Serious Play 2008
George Smoot: The design of the universe
George Smoot o projektowaniu wszechświata
Filmed:
Readability: 3.6
2,187,714 views
Na konferencji "Serious Play 2008", astrofizyk George Smoot prezentuje nowe niesamowite obrazy z obserwacji dalekiej przestrzeni kosmicznej i zachęca do rozważań o początkach kosmosu z jego gigantycznymi sieciami czarnej materii i tajemniczymi pustkami.
George Smoot - Astrophysicist
Astrophysicist, cosmologist and Nobel Prize winner George Smoot studies the cosmic microwave background radiation -- the afterglow of the Big Bang. His pioneering research into deep space and time is uncovering the structure of the universe itself. Full bio
Astrophysicist, cosmologist and Nobel Prize winner George Smoot studies the cosmic microwave background radiation -- the afterglow of the Big Bang. His pioneering research into deep space and time is uncovering the structure of the universe itself. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I thought I would think about changing your perspective on the world a bit,
0
0
4000
Postaniowiłem zmienić trochę wasze spojrzenie na świat
00:20
and showing you some of the designs that we have in nature.
1
4000
3000
i pokazać niesamowite modele występujące w naturze.
00:23
And so, I have my first slide to talk about
2
7000
4000
Oto mój pierwszy slajd, przy którym chcę opowiedzieć
00:27
the dawning of the universe and what I call
3
11000
3000
o zaraniu wszechświata, czymś co nazywam
00:30
the cosmic scene investigation, that is, looking at
4
14000
2000
- kosmicznymi zagadkami wszechświata -
00:32
the relics of creation and inferring what happened at the beginning,
5
16000
4000
to oglądanie reliktów i wnioskowanie o wydarzeniach początkowych,
00:36
and then following it up and trying to understand it.
6
20000
3000
rozwijanie modelu i próba jego zrozumienia.
00:39
And so one of the questions that I asked you is,
7
23000
2000
Jednym z pytań jakie chciałem wam zadać jest:
00:41
when you look around, what do you see?
8
25000
2000
Gdy się rozglądacie, co widzicie?
00:43
Well, you see this space that's created by designers
9
27000
4000
Widzicie budynek stworzony przez projektantów
00:47
and by the work of people, but what you actually see
10
31000
4000
i dzięki ludzkiemu wysiłkowi, ale tak naprawdę
00:51
is a lot of material that was already here,
11
35000
2000
wiele z tych materiałów już tu było,
00:53
being reshaped in a certain form.
12
37000
2000
należało je tylko ukształtować.
00:55
And so the question is: how did that material get here?
13
39000
3000
W jaki sposób te materiały do nas dotarły?
00:58
How did it get into the form that it had before it got reshaped, and so forth?
14
42000
3000
Jaką miały formę zanim stały się tym czym są, itd.?
01:01
It's a question of what's the continuity?
15
45000
3000
Tak naprawdę to pytanie o ciągłość.
01:04
So one of the things I look at is,
16
48000
2000
Staram się dowiedzieć, w jaki sposób powstał i ukształtował się wszechświat?
01:06
how did the universe begin and shape?
17
50000
2000
Staram się dowiedzieć, w jaki sposób powstał i ukształtował się wszechświat?
01:08
What was the whole process in the creation and the evolution of the universe
18
52000
4000
Jak wyglądał proces stworzenia i ewolucji wszechświata,
01:12
to getting to the point that we have these kinds of materials?
19
56000
2000
do momentu powstania tych materiałów?
01:14
So that's sort of the part, and let me move on then and show you
20
58000
4000
Tak więc pozwólcie, że wam pokażę Ultragłębokie Pole Hubble'a.
01:18
the Hubble Ultra Deep Field.
21
62000
2000
Tak więc pozwólcie, że wam pokażę Ultragłębokie Pole Hubble'a.
01:20
If you look at this picture,
22
64000
2000
Przyglądając się temu zdjęciu dojrzycie
01:22
what you will see is a lot of dark with some light objects in it.
23
66000
4000
dużo czerni a na jej tle trochę jasnych obiektów.
01:26
And everything but -- four of these light objects are stars,
24
70000
2000
Cztery z nich to gwiazdy,
01:28
and you can see them there -- little pluses.
25
72000
2000
są zaznaczone strzałkami.
01:30
This is a star, this is a star, everything else is a galaxy, OK?
26
74000
5000
To są gwiazdy, cała reszta to galaktyki, OK?
01:35
So there's a couple of thousand galaxies
27
79000
2000
Kilka tysięcy galaktyk, które widać nieuzbrojonym okiem.
01:37
you can see easily with your eye in here.
28
81000
3000
Kilka tysięcy galaktyk, które widać nieuzbrojonym okiem.
01:40
And when I look out at particularly this galaxy,
29
84000
2000
Kiedy patrzę na tą galaktykę,
01:42
which looks a lot like ours, I wonder if there's
30
86000
2000
wyglądającą jak nasza, zastanawiam się
01:44
an art design college conference going on,
31
88000
3000
czy mają tam podobną konferencję na uczelni
01:47
and intelligent beings there are thinking about, you know,
32
91000
3000
albo istoty inteligentne, które myślą o tym
01:50
what designs they might do, and there might be a few cosmologists
33
94000
3000
jakimi projektami się zajmą - może tam być kilku kosmologów,
01:53
trying to understand where the universe itself came from,
34
97000
2000
starających się zrozumieć jak powstał wszechświat,
01:55
and there might even be some in that galaxy looking at ours
35
99000
2000
niektórzy mogą nawet patrząc na naszą galaktykę
01:57
trying to figure out what's going on over here.
36
101000
2000
rozmyślać o tym co się u nas dzieje.
01:59
But there's a lot of other galaxies, and some are nearby,
37
103000
3000
Ale jest też wiele innych galaktyk, niektóre blisko nas,
02:02
and they're kind of the color of the Sun,
38
106000
1000
te są koloru naszego słońca,
02:03
and some are further away and they're a little bluer, and so forth.
39
107000
3000
inne nieco dalej mają bardziej niebieską barwę, itd.
02:06
But one of the questions is -- this should be, to you --
40
110000
4000
Ale pozostaje pytanie... Pytanie do was...
02:10
how come there are so many galaxies?
41
114000
2000
Czemu istnieje tak wiele galaktyk?
02:12
Because this represents a very clean fraction of the sky.
42
116000
2000
To zdjęcie pochodzi z bardzo czystej części nieba.
02:14
This is only 1,000 galaxies.
43
118000
2000
Widać tylko około 1000 galaktyk.
02:16
We think there's on the order -- visible to the Hubble Space Telescope,
44
120000
3000
Sądzimy, że w przestrzeni widzianej przez teleskop Hubble'a...
02:19
if you had the time to scan it around --
45
123000
2000
Gdybyśmy mieli czas ją przeskanować...
