka'' i ,,Bingo'' mieli dziecko.
01:39
I didn't know that;
35
83515
1729
Nie wiedziałem o tym,
01:41
that's prettyładny coolchłodny.
36
85244
1630
a to naprawdę fajne.
01:42
ChimborazoChimborazo!
37
86874
1665
Chimborazo!
01:44
So the nextNastępny rulereguła of the gamegra is alsorównież prettyładny simpleprosty.
38
88539
3625
Następna reguła gry też jest prosta:
01:48
You just have to find anotherinne termsemestr and look that up.
39
92164
2887
znajdujesz nieznane hasło i sprawdzasz znaczenie.
01:50
Now in the oldstary daysdni, that meantOznaczało gettinguzyskiwanie out a volumeTom
40
95051
2165
Kiedyś trzeba było sięgnąć po ciężki tom
01:53
and browsingprzeglądanie stron throughprzez it alphabeticallyalfabetycznie,
41
97216
1635
i kartkować go alfabetycznie,
01:54
maybe gettinguzyskiwanie sidetrackedboczny,
42
98851
1039
czasem zbaczając
01:55
that was funzabawa.
43
99890
705
z tematu.
01:56
NowadaysW dzisiejszych czasach there are hundredssetki of linksspinki do mankietów to choosewybierać from.
44
100595
2631
Obecnie, mamy tysiące linków do wyboru.
01:59
I can go literallydosłownie anywheregdziekolwiek in the worldświat,
45
103226
1952
Mogę przenieść się, dokąd chcę.
02:01
I think sinceod I was alreadyjuż in EcuadorEkwador,
46
105178
1729
A skoro byłem w Ekwadorze,
02:02
I just decidedzdecydowany to clickKliknij on the wordsłowo "tropicaltropikalny."
47
106907
2711
kliknąłem na słowo ,,tropikalny'.'
02:05
That tookwziął me to this wetmokra and warmciepły bandzespół muzyczny of the tropicstropiki
48
109618
5241
Dotarłem do wilgotnej i gorącej strefy,
02:10
that encirclesotacza the EarthZiemia.
49
114859
1185
która otacza Ziemię.
02:11
Now that's the TropicTropic of CancerRaka in the northpółnoc
50
116044
2461
Na północy jest Zwrotnik Raka
02:14
and the TropicTropic of CapricornKoziorożec in the southpołudnie,
51
118505
1513
a na południu Koziorożca,
02:15
that much I knewwiedziałem,
52
120018
808
tyle wiedziałem.
02:16
but I was surprisedzaskoczony to learnuczyć się this little factfakt:
53
120826
2201
Ale zdziwił mnie ten fakt:
02:18
Those are not cartographers'kartografów lineskwestia,
54
123027
2266
To nie są linie kartograficzne
02:21
like latitudeSzerokość geograficzna or the bordersgranice betweenpomiędzy nationsnarody,
55
125293
3605
jak równoleżniki czy granice państw,
02:24
they are astronomicalastronomiczny phenomenazjawiska causedpowodowany by the Earth'sZiemi tiltprzechylenie,
56
128898
2731
to zmienne zjawiska astronomiczne
02:27
and they changezmiana.
57
131629
1605
spowodowane nachyleniem Ziemi.
02:29
They moveruszaj się; they go up, they go down.
58
133234
2650
Poruszają się, raz w w górę, raz w dół.
02:31
In factfakt, for yearslat, the TropicTropic of CancerRaka and the TropicTropic of CapricornKoziorożec
59
135884
3199
Przez lata zwrotniki Raka i Koziorożca
02:34
have been steadilystabilnie driftingdrifting towardsw kierunku the equatorRównik
60
139083
2640
zbliżają się do równika
02:37
at the rateoceniać of about 15 metersmetrów perza yearrok,
61
141723
2497
w tempie 15 metrów rocznie.
02:40
and nobodynikt told me that.
62
144220
1166
Nikt mi o tym nie powiedział.
02:41
I didn't know it.
63
145386
824
Nikt mi o tym nie powiedział.
02:42
ChimborazoChimborazo!
64
146210
1418
Chimborazo!
02:43
So to keep the gamegra going, I just have to find anotherinne termsemestr and look that one up.
