TEDGlobal 2011
Robin Ince: Science versus wonder?
Robin Ince: Shkenca kundrejt mrekullisë?
Filmed:
Readability: 3.3
807,015 views
A është duke e shkaterruar shkenca jeten? Në këtë ters por mololog magjepses, Robin Ince ben argumentat kunder saj. Sa më shumë që mësojme rreth lëvizjes madhështore të universit -- më shumë qëndrojme në tmerr.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'd like to apologize, first of all, to all of you
0
0
3000
Së pari dëshiroj t'ju kërkoj falje të gjitheve ju
00:18
because I have no form
1
3000
2000
sepse nuk kam ndonje forme
00:20
of PowerPoint presentation.
2
5000
3000
apo ndonje prezantim ne "powerpoint".
00:23
So what I'm going to do
3
8000
2000
Keshtu ajo qe do te bej
00:25
is, every now and again, I will make this gesture,
4
10000
2000
që tani e tutje është qe do te bej këtë xhest,
00:27
and in a moment of PowerPoint democracy,
5
12000
2000
dhe në momentin e demokracis së "powerpointit",
00:29
you can imagine what you'd like to see.
6
14000
4000
do të imagjinoni se cfare do të dëshironit të shihni.
00:33
I do a radio show.
7
18000
2000
Unë jap shfaqje në radio.
00:35
The radio show is called "The Infinite Monkey Cage."
8
20000
3000
Shfaqja ne radio quhet "Kafazi i pafundem i majmunit."
00:38
It's about science, it's about rationalism.
9
23000
3000
Eshte rreth shkences, eshte rreth racionalizmit.
00:41
So therefore, we get a lot of complaints
10
26000
2000
Kështuqë kemi shumë ankesa
00:43
every single week --
11
28000
2000
cdo javë --
00:45
complaints including one we get very often,
12
30000
3000
ankesa perfshire nje qe e marrim shume shpesh,
00:48
which is to say the very title, "Infinite Monkey Cage,"
13
33000
3000
të cilat thon titullin, "Kafazi i pafundem i majmunit,"
00:51
celebrates the idea of vivisection.
14
36000
3000
që festojne iden e mjekimit të majmunit.
00:54
We have made it quite clear to these people
15
39000
2000
Ne e kemi berë shumë të qart për këta njerëz
00:56
that an infinite monkey cage is roomy.
16
41000
3000
se kafazi i pafunsem i majmunit është dhomëz.
00:59
(Laughter)
17
44000
2000
(Qeshje)
01:01
We also had someone else who said,
18
46000
2000
Ne kemi pasur gjithashtu edhe një tjeter që tha,
01:03
"'The Infinite Monkey Cage' idea is ridiculous.
19
48000
2000
Ideja e "Kafazit te pafundem te majmunit" është qesharake.
01:05
An infinite number of monkeys
20
50000
2000
Nje numer i pafund majmunesh
01:07
could never write the works of Shakespeare.
21
52000
2000
nuk mund të shkruajne kurre vepren e Shekspirit.
01:09
We know this because they did an experiment."
22
54000
3000
Ne të gjithë e dim atë sepse bene një eksperiment."
01:12
Yes, they gave 12 monkeys a typewriter for a week,
23
57000
4000
Po, i dhane 12 majmunve nga një shkrim për nje javë,
01:16
and after a week, they only used it as a bathroom.
24
61000
3000
dhe pas një jave ata te gjithe e përdoren ate si banjo.
01:19
(Laughter)
25
64000
2000
(Qeshje)
01:21
So the main element though, the main complaint we get --
26
66000
2000
Kështu që elementi kryesore apo ankesa kryesore qe kemi --
01:23
and one that I find most worrying --
27
68000
2000
dhe ate të cilen e shoh si më shqetesuesen --
01:25
is that people say, "Oh, why do you insist
28
70000
3000
është kur njerzit thonë " Oh pse po insistoni
01:28
on ruining the magic?
29
73000
2000
për të shkaterruar magjine?
01:30
You bring in science, and it ruins the magic."
30
75000
2000
Ju e sillni në shkence, dhe ajo shkaterron magjine."
01:32
Now I'm an arts graduate;
31
77000
2000
Tashi unë jam një artist i diplomuar;
01:34
I love myth and magic
32
79000
2000
E dashuroj mitin dhe magjin
01:36
and existentialism and self-loathing.
33
81000
2000
në eksistencializem dhe vet-urrejtje.
01:38
That's what I do.
