TED2011
Carlo Ratti: Architecture that senses and responds
Carlo Ratti: Arkitekturë që percepton e përgjigjet
Filmed:
Readability: 3.9
746,791 views
Së bashku me ekipin e tij te SENSEable City Lab, Carlo Ratti i MIT krijon gjëra të hijshme duke perceptuar të dhënat që ne prodhojmë. Ai krijon pamje habitëse të jetës në qytet duke u nisur prej togjesh të dhënash pasive - si thirrjet që bëjmë, plehrat që hedhim. Nga uji lëvizës te drita fluturuese, ai dhe ekipi i tij krijojnë ambiente ndërveprues marramendës të ushqyer nga lëvizje të thjeshta të kapura prej ndjesorëve.
Carlo Ratti - Architect and engineer
Carlo Ratti directs the MIT SENSEable City Lab, which explores the "real-time city" by studying the way sensors and electronics relate to the built environment. Full bio
Carlo Ratti directs the MIT SENSEable City Lab, which explores the "real-time city" by studying the way sensors and electronics relate to the built environment. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Good afternoon, everybody.
0
0
2000
Mirëmbrëma të gjithëve.
00:17
I've got something to show you.
1
2000
3000
Kam diçka për t'ju treguar.
00:37
(Laughter)
2
22000
2000
(Të qeshura)
00:39
Think about this as a pixel, a flying pixel.
3
24000
3000
Mendojeni këtë si një piksel, piksel fluturues.
00:42
This is what we call, in our lab, sensible design.
4
27000
3000
Kjo është çka ne, në laboratorin tonë, i themi dizajn i ndjeshëm.
00:45
Let me tell you a bit about it.
5
30000
2000
Lejomëni t'ju tregoj pak për të.
00:47
Now if you take this picture -- I'm Italian originally,
6
32000
3000
Le të marrim këtë pamje -- unë jam nga Italia
00:50
and every boy in Italy grows up
7
35000
2000
dhe në Itali çdo djalë rritet
00:52
with this picture on the wall of his bedroom --
8
37000
2000
me këtë fotografi në murin e dhomës së tij -
00:54
but the reason I'm showing you this
9
39000
2000
por arsyeja pse po jua tregoj
00:56
is that something very interesting
10
41000
2000
është se diçka shumë interesante
00:58
happened in Formula 1 racing
11
43000
2000
ndodhi në garat e Formula 1
01:00
over the past couple of decades.
12
45000
2000
gjatë dy dhjetëvjeçarëve të fundit.
01:02
Now some time ago,
13
47000
2000
Deri ca kohë më parë,
01:04
if you wanted to win a Formula 1 race,
14
49000
2000
nëse donit të fitonit një garë Formula 1,
01:06
you take a budget, and you bet your budget
15
51000
2000
siguronit një buxhet dhe e shpenzonit atë
01:08
on a good driver and a good car.
16
53000
3000
për një shofer të mirë dhe një makinë të mirë.
01:11
And if the car and the driver were good enough, then you'd win the race.
17
56000
3000
Nëse makina dhe shoferi qenë mjaft të mirë, do të fitonit garën.
01:14
Now today, if you want to win the race,
18
59000
2000
Sot, nëse dëshironi të fitoni garën,
01:16
actually you need also something like this --
19
61000
3000
faktikisht do t'ju duhet diçka si kjo --
01:19
something that monitors the car in real time,
20
64000
3000
diçka që mbikqyr makinën aty për aty,
01:22
has a few thousand sensors
21
67000
2000
që ka disa mijëra ndjesorë
01:24
collecting information from the car,
22
69000
2000
që mbledhin të dhëna prej makinës,
01:26
transmitting this information into the system,
23
71000
3000
i kalojnë këto të dhëna në sistem,
01:29
and then processing it
24
74000
2000
ku mandej i përpunojnë
01:31
and using it in order to go back to the car with decisions
25
76000
3000
e i përdorin ato për t'ju rikthyer makinës me vendime
01:34
and changing things in real time
26
79000
2000
dhe të ndryshojnë gjërat aty për aty
01:36
as information is collected.
27
81000
2000
ndërkohë që mblidhen të dhëna.
01:38
This is what, in engineering terms,
28
83000
2000
Në terma inxhinierikë ky mund të quhej
01:40
you would call a real time control system.
29
85000
3000
sistem kontrolli në kohë reale.
01:43
And basically, it's a system made of two components --
30
88000
3000
Në vetvete është një sistem i ndërtuar prej dy përbërësve --
01:46
a sensing and an actuating component.
31
91000
2000
një përbërës ndjesor dhe një veprues.
01:48
What is interesting today
32
93000
2000
Ajo çka është interesante sot
01:50
is that real time control systems
33
95000
2000
është fakti që sistemet e kontrollit në kohë reale
01:52
are starting to enter into our lives.
34
97000
3000
kanë filluar të hyjnë në jetën tonë.