65
147628
5776
Idąc dalej, sprawdzam kolejny termin.
02:49
SinceOd I'm alreadyjuż in the tropicstropiki, I chosewybrał "TropicalTropical rainforestLas deszczowy."
66
153404
3799
Byłem w tropikach, więc wybrałem ,,lasy deszczowe''
02:53
FamousSłynny for its diversityróżnorodność, humanczłowiek diversityróżnorodność.
67
157203
2283
słynne z ludzkiej różnorodności.
02:55
There are still dozensdziesiątki and dozensdziesiątki of uncontacteduncontacted tribesplemiona livingżycie on this planetplaneta.
68
159486
5526
Żyją tam dziesiątki odizolowanych plemion.
03:00
They're all over the globeglob, but virtuallywirtualnie all of them liverelacja na żywo in tropicaltropikalny rainforestslasy deszczowe.
69
165012
4478
Są na całym świecie, ale najwięcej tam.
03:05
This is the only placemiejsce you can go nowadaysdzisiaj and not get "friendedfriended."
70
169490
4977
To jedyne miejsce, gdzie nie ma Facebooka.
03:10
The linkpołączyć that I clickedkliknięty on here was exoticegzotyczne in the beginningpoczątek and then absolutelyabsolutnie mysterioustajemniczy at the very endkoniec.
71
174467
8865
Ten link brzmiał egzotycznie i tajemniczo.
03:19
It mentionedwzmiankowany leopardslamparty and ring-tailedogoniasty coatiscoatis and poisonzatruć dartDart frogsżaby and boaBoa constrictorsConstrictor and then
72
183332
6760
Mówił o lampartach, ostronosach,
drzewołazach, wężach boa
03:25
coleopteraColeoptera,
73
190092
1935
i coleopterach - chrząszczach.
03:27
whichktóry turnskręcać out to be beetlesChrząszcze.
74
192027
3239
Więc kliknąłem
03:31
Now I clickedkliknięty on this on purposecel, powód,
75
195266
2224
na chrząszcze. (ang. beetles)
03:33
but if I'd somehowjakoś gottenzdobyć here by mistakebłąd,
76
197490
1554
ale jeśli trafiłem tu przypadkiem
03:34
it does remindprzypominać me, for the bandzespół muzyczny, see "The BeatlesBeatles,"
77
199044
2097
mogłem też wybrać zespół "The Beatles",
03:37
for the carsamochód see "VolkswagonVolkswagen BeetleChrząszcz,"
78
201141
1606
lub "Volkswagen Beetle" ("Garbus").
03:38
but I am here for beetlechrząszcz beetlesChrząszcze.
79
202747
2737
Chciałem poczytać właśnie o chrząszczach.
03:41
This is the mostwiększość successfuludany orderzamówienie on the planetplaneta by fardaleko.
80
205484
3870
To najliczniejszy rząd w biologii Ziemi.
03:45
Something betweenpomiędzy 20 and 25 percentprocent of all life formsformularze on the planetplaneta,
81
209354
4250
20 - 25% wszystkich organizmów na Ziemi,
03:49
includingwłącznie z plantsrośliny, are beetlesChrząszcze.
82
213604
1806
włączając rośliny, to chrząszcze.
03:51
That meansznaczy the nextNastępny time you are in the grocerysklep spożywczy storesklep,
83
215410
2183
Jeśli w sklepie popatrzysz na 4 osoby
03:53
take a look at the fourcztery people aheadprzed siebie of you in linelinia.
84
217593
2202
stojące przed tobą w kolejce,
03:55
StatisticallyStatystycznie, one of you is a beetlechrząszcz.
85
219795
3017
statystycznie jeden z was jest chrząszczem.
03:58
And if it is you, you are astonishinglyzadziwiająco well adaptedprzystosowany.
86
222812
5598
Jeśli to ty, to nieźle się przystosowałeś.
04:04
There are scavengerzamiatacz ulic beetlesChrząszcze that pickwybierać the skinskóra and fleshciało off of boneskości in museumsMuzea.
87
228410
5033
Są chrząszcze padlinożerne,
zjadające mięso z kości w muzeach.
