ABOUT THE SPEAKER
Moshe Safdie - Architect
Moshe Safdie's buildings -- from grand libraries to intimate apartment complexes -- explore the qualities of light and the nature of private and public space.

Why you should listen

Moshe Safdie's master's thesis quickly became a cult building: his modular "Habitat '67" apartments for Montreal Expo '67. Within a dizzying pile of concrete, each apartment was carefully sited to have natural light and a tiny, private outdoor space for gardening. These themes have carried forward throughout Safdie's career -- his buildings tend to soak in the light, and to hold cozy, user-friendly spaces inside larger gestures.

He's a triple citizen of Canada, Israel and the United States, three places where the bulk of his buildings can be found: in Canada, the National Gallery in Ottawa, the Montreal Museum of Fine Arts, the Vancouver public library. For Yad Vashem, the Holocaust museum in Jerusalem, he designed the Children's Memorial and the Memorial to the Deportees; he's also built airport terminals in Tel Aviv. In the US, he designed the elegant and understated Peabody Essex Museum in Salem, Masachusetts, and the Crystal Bridges Museum in Arkansas.

More profile about the speaker
Moshe Safdie | Speaker | TED.com
TED2002

Moshe Safdie: Building uniqueness

Moshe Safdie o odkrywaniu wyjątkowości budynku

Filmed:
615,508 views

Architekt Moshe Safdie opowiada o swojej długiej karierze. Skupia się na opisie czterech projektów oraz tłumaczy, jak pracował nad nimi, aby stworzyć coś naprawdę wyjątkowego.
- Architect
Moshe Safdie's buildings -- from grand libraries to intimate apartment complexes -- explore the qualities of light and the nature of private and public space. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
So, what I'd like to talk about is something
0
1000
4000
Chciałbym powiedzieć o czymś,
00:17
that was very deardrogi to Kahn'sKahn's heartserce, whichktóry is:
1
5000
2000
co było bardzo ważne dla Karen,
00:19
how do we discoverodkryć what is really particularszczególny about a projectprojekt?
2
7000
3000
czyli o tym, jak odkrywamy, co czyni projekt szczególnym,
00:22
How do you discoverodkryć the uniquenesswyjątkowość of a projectprojekt as uniquewyjątkowy as a personosoba?
3
10000
6000
jak odkrywa się pewną jego wyjątkowość, tak nietypową, jak może być człowiek,
00:28
Because it seemswydaje się to me that findingodkrycie this uniquenesswyjątkowość
4
16000
3000
ponieważ wydaje mi się, że odnalezienie tej wyjątkowości
00:31
has to do with dealingpostępowanie with the wholecały forcesiła of globalizationglobalizacja;
5
19000
10000
ma coś wspólnego z radzeniem sobie z całą siłą globalizacji:
00:41
that the particularszczególny is centralcentralny to findingodkrycie the uniquenesswyjątkowość of placemiejsce
6
29000
6000
że w poszukiwaniu wyjątkowości miejsca i wyjątkowości planu budynku
00:47
and the uniquenesswyjątkowość of a programprogram in a buildingbudynek.
7
35000
3000
najważniejsze są szczegóły.
00:50
And so I'll take you to WichitaWichita, KansasKansas,
8
38000
4000
Zabiorę więc was do miasta Wichita w stanie Kansas,
00:54
where I was askedspytał some yearslat agotemu to do a sciencenauka museummuzeum
9
42000
3000
gdzie parę lat temu zostałem poproszony o zaprojektowanie muzeum nauki
00:57
on a siteteren, right downtownśródmieście by the riverrzeka.
10
45000
5000
nad rzeką, w centrum miasta.
01:02
And I thought the secretsekret of the siteteren was to make the buildingbudynek of the riverrzeka, partczęść of the riverrzeka.
11
50000
6000
Stwierdziłem, że kluczem do tego miejsca było to, aby budynek stanowił część rzeki.
01:08
UnfortunatelyNiestety, thoughchociaż, the siteteren was separatedrozdzielony from the riverrzeka by McLeanMcLean BoulevardBulwar
12
56000
5000
Niestety jednak miejsce to oddzielone było od rzeki przez bulwar McLeana.
01:13
so I suggestedzasugerował, "Let's rerouteprzekierować McLeanMcLean,"
13
61000
3000
Więc zasugerowałem, abyśmy go przebudowali,
01:16
and that gavedał birthnarodziny instantlynatychmiast to FriendsPrzyjaciele of McLeanMcLean BoulevardBulwar.
14
64000
4000
co spowodowało powstanie Stowarzyszenia Przyjaciół Bulwaru McLeana.
01:20
(LaughterŚmiech)
15
68000
5000
(Śmiech)
01:25
And it tookwziął sixsześć monthsmiesiące to rerouteprzekierować it.
16
73000
3000
Sześć miesięcy zajęła jego przebudowa.
01:28
The first imageobraz I showedpokazał the buildingbudynek committeekomisja was
17
76000
6000
Pierwsze zdjęcie, jakie pokazałem komisji budowlanej
01:34
this astronomicastronomiczny observatoryObserwatorium of JantarJantar MantarMantar in JaipurJaipur
18
82000
5000
przedstawiało muzeum astronomiczne w Jantar Mantar w Jaipurze,
01:39
because I talkedrozmawialiśmy about what makesczyni a buildingbudynek a buildingbudynek of sciencenauka.
19
87000
6000
ponieważ mówiłem o tym, co czyni budynek centrum nauki.
01:45
And it seemedwydawało się to me that this structureStruktura -- complexzłożony, richbogaty and yetjeszcze
20
93000
6000
I wydawało mi się, że ta konstrukcja, złożona i bogata,
01:51
totallycałkowicie rationalracjonalny: it's an instrumentinstrument -- had something to do with sciencenauka,
21
99000
3000
a jednak zupełnie racjonalna, jest narzędziem – miała coś wspólnego z nauką,
01:54
and somehowjakoś a buildingbudynek for sciencenauka should be differentróżne and uniquewyjątkowy and speakmówić of that.
22
102000
5000
a w pewien sposób budynki dla nauki powinny być inne i wyjątkowe, i to przedstawiać.