02:21
about 100 billion galaxies. Right?
46
125000
2000
istnieje około 100 miliardów galaktyk.
02:23
It's a very large number of galaxies.
47
127000
2000
To bardzo dużo.
02:25
And that's roughly how many stars there are in our own galaxy.
48
129000
3000
Tyle samo gwiazd jest w naszej Galaktyce.
02:28
But when you look at some of these regions like this, you'll see
49
132000
2000
Na zdjęciach niektórych regionów można zobaczyć
02:30
more galaxies than stars, which is kind of a conundrum.
50
134000
3000
więcej galaktyk niż gwiazd, co jest zagadką.
02:33
So the question should come to your mind is, what kind of design, you know,
51
137000
6000
Nasuwa się pytanie: Jaki wzór, kreatywny proces,
02:39
what kind of creative process and what kind of design
52
143000
2000
czy projekt wytworzył świat taki jak nasz?
02:41
produced the world like that?
53
145000
2000
czy projekt wytworzył świat taki jak nasz?
02:43
And then I'm going to show you it's actually a lot more complicated.
54
147000
2000
Pokażę wam, że ten proces jest bardziej skomplikowany. Prześledzimy go.
02:45
We're going to try and follow it up.
55
149000
2000
Pokażę wam, że ten proces jest bardziej skomplikowany. Prześledzimy go.
02:47
We have a tool that actually helps us out in this study,
56
151000
3000
Posiadamy narzędzie, które pomaga w badaniach,
02:50
and that's the fact that the universe is so incredibly big
57
154000
3000
a jest nim fakt, że wszechświat jest ogromny,
02:53
that it's a time machine, in a certain sense.
58
157000
3000
że w pewnym sensie jest wehikułem czasu.
02:56
We draw this set of nested spheres cut away so you see it.
59
160000
3000
Rysujemy zestaw zagnieżdżonych sfer.
02:59
Put the Earth at the center of the nested spheres,
60
163000
2000
Wpisujemy Ziemię w sam środek,
03:01
just because that's where we're making observations.
61
165000
2000
bo to z niej prowadzimy obserwacje.
03:03
And the moon is only two seconds away, so if you take a picture of the moon
62
167000
3000
Księżyc jest tylko 2 sekundy od nas, więc kiedy robimy zdjęcia
03:06
using ordinary light, it's the moon two seconds ago, and who cares.
63
170000
3000
nikogo nie obchodzi, że tak wyglądał dwie sekundy temu.
03:09
Two seconds is like the present.
64
173000
2000
Dwie sekundy są jak teraźniejszość.
03:11
The Sun is eight minutes ago. That's not such a big deal, right,
65
175000
3000
Słońce widać jakim było osiem minut temu. Nic wielkiego, prawda?
03:14
unless there's solar flares coming then you want to get out the way.
66
178000
2000
Chyba że nadciąga rozbłysk słoneczny, wtedy trzeba się usunąć.
03:16
You'd like to have a little advance warning.
67
180000
2000
Dobrze by było wiedzieć z uprzedzeniem.
03:18
But you get out to Jupiter and it's 40 minutes away. It's a problem.
68
182000
3000
Ale przy Jowiszu, 40 minut staje się problemem.
03:21
You hear about Mars, it's a problem communicating to Mars
69
185000
2000
Słysząc o Marsie myślimy o problemach z komunikacją,
03:23
because it takes light long enough to go there.
70
187000
3000
bo dotarcie tam światłu trochę zajmuje.
03:26
But if you look out to the nearest set of stars,
71
190000
3000
Ale kiedy spojrzymy na 40 lub 50 najbliższych gwiazd, to będzie 10 lat.
03:29
to the nearest 40 or 50 stars, it's about 10 years.
72
193000
3000
Ale kiedy spojrzymy na 40 lub 50 najbliższych gwiazd, to będzie 10 lat.
03:32
So if you take a picture of what's going on, it's 10 years ago.
73
196000
3000
Robiąc im zdjęcia widzimy je sprzed 10 lat.
03:35
But you go and look to the center of the galaxy,
74
199000
2000
Centrum Galaktyki widzimy jakim było tysiące lat temu.
03:37
it's thousands of years ago.
75
201000
1000
Centrum Galaktyki widzimy jakim było tysiące lat temu.
03:38
If you look at Andromeda, which is the nearest big galaxy,
76
202000
3000
Andromedę, najbliższą dużą galaktykę, widać jaką była dwa miliony lat temu.
03:41
and it's two million years ago.
77
205000
1000
Andromedę, najbliższą dużą galaktykę, widać jaką była dwa miliony lat temu.
03:42
If you took a picture of the Earth two million years ago,
78
206000
2000
Gdyby zrobić zdjęcie Ziemi dwa miliony lat temu,
03:44
there'd be no evidence of humans at all,
79
208000
2000
nie byłoby na nim śladów ludzkiej działalności,
03:46
because we don't think there were humans yet.
80
210000
2000
bo ludzie jeszcze nie istnieli.
03:48
I mean, it just gives you the scale.
81
212000
2000
Daje wam to świadomość skali.
03:50
With the Hubble Space Telescope, we're looking at
82
214000
2000
Dzięki teleskopowi Hubble'a sięgamy
03:52
hundreds of millions of years to a billion years.
83
216000
2000
od setek milionów do miliardów lat w przeszłość.
03:54
But if we were capable to come up with an idea of how to look even further --
84
218000
5000
Gdybyśmy byli w stanie spojrzeć dalej...
03:59
there's some things even further,
85
223000
1000
Bo dalej też coś istnieje, tym właśnie często się zajmowałem,
04:00
and that was what I did in a lot of my work,
86
224000
2000
Bo dalej też coś istnieje, tym właśnie często się zajmowałem,
04:02
was to develop the techniques -- we could look out back to even earlier
87
226000
4000
rozwijaniem technik pozwalających na zobaczenie przeszłości,
04:06
epochs before there were stars and before there were galaxies,
88
230000
2000
czasu przed powstaniem gwiazd i galaktyk,
04:08
back to when the universe was hot and dense and very different.
89
232000
4000
kiedy wszechświat był gorący, gęsty i bardzo różnił się od naszego.
04:12
And so that's the sort of sequence,
90
236000
2000
To jest rodzaj sekwencji - pokażę wam jej bardziej artystyczną wizję.
04:14
and so I have a more artistic impression of this.
91
238000
2000
To jest rodzaj sekwencja - pokażę wam jej bardziej artystyczną wizję.
04:16
There's the galaxy in the middle, which is the Milky Way,
92
240000
3000
W środku jest galaktyka, Droga Mleczna,
04:19
and around that are the Hubble -- you know, nearby kind of galaxies,
93
243000
3000
naokoło są galaktyki widoczne dla Hubble'a,
04:22
and there's a sphere that marks the different times.