01:55
Our cities, over the past few years,
35
100000
3000
Gjatë viteve të fundit, qytetet tona,
01:58
just have been blanketed
36
103000
2000
thjesht janë mbuluar
02:00
with networks, electronics.
37
105000
2000
me rrjete, me elektronikë.
02:02
They're becoming like computers in open air.
38
107000
2000
Kanë filluar të bëhen si kompjutera në ajër.
02:04
And, as computers in open air,
39
109000
2000
Dhe si kompjutera në ajër,
02:06
they're starting to respond in a different way
40
111000
2000
po fillojnë të përdorin ndryshe
02:08
to be able to be sensed and to be actuated.
41
113000
3000
aftësinë e të ndjerit dhe të vepruarit.
02:11
If we fix cities, actually it's a big deal.
42
116000
2000
Nëse rregullojmë qytetet, është vërtet gjë e madhe.
02:13
Just as an aside, I wanted to mention,
43
118000
2000
Para se të vazhdoj, desha të përmend se
02:15
cities are only two percent of the Earth's crust,
44
120000
4000
qytetet zënë vetëm dy përqind të kores së Tokës,
02:19
but they are 50 percent of the world's population.
45
124000
3000
por mbartin 50 përqind të popullsisë botërore.
02:22
They are 75 percent of the energy consumption --
46
127000
3000
Në ta konsumohet 75 përqind e energjisë --
02:25
up to 80 percent of CO2 emissions.
47
130000
3000
deri në 80 përqind e CO2 të çliruar në natyrë.
02:28
So if we're able to do something with cities, that's a big deal.
48
133000
3000
Pra, nëse jemi të aftë të bëjmë diçka me qytetet, është gjë e madhe.
02:31
Beyond cities,
49
136000
2000
Përveç qyteteve,
02:33
all of this sensing and actuating
50
138000
3000
gjithë kjo puna e ndjesi - reagimit
02:36
is entering our everyday objects.
51
141000
2000
po hyn edhe në sendet tona të përditshme.
02:38
That's from an exhibition that
52
143000
2000
Kjo është prej një ekspozite që
02:40
Paola Antonelli is organizing
53
145000
2000
Paola Antonelli po organizon
02:42
at MoMA later this year, during the summer.
54
147000
2000
tek MoMA (Muzeu i Artit Modern) gjatë verës së këtij viti.
02:44
It's called "Talk to Me."
55
149000
2000
Titullohet "Folmë".
02:46
Well our objects, our environment
56
151000
2000
Sendet tona, mjedisi që na rrethon
02:48
is starting to talk back to us.
57
153000
2000
po fillojnë të na kthejnë përgjigje.
02:50
In a certain sense, it's almost as if every atom out there
58
155000
3000
Është sikur në një farë mënyre çdo atom rreth e rrotull
02:53
were becoming both a sensor and an actuator.
59
158000
3000
të jetë kthyer njëkohësisht në ndjesor dhe veprues.
02:56
And that is radically changing the interaction we have as humans
60
161000
3000
Kjo po e ndryshon rrënjësisht ndërveprimin që ne si njerëz
02:59
with the environment out there.
61
164000
2000
kemi me mjedisin që na rrethon.
03:01
In a certain sense,
62
166000
2000
Është pak a shumë,
03:03
it's almost as if the old dream of Michelangelo ...
63
168000
3000
pothuajse si ëndrra e dikurshme e Mikelanxhelos ...
03:06
you know, when Michelangelo sculpted the Moses,
64
171000
2000
e dini që, kur Mikelanxhelo gdhendi Moisiun,
03:08
at the end it said that he took the hammer, threw it at the Moses --
65
173000
3000
thuhet se në fund, mori çekiçin dhe ia vërviti Moisiut --
03:11
actually you can still see a small chip underneath --
66
176000
3000
faktikisht mundeni edhe sot të shquani një ciflosje nën të --
03:14
and said, shouted,
67
179000
2000
dhe i tha, iu hakërrye,
03:16
"Perché non parli? Why don't you talk?"
68
181000
2000
"Perché non parli? Përse nuk flet?"
03:18
Well today, for the first time,
69
183000
2000
Sot, për herë të parë,
03:20
our environment is starting to talk back to us.
70
185000
3000
mjedisi rreth nesh po fillon të na flasë.
03:23
And I'll show just a few examples --
71
188000
2000
Dhe dua t'ju tregoj disa shembuj --
03:25
again, with this idea of sensing our environment and actuating it.
72
190000
3000
sërish rreth idesë së ndjesimit të mjedisit tonë dhe nxitjes së tij.
03:28
Let's starting with sensing.
73
193000
3000
Le t'ia nisim me ndjesimin.
03:31
Well, the first project I wanted to share with you
74
196000
2000
Në fakt projekti i parë që dua të ndaj me ju
03:33
is actually one of the first projects by our lab.
75
198000
3000
është një nga projektet e para të laboratorit tonë.
03:36
It was four and a half years ago in Italy.