01:59
And so my first sketchnaszkicować after I left was to say,
23
107000
2000
Gdy wyszedłem, pomyślałem, że powiem im:
02:01
"Let's cutciąć the channelkanał and make an islandwyspa and make an islandwyspa buildingbudynek."
24
109000
6000
wykopmy kanał i zróbmy wyspę, a na niej zbudujmy ten budynek.
02:07
And I got all excitedpodekscytowany and cameoprawa ołowiana witrażu back, and
25
115000
3000
I cały podekscytowany wróciłem do nich,
02:10
they sortsortować of lookedspojrzał at me in dismayprzerażenie and said, "An islandwyspa?
26
118000
3000
a oni popatrzyli na mnie skonsternowani i spytali: wyspę?
02:13
This used to be an islandwyspa -- AckermanAckerman IslandWyspa --
27
121000
2000
To była kiedyś wyspa, wyspa Ackermana.
02:15
and we filledwypełniony in the channelkanał duringpodczas the DepressionDepresja to createStwórz jobsOferty pracy."
28
123000
3000
Zasypaliśmy kanał w czasie kryzysu, aby stworzyć nowe miejsca pracy.
02:18
(LaughterŚmiech)
29
126000
3000
(Śmiech)
02:21
And so the processproces beganrozpoczął się and they said,
30
129000
3000
Rozpoczął się cały proces, a oni powiedzieli mi,
02:24
"You can't put it all on an islandwyspa;
31
132000
2000
że nie mogę zbudować wszystkiego na wyspie,
02:26
some of it has to be on the mainlandkontynent because
32
134000
2000
część musi znajdować się na lądzie,
02:28
we don't want to turnskręcać our back to the communityspołeczność."
33
136000
3000
bo nie chcemy odwracać się plecami do społeczności.
02:31
And there emergedpojawiły się a designprojekt: the galleriesGalerie sortsortować of formingformowanie an islandwyspa
34
139000
4000
I powstał projekt, rodzaj galerii tworzącej wyspę,
02:35
and you could walkspacerować throughprzez them or on the roofdach.
35
143000
3000
i można było przechodzić przez nią po dachu,
02:38
And there were all kindsrodzaje of excitingekscytujący featurescechy:
36
146000
3000
i było tam mnóstwo ciekawych rzeczy.
02:41
you could come in throughprzez the landsideod strony lądu buildingsBudynki,
37
149000
3000
Można było wejść przez budynki położone na lądzie
02:44
walkspacerować throughprzez the galleriesGalerie into playgroundsPlace zabaw in the landscapekrajobraz.
38
152000
3000
i przejść przez galerię do terenu zabaw. Tu właśnie to widać.
02:47
If you were cheaptani you could walkspacerować on topTop of a bridgemost to the roofdach,
39
155000
3000
a ci skąpsi mogli przejść przez most,
02:50
peekPeek in the exhibitseksponaty and then get totallycałkowicie seduceduwodzenie,
40
158000
4000
i podglądnąć z niego wystawy, a potem, gdy już ich wciągnęły,
02:54
come back and payzapłacić the fivepięć dollarsdolarów admissionWstęp.
41
162000
2000
mogli wrócić i kupić za pięć dolarów bilet wstępu.
02:56
(LaughterŚmiech)
42
164000
2000
(Śmiech)
02:58
And the clientklient was happyszczęśliwy -- well, sortsortować of happyszczęśliwy
43
166000
2000
I klient był zadowolony, no powiedzmy, że zadowolony,
03:00
because we were fourcztery millionmilion dollarsdolarów over the budgetbudżet, but essentiallygłównie happyszczęśliwy.
44
168000
4000
bo przekroczyliśmy budżet o cztery miliony dolarów, ale generalnie był zadowolony.
03:04
But I was still troubledzmartwiony, and I was troubledzmartwiony because I feltczułem this was capriciouskapryśna.
45
172000
6000
Ale ja nadal miałem z tym problem, gdyż uważałem to za kaprys.
03:10
It was complexzłożony, but there was something capriciouskapryśna about its complexityzłożoność.
46
178000
5000
Był to złożony projekt, ale w tej złożoności było coś kapryśnego.
03:15
It was, what I would say, compositionaldotyczące składu complexityzłożoność,
47
183000
3000
Była to złożoność kompozycyjna
03:18
and I feltczułem that if I had to fulfillspełnić what I talkedrozmawialiśmy about --
48
186000
5000
i czułem, że jeśli mam zrealizować to, o czym mówiłem,
03:23
a buildingbudynek for sciencenauka -- there had to be some kinduprzejmy of a generatinggenerowanie ideapomysł,
49
191000
3000
centrum nauki, muszę mieć jakiś początkowy pomysł,
03:26
some kinduprzejmy of a generatinggenerowanie geometryGeometria.
50
194000
3000
jakąś początkową strukturę.
03:29
And this gavedał birthnarodziny to the ideapomysł of havingmający toroidaltoroidalne generatinggenerowanie geometryGeometria,
51
197000
5000
I tak powstał pomysł struktury pierścieniowej,
03:34
one with its centercentrum deepgłęboki in the earthZiemia for the landsideod strony lądu buildingbudynek
52
202000
4000
ze środkiem głęboko w ziemi w przypadku budynku na właściwym lądzie,
03:38
and a toroidtoroid with its centercentrum in the skyniebo for the islandwyspa buildingbudynek.
53
206000
6000
i pierścienia ze środkiem w kierunku nieba w przypadku budynku na wyspie.
03:44
A toroidtoroid, for those who don't know,
54
212000
2000
Pierścień
03:46
is the surfacepowierzchnia of a doughnutPączek or, for some of us, a bagelBagel.
55
214000
4000
to powierzchnia obwarzanka.
03:50
And out of this ideapomysł startedRozpoczęty spinningspinning off manywiele,
56
218000
4000
Z tego pomysłu zaczęło powstawać
03:54
manywiele kindsrodzaje of variationswariacje of differentróżne plansplany and possibilitiesmożliwości,
57
222000
5000
wiele różnych planów i możliwości,
03:59
and then the planplan itselfsamo evolvedewoluował in relationshipzwiązek to the exhibitseksponaty,
58
227000
4000
a potem cały plan został przystosowany do eksponatów,
04:03
and you see the intersectionskrzyżowanie of the planplan with the toroidaltoroidalne geometryGeometria.