94
246000
2000
a te sfery pokazują różne przedziały czasu.
04:24
And behind that are some more modern galaxies.
95
248000
2000
Poza nimi istnieją współczesne galaktyki.
04:26
You see the whole big picture?
96
250000
2000
Rozumiecie już?
04:28
The beginning of time is funny -- it's on the outside, right?
97
252000
3000
Początek czasu jest zabawny... bo jest na zewnątrz.
04:31
And then there's a part of the universe we can't see
98
255000
2000
Istnieje też część wszechświata której nie widzimy
04:33
because it's so dense and so hot, light can't escape.
99
257000
3000
bo jest tak gęsta i gorąca, że więzi światło.
04:36
It's like you can't see to the center of the Sun;
100
260000
2000
Tak jak nie widać środka Słońca,
04:38
you have to use other techniques to know what's going on inside the Sun.
101
262000
3000
trzeba użyć innych technik by poznać co się tam dzieje.
04:41
But you can see the edge of the Sun,
102
265000
1000
Widać krawędź Słońca,
04:42
and the universe gets that way, and you can see that.
103
266000
2000
i ze wszechświatem jest podobnie.
04:44
And then you see this sort of model area around the outside,
104
268000
4000
Widzicie też zewnętrzną krawędź modelu,
04:48
and that is the radiation coming from the Big Bang,
105
272000
3000
to promieniowanie pochodzące z Wielkiego Wybuchu,
04:51
which is actually incredibly uniform.
106
275000
2000
jest niesamowicie jednolite.
04:53
The universe is almost a perfect sphere,
107
277000
2000
Wszechświat jest prawie idealną kulą,
04:55
but there are these very tiny variations
108
279000
2000
ale istnieją też malutkie nieregularności,
04:57
which we show here in great exaggeration.
109
281000
3000
które są tutaj bardzo wyolbrzymione.
05:00
And from them in the time sequence we're going to have to go
110
284000
4000
Prześledzimy przeszłość od tych małych różnic do nieregularnych galaktyk i od pierwszych gwiazd
05:04
from these tiny variations to these irregular galaxies and first stars
111
288000
4000
Prześledzimy przeszłość od tych małych różnic do nieregularnych galaktyk i od pierwszych gwiazd
05:08
to these more advanced galaxies, and eventually the solar system, and so forth.
112
292000
4000
do bardziej rozwiniętych galaktyk, aż do Układu Słonecznego, itd.
05:12
So it's a big design job,
113
296000
3000
To spore wyzwanie,
05:15
but we'll see about how things are going on.
114
299000
2000
ale zaraz się o tym sami przekonamy.
05:17
So the way these measurements were done,
115
301000
2000
Pomiarów tych dokonano dzięki serii satelitów.
05:19
there's been a set of satellites, and this is where you get to see.
116
303000
3000
Pomiarów tych dokonano dzięki serii satelitów.
05:22
So there was the COBE satellite, which was launched in 1989,
117
306000
4000
Dzięki satelicie COBE, wystrzelonemu w 1989 roku,
05:26
and we discovered these variations.
118
310000
2000
odkryliśmy te nieregularności.
05:28
And then in 2000, the MAP satellite was launched -- the WMAP --
119
312000
3000
Wystrzelony w 2000 roku satelita WMAP zrobił lepsze zdjęcia.
05:31
and it made somewhat better pictures.
120
315000
2000
Wystrzelony w 2000 roku satelita WMAP zrobił lepsze zdjęcia.
05:33
And later this year -- this is the cool stealth version,
121
317000
4000
Później tego roku... tu wersja o ciemno metalicznym kolorze,
05:37
the one that actually has some beautiful design features to it,
122
321000
4000
która jest pięknie zaprojektowana...
05:41
and you should look -- the Planck satellite will be launched,
123
325000
2000
Powinniście wypatrywać wyniesienia satelity Planck'a,
05:43
and it will make very high-resolution maps.
124
327000
2000
który stworzy mapy o wysokiej rozdzielczości.
05:45
And that will be the sequence of understanding
125
329000
3000
To sekwencja zrozumienia początków naszego wszechświata.
05:48
the very beginning of the universe.
126
332000
1000
To sekwencja zrozumienia początków naszego wszechświata.
05:49
And what we saw was, we saw these variations, and then they told us
127
333000
4000
Zauważyliśmy nieregularności, które zdradziły nam
05:53
the secrets, both about the structure of space-time,
128
337000
3000
sekrety dotyczące struktury czasoprzestrzeni,
05:56
and about the contents of the universe,
129
340000
2000
zawartości wszechświata,
05:58
and about how the universe started in its original motions.
130
342000
3000
i początków procesu jego powstania.
06:01
So we have this picture, which is quite a spectacular picture,
131
345000
3000
Mamy więc to spektakularne zdjęcie,
06:04
and I'll come back to the beginning, where we're going to have
132
348000
2000
ale teraz powróćmy do początku by pokazać
06:06
some mysterious process that kicks the universe off at the beginning.
133
350000
4000
tajemniczy proces, który zapoczątkowuje rozwój wszechświata.
06:10
And we go through a period of accelerating expansion, and the universe
134
354000
4000
Przechodzimy przez czas przyspieszonej ekspansji,
06:14
expands and cools until it gets to the point where it becomes transparent,
135
358000
4000
wszechświat rozszerza się i stygnie aż do momentu gdy staje się przezroczysty,
06:18
then to the Dark Ages, and then the first stars turn on,
136
362000
2000
następują Ciemne Wieki, zaczynają świecić pierwsze gwiazdy,
06:20
and they evolve into galaxies, and then later they get to the more expansive galaxies.
137
364000
5000
tworzą sie galaktyki, które stają się coraz bardziej skomplikowane.
06:25
And somewhere around this period is when our solar system started forming.
138
369000
3000
W tym czasie zaczął się formować Układ Słoneczny, który dojrzewa aż do teraz.
06:28
And it's maturing up to the present time.
139
372000
3000
W tym czasie zaczął się formować Układ Słoneczny, który dojrzewa aż do teraz.
06:31
And there's some spectacular things.
140
375000
2000
Dzieją się niesamowite rzeczy.
06:33
And this wastebasket part, that's to represent
141
377000
3000
Ten kosz pokazuje co równocześnie się dzieje ze strukturą czasoprzestrzeni.
06:36
what the structure of space-time itself is doing during this period.
142
380000
2000
Ten kosz pokazuje co równocześnie się dzieje ze strukturą czasoprzestrzeni.
06:38
And so this is a pretty weird model, right?
143
382000
4000
Dziwaczny model, nieprawdaż?
06:42
What kind of evidence do we have for that?
144
386000
2000
Jakie mamy na niego dowody?
06:44
So let me show you some of nature's patterns
145
388000
3000
Pokażę wam kilka modeli wziętych z natury, które są jego wynikiem.