76
201000
3000
Këtu e katër vjet e gjysmë më parë, në Itali.
03:39
And what we did there
77
204000
2000
Ajo që bëmë atje qe
03:41
was actually use a new type of network at the time
78
206000
2000
në fakt përdorimi i një lloji të ri rrjeti që
03:43
that had been deployed all across the world --
79
208000
2000
në atë kohë qe përhapur në të gjithë botën --
03:45
that's a cellphone network --
80
210000
2000
ky ishte rrjeti i celularëve --
03:47
and use anonymous and aggregated information from that network,
81
212000
2000
dhe përdorimi i të dhënave anonime të mbledhura nga ky rrjet,
03:49
that's collected anyway by the operator,
82
214000
2000
që gjithsesi qenë mbledhur nga operatori,
03:51
in order to understand
83
216000
2000
që të mund të kuptonim
03:53
how the city works.
84
218000
2000
se si funksiononte qyteti.
03:55
The summer was a lucky summer -- 2006.
85
220000
3000
Ajo verë qe stinë me fat -- 2006.
03:58
It's when Italy won the soccer World Cup.
86
223000
3000
Qe viti kur Italia fitoi Kupën e Botës në futboll.
04:01
Some of you might remember, it was Italy and France playing,
87
226000
3000
Disa prej jush mund ta kujtojnë, luante Italia me Francën,
04:04
and then Zidane at the end, the headbutt.
88
229000
2000
mandej në fund Zidane, goditja me kokë.
04:06
And anyway, Italy won at the end.
89
231000
2000
Sidoqoftë, tek e fundit Italia fitoi.
04:08
(Laughter)
90
233000
2000
(Të qeshura)
04:10
Now look at what happened that day
91
235000
2000
Tani shihni se ç'ndodhi atë ditë
04:12
just by monitoring activity
92
237000
2000
vetëm duke mbikqyrur aktivitetin
04:14
happening on the network.
93
239000
2000
që zhvillohet në rrjet.
04:16
Here you see the city.
94
241000
2000
Këtu shikoni qytetin.
04:18
You see the Colosseum in the middle,
95
243000
3000
Në mes shikoni Koloseumin,
04:21
the river Tiber.
96
246000
3000
lumin Tiber.
04:24
It's morning, before the match.
97
249000
2000
Është mëngjes, përpara ndeshjes.
04:26
You see the timeline on the top.
98
251000
2000
Shihni grafikun kohor lart.
04:28
Early afternoon,
99
253000
2000
Herët pasdite,
04:30
people here and there,
100
255000
2000
njerëz aty-këtu,
04:32
making calls and moving.
101
257000
2000
bëjnë thirrje dhe lëvizin.
04:34
The match begins -- silence.
102
259000
3000
Ndeshja fillon -- qetësi.
04:37
France scores. Italy scores.
103
262000
3000
Shënon Franca. Shënon Italia.
04:40
Halftime, people make a quick call and go to the bathroom.
104
265000
4000
Pushimi, njerëzit bëjnë nga një thirrje të shpejtë e shkojnë në tualet.
04:44
Second half. End of normal time.
105
269000
2000
Pjesa e dytë. Fundi i kohës së rregullt.
04:46
First overtime, second.
106
271000
2000
Koha e parë shtesë, dhe e dyta.
04:48
Zidane, the headbutt in a moment.
107
273000
3000
Zidane, goditja në kokë papandehur.
04:51
Italy wins. Yeah.
108
276000
2000
Fiton Italia. Urraaa!
04:53
(Laughter)
109
278000
2000
(Të qeshura)
04:55
(Applause)
110
280000
3000
(Duartrokitje)
04:58
Well, that night, everybody went to celebrate in the center.
111
283000
2000
Mirë pra, atë natë, të gjithë shkuan të festojnë në qendër.
05:00
You saw the big peak.
112
285000
2000
E patë majën e lartë.
05:02
The following day, again everybody went to the center
113
287000
2000
Ditën më pas, të gjithë shkuan përsëri në qendër
05:04
to meet the winning team
114
289000
3000
të prisnin ekipin fitues
05:07
and the prime minister at the time.
115
292000
2000
dhe kryeministrin e atëhershëm.
05:09
And then everybody moved down.
116
294000
2000
Ndërsa më vonë të gjithë u shpërndanë.
05:11
You see the image of the place called Circo Massimo,
117
296000
2000
Shikoni pamjen e sheshit që quhet Circo Massimo,
05:13
where, since Roman times, people go to celebrate,
118
298000
3000
ku, që prej kohërave Romake, njerëzit shkojnë të festojnë,
05:16
to have a big party, and you see the peak at the end of the day.
119
301000
3000
të bëjnë ndonjë festë të madhe, dhe shihni majën në fund të ditës.
05:19
Well, that's just one example of how we can sense the city today
120
304000
2000
Ky ishte vetëm një shembull se si sot mund ta ndjejmë qytetin
05:21
in a way that we couldn't have done
121
306000
2000
në një mënyrë që nuk e bënim dot
05:23
just a few years ago.