59
231000
6000
jak widać po nałożeniu planu na strukturę pierścieniową.
04:09
And finallywreszcie the buildingbudynek -- this is the modelModel.
60
237000
3000
To jest model budynku.
04:12
And when there were complaintsReklamacje about budgetbudżet, I said,
61
240000
2000
A kiedy krytykowano wydatki, odpowiadałem, że warto jest budować wyspę,
04:14
"Well, it's worthwartość doing the islandwyspa because you get twicedwa razy for your moneypieniądze: reflectionsrefleksje."
62
242000
5000
bo osiągniemy dodatkowy efekt za wydane pieniądze... odbicie w wodzie.
04:20
And here'soto jest the buildingbudynek as it openedotwierany,
63
248000
3000
To już budynek po otwarciu,
04:23
with a channelkanał overlookingz widokiem na downtownśródmieście, and as seenwidziany from downtownśródmieście.
64
251000
5000
z kanałem ponad centrum miasta, widziany od strony centrum,
04:28
And the bikerower route'strasy going right throughprzez the buildingbudynek,
65
256000
3000
i ścieżka rowerowa przechodząca przez budynek,
04:31
so those travelingpodróżny the riverrzeka would see the exhibitseksponaty and be drawnpociągnięty to the buildingbudynek.
66
259000
6000
tak, żeby podróżujący po rzece widzieli eksponaty i zainteresowali się budynkiem.
04:40
The toroidaltoroidalne geometryGeometria madezrobiony for a very efficientwydajny buildingbudynek:
67
268000
3000
Dzięki strukturze pierścieniowej jest to bardzo wydajna konstrukcja.
04:43
everykażdy beambelka in this buildingbudynek is the samepodobnie radiuspromień, all laminatedlaminowane wooddrewno.
68
271000
5000
Każda belka ma ten sam promień, wszystko to laminat drewniany.
04:48
EveryKażdy wallŚciana, everykażdy concretebeton wallŚciana is resistingopór the stressespodkreśla and supportingwspieranie the buildingbudynek.
69
276000
6000
Każda betonowa ściana opiera się naciskom i podpiera konstrukcję.
04:54
EveryKażdy piecekawałek of the buildingbudynek worksPrace.
70
282000
3000
Każdy element budynku świetnie się spisuje.
04:57
These are the galleriesGalerie with the lightlekki comingprzyjście in throughprzez the skylightsokna dachowe,
71
285000
4000
To są galerie ze światłem wpadającym przez świetliki,
05:02
and at night, and on openingotwarcie day.
72
290000
4000
nocą i w dniu otwarcia.
05:08
Going back to 1976.
73
296000
3000
Wracając do roku 1976...
05:11
(ApplauseAplauz)
74
299000
5000
(Oklaski)
05:16
In 1976, I was askedspytał to designprojekt a children'sdzieci memorialmemoriał museummuzeum
75
304000
5000
W 1976 roku poproszono mnie o zaprojektowanie muzeum poświęconego pamięci dzieci
05:21
in a HolocaustHolokaust museummuzeum in YadYad VashemVashem in JerusalemJerozolima,
76
309000
4000
w Muzeum Holocaustu w Yad Vashem w Jerozolimie,
05:25
whichktóry you see here the campuskampus.
77
313000
3000
które tutaj widać -- oto cały teren.
05:28
I was askedspytał to do a buildingbudynek,
78
316000
2000
Poproszono mnie o zaprojektowanie budynku,
05:30
and I was givendany all the artifactsartefakty of clothingodzież and drawingsrysunki.
79
318000
6000
i przekazano mi wszystkie przedmioty: ubrania i rysunki.
05:36
And I feltczułem very troubledzmartwiony.
80
324000
2000
Nie mogłem sobie z tym poradzić.
05:38
I workedpracował on it for monthsmiesiące and I couldn'tnie mógł dealsprawa with it
81
326000
2000
Pracowałem nad tym całe miesiące i nic,
05:40
because I feltczułem people were comingprzyjście out of the historichistoryczny museummuzeum,
82
328000
3000
ponieważ czułem, że ludzie wychodzący z muzeum historycznego
05:43
they are totallycałkowicie saturatednasycony with informationInformacja
83
331000
3000
są przesyceni informacjami
05:46
and to see yetjeszcze anotherinne museummuzeum with informationInformacja,
84
334000
3000
i gdyby mieli zwiedzać jeszcze jedno,
05:49
it would make them just unableniezdolny to digeststrawić.
85
337000
4000
nie byliby w stanie wszystkiego strawić.
05:53
And so I madezrobiony a counter-proposalkontr-propozycji:
86
341000
2000
Więc zaproponowałem coś zupełnie innego.
05:55
I said, "No buildingbudynek." There was a caveJaskinia on the siteteren; we tunneltunel into the hillwzgórze,
87
343000
7000
Powiedziałem, że nie będzie budynku. Na miejscu była jaskinia. Przekopujemy się do wzgórza,
06:02
descendschodzić throughprzez the rockskała into an undergroundpod ziemią chamberizba.
88
350000
6000
schodzimy wgłąb skał do podziemnej komnaty.
06:08
There's an anteroomprzedpokój with photographsfotografie of childrendzieci who perishedzginęli
89
356000
4000
Znajduje się tam hol z fotografiami dzieci, które zginęły,
06:12
and then you come into a largeduży spaceprzestrzeń.
90
360000
3000
następnie wchodzimy na dużą salę.
06:16
There is a singlepojedynczy candleŚwieca flickeringmigotanie in the centercentrum;
91
364000
4000
Środek przestrzeni rozświetla migocząca świeca.
06:20
by an arrangementUkład of reflectiveodblaskowy glassesokulary, it reflectsodzwierciedla into infinityInfinity in all directionswskazówki.
92
368000
7000
Poprzez rozmieszczenie szkieł odblaskowych jej światło odbija się w nieskończoność we wszystkich kierunkach.