04:09
There are predatordrapieżnik beetlesChrząszcze, that attackatak other insectsowady
88
233443
3081
Są drapieżne chrząszcze,
atakujące inne owady,
04:12
and still look prettyładny cuteładny to us.
89
236524
1783
a dla nas i tak wyglądają słodko.
04:14
There are beetlesChrząszcze that rollrolka little ballskulki of dungłajno
90
238307
3504
Gnojowce toczą kulki gnoju przez pustynię,
04:17
great distancesodległości acrossprzez the desertpustynia floorpiętro to feedkarmić to theirich hatchlingspisklęta.
91
241811
3295
żeby nakarmić swoje małe.
04:21
This remindedprzypomniał the ancientstarożytny EgyptiansEgipcjanie of theirich god KhepriKhepri,
92
245106
3784
To przypominało Egipcjanom
ich boga Chepri,
04:24
who renewsodnawia the ballpiłka of the sunsłońce everykażdy morningranek,
93
248890
3314
który odnawia kulę słońca
każdego poranka,
04:28
whichktóry is how that dung-rollingDung walcówka scarabSkarabeusz
94
252204
2023
i stąd skarabeusz toczący odchody
04:30
becamestał się that sacredpoświęcony scarabSkarabeusz on the breastplateNapierśnik of the PharaohFaraon TutankhamunTutanchamona.
95
254227
5368
został świętym skarabeuszem
na zbroi Faraona Tutanchamona.
04:35
BeetlesChrząszcze, I was remindedprzypomniał, have the mostwiększość romanticromantyczny flirtationbałamuctwo in the animalzwierzę kingdomKrólestwo.
96
259595
5928
Zaloty chrząszczy są najbardziej romantyczne
wśród zwierząt.
04:41
FirefliesŚwietliki are not fliesmuchy, firefliesświetliki are beetlesChrząszcze.
97
265523
2583
Świetliki to także chrząszcze.
04:44
FirefliesŚwietliki are coleopteraColeoptera, and coleopteraColeoptera communicatekomunikować się in other wayssposoby as well.
98
268106
5312
Porozumiewają się na różne sposoby.
04:49
Like my nextNastępny linkpołączyć:
99
273418
1376
Jak opisuje mój następny link:
04:50
The chemicalchemiczny languagejęzyk of pheromonesFeromony.
100
274794
2939
język chemiczny feromonów,
04:53
Now the pheromoneFeromony pagestrona tookwziął me to a videowideo of a seamorze urchinurchin havingmający sexseks.
101
277733
6053
który odesłał mnie do klipu
o seksie jeżowców.
04:59
Yeah.
102
283786
3680
Właśnie tak.
05:03
(LaughterŚmiech)
103
287466
3088
(Śmiech)
05:06
And the linkpołączyć to aphrodisiacafrodyzjak.
104
290554
2072
I do linku o afrodyzjaku.
05:08
Now that's something that increaseswzrasta sexualseksualny desirepragnienie,
105
292626
1664
To jest coś, co wzmaga pożądanie seksualne,
05:10
possiblymożliwie chocolateczekolada.
106
294290
2201
na przykład czekolada.
05:12
There is a compoundzłożony in chocolateczekolada callednazywa phenethylamineFenyloetyloamina
107
296491
3503
W czekoladzie jest fenyloetyloamina,
05:15
that mightmoc be an aphrodisiacafrodyzjak.
108
299994
1370
która może być afrodyzjakiem.
05:17
But as the articleartykuł mentionswspomina,
109
301364
2255
Ale czytamy w artykule,
05:19
because of enzymeenzym breakdownpodział,
110
303619
1215
że z powodu rozkładu przez enzymy
05:20
it's unlikelymało prawdopodobne that phenethylamineFenyloetyloamina will reachdosięgnąć your brainmózg if takenwzięty orallydoustnie.
111
304834
4170
raczej nie dotrze do mózgu, brana doustnie.
05:24
So those of you who only eatjeść your chocolateczekolada, you mightmoc have to experimenteksperyment.
112
309004
3110
Ci, którzy tylko jedzą czekoladę,
będą musieli poeksperymentować.
05:28
The linkpołączyć I clickedkliknięty on here,
113
312114
3810
Kolejny link to "sympatyczna magia",
05:31
"sympatheticwspółczujący magicmagia," mostlyprzeważnie because I understandzrozumieć what bothobie of those wordssłowa mean.