122
308000
2000
deri pak vite më parë.
05:25
Another quick example about sensing:
123
310000
2000
Një tjetër shembull i shpejtë mbi ndjesimin:
05:27
it's not about people,
124
312000
2000
nuk është rreth njerëzve,
05:29
but about things we use and consume.
125
314000
2000
por rreth sendeve që përdorim e konsumojmë.
05:31
Well today, we know everything
126
316000
2000
Sot, dimë gjithçka
05:33
about where our objects come from.
127
318000
3000
rreth prejardhjes së sendeve tona.
05:36
This is a map that shows you
128
321000
2000
Kjo është një hartë që ju tregon
05:38
all the chips that form a Mac computer, how they came together.
129
323000
3000
gjithë qarqet përbërës të një kompjuteri Mac, si e prej nga mblidhen ata.
05:41
But we know very little about where things go.
130
326000
3000
Por dimë fare pak se ku shkojnë këto sende.
05:44
So in this project,
131
329000
2000
Pra, në këtë projekt,
05:46
we actually developed some small tags
132
331000
2000
krijuam disa etiketa të vogla
05:48
to track trash as it moves through the system.
133
333000
3000
për të ndjekur lëvizjet e mbeturinave nëpër sistem.
05:51
So we actually started with a number of volunteers
134
336000
3000
Fillimisht ia nisëm me disa vullnetarë
05:54
who helped us in Seattle,
135
339000
2000
që na ndihmuan në Seattle,
05:56
just over a year ago,
136
341000
2000
rreth një vit më parë,
05:58
to tag what they were throwing away --
137
343000
3000
duke etiketuar gjithçka që hidhnin poshtë --
06:01
different types of things, as you can see here --
138
346000
3000
lloj-lloj sendesh, siç mund ta shikoni këtu --
06:04
things they would throw away anyway.
139
349000
2000
sende që ata sidoqoftë do t'i hidhnin poshtë.
06:06
Then we put a little chip, little tag,
140
351000
2000
Mandej vendosëm nga një qark të vogël, një etiketë të vogël,
06:08
onto the trash
141
353000
2000
mbi mbeturinat
06:10
and then started following it.
142
355000
2000
dhe filluam t'i ndiqnim ato.
06:12
Here are the results we just obtained.
143
357000
3000
Ja ku janë rezultatet që përftuam.
06:15
(Music)
144
360000
3000
(Muzikë)
06:18
From Seattle ...
145
363000
3000
Nga Seattle ...
06:26
after one week.
146
371000
2000
pas një jave.
06:53
With this information we realized
147
398000
2000
Me këto të dhëna vumë re se
06:55
there's a lot of inefficiencies in the system.
148
400000
2000
kishte shumë mangësi në sistem.
06:57
We can actually do the same thing with much less energy.
149
402000
3000
Të njëjtën gjë mund ta bëjmë me shumë më pak energji.
07:00
This data was not available before.
150
405000
2000
Këto të dhëna nuk i kishim më parë.
07:02
But there's a lot of wasted transportation and convoluted things happening.
151
407000
3000
Por ka shumë transport të shpërdorur dhe ndodhin ngjarje të ngatërruara.
07:05
But the other thing is that we believe
152
410000
2000
Ana tjetër është që ne besojmë
07:07
that if we see every day
153
412000
2000
se nëse e shohim çdo ditë
07:09
that the cup we're throwing away, it doesn't disappear,
154
414000
2000
që kupa që po hedhim poshtë, nuk zhduket,
07:11
it's still somewhere on the planet.
155
416000
2000
se ajo ka për të qenë ende diku në planet,
07:13
And the plastic bottle we're throwing away every day still stays there.
156
418000
3000
se dhe shishja plastike që hedhim poshtë çdo ditë është ende diku,
07:16
And if we show that to people,
157
421000
2000
e nëse ia tregojmë këtë njerëzve,
07:18
then we can also promote some behavioral change.
158
423000
2000
atëherë mund të nxisim ca ndryshime në sjellje.
07:20
So that was the reason for the project.
159
425000
2000
Pra kjo ishte arsyeja e projektit.
07:22
My colleague at MIT, Assaf Biderman,
160
427000
2000
Kolegu im në MIT, Assaf Biderman,
07:24
he could tell you much more about sensing
161
429000
2000
mund t'ju thotë më shumë rreth ndjesimit
07:26
and many other wonderful things we can do with sensing,
162
431000
2000
dhe shumë gjërave të tjera të mrekullueshme që mund të bëhen me të,
07:28
but I wanted to go to the second part we discussed at the beginning,
163
433000
3000
por unë dua të kaloj te pjesa e dytë që diskutuam në fillim,
07:31
and that's actuating our environment.
164
436000
2000
pra vënien në lëvizje të mjedisit që na rrethon.
07:33
And the first project
165
438000
2000
Dhe projekti i parë
07:35
is something we did a couple of years ago in Zaragoza, Spain.