06:27
You walkspacerować throughprzez the spaceprzestrzeń, a voicegłos readsczyta the namesnazwy,
93
375000
5000
Przechodząc przez komnatę, słuchasz głosu czytającego imiona,
06:32
ageswieczność and placemiejsce of birthnarodziny of the childrendzieci.
94
380000
2000
wiek i miejsce urodzenia dzieci.
06:34
This voicegłos does not repeatpowtarzać for sixsześć monthsmiesiące.
95
382000
3000
Ten głos nie powtarza się przez sześć miesięcy.
06:37
And then you descendschodzić to lightlekki and to the northpółnoc and to life.
96
385000
5000
Następnie przechodzimy do światła, na północ i do życia.
06:42
Well, they said, "People won'tprzyzwyczajenie understandzrozumieć,
97
390000
2000
Powiedzieli, że ludzie nie zrozumieliby...
06:44
they'lloni to zrobią think it's a discothequedyskoteka. You can't do that."
98
392000
2000
uznaliby to za dyskotekę. Nie możesz tego zrobić.
06:46
And they shelvedodłożony na półkę the projectprojekt. And it satsob there for 10 yearslat,
99
394000
4000
Odłożyli projekt na półkę i tak leżał tam przez 10 lat.
06:50
and then one day AbeAbe SpiegelSpiegel from LosLos AngelesAngeles,
100
398000
4000
Aż pewnego dnia Ed Spiegel z Los Angeles,
06:54
who had lostStracony his three-year-oldtrzyletni sonsyn at AuschwitzAuschwitz,
101
402000
3000
który w Auschwitz stracił swojego trzyletniego synka,
06:57
cameoprawa ołowiana witrażu, saw the modelModel, wrotenapisał the checkczek and it got builtwybudowany 10 yearslat laterpóźniej.
102
405000
4000
przyjechał i zobaczył ten model, wypisał czek i 10 lat później budowa została zakończona.
07:03
So, manywiele yearslat after that in 1998,
103
411000
4000
Minęło wiele lat, w roku 1998,
07:07
I was on one of my monthlymiesięczny tripswycieczki to JerusalemJerozolima
104
415000
4000
podczas mojej miesięcznej podróży do Jerozolimy,
07:11
and I got a call from the foreignobcy ministryMinisterstwo sayingpowiedzenie,
105
419000
3000
zatelefonowało do mnie ministerstwo spraw zagranicznych z informacją,
07:14
"We'veMamy got the ChiefSzef MinisterMinister of the PunjabPunjab here.
106
422000
6000
że mają tutaj szefa rządu stanowego Pendżabu.
07:20
He is on a statestan visitodwiedzić. We tookwziął him on a visitodwiedzić to YadYad VashemVashem,
107
428000
6000
Złożył nam właśnie wizytę państwową i zabraliśmy go do Yad Vashem.
07:26
we tookwziął him to the children'sdzieci memorialmemoriał; he was extremelyniezwykle movedprzeniósł.
108
434000
3000
Pokazaliśmy mu pomnik poświęcony dzieciom, był niezmiernie poruszony.
07:29
He's demandingwymagające to meetspotykać się the architectarchitekt. Could you come down and meetspotykać się him in TelTel AvivAwiw?"
109
437000
3000
Zażądał spotkania z architektem. Spytali, czy mógłbym wpaść i spotkać się z nim w Tel Awiwie.
07:32
And I wentposzedł down and ChiefSzef MinisterMinister BadalBadal said to me,
110
440000
5000
I przyjechałem, a szef rządu Badal powiedział mi:
07:37
"We SikhsSikhowie have sufferedcierpiał a great dealsprawa, as you have JewsŻydzi.
111
445000
5000
my, Sikhowie, już dużo wycierpieliśmy, tak jak wy, Żydzi.
07:42
I was very movedprzeniósł by what I saw todaydzisiaj.
112
450000
3000
Byłem bardzo poruszony tym, co dzisiaj zobaczyłem.
07:45
We are going to buildbudować our nationalkrajowy museummuzeum to tell the storyfabuła of our people;
113
453000
4000
Zamierzamy wybudować muzeum narodowe, aby opowiedzieć historię naszego ludu.
07:49
we're about to embarkWyrusz on that.
114
457000
2000
Właśnie rozpoczynamy realizację tego pomysłu.
07:51
I'd like you to come and designprojekt it."
115
459000
2000
Chciałbym, żebyś przyjechał i zaprojektował je.
07:53
And so, you know, it's one of those things that you don't take too seriouslypoważnie.
116
461000
6000
To jest jedna z tych propozycji, których nie bierze się na poważnie.
07:59
But two weekstygodnie laterpóźniej, I was in this little townmiasto, AnandpurAnandpur SahibSahib,
117
467000
5000
Ale dwa tygodnie później byłem w małym miasteczku, Anandpur Sahib,
08:04
outsidena zewnątrz ChandigarhChandigarh, the capitalkapitał of the PunjabPunjab,
118
472000
4000
graniczącym z Czandigarh, stolicą Pendżabu,
08:08
and the templeświątynia and alsorównież nextNastępny to it the fortressTwierdza
119
476000
5000
i w świątyni. Byłem również obok twierdzy,
08:13
that the last guruguru of the SikhsSikhowie, GuruGuru GobindGobind, diedzmarły in
120
481000
5000
w której zmarł ostatni guru Sikhów, Guru Gobind,
08:18
as he wrotenapisał the KhalsaKhalsa, whichktóry is theirich holyŚwięty scripturePisma Świętego.
121
486000
5000
po spisaniu ich pisma świętego "Khalsa".
08:23
And I got to work and they tookwziął me somewheregdzieś down there,
122
491000
5000
Wziąłem się do pracy, a oni zabrali mnie gdzieś w te rejony,
08:28
ninedziewięć kilometerskilometrów away from the townmiasto and the templeświątynia,
123
496000
2000
dziewięć kilometrów od miasta i świątyni,
08:30
and said, "That's where we have chosenwybrany the locationLokalizacja."
124
498000
3000
i powiedzieli, że to jest miejsce, które wybrali na lokalizację muzeum.
08:33
And I said, "This just doesn't make any sensesens.
125
501000
4000
Powiedziałem, że to nie ma najmniejszego sensu.