06:47
that are the result of this.
146
391000
1000
Pokażę wam kilka modeli wziętych z natury, które są jego wynikiem.
06:48
I always think of space-time as being the real substance of space,
147
392000
4000
Myślę o czasoprzestrzeni jak o prawdziwej istocie przestrzeni,
06:52
and the galaxies and the stars just like the foam on the ocean.
148
396000
5000
a o galaktykach i gwiazdach jak o pianie oceanu.
06:57
It's a marker of where the interesting waves are and whatever went on.
149
401000
4000
To ona wskazuje interesujące fale i to, że coś się dzieje.
07:01
So here is the Sloan Digital Sky Survey showing the location of a million galaxies.
150
405000
6000
To Cyfrowy Przegląd Nieba Sloan'a (SDSS) pokazujący położenie miliona galaktyk.
07:07
So there's a dot on here for every galaxy.
151
411000
2000
Każda galaktyka to punkt.
07:09
They go out and point a telescope at the sky, take a picture,
152
413000
3000
Jego twórcy wycelowują teleskop w niebo i robią zdjęcie,
07:12
identify what are stars and throw them away, look at the galaxies,
153
416000
3000
odrzucają gwiazdy, przyglądają się galaktykom
07:15
estimate how far away they are, and plot them up.
154
419000
3000
i po wyznaczeniu ich odległości dodają je radialnie do przeglądu w ten sposób.
07:18
And just put radially they're going out that way.
155
422000
2000
i po wyznaczeniu ich odległości dodają je radialnie do przeglądu w ten sposób.
07:20
And you see these structures, this thing we call the Great Wall,
156
424000
3000
Widać pewne struktury - tą nazywamy Wielką Ścianą.
07:23
but there are voids and those kinds of stuff, and they kind of fade out
157
427000
3000
Istnieją też pustki i tego typu rzeczy nikną bo teleskop nie jest wystarczająco czuły.
07:26
because the telescope isn't sensitive enough to do it.
158
430000
2000
Istnieją też pustki i tego typu rzeczy nikną bo teleskop nie jest wystarczająco czuły.
07:28
Now I'm going to show you this in 3D.
159
432000
3000
Teraz pokażę wam to samo w 3D.
07:31
What happens is, you take pictures
160
435000
1000
Robiąc zdjęcia gdy Ziemia się obraca uzyskuje się promienisty wycinek.
07:32
as the Earth rotates, you get a fan across the sky.
161
436000
3000
Robiąc zdjęcia gdy Ziemia się obraca uzyskuje się promienisty wycinek.
07:35
There are some places you can't look because of our own galaxy,
162
439000
2000
Niektórych miejsc nie widać, bo zasłania je nasza Galaktyka,
07:37
or because there are no telescopes available to do it.
163
441000
4000
albo brakuje odpowiednich teleskopów.
07:41
So the next picture shows you the three-dimensional version of this rotating around.
164
445000
4000
Następny obrazek pokazuje rotującą wersję 3D.
07:45
Do you see the fan-like scans made across the sky?
165
449000
3000
Widzicie te skany w kształcie wachlarzy?
07:48
Remember, every spot on here is a galaxy, and you see the galaxies,
166
452000
6000
Każda kropka reprezentuje galaktykę, a widać galaktyki,
07:54
you know, sort of in our neighborhood, and you sort of see the structure.
167
458000
4000
które są w pobliżu, widać także ich strukturę.
07:58
And you see this thing we call the Great Wall,
168
462000
2000
Oraz Wielką Ścianę,
08:00
and you see the complicated structure, and you see these voids.
169
464000
3000
widać skomplikowaną strukturę, widać też pustki.
08:03
There are places where there are no galaxies and there are places
170
467000
2000
Są miejsca gdzie nie ma żadnych galaktyk,
08:05
where there are thousands of galaxies clumped together, right.
171
469000
3000
i takie gdzie są ich tysiące, zgrupowane razem.
08:08
So there's an interesting pattern,
172
472000
2000
Wyłania się ciekawy wzór,
08:10
but we don't have enough data here to actually see the pattern.
173
474000
2000
ale brakuje danych by go dokładnie zobaczyć.
08:12
We only have a million galaxies, right?
174
476000
2000
Mamy tylko milion galaktyk, prawda?
08:14
So we're keeping, like, a million balls in the air
175
478000
2000
Trzymamy w powietrzu jakiś milion punktów,
08:16
but, what's going on?
176
480000
2000
ale co się dzieje?
08:18
There's another survey which is very similar to this,
177
482000
2000
Istnieje inny przegląd bardzo podobny do tego,
08:20
called the Two-degree Field of View Galaxy Redshift Survey.
178
484000
6000
nazywany Przeglądem Przesunięć ku Czerwieni Galaktyk na dwóch Stopniach Pola (2dFGRS)
08:26
Now we're going to fly through it at warp a million.
179
490000
3000
Teraz przelecimy przez niego z oszałamiającą prędkością.
08:29
And every time there's a galaxy -- at its location there's a galaxy --
180
493000
4000
Za każdym razem gdy widać galaktykę,
08:33
and if we know anything about the galaxy, which we do,
181
497000
2000
jeśli coś o niej wiemy, a wiemy między innymi dzięki przesunięciu ku czerwieni,
08:35
because there's a redshift measurement and everything,
182
499000
2000
jeśli coś o niej wiemy, a wiemy między innymi dzięki przesunięciu ku czerwieni,
08:37
you put in the type of galaxy and the color,
183
501000
2000
dołączony jest typ i kolor galaktyki,
08:39
so this is the real representation.
184
503000
2000
reprezentacja jest więc realistyczna.
08:41
And when you're in the middle of the galaxies
185
505000
1000
Z wnętrz galaktyk ciężko jest zauważyć wzór; to jak być w centrum życia.
08:42
it's hard to see the pattern; it's like being in the middle of life.
186
506000
3000
Z wnętrz galaktyk ciężko jest zauważyć wzór; to jak być w centrum życia.
08:45
It's hard to see the pattern in the middle of the audience,
187
509000
1000
Siedząc między publicznością ciężko jest zauważyć jakiś wzór.
08:46
it's hard to see the pattern of this.
188
510000
2000
Siedząc między publicznością ciężko jest zauważyć jakiś wzór.
08:48
So we're going to go out and swing around and look back at this.
189
512000
3000
Więc przenieśmy się na zewnątrz i spójrzmy ponownie.
08:53
And you'll see, first, the structure of the survey,
190
517000
4000
Zauważycie, po pierwsze, strukturę przeglądu,
08:57
and then you'll start seeing the structure of the galaxies
191
521000
3000
a potem strukturę galaktyk widocznych tutaj.
09:00
that we see out there.
192
524000
3000
a potem strukturę galaktyk widocznych tutaj.