166
440000
3000
është diçka që bëmë disa vite më parë në Saragoza, Spain.
07:38
It started with a question by the mayor of the city,
167
443000
3000
Gjithçka filloi me një pyetje të kryetarit të bashkisë,
07:41
who came to us saying
168
446000
2000
i cili erdhi te ne dhe na tha
07:43
that Spain and Southern Europe have a beautiful tradition
169
448000
3000
se Spanja dhe Evropa Jugore kanë një traditë të bukur
07:46
of using water in public space, in architecture.
170
451000
3000
në arkitekturë, të përdorimit të ujit në hapësirat publike.
07:49
And the question was: How could technology, new technology,
171
454000
2000
Ndërsa pyetja qe: Si mund ti shtohet kësaj tradite
07:51
be added to that?
172
456000
2000
teknologjia, teknologjia e re?
07:53
And one of the ideas that was developed at MIT in a workshop
173
458000
3000
Një nga idetë që doli në një praktikë pune në MIT
07:56
was, imagine this pipe, and you've got valves,
174
461000
3000
kishte të bënte me një tub, që ka dhe valvulat,
07:59
solenoid valves, taps,
175
464000
2000
elektrovalvula, si dhe rubineta,
08:01
opening and closing.
176
466000
2000
që hapen e mbyllen.
08:03
You create like a water curtain with pixels made of water.
177
468000
3000
Krijoni diçka si një perde uji e përbërë prej pikselë uji.
08:06
If those pixels fall,
178
471000
2000
Nëse këta pikselë bien,
08:08
you can write on it,
179
473000
2000
ju mund të shkruani në të,
08:10
you can show patterns, images, text.
180
475000
2000
mund të tregoni motive, pamje, tekste.
08:12
And even you can approach it, and it will open up
181
477000
2000
Dhe mund edhe t'i afroheni, ajo do të hapet
08:14
to let you jump through,
182
479000
2000
e t'ju lërë të hidheni nëpërmes,
08:16
as you see in this image.
183
481000
2000
siç e shihni në këtë pamje.
08:18
Well, we presented this to Mayor Belloch.
184
483000
2000
Ne ia prezantuam këtë ide kryetarit Belloch,
08:20
He liked it very much.
185
485000
2000
i cili e pëlqeu shumë.
08:22
And we got a commission to design a building
186
487000
2000
Dhe kështu morëm një porosi për projektimin e një ndërtese
08:24
at the entrance of the expo.
187
489000
2000
në hyrje të panairit.
08:26
We called it Digital Water Pavilion.
188
491000
2000
Atë e emërtuam Pavion Uji Dixhital.
08:28
The whole building is made of water.
189
493000
3000
E gjithë ndërtesa është prej uji.
08:33
There's no doors or windows,
190
498000
2000
Nuk ka dyer e dritare,
08:35
but when you approach it,
191
500000
2000
por kur i afroheni,
08:37
it will open up to let you in.
192
502000
2000
ajo ka për tu hapur t'ju lejë të hyjë.
08:39
(Music)
193
504000
6000
(Muzikë)
08:52
The roof also is covered with water.
194
517000
3000
Edhe çatia është e mbuluar nga uji.
08:57
And if there's a bit of wind,
195
522000
2000
Dhe nëse ka ndopak erë,
08:59
if you want to minimize splashing, you can actually lower the roof.
196
524000
3000
mund ta ulni pak çatinë për të pakësuar stërkalat.
09:04
Or you could close the building,
197
529000
2000
Ose mund ta mbyllni ndërtesën,
09:06
and the whole architecture will disappear,
198
531000
2000
dhe e gjithë arkitektura do të zhduket,
09:08
like in this case.
199
533000
2000
si në këtë rast.
09:10
You know, these days, you always get images during the winter,
200
535000
2000
E dini që kemi hasur pamje bërë gjatë dimrit,
09:12
when they take the roof down,
201
537000
2000
me çatinë të ulur,
09:14
of people who have been there and said, "They demolished the building."
202
539000
3000
të njerëzve që kanë qenë atje që thonë, "E shkatërruan ndërtesën."
09:17
No, they didn't demolish it, just when it goes down,
203
542000
2000
Jo, nuk e shkatërruan, vetëm se kur e ulin çatinë,
09:19
the architecture almost disappears.
204
544000
2000
arkitektura pothuajse zhduket.
09:21
Here's the building working.
205
546000
3000
Ja ndërtesa në punë.
09:24
You see the person puzzled about what was going on inside.
206
549000
3000
Shihni dhe dikë në mëdyshje rreth çka po ndodh aty brenda.
09:27
And here was myself trying not to get wet,
207
552000
2000
Dhe ky këtu jam unë duke u përpjekur të mos lagem,
09:29
testing the sensors that open the water.
208
554000
3000
ndërkohë që provoja ndjesorët që hapin ujin.