08:37
The pilgrimspielgrzymów come here by the hundredssetki of thousandstysiące --
126
505000
3000
Setki tysięcy pielgrzymów przybywających tutaj
08:40
they're not going to get in truckssamochody ciężarowe and busesautobusy and go down there.
127
508000
3000
nie wsiądzie w ciężarówki i autobusy, aby dostać się w to miejsce.
08:43
Let's get back to the townmiasto and walkspacerować to the siteteren."
128
511000
3000
Wróćmy do miasta i przeszliśmy się do tego miejsca.
08:46
And I recommendedzalecane they do it right there, on that hillwzgórze
129
514000
3000
I poleciłem im budowę właśnie tam, na wzgórzu,
08:49
and this hillwzgórze, and bridgemost all the way into the townmiasto.
130
517000
4000
a to wzgórze i most wiodą do miasta.
08:53
And, as things are a little easierłatwiejsze in IndiaIndie, the siteteren was purchasedzakupione withinw ciągu a weektydzień
131
521000
6000
Plac nabyto w ciągu tygodnia. Pewne sprawy w Indiach załatwia się szybciej.
08:59
and we were workingpracujący.
132
527000
2000
Zabraliśmy się do pracy.
09:01
(LaughterŚmiech)
133
529000
1000
(Śmiech)
09:02
And my proposalwniosek was to splitrozdzielać the museummuzeum into two --
134
530000
4000
Zaproponowałem, żeby podzielić muzeum na dwie części:
09:06
the permanentstały exhibitseksponaty at one endkoniec, the auditoriumaudytorium, librarybiblioteka,
135
534000
5000
stałe wystawy z jednej strony, audytorium, biblioteka,
09:11
and changingwymiana pieniędzy exhibitionswystawy on the other --
136
539000
2000
i wystawy czasowe z drugiej.
09:13
to floodpowódź the valleydolina into a seriesseria of waterwoda gardensogrody
137
541000
4000
Zmienić dolinę w kilka wodnych ogrodów
09:17
and to linkpołączyć it all to the fortfort and to the downtownśródmieście.
138
545000
4000
i połączyć całość z fortem i centrum miasta.
09:21
And the structuresStruktury risewzrost from the sandpiasek cliffsklify --
139
549000
4000
Bryła wydobywa się z piaskowych klifów.
09:25
they're builtwybudowany in concretebeton and sandstonespiaskowce; the roofsdachy are stainlessze stali nierdzewnej steelstal --
140
553000
5000
Budynki z betonu i piaskowca; dachy ze stali nierdzewnej.
09:30
they are facingokładzina southpołudnie and reflectingodzwierciedlając lightlekki towardsw kierunku the templeświątynia itselfsamo,
141
558000
5000
Są skierowane na wschód i obijają światło w kierunku świątyni,
09:35
pedestrianspieszych crisscrossKratka- from one sidebok to the other.
142
563000
3000
piesi mogą przechodzić z jednej strony na drugą.
09:38
And as you come from the northpółnoc, it is all masonrymurarskie growingrozwój out of the sandpiasek cliffsklify
143
566000
6000
Patrząc z północy - kamienie wyrastające z piaskowych zboczy,
09:44
as you come from the HimalayasHimalaje and evokingwywołując the traditiontradycja of the fortressTwierdza.
144
572000
6000
u stóp Himalajów, przywołują tradycję fortecy.
09:50
And then I wentposzedł away for fourcztery monthsmiesiące
145
578000
2000
Wyjechałem na cztery miesiące,
09:52
and there was going to be groundbreakingprzełomowy.
146
580000
2000
a tam miały trwać prace ziemne.
09:54
And I cameoprawa ołowiana witrażu back and, lolo and beholdujrzeć, the little modelModel I'd left behindza
147
582000
3000
Wróciłem - i oto ujrzałem, że model, który zostawiłem,
09:57
had been builtwybudowany tendziesięć timesczasy biggerwiększy for publicpubliczny displaypokaz on siteteren
148
585000
4000
powiększony 10 razy wystawiono na miejscu dla zwiedzających
10:01
and ... the bridgemost was builtwybudowany!
149
589000
3000
i zbudowano most.
10:04
(LaughterŚmiech)
150
592000
7000
(Śmiech)
10:11
WithinW ramach the workingpracujący drawingsrysunki!
151
599000
2000
Na podstawie wstępnego rysunku!
10:14
And halfpół a millionmilion people gatheredZebrane for the celebrationsuroczystości;
152
602000
4000
Pół miliona ludzi zebrało się, by to uczcić,
10:20
you can see them on the siteteren itselfsamo as the foundationsfundamenty are beginningpoczątek.
153
608000
4000
widać ich na placu budowy razem z pierwszymi fundamentami.
10:24
I was renamedZmieniono nazwę SafdieSafdie SinghSingh. And there it is underpod constructionbudowa;
154
612000
5000
Otrzymałem przydomek Safdie Singh, a oto budowa...
10:29
there are 1,800 workerspracownicy at work and it will be finishedskończone in two yearslat.
155
617000
5000
i 800 robotników, którzy według planu skończą budowę w dwa lata.
10:34
Back to YadYad VashemVashem threetrzy yearslat agotemu. After all this episodeodcinek beganrozpoczął się,
156
622000
5000
Wracamy do Yad Vashem, 3 lata temu. Gdy zaczęła się ta historia,
10:39
YadYad VashemVashem decidedzdecydowany to rebuildodbudować completelycałkowicie the historichistoryczny museummuzeum
157
627000
4000
Yad Vashem zdecydowało kompletnie przebudować muzeum,
10:43
because now WashingtonWaszyngton was builtwybudowany -- the HolocaustHolokaust MuseumMuzeum in WashingtonWaszyngton --
158
631000
3000
ponieważ gotowe było już Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie,
10:46
and that museummuzeum is so much more comprehensivewszechstronny in termswarunki of informationInformacja.
159
634000
5000
dużo bardziej szczegółowe, jeśli chodzi o informacje.
10:51
And YadYad VashemVashem needswymagania to dealsprawa with threetrzy millionmilion visitorsgoście a yearrok at this pointpunkt.
160
639000
4000
A Yad Vashem musiało sobie radzić z 3 milionami odwiedzających.
10:55
They said, "Let's rebuildodbudować the museummuzeum."