09:06
So again, you can see the extension of this Great Wall of galaxies showing up here.
193
530000
3000
Ponownie, widać rozpościerającą się Wielką Ścianę złożoną z galaktyk.
09:09
But you can see the voids,
194
533000
2000
Widać też pustki i skomplikowane struktury.
09:11
you can see the complicated structure, and you say,
195
535000
4000
Widać też pustki i skomplikowane struktury.
09:15
well, how did this happen?
196
539000
2000
W jaki sposób powstały?
09:17
Suppose you're the cosmic designer.
197
541000
2000
Bądźcie kosmicznymi projektantami.
09:19
How are you going to put galaxies out there in a pattern like that?
198
543000
2000
Jak ułożyć galaktyki w taki wzór? Nie wystarczy losowo je powrzucać.
09:21
It's not just throwing them out at random.
199
545000
2000
Jak ułożyć galaktyki w taki wzór? Nie wystarczy losowo je powrzucać.
09:23
There's a more complicated process going on here.
200
547000
2000
Dzieje się coś bardziej skomplikowanego.
09:25
How are you going to end up doing that?
201
549000
2000
Więc co się dzieje?
09:27
And so now we're in for some serious play.
202
551000
3000
Teraz zacznie się prawdziwa zabawa.
09:30
That is, we have to seriously play God,
203
554000
2000
Musimy zabawić się w Boga,
09:32
not just change people's lives, but make the universe, right.
204
556000
3000
nie tyle zmienić ludzkie życie, co skonstruować wszechświat.
09:35
So if that's your responsibility, how are you going to do that?
205
559000
3000
Będąc za to odpowiedzialnym, co zrobisz?
09:38
What's the kind of technique?
206
562000
1000
Co dokładnie zrobisz i jakiej techniki użyjesz?
09:39
What's the kind of thing you're going to do?
207
563000
2000
Co dokładnie zrobisz i jakiej techniki użyjesz?
09:41
So I'm going to show you the results of a very large-scale simulation
208
565000
4000
Pokażę wam rezultat wielkoskalowej symulacji modelu wszechświata
09:45
of what we think the universe might be like, using, essentially,
209
569000
4000
Pokażę wam rezultat wielkoskalowej symulacji modelu wszechświata
09:49
some of the play principles and some of the design principles that,
210
573000
3000
używając zasad gier i projektowania, których ludzie z trudem się nauczyli,
09:52
you know, humans have labored so hard to pick up,
211
576000
3000
używając zasad gier i projektowania, których ludzie z trudem się nauczyli,
09:55
but apparently nature knew how to do at the beginning.
212
579000
3000
a które natura znała od samego początku.
09:58
And that is, you start out with very simple ingredients
213
582000
4000
Należy zacząć od bardzo prostych składników i zasad,
10:02
and some simple rules,
214
586000
1000
Należy zacząć od bardzo prostych składników i zasad,
10:04
but you have to have enough ingredients to make it complicated.
215
588000
3000
ale mieć wystarczająco dużo składników by wszystko skomplikować.
10:07
And then you put in some randomness,
216
591000
4000
Dodaje się wtedy trochę losowości, trochę fluktuacji
10:11
some fluctuations and some randomness,
217
595000
2000
Dodaje się wtedy trochę losowości, trochę fluktuacji
10:13
and realize a whole bunch of different representations.
218
597000
3000
i otrzymuje się wiele różnych reprezentacji.
10:16
So what I'm going to do is show you
219
600000
2000
Pokażę wam teraz rozkład materii jako funkcję skali.
10:18
the distribution of matter as a function of scales.
220
602000
2000
Pokażę wam teraz rozkład materii jako funkcję skali.
10:20
We're going to zoom in, but this is a plot of what it is.
221
604000
3000
Teraz przybliżymy tą reprezentację.
10:23
And we had to add one more thing to make the universe come out right.
222
607000
4000
By wszechświat wyszedł prawidłowo należy dodać coś jeszcze.
10:27
It's called dark matter.
223
611000
2000
Nazywamy to ciemną materią. To materia, która nie oddziaływuje ze światłem
10:29
That is matter that doesn't interact with light
224
613000
1000
Nazywamy to ciemną materią. To materia, która nie oddziaływuje ze światłem
10:30
the typical way that ordinary matter does,
225
614000
2000
w podobny sposób jak zwykły rodzaj materii,
10:32
the way the light's shining on me or on the stage.
226
616000
3000
w sposób w jaki światło oświetla mnie czy scenę.
10:35
It's transparent to light, but in order for you to see it,
227
619000
2000
Dla światła jest ona przezroczysta ale dla was zaznaczymy ją na biało. OK?
10:37
we're going to make it white. OK?
228
621000
2000
Dla światła jest ona przezroczysta ale dla was zaznaczymy ją na biało. OK?
10:39
So the stuff that's in this picture that's white, that is the dark matter.
229
623000
3000
Więc wszytko co na tym obrazie jest białe to ciemna materia.
10:42
It should be called invisible matter,
230
626000
2000
Powinna być nazwana niewidzialną materią,
10:44
but the dark matter we've made visible.
231
628000
2000
a nie uwidocznioną ciemną materią.
10:46
And the stuff that is in the yellow color,
232
630000
3000
Wszystko co jest koloru żółtego,
10:49
that is the ordinary kind of matter that's turned into stars and galaxies.
233
633000
4000
to zwyczajna materia, która zmieniła się w gwiazdy i galaktyki.
10:53
So I'll show you the next movie.
234
637000
2000
Pokażę wam następny filmik.
10:55
So this -- we're going to zoom in.
235
639000
3000
Teraz zrobimy zbliżenie.
10:58
Notice this pattern and pay attention to this pattern.
236
642000
2000
Skupcie się na tym wzorze.
11:00
We're going to zoom in and zoom in.
237
644000
3000
Teraz będziemy się zbliżać coraz bardziej.
11:04
And you'll see there are all these filaments and structures and voids.
238
648000
4000
Zaczynamy zauważać włókna, struktury i pustki.
11:08
And when a number of filaments come together in a knot,
239
652000
3000
A kiedy włókna łączą się w węzeł, jest to supergromada galaktyk.
11:11
that makes a supercluster of galaxies.
240
655000
2000
A kiedy włókna łączą się w węzeł, jest to supergromada galaktyk.
11:13
This one we're zooming in on
241
657000
2000
Ta jedna do której się przybliżamy,
11:15
is somewhere between 100,000 and a million galaxies in that small region.
242
659000
3000
ma między 100 000 a milionem galaktyk w tak małej przestrzeni.
11:18
So we live in the boonies.
243
662000
1000
Żyjemy na zadupiu. Nie jesteśmy w centrum Układu Słonecznego,
11:19
We don't live in the center of the solar system,
244
663000
3000
Żyjemy na zadupiu. Nie jesteśmy w centrum Układu Słonecznego,
11:22
we don't live in the center of the galaxy
245
666000
1000
nie jesteśmy w centrum Galaktyki, a Galaktyka nie jest w centrum gromady.