114
315924
5199
gdzie rozumiem oba słowa z osobna,
05:37
But not when they're togetherRazem like that.
115
321123
2152
ale nie kiedy są razem, jak tutaj.
05:39
I do like sympathywspółczucie. I do like magicmagia.
116
323275
2991
Lubię sympatię. Lubię magię.
05:42
So when I clickKliknij on "sympatheticwspółczujący magicmagia,"
117
326266
1345
Kiedy kliknąłem na "sympatyczną magię",
05:43
I get sympatheticwspółczujący magicmagia and voodoowiara w czary dollslalki.
118
327611
4805
otrzymałem sympatyczną magię i lalki voodoo.
05:48
This is the boychłopak in me gettinguzyskiwanie luckySzczęściarz again.
119
332416
2148
Chłopiec we mnie znów ma szczęście.
05:50
SympatheticSympatyczny magicmagia is imitationimitacja.
120
334564
2519
Magia sympatyczna polega na imitacji.
05:52
If you imitatenaśladować something, maybe you can have an effectefekt on it.
121
337083
2407
Jeśli coś naśladujesz, może wywrzesz na to wpływ.
05:55
That's the ideapomysł behindza voodoowiara w czary dollslalki, and possiblymożliwie alsorównież caveJaskinia paintingsobrazy.
122
339490
4434
Po to są lalki voodoo
i może też malowidła jaskiniowe.
05:59
The linkpołączyć to caveJaskinia paintingsobrazy takes me to some of the oldestnajstarsze artsztuka knownznany to humankindludzkości.
123
343924
5080
Link do malowideł jaskiniowych
zabiera mnie do najstarszej formy sztuki.
06:04
I would love to see GoogleGoogle mapsmapy insidewewnątrz some of these cavesjaskinie.
124
349004
2007
Chciałbym móc zobaczyć wnętrza jaskiń
na mapach Google.
06:06
We'veMamy got tens-of-thousands-years-oldTENS z tysiące lat stary artworkgrafika.
125
351011
3496
Sztuka sprzed dziesiątek tysięcy lat.
06:10
CommonWspólne themestematy around the globeglob includezawierać largeduży wilddziki animalszwierzęta and tracingsobrysów of humanczłowiek handsręce,
126
354507
4999
Wszędzie widzimy dzikie zwierzęta
i obrysowywanie ludzkich rąk,
06:15
usuallyzazwyczaj the left handdłoń.
127
359506
2321
zwykle lewej ręki.
06:17
We have been a dominantlygłównie right-handedpraworęczny tribeplemię for milleniaMillenia,
128
361827
4463
Od wieków jesteśmy w większości praworęczni.
06:22
so even thoughchociaż I don't know why a paleolithicpaleolitu personosoba would traceślad his handdłoń
129
366290
5336
Nawet jeśli nie wiem dlaczego
człowiek paleolitu obrysowywał rękę,
06:27
or blowcios pigmentpigment on it from a tuberura,
130
371626
1986
albo wydmuchiwał barwnik z rurki
06:29
I can easilyz łatwością pictureobrazek how he did it.
131
373612
2592
łatwo wyobrażę sobie, jak to robił.
06:32
And I really don't think it's that differentróżne formformularz our ownwłasny little dominantdominujący handdłoń avatarawatara
132
376204
4502
To podobne do kursora: rączki,
06:36
right there that I'm going to use now to clickKliknij on the termsemestr for "handdłoń,"
133
380706
3332
którego użyję, żeby przejść do słowa "ręka".
06:39
go to the pagestrona for "handdłoń," where I founduznany the mostwiększość funzabawa and possiblymożliwie embarrassingżenujące bitkawałek of triviadrobnostki
134
384038
6292
Na tej stronie znalazłem zawstydzającą ciekawostkę.
06:46
I've founduznany in a long time. It's simplypo prostu this:
135
390330
2034
A brzmi ona:
06:48
The back of the handdłoń is formallyformalnie callednazywa the opisthenaropisthenar.
136
392364
4182
Wierzch dłoni nazywa się "opisthenar".