161
643000
2000
Postanowili przebudować muzeum.
10:57
But of coursekurs, the SikhsSikhowie mightmoc give you a jobpraca on a plattertalerz -- the JewsŻydzi make it hardciężko:
162
645000
4000
Ale o ile Sikhowi podają robotę na tacy, Żydzi wszystko utrudniają.
11:01
internationalmiędzynarodowy competitionzawody, phasefazy one, phasefazy two, phasefazy threetrzy.
163
649000
5000
Międzynarodowy konkurs. Faza pierwsza, druga, trzecia.
11:06
(LaughterŚmiech)
164
654000
2000
(Śmiech)
11:08
And again, I feltczułem kinduprzejmy of uncomfortableniewygodny with the notionpojęcie
165
656000
4000
Nie odpowiadał mi pomysł,
11:12
that a buildingbudynek the sizerozmiar of the WashingtonWaszyngton buildingbudynek --
166
660000
5000
żeby budynek o rozmiarach tego w Waszyngtonie,
11:17
50,000 squareplac feetstopy -- will sitsiedzieć on that fragilekruchy hillwzgórze
167
665000
4000
mający prawie 50 tysięcy metrów kwadratowych, wzniesiony na małym wzgórzu,
11:21
and that we will go into galleriesGalerie -- roomspokoje with doorsdrzwi
168
669000
4000
z galerią, pomieszczeniami z drzwiami
11:25
and sortsortować of familiarznajomy roomspokoje -- to tell the storyfabuła of the HolocaustHolokaust.
169
673000
4000
i zwykłymi pokojami, miałby opowiedzieć historie Holokaustu.
11:29
And I proposedproponowane that we cutciąć throughprzez the mountainGóra. That was my first sketchnaszkicować.
170
677000
5000
Zaproponowałem, żeby przeciąć się przez wzgórze - to pierwszy szkic,
11:34
Just cutciąć the wholecały museummuzeum throughprzez the mountainGóra --
171
682000
2000
niech muzeum przecina całe wzgórze,
11:36
enterwchodzić from one sidebok of the mountainGóra,
172
684000
2000
wchodzi się z jednej strony wzgórza,
11:38
come out on the other sidebok of the mountainGóra --
173
686000
2000
wychodzi z drugiej.
11:40
and then bringprzynieść lightlekki throughprzez the mountainGóra into the chamberskomór.
174
688000
4000
Światło wpada do sal przez szczyt wzgórza.
11:44
And here you see the modelModel:
175
692000
3000
Tutaj widzą państwo model budynku
11:47
a receptionrecepcja buildingbudynek and some undergroundpod ziemią parkingparking.
176
695000
3000
wraz z salą przyjęć i podziemnym parkingiem.
11:50
You crosskrzyż a bridgemost, you enterwchodzić this triangulartrójkątne roompokój, 60 feetstopy highwysoki,
177
698000
6000
Po przejściu przez most wkraczamy do trójkątnego pomieszczenia o wysokości 18 metrów,
11:56
whichktóry cutscięcia right into the hillwzgórze
178
704000
2000
które przecina wzgórze w poprzek
11:58
and extendsrozszerza się right throughprzez as you go towardsw kierunku the northpółnoc.
179
706000
5000
i ciągnie się dalej w kierunku północnym.
12:03
And all of it, then, all the galleriesGalerie are undergroundpod ziemią,
180
711000
3000
Wszystkie galerie znajdują się pod ziemią,
12:06
and you see the openingsotwory for the lightlekki.
181
714000
3000
a w suficie zobaczyć można otwory, przez które do wnętrza wpada światło.
12:09
And at night, just one linelinia of lightlekki cutscięcia throughprzez the mountainGóra,
182
717000
3000
W nocy przez całe wzgórze przechodzi jedna linia światła,
12:12
whichktóry is a skylightokno dachowe on topTop of that triangletrójkąt.
183
720000
4000
wpadająca przez świetlik znajdujący się na wierzchołku trójkątnej budowli.
12:16
And all the galleriesGalerie,
184
724000
4000
Wszystkie galerie
12:20
as you moveruszaj się throughprzez them and so on, are belowponiżej gradestopień.
185
728000
3000
są zagłębione w gruncie,
12:23
And there are chamberskomór carvedrzeźbione in the rockskała --
186
731000
5000
a sale wyrzeźbione w skale.
12:28
concretebeton wallsściany, stonekamień, the naturalnaturalny rockskała when possiblemożliwy -- with the lightlekki shaftswały.
187
736000
4000
Tam, gdzie to możliwe skała, w pozostałych miejscach betonowe mury mieszają się ze snopami światła.
12:32
This is actuallytak właściwie a SpanishHiszpański quarrykamieniołom, whichktóry sortsortować of inspirednatchniony
188
740000
6000
Inspiracją dla powstania tego rodzaju przestrzeni
12:38
the kinduprzejmy of spacesspacje that these galleriesGalerie could be.
189
746000
3000
był hiszpański kamieniołom.
12:41
And then, comingprzyjście towardsw kierunku the northpółnoc, it opensotwiera się up:
190
749000
3000
Na północy budowla otwiera się:
12:44
it burstswybuchy out of the mountainGóra into, again, a viewwidok of lightlekki and of the cityMiasto
191
752000
6000
kończąc się eksplozją dziennego światła, widokiem miasta
12:50
and of the JerusalemJerozolima hillswzgórza.
192
758000
3000
i pasma Gór Judzkich.
12:55
I'd like to concludewyciągnąć wniosek with a projectprojekt I've been workingpracujący on for two monthsmiesiące.
193
763000
5000
Chciałbym zakończyć mój wykład projektem, nad którym pracuję od dwóch miesięcy.
13:00
It's the headquartersgłówna siedziba for the InstituteInstytut of PeacePokoju in WashingtonWaszyngton,
194
768000
6000
Jest to kwatera główna Amerykańskiego Instytutu
13:06
the U.S. InstituteInstytut of PeacePokoju.
195
774000
2000
na rzecz Pokoju w Waszyngtonie.