11:23
and our galaxy's not in the center of the cluster.
246
667000
3000
nie jesteśmy w centrum Galaktyki, a Galaktyka nie jest w centrum gromady.
11:26
So we're zooming in.
247
670000
2000
Zbliżamy się coraz bardziej.
11:28
This is a region which probably has more than 100,000,
248
672000
2000
W tym rejonie jest od 100 000 do miliona galaktyk.
11:30
on the order of a million galaxies in that region.
249
674000
3000
W tym rejonie jest od 100 000 do miliona galaktyk.
11:33
We're going to keep zooming in. OK.
250
677000
3000
Nadal będziemy się zbliżać. OK.
11:36
And so I forgot to tell you the scale.
251
680000
2000
Zapomniałem powiedzieć wam o skali.
11:38
A parsec is 3.26 light years.
252
682000
3000
Jeden parsek to 3,26 lat świetlnych.
11:41
So a gigaparsec is three billion light years -- that's the scale.
253
685000
3000
Jeden gigaparsek to trzy miliardy lat świetlnych.
11:44
So it takes light three billion years to travel over that distance.
254
688000
3000
Przebycie tej odległości zajęłoby światłu trzy miliardy lat.
11:47
Now we're into a distance sort of between here and here.
255
691000
3000
Między tym a tym punktem dystans jest podobny.
11:50
That's the distance between us and Andromeda, right?
256
694000
3000
To odległość między nami a Andromedą.
11:53
These little specks that you're seeing in here, they're galaxies.
257
697000
3000
Te malutkie plamki, które tu widać to galaktyki. Teraz się oddalimy.
11:58
Now we're going to zoom back out,
258
702000
1000
Te malutkie plamki, które tu widać to galaktyki. Teraz się oddalimy.
12:02
and you can see this structure that,
259
706000
3000
Widać strukturę, która z daleka wygląda na bardzo regularną,
12:05
when we get very far out, looks very regular,
260
709000
2000
Widać strukturę, która z daleka wygląda na bardzo regularną,
12:07
but it's made up of a lot of irregular variations.
261
711000
3000
ale która jest stworzona z wielu nieregularności.
12:10
So they're simple building blocks.
262
714000
2000
Są one prostymi budulcami.
12:12
There's a very simple fluid to begin with.
263
716000
2000
Z początku to bardzo prosta mieszanka.
12:14
It's got dark matter, it's got ordinary matter,
264
718000
4000
Jest tam ciemna materia, zwyczajna materia,
12:18
it's got photons and it's got neutrinos,
265
722000
3000
są fotony i neutrina,
12:21
which don't play much role in the later part of the universe.
266
725000
3000
które nie odgrywają kluczowej roli w późniejszym wszechświecie.
12:24
And it's just a simple fluid and it, over time,
267
728000
4000
Z czasem z tej prostej mieszanki
12:28
develops into this complicated structure.
268
732000
3000
rozwijają się skomplikowane struktury.
12:31
And so you know when you first saw this picture,
269
735000
4000
Za pierwszym razem gdy zobaczyliście ten obrazek,
12:35
it didn't mean quite so much to you.
270
739000
2000
niewiele dla was znaczył.
12:37
Here you're looking across one percent of the volume of the visible universe
271
741000
5000
Patrzycie na około 1% objętości obserwowalnego Wszechświata
12:42
and you're seeing billions of galaxies, right, and nodes,
272
746000
3000
i widzicie miliardy galaktyk, węzłów
12:45
but you realize they're not even the main structure.
273
749000
2000
i zdajecie sobie sprawę, że to nie jest główna struktura.
12:47
There's a framework, which is the dark matter, the invisible matter,
274
751000
3000
Istnieje szkielet, czyli ciemna materia, niewidzialna materia,
12:50
that's out there that's actually holding it all together.
275
754000
3000
która to wszystko podtrzymuje.
12:53
So let's fly through it, and you can see how much harder it is
276
757000
4000
Przelećmy przez nią i zobaczmy jak dużo trudniej
12:57
when you're in the middle of something to figure this out.
277
761000
2000
jest to zaobserwować patrząc od środka.
12:59
So here's that same end result.
278
763000
2000
Dotarliśmy do tego samego wniosku.
13:01
You see a filament,
279
765000
2000
Widać włókna,
13:03
you see the light is the invisible matter,
280
767000
3000
jasne to materia niewidzialna,
13:06
and the yellow is the stars or the galaxies showing up.
281
770000
4000
a żółte to gwiazdy i galaktyki.
13:10
And we're going to fly around, and we'll fly around,
282
774000
2000
Przelatując czasem można zobaczyć kilka krzyżujących się włókien,
13:12
and you'll see occasionally a couple of filaments intersect,
283
776000
3000
Przelatując czasem można zobaczyć kilka krzyżujących się włókien,
13:15
and you get a large cluster of galaxies.
284
779000
2000
będzie to duża gromada galaktyk.
13:17
And then we'll fly in to where the very large cluster is,
285
781000
3000
Potem podlecimy do wielkiej gromady galaktyk,
13:20
and you can see what it looks like.
286
784000
3000
żebyście się dokładnie przyjrzeli.
13:23
And so from inside, it doesn't look very complicated, right?
287
787000
3000
Z wnętrza nie wygląda to bardzo skomplikowanie, prawda?
13:26
It's only when you look at it at a very large scale,
288
790000
3000
Tyko patrząc w wielkiej skali
13:29
and explore it and so forth, you realize it's a very intricate,
289
793000
3000
i zgłębiając to można zauważyć jak misterny
13:32
complicated kind of a design, right?
290
796000
3000
i skomplikowany jest ten model.
13:35
And it's grown up in some kind of way.
291
799000
4000
W pewnym sensie jest też dojrzały.
13:39
So the question is,
292
803000
2000
Pozostaje pytanie,
13:41
how hard would it be to assemble this, right?
293
805000
5000
jak ciężko byłoby zmontować ten model?
13:46
How big a contractor team would you need
294
810000
2000
Jak wielu wykonawców potrzeba by stworzyć wszechświat?
13:48
to put this universe together, right?
295
812000
2000
Jak wielu wykonawców potrzeba by stworzyć wszechświat?
13:50
That's the issue, right?
296
814000
3000
W tym tkwi sęk, prawda?
13:53
And so here we are.
297
817000
2000
I tak to jest.
13:55
You see how the filament --
298
819000
2000
Widać jak włókno...
13:57
you see how several filaments are coming together,
299
821000
2000
Jak kilka włókien się krzyżuje,
13:59
therefore making this supercluster of galaxies.
300
823000
4000
tworząc supergromadę galaktyk.