06:52
Now that's embarrassingżenujące, because up untilaż do now,
137
396546
3673
To zawstydzające, bo dotąd
06:56
everykażdy time I've said, "I know it like the back of my handdłoń,"
138
400219
3200
mówiąc "znam to jak wierzch dłoni",
06:59
I've really been sayingpowiedzenie, "I'm totallycałkowicie familiarznajomy with that,
139
403419
2359
miałem na myśli, że znam to bardzo dobrze.
07:01
I just don't know it's freakingszaleniec nameNazwa, right?"
140
405778
2586
Ale nie wiedziałem, że ten wierzch ma nazwę.
07:04
And the linkpołączyć I clickedkliknięty on here,
141
408364
3654
Potem kliknąłem tutaj:
07:07
well, lemurslemury, monkeysmałpy and chimpanzeesszympansy have the little opisthenaropisthenar.
142
412018
4152
lemury, małpy i szympansy mają małe dłonie.
07:12
I clickKliknij on chimpanzeeszympans, and I get our closestnajbliższy geneticgenetyczny relativekrewny.
143
416170
4250
Kliknąłem na szympansa,
bo jest nam najbliższy genetycznie.
07:16
PanPan troglodytesTroglodytes, the nameNazwa we give him, meansznaczy "caveJaskinia dwellermieszkaniec."
144
420420
3991
Jego nazwa, "pan troglodytes",
oznacza "zamieszkujący jaskinię".
07:20
He doesn't.
145
424411
1504
Ale on nie mieszka w jaskiniach,
07:21
He liveszyje in rainforestslasy deszczowe and savannassawanny.
146
425915
1824
tylko w lasach tropikalnych i na sawannie.
07:23
It's just that we're always thinkingmyślący of this guy as laggingOtulina behindza us,
147
427739
3207
Utarło się, że ewolucyjnie szympans
07:26
evolutionarilyewolucyjnie or somehowjakoś uncannilyprzedziwnie creepingskradanie się up on us,
148
430946
3064
jest daleko za nami, tajemniczo się podkradając,
07:29
and in some casesprzypadki, he getsdostaje placesmiejsca before us.
149
434010
3674
a czasem nas wyprzedza,
07:33
Like my nextNastępny linkpołączyć, the almostprawie irresistibleIrresistible linkpołączyć, HamSzynka the AstrochimpAstrochimp.
150
437684
5222
jak Ham, szympans-astronauta.
07:38
I clickKliknij on him, and I really thought he was going to bringprzynieść me fullpełny circleokrąg twicedwa razy, in factfakt.
151
442906
4178
Kliknąłem na niego i zatoczyłem koło.
07:42
He's bornurodzony in CameroonKamerun,
152
447084
1200
Urodził się w Kamerunie,
07:44
whichktóry is smackzadatki in the middleśrodkowy of my tropicstropiki mapmapa,
153
448284
3760
w samym centrum mapy tropików.
07:47
and more specificallykonkretnie his skeletonszkielet woundrana up in the SmithsonianSmithsonian museummuzeum gettinguzyskiwanie pickeddoborowy cleanczysty by beetlesChrząszcze.
154
452044
6222
Jego szkielet w muzeum Smithsonian,
oczyściły padlinożerne chrząszcze.
07:54
In betweenpomiędzy those two landmarksZabytki in Ham'sHam life,
155
458266
2953
Między narodzinami a muzeum
07:57
he flewlatał into spaceprzestrzeń.
156
461219
2536
poleciał w kosmos.
07:59
He experienceddoświadczony weightlessnessNieważkość and re-entryre-entry
157
463755
3237
Doświadczył stanu nieważkości
i powrócił w atmosferę Ziemi
08:02
monthsmiesiące before the first humanczłowiek beingistota to do it,
158
466992
2571
na wiele miesięcy przed człowiekiem,
08:05
SovietRadziecki cosmonautkosmonauta YuriJurij GagarinGagarin.
159
469563
2864
radzieckim kosmonautą, Jurijem Gagarinem.
08:08
When I clickKliknij on YuriJurij Gagarin'sGagarina pagestrona,
160
472427
2152
Kliknąłem na stronę o Gagarinie
08:10
I get this guy who was surprisinglyzaskakująco shortkrótki in staturewzrost,
161
474579
2919
i znalazłem tego gościa małego wzrostem,
08:13
hugeolbrzymi in heroismheroizm.