13:08
The siteteren chosenwybrany is acrossprzez from the LincolnLincoln MemorialPomnik;
196
776000
5000
Teren przeznaczony pod jej budowę znajduje się
13:13
you see it there directlybezpośrednio on the MallCentrum handlowe. It's the last buildingbudynek on the MallCentrum handlowe,
197
781000
4000
w parku National Mall w pobliżu Pomnika Lincolna,
13:17
on accessdostęp of the RooseveltRoosevelt BridgeMost that comespochodzi in from VirginiaVirginia.
198
785000
4000
u wylotu mostu Roosevelta, przez który przebiega droga dojazdowa do Virginii.
13:22
That too was a competitionzawody, and it is something I'm just beginningpoczątek to work on.
199
790000
6000
Na zaprojektowanie tego budynku również ogłoszono przetarg i właśnie rozpoczynam pracę nad tym projektem.
13:30
But one recognizeduznane the kinduprzejmy of uniquenesswyjątkowość of the siteteren.
200
798000
4000
Z łatwością można dostrzec wyjątkowość tego miejsca.
13:34
If it were to be anywheregdziekolwiek in WashingtonWaszyngton,
201
802000
2000
Gdyby budynek ten miał być usytuowany gdziekolwiek w Waszyngtonie,
13:36
it would be an officegabinet buildingbudynek, a conferencekonferencja centercentrum,
202
804000
3000
zapewne byłby to biurowiec, centrum konferencyjne, miejsce, w którym prowadzi się negocjacje dotyczące pokoju,
13:39
a placemiejsce for negotiatingnegocjowanie peacepokój and so on -- all of whichktóry the buildingbudynek is --
203
807000
4000
budynek ten ma zresztą spełniać wszystkie te funkcje.
13:43
but by virtueCnota of the choicewybór of puttingwprowadzenie it on the MallCentrum handlowe and by the LincolnLincoln MemorialPomnik,
204
811000
4000
Jednak z racji umieszczenia go w parku National Mall w pobliżu Pomnika Lincolna
13:47
this becomesstaje się the structureStruktura that is the symbolsymbol of peacepokój on the MallCentrum handlowe.
205
815000
5000
staje się on symbolem pokoju.
13:52
And that was a lot of heatciepło to dealsprawa with.
206
820000
5000
Zaprojektowanie go było trudnym zadaniem.
13:57
The first sketchnaszkicować recognizesrozpoznaje that the buildingbudynek is manywiele spacesspacje --
207
825000
4000
Pierwsze szkice pokazują budowlę z wieloma pomieszczeniami
14:01
spacesspacje where researchBadania goesidzie on, conferencekonferencja centerscentra,
208
829000
5000
przeznaczonymi do przeprowadzania badań i konferencji naukowych,
14:06
a publicpubliczny buildingbudynek because it will be a museummuzeum devotedoddany to peacemakingPeacemaking --
209
834000
4000
ale również budynek użyteczności publicznej, ponieważ znajdować się w nim będzie muzeum poświęcone przywracaniu pokoju na świecie.
14:10
and these are the drawingsrysunki that we submitteddodano for the competitionzawody,
210
838000
4000
To są rysunki, które przedstawiliśmy komisji przetargowej,
14:14
the plansplany showingseans the spacesspacje whichktóry radiateemitować outwardsna zewnątrz from the entrywejście.
211
842000
5000
ukazują one pomieszczenia rozchodzące się promieniście od głównego wejścia.
14:19
You see the structureStruktura as, in the sequencesekwencja of structuresStruktury on the MallCentrum handlowe,
212
847000
4000
Widzicie ten budynek jak gdyby w ciągu budynków na Mall:
14:23
very transparentprzezroczysty and invitingatrakcyjny and looking in.
213
851000
4000
bardzo przejrzysty, zachęcający. Widać, co znajduje się wewnątrz,
14:27
And then as you enterwchodzić it again, looking in all directionswskazówki towardsw kierunku the cityMiasto.
214
855000
5000
a jak wejdziecie do niego, to możecie popatrzeć ze wszystkich kierunków na miasto.
14:32
And what I feltczułem about that buildingbudynek is that it really was a buildingbudynek
215
860000
4000
Uważałem, że ten budynek
14:36
that had to do with a lightnesslekkość of beingistota -- to quotezacytować KunderaKundera --
216
864000
7000
ma naprawdę coś wspólnego z lekkością bytu, zacytuję Kunderę,
14:43
that it had to do with whitenessbiel,
217
871000
2000
który ma coś wspólnego z bielą,
14:45
it had to do with a certainpewny dynamicdynamiczny qualityjakość and it had to do with optimismoptymizm.
218
873000
6000
z pewną dynamiczną jakością i z optymizmem.
14:51
And this is where it is; it's sortsortować of evolvingewoluować.
219
879000
5000
I taki właśnie jest ten budynek, ewoluuje.
14:56
StudiesBadania for the structureStruktura of the roofdach,
220
884000
3000
Analiza struktury dachu:
14:59
whichktóry demandswymagania maybe newNowy materialsmateriały:
221
887000
4000
wymaga on może nowych materiałów,
15:03
how to make it whitebiały, how to make it translucentprzeświecający, how to make it glowingświecące,
222
891000
4000
co zrobić, żeby był biały, półprzezroczysty i olśniewający,
15:07
how to make it not capriciouskapryśna.
223
895000
3000
co zrobić, żeby nie był kapryśny.
15:12
And here studyingstudiować, in threetrzy dimensionswymiary,
224
900000
3000
Teraz analiza w trzech wymiarach,
15:15
how to give some kinduprzejmy, again, of orderzamówienie, a structureStruktura;
225
903000
6000
jak nadać mu porządek, strukturę,
15:21
not something you feel you could just changezmiana
226
909000
2000
nie coś, co uważacie, że moglibyście po prostu zmienić,
15:23
because you stop the designprojekt of that particularszczególny processproces.
227
911000
3000
ponieważ zatrzymacie projekt właśnie tego procesu.
15:31
And so it goesidzie.
228
919000
2000
I tak to wygląda.
15:37
I'd like to concludewyciągnąć wniosek by sayingpowiedzenie something ...
229
925000
2000
Na koniec chciałbym coś powiedzieć...