14:03
And you have to understand, this is not how it would actually look
301
827000
3000
Musicie zdać sobie sprawę, że nie wyglądałoby to tak...
14:06
if you -- first, you can't travel this fast,
302
830000
2000
Nie da się tak szybko podróżować,
14:08
everything would be distorted,
303
832000
1000
wszystko byłoby zdeformowane,
14:09
but this is using simple rendering and graphic arts kind of stuff.
304
833000
6000
tu używamy prostego renderingu i narzędzi graficznych.
14:15
This is how, if you took billions of years to go around,
305
839000
3000
W taki sposób, gdyby można poświęcić lata na podróże, mogłoby to dla nas wyglądać.
14:18
it might look to you, right?
306
842000
1000
W taki sposób, gdyby można poświęcić lata na podróże, mogłoby to dla nas wyglądać.
14:19
And if you could see invisible matter, too.
307
843000
3000
I gdyby dało się zobaczyć niewidzialną materię.
14:22
And so the idea is, you know, how would you put together the universe
308
846000
6000
Jak poskładać wszechświat w bardzo prosty sposób?
14:28
in a very simple way?
309
852000
1000
Jak poskładać wszechświat w bardzo prosty sposób?
14:29
We're going to start and realize that the entire visible universe,
310
853000
5000
Należy zacząć od uświadomienia sobie, że obserwowalny wszechświat,
14:34
everything we can see in every direction with the Hubble Space Telescope
311
858000
3000
wszystko widoczne dzięki teleskopowi Hubble'a i innym instrumentom,
14:37
plus our other instruments,
312
861000
1000
wszystko widoczne dzięki teleskopowi Hubble'a i innym instrumentom,
14:38
was once in a region that was smaller than an atom.
313
862000
5000
było kiedyś mniejsze niż atom.
14:43
It started with tiny quantum mechanical fluctuations,
314
867000
2000
Zaczęło się od fluktuacji kwantowych, rozszerzających się w niesamowitym tempie.
14:45
but expanding at a tremendous rate.
315
869000
2000
Zaczęło się od fluktuacji kwantowych, rozszerzających się w niesamowitym tempie.
14:47
And those fluctuations
316
871000
2000
Te fluktuacje rozciągnęły się do astronomicznych rozmiarów
14:49
were stretched to astronomical sizes, and those fluctuations
317
873000
3000
Te fluktuacje rozciągnęły się do astronomicznych rozmiarów
14:52
eventually are the things we see in the cosmic microwave background.
318
876000
4000
- to właśnie je widzimy w mikrofalowym promieniowaniu tła.
14:56
And then we needed some way to turn those fluctuations into galaxies
319
880000
3000
Potrzebujemy sposobu by zmienić te fluktuacje w galaktyki
14:59
and clusters of galaxies and make these kinds of structures go on.
320
883000
3000
i gromady galaktyk tak by te struktury przetrwały.
15:02
So I'm going to show you a smaller simulation.
321
886000
2000
Pokażę wam teraz mniejszą symulację.
15:04
This simulation was run on 1,000 processors for a month
322
888000
4000
Ta symulacja była przeprowadzana na 1000 procesorów przez miesiąc
15:08
in order to make just this simple visible one.
323
892000
2000
tylko po to by stworzyć prostą wizualizację.
15:10
So I'm going to show you one
324
894000
1000
Pokażę wam teraz taką, która może być odtworzona na pececie w 2 dni.
15:11
that can be run on a desktop in two days in the next picture.
325
895000
4000
Pokażę wam teraz taką, która może być odtworzona na pececie w 2 dni.
15:15
So you start out with teeny fluctuations
326
899000
2000
Zaczyna się od malutkich fluktuacji kiedy Wszechświat był taki
15:17
when the universe was at this point,
327
901000
1000
Zaczyna się od malutkich fluktuacji kiedy Wszechświat był taki
15:18
now four times smaller, and so forth.
328
902000
3000
potem cztery razy mniejszy, itd.
15:21
And you start seeing these networks, this cosmic web of structure forming.
329
905000
4000
Zaczynają się formować sieci - ta kosmiczna pajęczyna struktur.
15:25
And this is a simple one, because it doesn't have the ordinary matter
330
909000
3000
To prosta symulacja, bo nie ma w niej zwykłej materii,
15:28
and it just has the dark matter in it.
331
912000
2000
jest tylko ciemna materia.
15:30
And you see how the dark matter lumps up,
332
914000
2000
Widać jak skupia się ciemna materia,
15:32
and the ordinary matter just trails along behind.
333
916000
3000
pociągając za sobą zwyczajną materię.
15:35
So there it is.
334
919000
2000
To jest to.
15:37
At the beginning it's very uniform.
335
921000
2000
Na początku bardzo jednorodnie.
15:39
The fluctuations are a part in 100,000.
336
923000
2000
Fluktuacje są częścią 100 000, kilka większych częścią 10 000.
15:41
There are a few peaks that are a part in 10,000,
337
925000
2000
Fluktuacje są częścią 100 000, kilka większych częścią 10 000.
15:43
and then over billions of years, gravity just pulls in.
338
927000
5000
Następnie, w ciągu miliardów lat grawitacja je przyciąga.
15:48
This is light over density, pulls the material around in.
339
932000
3000
Ta nadgęstość przyciąga pobliską materię do siebie,
15:51
That pulls in more material and pulls in more material.
340
935000
3000
a potem przyciąga jej coraz więcej i więcej.
15:54
But the distances on the universe are so large
341
938000
2000
Ale odległości we wszechświecie są tak duże
15:56
and the time scales are so large that it takes a long time for this to form.
342
940000
4000
a skale czasowe tak wielkie, że formowanie tego zajmuje dużo czasu.
16:00
And it keeps forming until the universe is roughly about half the size it is now,
343
944000
6000
Trwa to aż do czasu gdy wszechświat osiąga około połowy obecnego rozmiaru
16:06
in terms of its expansion.
344
950000
2000
w kategoriach swojej ekspansji.
16:08
And at that point, the universe mysteriously starts accelerating
345
952000
4000
Wtedy, tajemniczo, ekspansja wszechświata zaczyna przyspieszać
16:12
its expansion and cuts off the formation of larger-scale structure.
346
956000
3000
i tworzenie wieloskalowych struktur jest przerwane.
16:15
So we're just seeing as large a scale structure as we can see,
347
959000
3000
Nie zobaczymy już większych struktur.
16:18
and then only things that have started forming already
348
962000
3000
Tylko tym strukturom, które zaczęły się już tworzyć, uda się uformować.
16:21
are going to form, and then from then on it's going to go on.
349
965000
3000
Tylko tym strukturom, które zaczęły się już tworzyć, uda się uformować.
16:24
So we're able to do the simulation, but this is two days on a desktop.