09:32
Well, I should tell you now what happened one night
209
557000
2000
Mirë pra, tani duhet t'ju tregoj ç'ndodhi një natë
09:34
when all of the sensors stopped working.
210
559000
3000
kur gjithë ndjesorët ndaluan së punuari.
09:37
But actually that night, it was even more fun.
211
562000
3000
Por në fakt atë natë pati edhe më shumë argëtim.
09:40
All the kids from Zaragoza came to the building,
212
565000
2000
Gjithë fëmijët nga Saragoza erdhën te ndërtesa,
09:42
because the way of engaging with the building became something different.
213
567000
3000
sepse mënyra e ndërveprimit me të ndryshoi.
09:45
Not anymore a building that would open up to let you in,
214
570000
3000
Nuk ishte më një ndërtesë që hapej për t'ju lejuar të hynit në të,
09:48
but a building that would still make cuts and holes through the water,
215
573000
3000
por një ndërtesë që ende krijonte çarje e vrima përmes ujit,
09:51
and you had to jump without getting wet.
216
576000
2000
dhe juve do ju duhej të kapërcenit për të mos u lagur.
09:53
(Video) (Crowd Noise)
217
578000
13000
(Video) (Zhurma prej turmës)
10:06
And that was, for us, was very interesting,
218
591000
2000
E kjo për ne qe shumë interesante,
10:08
because, as architects, as engineers, as designers,
219
593000
3000
sepse si arkitektë, inxhinerë e dizenjues,
10:11
we always think about how people will use the things we design.
220
596000
3000
gjithmonë mendojmë si do t'i përdorin njerëzit sendet që projektojmë.
10:14
But then reality's always unpredictable.
221
599000
3000
Por realiteti është gjithmonë i paparashikueshëm.
10:17
And that's the beauty of doing things
222
602000
2000
Dhe këtu qëndron bukuria e bërjes së sendeve
10:19
that are used and interact with people.
223
604000
2000
që përdoren prej njerëzve dhe ndërveprojnë me ta.
10:21
Here is an image then of the building
224
606000
2000
Ja ku është një pamje e ndërtesës atëherë,
10:23
with the physical pixels, the pixels made of water,
225
608000
2000
me pikselët fizikë, pikselë prej uji,
10:25
and then projections on them.
226
610000
3000
dhe më pas me projeksionet mbi ta.
10:28
And this is what led us to think about
227
613000
2000
E kjo na shtyu të mendojmë për
10:30
the following project I'll show you now.
228
615000
2000
projektin në vijim që do t'ju tregoj tani.
10:32
That's, imagine those pixels could actually start flying.
229
617000
3000
Përfytyroni sikur ata pikselë të mundnin në fakt të fluturonin.
10:35
Imagine you could have small helicopters
230
620000
2000
Përfytyroni të kishim helikopterë të vegjël
10:37
that move in the air,
231
622000
2000
që lëvizin nëpër ajër,
10:39
and then each of them with a small pixel in changing lights --
232
624000
3000
dhe secili prej tyre mbart një piksel të vogël me drita që ndryshojnë --
10:42
almost as a cloud that can move in space.
233
627000
3000
pothuajse si një re që lëviz në hapësirë.
10:45
Here is the video.
234
630000
2000
Dhe kjo është videoja.
10:47
(Music)
235
632000
6000
(Muzikë)
10:53
So imagine one helicopter,
236
638000
3000
Pra përfytyroni një helikopter,
10:56
like the one we saw before,
237
641000
3000
si ai që pamë më parë,
11:01
moving with others,
238
646000
3000
duke lëvizur me të tjerët,
11:04
in synchrony.
239
649000
2000
në sinkroni.
11:06
So you can have this cloud.
240
651000
3000
Atëherë përftojmë këtë re.
11:15
You can have a kind of flexible screen or display, like this --
241
660000
4000
Mund të kini një lloj ekrani elastik, si ky --
11:19
a regular configuration in two dimensions.
242
664000
3000
një formësim të rregullt dy-përmasor.
11:29
Or in regular, but in three dimensions,
243
674000
3000
Ose përsëri të rregullt, por tre-përmasor,
11:32
where the thing that changes is the light,
244
677000
2000
ku ajo që ndryshon është drita,
11:34
not the pixels' position.
245
679000
2000
jo pozicioni i pikselëve.
11:46
You can play with a different type.
246
691000
2000
Mund të luani gjithashtu me diçka ndryshe.
11:48
Imagine your screen could just appear
247
693000
2000
Përfytyroni sikur ekrani juaj të mund të shfaqej
11:50
in different scales or sizes,
248
695000
3000
në shkallë ose madhësi të ndryshme,
11:53
different types of resolution.
249
698000
3000
lloje të ndryshme shpërbërjeje.
12:05
But then the whole thing can be
250
710000
2000
Por atëherë e gjitha kjo mund të jetë
12:07
just a 3D cloud of pixels
251
712000
2000
thjesht një re 3D pikselësh
12:09
that you can approach and move through it
252
714000
3000
të cilës mund t'i afrohesh, të kalosh përmes saj
12:12
and see from many, many directions.