15:39
(ApplauseAplauz)
230
927000
8000
(Aplauz)
15:47
I'd like to concludewyciągnąć wniosek by relatingodnoszące się all of what I've said to the termsemestr "beautypiękno."
231
935000
6000
Kończąc, chciałbym połączyć wszystko to, co powiedziałem odnośnie terminu "piękno".
15:53
And I know it is not a fashionablemodne termsemestr these daysdni,
232
941000
3000
Wiem, że obecnie nie jest to modny termin,
15:56
and certainlyna pewno not fashionablemodne in the discourserozprawiać of architecturalarchitektoniczny schoolsszkoły,
233
944000
4000
a z pewnością nie w dyskursie architektonicznym.
16:00
but it seemswydaje się to me that all this, in one way or the other, is a searchszukanie for beautypiękno.
234
948000
6000
Wydaje mi się, że wszystko to w jakiś sposób jest poszukiwaniem piękna.
16:06
BeautyPiękno in the mostwiększość profoundgłęboki sensesens of fitdopasowanie.
235
954000
3000
Piękno jest najgłębszym poczuciem dopasowania.
16:09
I have a quotezacytować that I like by a morphologistmorphologist, 1917,
236
957000
9000
Mam cytat z 1917 roku, który mi się podoba,
16:18
TheodoreTeodor CookKucharz, who said, "BeautyPiękno connoteskojarzy humanityludzkość.
237
966000
4000
morfologa Theodora Cooka, który powiedział, "Piękno konotuje człowieczeństwo.
16:22
We call a naturalnaturalny objectobiekt beautifulpiękny because we see
238
970000
4000
Nazywamy obiekt naturalny pięknym, ponieważ
16:26
that its formformularz expresseswyraża fitnessfitness, the perfectidealny fulfillmentRealizacja of functionfunkcjonować."
239
974000
5000
jego forma wyraża odpowiedniość, perfekcyjne spełnienie funkcji".
16:31
Well, I would have said the perfectidealny fulfillmentRealizacja of purposecel, powód.
240
979000
4000
Ja bym powiedział: perfekcyjne spełnienie celu.
16:35
NeverthelessNiemniej jednak, beautypiękno as the kinduprzejmy of fitdopasowanie; something that tellsmówi us
241
983000
5000
Piękno jako dopasowanie, coś, co mówi nam,
16:40
that all the forcessiły that have to do with our naturalnaturalny environmentśrodowisko
242
988000
4000
że nasze ludzkie środowisko i wszystkie siły, które mają coś wspólnego
16:44
have been fulfilledspełniony -- and our humanczłowiek environmentśrodowisko -- for that.
243
992000
4000
z naszym środowiskiem naturalnym, zostały tym usatysfakcjonowane.
16:48
TwentyDwudziestu yearslat agotemu, in a conferencekonferencja RichardRichard and I were at togetherRazem,
244
996000
5000
20 lat temu na konferencji, na której byłem z Richardem,
16:53
I wrotenapisał a poemwiersz, whichktóry seemswydaje się to me to still holdutrzymać for me todaydzisiaj.
245
1001000
5000
napisałem wiersz, który wydaje mi się wciąż aktualny.
16:58
"He who seeksStara truthprawda shallpowinien find beautypiękno. He who seeksStara beautypiękno shallpowinien find vanitypróżność.
246
1006000
7000
"Kto szuka prawdy, znajdzie piękno. Kto szuka piękna, znajdzie próżność.
17:05
He who seeksStara orderzamówienie shallpowinien find gratificationgratyfikacja.
247
1013000
4000
Kto szuka porządku, znajdzie satysfakcję.
17:09
He who seeksStara gratificationgratyfikacja shallpowinien be disappointedrozczarowany.
248
1017000
4000
Kto szuka satysfakcji, będzie rozczarowany.
17:13
He who considersjest zdania himselfsamego siebie the servantsługa of his fellowfacet beingsIstoty
249
1021000
3000
Kto uważa się za sługę swoich bliźnich,
17:16
shallpowinien find the joyradość of self-expressionwyrażanie siebie. He who seeksStara self-expressionwyrażanie siebie
250
1024000
6000
znajdzie radość wyrażania siebie. Kto szuka wyrażania siebie,
17:22
shallpowinien fallspadek into the pitPit of arrogancearogancja.
251
1030000
2000
wpadnie w otchłań arogancji.
17:24
ArroganceArogancja is incompatibleniezgodne with natureNatura.
252
1032000
3000
Arogancja nie jest zgodna z naturą.
17:27
ThroughPoprzez natureNatura, the natureNatura of the universewszechświat and the natureNatura of man,
253
1035000
3000
Przez naturę, naturę wszechświata i naturę człowieka,
17:30
we shallpowinien seekszukać truthprawda. If we seekszukać truthprawda, we shallpowinien find beautypiękno."
254
1038000
4000
powinniśmy szukać prawdy. Jeśli szukamy prawdy, znajdziemy piękno".
17:34
Thank you very much. (ApplauseAplauz)
255
1042000
1000
Dziękuję bardzo.
Translated by Magdalena Sułkowska
Reviewed by Joanna Pietrulewicz

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Moshe Safdie - Architect
Moshe Safdie's buildings -- from grand libraries to intimate apartment complexes -- explore the qualities of light and the nature of private and public space.

Why you should listen

Moshe Safdie's master's thesis quickly became a cult building: his modular "Habitat '67" apartments for Montreal Expo '67. Within a dizzying pile of concrete, each apartment was carefully sited to have natural light and a tiny, private outdoor space for gardening. These themes have carried forward throughout Safdie's career -- his buildings tend to soak in the light, and to hold cozy, user-friendly spaces inside larger gestures.

He's a triple citizen of Canada, Israel and the United States, three places where the bulk of his buildings can be found: in Canada, the National Gallery in Ottawa, the Montreal Museum of Fine Arts, the Vancouver public library. For Yad Vashem, the Holocaust museum in Jerusalem, he designed the Children's Memorial and the Memorial to the Deportees; he's also built airport terminals in Tel Aviv. In the US, he designed the elegant and understated Peabody Essex Museum in Salem, Masachusetts, and the Crystal Bridges Museum in Arkansas.

More profile about the speaker
Moshe Safdie | Speaker | TED.com