350
968000
6000
Jesteśmy w stanie przeprowadzić tą symulację, ale to 2 dni na pececie.
16:30
We need, you know, 30 days on 1,000 processors
351
974000
3000
Potrzebujemy 30 dni na 1000 procesorów,
16:33
to do the kind of simulation that I showed you before.
352
977000
3000
by stworzyć symulację, którą zaprezentowałem wcześniej.
16:36
So we have an idea of how to play seriously, creating the universe
353
980000
6000
Mamy więc pojęcie w jaki sposób grać na serio w tworzenie wszechświata,
16:42
by starting with essentially less than an eyedrop full of material,
354
986000
5000
rozpoczynając z czymś zasadniczo mniejszym niż kropla materiału
16:47
and we create everything we can see in any direction, right,
355
991000
5000
by stworzyć wszystko co widać w każdym kierunku,
16:52
from almost nothing -- that is, something extremely tiny,
356
996000
5000
z prawie niczego... To jest z czegoś tak niesamowicie małego,
16:57
extremely small -- and it is almost perfect,
357
1001000
5000
malutkiego... i to jest niemalże perfekcyjne,
17:02
except it has these tiny fluctuations at a part in 100,000 level,
358
1006000
4000
gdyby nie małe nieregularności na poziomie części 100 000,
17:06
which turn out to produce the interesting patterns and designs we see,
359
1010000
3000
które z czasem tworzą ciekawe wzory i struktury, które widzimy,
17:09
that is, galaxies and stars and so forth.
360
1013000
3000
to jest, galaktyki, gwiazdy itd.
17:12
So we have a model, and we can calculate it, and we can use it
361
1016000
5000
Mamy model, i możemy go wyliczyć, możemy go użyć
17:17
to make designs of what we think the universe really looks like.
362
1021000
3000
by stworzyć odwzorowania wyglądu wszechświata.
17:20
And that design is sort of way beyond
363
1024000
3000
Nasz projekt przerósł najśmielsze oczekiwania.
17:23
what our original imagination ever was.
364
1027000
2000
Nasz projekt przerósł najśmielsze oczekiwania.
17:25
So this is what we started with 15 years ago,
365
1029000
4000
15 lat temu zaczynaliśmy z czyms takim,
17:29
with the Cosmic Background Explorer -- made the map on the upper right,
366
1033000
4000
dzięki COBE badającemu promieniowanie tła powstała mapa na górze po prawej,
17:33
which basically showed us that there were large-scale fluctuations,
367
1037000
4000
która pokazała nam wielkoskalowe nieregularności,
17:37
and actually fluctuations on several scales. You can kind of see that.
368
1041000
3000
a w zasadzie to na wielu skalach, co widać na obrazku.
17:40
Since then we've had WMAP,
369
1044000
2000
Od tego czasu satelita WMAP
17:42
which just gives us higher angular resolution.
370
1046000
2000
zwiększył rozdzielczość kątową zdjęć.
17:44
We see the same large-scale structure,
371
1048000
1000
Widać tą samą strukturę wielkoskalową ale też i nową strukturę małoskalową.
17:45
but we see additional small-scale structure.
372
1049000
3000
Widać tą samą strukturę wielkoskalową ale też i nową strukturę małoskalową .
17:48
And on the bottom right is if the satellite had flipped upside down
373
1052000
4000
Na dole po prawej: gdyby satelita przekręcił się do góry nogami
17:52
and mapped the Earth, what kind of a map we would have got of the Earth.
374
1056000
3000
i przeskanował Ziemię, dostarczyłby taką mapę.
17:55
You can see, well, you can, kind of pick out
375
1059000
2000
Można zobaczyć, rozpoznać
17:57
all the major continents, but that's about it.
376
1061000
3000
wszystkie główne kontynenty i tyle.
18:00
But what we're hoping when we get to Planck, we'll have resolution
377
1064000
2000
Ale satelita Planck'a dostarczy rozdzielczość podobną
18:02
about equivalent to the resolution you see of the Earth there,
378
1066000
4000
do tej z jaką widać Ziemię na drugiej ilustracji,
18:06
where you can really see the complicated pattern that exists on the Earth.
379
1070000
5000
gdzie można naprawdę dostrzec skomplikowaną strukturę Ziemi.
18:11
And you can also tell, because of the sharp edges
380
1075000
2000
Można też zauważyć, dzięki ostrym krawędziom
18:13
and the way things fit together, there are some non-linear processes.
381
1077000
4000
i ich ułożeniu, że zachodzą jakieś nieliniowe procesy.
18:17
Geology has these effects,
382
1081000
2000
Geologia tak działa,
18:19
which is moving the plates around and so forth.
383
1083000
3000
przemieszczając płyty tektoniczne, itd.
18:22
You can see that just from the map alone.
384
1086000
2000
Wystarczy tylko ta mapa by to zobaczyć.
18:24
We want to get to the point in our maps of the early universe
385
1088000
2000
Dzięki mapom wczesnego wszechświata chcielibyśmy
18:26
we can see whether there are any non-linear effects
386
1090000
3000
też być w stanie stwierdzić czy istnieją nieliniowe efekty,
18:29
that are starting to move, to modify, and are giving us a hint about how
387
1093000
5000
które zaczynają się zmieniać, pozwalając nam dowiedzieć się więcej
18:34
space-time itself was actually created at the beginning moments.
388
1098000
2000
o tym jak powstawała sama czasoprzestrzeń.
18:36
So that's where we are today,
389
1100000
2000
Tak jest dzisiaj,
18:38
and that's what I wanted to give you
a flavor of.
a flavor of.
390
1102000
3000
chciałem wam dać tego przedsmak.
18:41
Give you a different view about what the design
391
1105000
2000
Dać wam perspektywę na istotę i wygląd,
18:43
and what everything else looks like.
392
1107000
2000
między innymi, projektu wszechświata.
18:47
Thank you.
393
1111000
1000
Dziękuję.
18:48
(Applause)
394
1112000
2000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
George Smoot - AstrophysicistAstrophysicist, cosmologist and Nobel Prize winner George Smoot studies the cosmic microwave background radiation -- the afterglow of the Big Bang. His pioneering research into deep space and time is uncovering the structure of the universe itself.
Why you should listen
George Smoot looks into the farthest reaches of space to the oldest objects in the known universe: fluctuations in the remnants of creation. Using data collected from satellites such as COBE and WMAP, scanning the cosmic microwave background radiation (a relic of the heat unleashed after the Big Bang), he probes the shape of the universe. In 1992 he and his Berkeley team discovered that the universe, once thought to be smooth and uniform at the largest scale, is actually anisotropic -- or varied and lumpy.
Smoot continues to investigate of the structure of the universe at the University of California at Berkeley, mapping billions of galaxies and filaments of dark matter in hope of uncovering the secrets of the universe's origins.
George Smoot | Speaker | TED.com