34
83000
2000
Kjo është ajo që unë bëj.
01:40
But I also don't understand
35
85000
2000
Unë gjithashtu nuk mund të kuptoj
01:42
how it does ruin the magic.
36
87000
2000
si e shkaterron magjin.
01:44
All of the magic, I think,
37
89000
2000
Të gjith magjine, mendoj,
01:46
that may well be taken away by science
38
91000
2000
ajo mundet shumë mirë të hiqet nga shkenca
01:48
is then replaced by something as wonderful.
39
93000
2000
dhe pastaj të jet zëvendësuar nga dicka shumë e mrekullueshme.
01:50
Astrology, for instance:
40
95000
2000
Astrologji bie fjala:
01:52
like many rationalists, I'm a Pisces.
41
97000
3000
sikunder shumë racionalist, Unë jam një Peshqit.
01:55
(Laughter)
42
100000
3000
(Qeshje)
01:58
Now astrology --
43
103000
2000
Tani astrologjia --
02:00
we remove the banal idea
44
105000
2000
ne e heqim idene banale
02:02
that your life could be predicted;
45
107000
2000
që jeta juaj mund të parashikontet;
02:04
that you'll, perhaps today, meet a lucky man
46
109000
2000
që ndoshta ju sot do të takonit një njeri me fat
02:06
who's wearing a hat.
47
111000
2000
qe ka vene nje kapele.
02:08
That is gone.
48
113000
2000
Kjo kaloi.
02:10
But if we want to look at the sky and see predictions, we still can.
49
115000
3000
Por nëse duam të shikojme qiellin të shofim predikimet, ne prap mundemi ta bëjme këtë.
02:13
We can see predictions of galaxies forming,
50
118000
3000
Ne mund te shohim predikimet e formimit të galaksis,
02:16
of galaxies colliding into each other, of new solar systems.
51
121000
3000
një galaksi e bashkuar me njëra tjetren e një sistemi të ri solar.
02:19
This is a wonderful thing.
52
124000
2000
Kjo është një gjë e mrekullueshme.
02:21
If the Sun could one day -- and indeed the Earth, in fact --
53
126000
3000
Nëse dielli do ftohet një ditë -- dhe e zë token në fakt --
02:24
if the Earth could read its own astrological, astronomical chart,
54
129000
4000
nëse toka mund të lexoj astrologjin e vet, harten astronomike
02:28
one day it would say,
55
133000
2000
një dite mund do të thote,
02:30
"Not a good day for making plans.
56
135000
2000
"Jo nje dite per te bere plane.
02:32
You'll been engulfed by a red giant."
57
137000
2000
Ju do të mbuloheshit nga një gjigand i kuq."
02:34
And that to me as well,
58
139000
2000
Dhe kjo edhe mbi mua.
02:36
that if you think I'm worried about losing worlds,
59
141000
3000
nëse mendoni se une jam i merzitur duke humbur të boten,
02:39
well Many Worlds theory --
60
144000
2000
atehere shume teori te boteve --
02:41
one of the most beautiful, fascinating,
61
146000
3000
njëra nga më të bukurat, me terheqeset ,
02:44
sometimes terrifying ideas
62
149000
2000
ndonjehere ide tmerruese
02:46
from the quantum interpretation --
63
151000
2000
nga interpretimi --
02:48
is a wonderful thing.
64
153000
2000
është një gjë shumë e bukur.
02:50
That every person here, every decision that you've made today,
65
155000
3000
Që cdo përson këtu, cdo vendim që keni marre sot,
02:53
every decision you've made in your life,
66
158000
2000
cdo vendim që keni marre në jetë,
02:55
you've not really made that decision,
67
160000
2000
ju ne te vertete nuk e keni marre atë vendim,
02:57
but in fact, every single permutation of those decisions
68
162000
4000
në fakt cdo ndryshim i këtyre vendimeve
03:01
is made, each one going off into a new universe.
69
166000
3000
është marre, dhe secili duke shkuar në një univers të ri.
03:04
That is a wonderful idea.
70
169000
2000
Kjo është një ide e shkëlqyshme.
03:06
If you ever think that your life is rubbish,
71
171000
4000
Nëse keni menduar se jeta është një mbeturin,
03:10
always remember
72
175000
2000
gjithmone kujtoni
03:12
there's another you that's made much worse decisions than that.
73
177000
3000
se është një tjeter TI që ka marr vendime shumë më të këqija sesa kjo.