162
477498
1537
ale wielkiego duchem.
08:14
TopDo góry estimatesszacunki, SovietRadziecki estimatesszacunki, put this guy at 1.65 metersmetrów,
163
479035
4343
Według radzieckich danych
08:19
that is lessmniej than fivepięć and a halfpół feetstopy tallwysoki maxmaks,
164
483378
3001
Gagarin miał 165 cm wzrostu.
08:22
possiblymożliwie because he was malnourishedniedożywionych as a childdziecko.
165
486379
2806
Może to wynik niedożywienia w dzieciństwie
08:25
GermansNiemcy occupiedzajęty RussiaRosja.
166
489185
2545
Niemcy okupowali Rosję.
08:27
A NaziNazistowskich officeroficer tookwziął over the GagarinGagarin householdgospodarstwo domowe,
167
491730
3097
Nazistowski oficer zajął dom Gagarinów.
08:30
and he and his familyrodzina builtwybudowany and livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj in a mudbłoto hutChata.
168
494827
2804
Jurij z rodziną zamieszkali w lepiance.
08:33
YearsLata laterpóźniej, the boychłopak from that crampedciasno mudbłoto hutChata
169
497631
3547
Później chłopiec z tej ciasnej lepianki
08:37
would growrosnąć up to be the man in that crampedciasno capsulekapsuła
170
501178
3506
wyrósł na człowieka w ciasnej kapsule
08:40
on the tipWskazówka of a rocketrakieta
171
504684
1614
na czubku rakiety,
08:42
who volunteeredzgłosić się na ochotnika to be launcheduruchomiona into outerzewnętrzny spaceprzestrzeń,
172
506298
3488
który na ochotnika zgłosił się do lotu w kosmos.
08:45
the first one of any of us to really physicallyfizycznie leavepozostawiać this planetplaneta.
173
509786
4352
Jako pierwszy człowiek
fizycznie opuścił naszą planetę.
08:50
And he didn't just leavepozostawiać it,
174
514138
1348
Nie tylko opuścił,
08:51
he circledkrążyły it oncepewnego razu.
175
515486
2525
ale i raz ją okrążył.
08:53
FiftyPięćdziesięciu yearslat laterpóźniej, as a tributehołd,
176
518011
2226
50 lat później w dowód uznania
08:56
the InternationalInternational SpaceMiejsca StationStacja, whichktóry is still up there tonightdzisiejszej nocy,
177
520237
3927
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna,
krążąca po dziś dzień,
09:00
syncedzsynchronizowane its orbitorbita with Gagarin'sGagarina orbitorbita,
178
524164
4080
zsynchronizowała swoją orbitę
z orbitą Gagarina
09:04
at the exactdokładny samepodobnie time of day,
179
528244
1166
o tej samej porze
09:05
and filmednakręcony it,
180
529410
1560
i sfilmowała to.
09:06
so you can go onlineonline and you can watch over 100 minutesminuty
181
530970
3584
Możecie teraz obejrzeć w sieci
09:10
of what mustmusi have been an absolutelyabsolutnie mesmerizinghipnotyzujące ridejazda,
182
534554
3509
100-minutowe nagranie niesamowitej podróży,
09:13
possiblymożliwie a lonelysamotny one,
183
538063
1141
trochę samotnej,
09:15
the first personosoba to ever see suchtaki a thing.
184
539204
2280
pierwszego człowieka w kosmosie.
09:17
And then when you've had your fillwypełniać of that,
185
541484
1423
A potem
09:18
you can clickKliknij on one more linkpołączyć.
186
542907
2617
możecie kliknąć następny link.
09:21
You can come back to EarthZiemia.
187
545524
1342
Wrócić do "Ziemi",
09:22
You returnpowrót to where you startedRozpoczęty.
188
546866
2161
tam, skąd zaczęliście.
09:24
You can finishkoniec your gamegra.
189
549027
2217
Możecie zakończyć zabawę.
09:27
You just need to find one more factfakt that you didn't know.
190
551244
3590
Poznajcie tylko jeszcze jeden nowy fakt.