253
717000
3000
dhe ta shohësh nga shumë, shumë drejtime.
12:15
Here is the real Flyfire
254
720000
2000
Ja Flyfire i vërtetë nën kontroll
12:17
control and going down to form the regular grid as before.
255
722000
4000
duke u ulur për të formuar rrjetin e rregullt si qëparë.
12:21
When you turn on the light, actually you see this. So the same as we saw before.
256
726000
3000
Kjo është çka shihni kur ndizni dritat. Pra njësoj me ç'pamë më parë.
12:24
And imagine each of them then controlled by people.
257
729000
2000
Dhe mendoni sikur çdonjëri prej tyre të kontrollohet prej njerëzve.
12:26
You can have each pixel
258
731000
2000
Çdo piksel mund të ushqehet
12:28
having an input that comes from people,
259
733000
2000
me të dhëna që vijnë prej njerëzve,
12:30
from people's movement, or so and so.
260
735000
2000
prej lëvizjeve të tyre, etj.
12:32
I want to show you something here for the first time.
261
737000
3000
Dua tu tregoj diçka këtu për herë të parë.
12:35
We've been working with Roberto Bolle,
262
740000
2000
Kemi punuar me Roberto Bolle,
12:37
one of today's top ballet dancers --
263
742000
2000
një nga balerinët më të mirë sot për sot --
12:39
the étoile at Metropolitan in New York
264
744000
2000
ylli i Metropolitan në New York
12:41
and La Scala in Milan --
265
746000
2000
dhe La Scala në Milano --
12:43
and actually captured his movement in 3D
266
748000
2000
dhe kapëm në 3D lëvizjet e tij
12:45
in order to use it as an input for Flyfire.
267
750000
3000
që të mund t'i përdornim si të dhëna hyrëse për Flyfire.
12:48
And here you can see Roberto dancing.
268
753000
3000
Këtu mund të shihni Roberton në vallëzim.
12:53
You see on the left the pixels,
269
758000
2000
Shihni në të majtë pikselët,
12:55
the different resolutions being captured.
270
760000
2000
shpërbërjet e ndryshme që kapen.
12:57
It's both 3D scanning in real time
271
762000
2000
Është edhe skanim 3D në kohë reale,
12:59
and motion capture.
272
764000
3000
edhe kapje lëvizjesh.
13:03
So you can reconstruct a whole movement.
273
768000
3000
Kështu që mund të rindërtosh një lëvizje të tërë,
13:10
You can go all the way through.
274
775000
3000
e mund të vazhdohet deri në fund.
13:16
But then, once we have the pixels, then you can play with them
275
781000
2000
Por pasi kemi përftuar pikselët, mund të luajmë me ta,
13:18
and play with color and movement
276
783000
3000
të luajmë me ngjyrat, lëvizjen,
13:21
and gravity and rotation.
277
786000
3000
rëndesën dhe rrotullimin e tyre.
13:24
So we want to use this as one of the possible inputs
278
789000
2000
Kështu që duam ta përdorim këtë si e dhënë hyrëse të mundshme
13:26
for Flyfire.
279
791000
2000
për Flyfire.
13:47
I wanted to show you the last project we are working on.
280
812000
2000
Desha t'ju tregoj projektin mbi të cilin jemi duke punuar së fundmi.
13:49
It's something we're working on for the London Olympics.
281
814000
2000
Është diçka që po punojmë për Lojrat Olimpike në Londër.
13:51
It's called The Cloud.
282
816000
2000
Quhet "Reja".
13:53
And the idea here is, imagine, again,
283
818000
2000
Thelbi është sërish, mendojeni,
13:55
we can involve people
284
820000
2000
mund të përfshijmë njerëzit
13:57
in doing something and changing our environment --
285
822000
3000
në bërjen e diçkaje për të ndryshuar mjedisin rreth nesh --
14:00
almost to impart what we call cloud raising --
286
825000
2000
pothuajse të lajmërojmë atë që ne e quajmë "ngritje reje" --
14:02
like barn raising, but with a cloud.
287
827000
2000
ashtu si ndërtoheshin ahuret bashkarisht, por kësaj here për një ré.
14:04
Imagine you can have everybody make a small donation for one pixel.
288
829000
4000
Përfytyroni sikur ta bëni këdo të dhurojë një shumë të vogël për një piksel.
14:08
And I think what is remarkable
289
833000
2000
Mendoj se ç'është për t'u veçuar
14:10
that has happened over the past couple of years
290
835000
2000
në ç'ka ndodhur në vitet e fundit
14:12
is that, over the past couple of decades,
291
837000
2000
është se, në dhjetëvjeçarët e fundit,
14:14
we went from the physical world to the digital one.
292
839000
3000
ne kaluam nga një botë reale në një dixhitale.
14:17
This has been digitizing everything, knowledge,
293
842000
2000
Kjo ka sjellë dixhitalizimin e gjithçkaje, dijes,
14:19
and making that accessible through the Internet.