03:15
(Laughter)
74
180000
2000
(Qeshje)
03:17
If you ever think, "Ah, I want to end it all,"
75
182000
2000
Nese ndonjëhere mendoni "Ah, dëshiroj ta përfundoj të gjithen kete,"
03:19
don't end it all.
76
184000
2000
mos e përfundo të gjithen.
03:21
Remember that in the majority of universes,
77
186000
2000
Rikujto se në shumicen e universeve,
03:23
you don't even exist in the first place.
78
188000
2000
ti në fakt nuk ekziston në vendin e parë.
03:25
This to me, in its own strange way,
79
190000
3000
Kjo për mua, në mënyren e vet të cuditshme,
03:28
is very, very comforting.
80
193000
2000
është shumë e rehatshme.
03:30
Now reincarnation, that's another thing gone -- the afterlife.
81
195000
2000
Tani riformimi, eshte një gjë tjeter e shkuar -- pasjetes.
03:32
But it's not gone.
82
197000
2000
Po nuk është e shkuar.
03:34
Science actually says
83
199000
2000
Shkenca në fakt thotë
03:36
we will live forever.
84
201000
3000
ne do të jetojmë përgjithmonë
03:39
Well, there is one proviso.
85
204000
2000
Epo.. është një provision tjeter.
03:41
We won't actually live forever. You won't live forever.
86
206000
3000
Ne në fakt nuk mund të jetojmë përgjithmon. Ti nuk do te jetosh pergjithmone.
03:44
Your consciousness, the you-ness of you, the me-ness of me --
87
209000
3000
Koshienca jote, uni im, uni juaj
03:47
that gets this one go.
88
212000
3000
e merr te gjithen.
03:50
But every single thing that makes us,
89
215000
2000
Por cdo gje e vetme qe na perfaqeson ne,
03:52
every atom in us,
90
217000
2000
cdo atom tek ne
03:54
has already created a myriad of different things
91
219000
3000
ka krijuar një gjë të ndryshme
03:57
and will go on to create a myriad of new things.
92
222000
3000
dhe do të vazhdoj të krijoj gjëra të tjera te reja.
04:00
We have been mountains
93
225000
3000
Ne kemi qenë malesor
04:03
and apples and pulsars
94
228000
2000
dhe mollat e motorret
04:05
and other people's knees.
95
230000
2000
dhe gjunjte e njerezve te tjere.
04:07
Who knows, maybe one of your atoms was once Napoleon's knee.
96
232000
3000
Ne e dime, se ndoshta njëra nga atomet tona ka qen njëherë gjuri i Napolon-it.
04:10
That is a good thing.
97
235000
2000
Kjo është gjë e mirë.
04:12
Unlike the occupants of the universe,
98
237000
2000
Sikur ukupatoret e universit,
04:14
the universe itself is not wasteful.
99
239000
3000
vet universi nuk është pa kuptim.
04:17
We are all totally recyclable.
100
242000
2000
Ne te gjithe sot jemi totalisht të reciklueshum.
04:19
And when we die,
101
244000
2000
Dhe kur ne vdesim,
04:21
we don't even have to be placed in different refuse sacs.
102
246000
3000
ne nuk duhet të jemi të vendosur në qese të ndryshme.
04:24
This is a wonderful thing.
103
249000
2000
Kjo është një gje e mrekullueshme.
04:26
Understanding, to me,
104
251000
2000
Duke em kuptuar mua,
04:28
does not remove the wonder and the joy.
105
253000
4000
nuk e fsheh kenaqësin dhe gëzimin.
04:32
For instance, my wife could turn to me and she may say,
106
257000
3000
Për shembull, nusja ime mund të kthehet dhe të më thot,
04:35
"Why do you love me?"
107
260000
2000
"Përse më do mua?"
04:37
And I can with all honesty
108
262000
2000
Dhe unë mundem me gjithë sinqeritetin tim
04:39
look her in the eye and say,
109
264000
2000
ta shikoj në sy dhe ti them,
04:41
"Because our pheromones
110
266000
2000
"Sepse feromomet tona"
04:43
matched our olfactory receptors."
111
268000
3000
takojnë receptorin e nuhatjes sonë."
04:46
(Laughter)
112
271000
2000
(Qeshje)
04:48
Though I'll probably also say something
113
273000
2000
Gjatë kësaj ndoshta unë mund ti them dicka
04:50
about her hair and personality as well.
114
275000
2000
rreth flokëve të saj dhe përsonalitetit gjithashtu.