09:30
And for me, I quicklyszybko landedwylądował on this one:
191
554834
2480
Ja szybko go znalazłem:
09:33
The EarthZiemia has a tolerancetolerancja of about .17 percentprocent from the referenceodniesienie spheroidelipsoidy obrotowej,
192
557314
5016
elipsoida odniesienia Ziemi
ma odchylenie około 0,17%
09:38
whichktóry is lessmniej than the .22 percentprocent alloweddozwolony in billiardbilard ballskulki.
193
562330
3969
czyli mniej niż 0,22%
dozwolone w kulach bilardowych.
09:42
This is the kinduprzejmy of factfakt I would have lovedkochany as a boychłopak.
194
566299
2432
Jako dziecko byłbym tym zafascynowany.
09:44
I founduznany it myselfsiebie.
195
568731
1247
Sam to odkryłem.
09:45
It's got some mathmatematyka that I can do.
196
569978
2275
Jest w tym trochę matematyki, z którą sobie radzę.
09:48
I'm prettyładny sure my dadtata doesn't know it.
197
572253
2125
Wiem, że tata tego nie wie.
09:50
What this meansznaczy is that if you could shrinkkurczyć się the EarthZiemia to the sizerozmiar of a billiardbilard ballpiłka,
198
574378
5489
Gdybyśmy zmniejszyli Ziemię
do rozmiaru kuli bilardowej,
09:55
if you could take planetplaneta EarthZiemia, with all its mountainGóra topsKoszulki i bluzy and cavesjaskinie
199
579867
6017
wraz z jej szczytami, jaskiniami
i lasami tropikalnymi,
10:01
and rainforestslasy deszczowe, astronautsastronauci and uncontacteduncontacted tribesplemiona and chimpanzeesszympansy, voodoowiara w czary dollslalki,
200
585884
4676
astronautami, dzikimi plemionami,
szympansami, lalkami voodoo,
10:06
firefliesświetliki, chocolateczekolada, seamorze creaturesstworzenia makingzrobienie love in the deepgłęboki blueniebieski seamorze,
201
590560
5524
świetlikami, czekoladą,
morskimi stworzeniami zajętymi seksem,
10:11
you just shrinkkurczyć się that to the sizerozmiar of a billiardbilard ballpiłka,
202
596084
3201
zmniejszona do rozmiaru kuli bilardowej
10:15
it would be as smoothgładki as a billiardbilard ballpiłka,
203
599285
3893
wyglądałaby równie gładko jak kula bilardowa,
10:19
presumablyprawdopodobnie a billiardbilard ballpiłka with a slightniewielki bulgewybrzuszenie around the middleśrodkowy.
204
603178
4617
z małą wypukłością wzdłuż środka.
10:23
That's prettyładny coolchłodny.
205
607795
2791
To ciekawe.
10:26
I didn't know that.
206
610586
1944
Nie wiedziałem tego.
10:28
ChimborazoChimborazo!
207
612530
2225
Chimborazo!
10:30
Thank you.
208
614755
889
Dziękuję.
10:31
(ApplauseAplauz)
209
615644
649
(Brawa)
Translated by Dagmara Platuska
Reviewed by Kinga Skorupska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Rives - Performance poet, multimedia artist
Performance artist and storyteller Rives has been called "the first 2.0 poet," using images, video and technology to bring his words to life.

Why you should listen

Part poet, part storyteller, part philosopher, Rives is the co-host of TEDActive as well as a frequent TED speaker. On stage, his poems burst in many directions, exposing multiple layers and unexpected treats: childhood memories, grown-up humor, notions of love and lust, of what is lost forever and of what's still out there waiting to unfold. Chimborazo.

A regular on HBO's Def Poetry Jam, Rives also starred alongside model Bar Refaeli in the 2008 Bravo special Ironic Iconic America, touring the United States on a "roller coaster ride through the eye-popping panorama of American pop culture." Flat pages can't contain his storytelling, even when paper is his medium. The pop-up books he creates for children unfold with surprise: The Christmas Pop-Up Present expands to reveal moving parts, hidden areas and miniature booklets inside. 

His latest project—the Museum of Four in the Morning—is an ode to a time that may well be part of a global conspiracy. In a good way.  

More profile about the speaker
Rives | Speaker | TED.com