294
844000
2000
dhe mundësinën e shfrytëzimit të saj nëpërmjet Internetit.
14:21
Now today, for the first time --
295
846000
2000
Sot, për herë të parë --
14:23
and the Obama campaign showed us this --
296
848000
2000
dhe këtë na e tregoi fushata e Obama-s --
14:25
we can go from the digital world,
297
850000
2000
ne mund të kalojmë nga bota dixhitale,
14:27
from the self-organizing power of networks,
298
852000
2000
nga fuqia vetë-organizuese e rrjeteve,
14:29
to the physical one.
299
854000
2000
te ajo reale.
14:31
This can be, in our case,
300
856000
2000
Në rastin tonë,
14:33
we want to use it for designing and doing a symbol.
301
858000
2000
ne duam ta përdorim këtë për të projektuar dhe krijuar një simbol,
14:35
That means something built in a city.
302
860000
2000
domethënë diçka e ndërtuar në një qytet.
14:37
But tomorrow it can be,
303
862000
2000
Por nesër mund të përdoret,
14:39
in order to tackle today's pressing challenges --
304
864000
3000
në mënyrë që të luftojmë sfidat e të sotmes --
14:42
think about climate change or CO2 emissions --
305
867000
2000
sillni ndërmend ndryshimin e klimës ose shkarkimet e CO2 --
14:44
how we can go from the digital world to the physical one.
306
869000
3000
për të kaluar nga bota dixhitale te ajo reale.
14:47
So the idea that we can actually involve people
307
872000
2000
Pra ideja është që faktikisht mund të përfshijmë njerëzit
14:49
in doing this thing together, collectively.
308
874000
2000
në realizimin tok të kësaj, kolektivisht.
14:51
The cloud is a cloud, again, made of pixels,
309
876000
3000
Reja është një re e përbërë përsëri prej pikselësh,
14:54
in the same way as the real cloud
310
879000
2000
ashtu si një re e vërtetë
14:56
is a cloud made of particles.
311
881000
2000
është një re e përbërë prej pjesëzash.
14:58
And those particles are water,
312
883000
2000
Dhe nëse ato pjesëza janë ujë,
15:00
where our cloud is a cloud of pixels.
313
885000
2000
reja jonë është prej pikselësh.
15:02
It's a physical structure in London, but covered with pixels.
314
887000
3000
Është një strukturë fizikisht e ngritur në Londër, por e mbuluar me pikselë.
15:05
You can move inside, have different types of experiences.
315
890000
2000
Mund të hyni në të e të keni përvoja të ndryshme.
15:07
You can actually see from underneath,
316
892000
2000
Në fakt mund të shihni nën të,
15:09
sharing the main moments
317
894000
2000
të ndani çastet kyçe
15:11
for the Olympics in 2012 and beyond,
318
896000
3000
të Lojrave Olimpike të 2012 e më tej,
15:14
and really using it as a way to connect with the community.
319
899000
4000
dhe ta përdorni me të vërtetë si një mjet për t'u lidhur me bashkësinë,
15:18
So both the physical cloud in the sky
320
903000
4000
pra një re fizike në qiell
15:22
and something you can go to the top [of],
321
907000
3000
dhe njëkohësisht diçka ku ju mund të ngjiteni sipër,
15:25
like London's new mountaintop.
322
910000
2000
si një majë e re në Londër.
15:27
You can enter inside it.
323
912000
2000
Mund të hyni brenda saj
15:29
And a kind of new digital beacon for the night --
324
914000
3000
dhe natën do të jetë diçka si një far dixhital i ri --
15:32
but most importantly,
325
917000
2000
por më e rëndësishmja do të jetë
15:34
a new type of experience for anybody who will go to the top.
326
919000
3000
një lloj përvoje e re për këdo që do të ngjitet atje lart.
15:37
Thank you.
327
922000
2000
Faleminderit.
15:39
(Applause)
328
924000
2000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Carlo Ratti - Architect and engineerCarlo Ratti directs the MIT SENSEable City Lab, which explores the "real-time city" by studying the way sensors and electronics relate to the built environment.
Why you should listen
Carlo Ratti is a civil engineer and architect who teaches at the Massachusetts Institute of Technology, where he directs the SENSEable City Laboratory. This lab studies the built environment of cities -- from street grids to plumbing and garbage systems -- using new kinds of sensors and hand-held electronics that have transformed the way we can describe and understand cities.
Other projects flip this equation -- using data gathered from sensors to actually create dazzling new environments. The Digital Water Pavilion, for instance, reacts to visitors by parting a stream of water to let them visit. And a project for the 2012 Olympics in London turns a pavilion building into a cloud of blinking interactive art. He's opening a research center in Singapore as part of an MIT-led initiative on the Future of Urban Mobility.
For more information on the projects in this talk, visit SENSEable @ TED >>
Carlo Ratti | Speaker | TED.com