04:52
And that is a wonderful thing there.
115
277000
3000
Dhe ajo është një gjë shum e mir atje.
04:55
Love does not die because of that thing.
116
280000
2000
Dashuria nuk vdes për atë gjë.
04:57
Pain doesn't go away either.
117
282000
2000
As dhimbja nuk hiqet.
04:59
This is a terrible thing, even though I understand pain.
118
284000
2000
Kjo është një gjë e tmerrshme, edhe pse une e kuptoj dhimbjen
05:01
If someone punches me --
119
286000
2000
Nëse dikush më godet mua --
05:03
and because of my personality,
120
288000
2000
dhe për arsye të përsonalitetit tim,
05:05
this is recently a regular occurrence --
121
290000
2000
kjo është një ngjarje e rregullt --
05:07
I understand where the pain comes from.
122
292000
2000
E kuptoj nga vjen dhimbja.
05:09
It is basically momentum to energy
123
294000
3000
Faktikisht është momenti i energjis
05:12
where the four-vector is constant -- that's what it is.
124
297000
2000
ku vektori i katërt është konstant -- ky eshte kuptimi.
05:14
But at no point can I react and go,
125
299000
2000
Por në nje pike a mundem unë të reagoj dhe te shkoj,
05:16
"Ha! Is that the best momentum-to-energy fourth vector constant you've got?"
126
301000
5000
"Ha! A është ky momenti i energjis më të mirë të vektorit konstant qe paske?"
05:21
No, I just spit out a tooth.
127
306000
2000
Jo, unë sapo kam pështyer një dhëmb.
05:23
(Laughter)
128
308000
2000
(Qeshje)
05:25
And that is all of these different things -- the love for my child.
129
310000
3000
Dhe kjo është gjithcka e te gjithe ketyre gjerave te ndryshme -- dashuria për fëmijet e mi.
05:28
I have a son. His name is Archie.
130
313000
2000
Unë kam një djal. Emri i tij ësht Archie.
05:30
I'm very lucky,
131
315000
2000
Jam shumë me fat,
05:32
because he's better than all the other children.
132
317000
2000
sepse është më i mir se të gjith fëmijet e tjere.
05:34
Now I know you don't think that.
133
319000
2000
Tani une e di që ju nuk mendoni atë.
05:36
You may well have your own children
134
321000
2000
Ju mund të keni fëmijet e tu me te mire
05:38
and think, "Oh no, my child's best."
135
323000
3000
dhe unë mendoj, " Oh jo, fëmija im është më i miri."
05:41
That's the wonderful thing about evolution --
136
326000
2000
Kjo është gjëja e bukur rreth evulucionit --
05:43
the predilection to believe
137
328000
2000
predikimi për të besuar
05:45
that our child is best.
138
330000
2000
se fëmija im është më i miri.
05:47
Now in many ways, that's just a survival thing.
139
332000
3000
Tani në shumë mënyra, ajo është vetem një gjë e mbijetueshme.
05:50
The fact we see here is the vehicle for our genes,
140
335000
3000
Fakti qe ne shohim këtu është mjeti për gjenet tona,
05:53
and therefore we love it.
141
338000
2000
prandaj ne e duam atë.
05:55
But we don't notice that bit; we just unconditionally love.
142
340000
3000
Por ne nuk e hetojmë atë pike; ne vetem pa kushte e duam.
05:58
That is a wonderful thing.
143
343000
2000
Kjo është gjë e bukur.
06:00
Though I should say that my son is best
144
345000
2000
Kështu që une duhet të them që fëmija im është më i miri
06:02
and is better than your children.
145
347000
3000
dhe është më i mir se fëmija juaj.
06:05
I've done some tests.
146
350000
2000
Kam bëre disa teste.
06:07
And all of these things to me
147
352000
2000
Dhe të gjitha këto gjëra për mua
06:09
give such joy and excitement and wonder.
148
354000
3000
më japin aq shumë kenaqësi dhe mrekulli.
06:12
Even quantum mechanics can give you an excuse
149
357000
3000
Edhe mekanika kuantike do t'ju jap një shfajesim
06:15
for bad housework, for instance.
150
360000
2000
për detyra të këqia të shtëpis, për shembull.
06:17
Perhaps you've been at home for a week on your own.
151
362000
3000
Ndoshta keni qen vetem për një javë në shtëpi.
06:20
You house is in a terrible state.
152
365000
2000
Shtëpia juaj është në një shtet të cmendur.
06:22
Your partner is about to return.
153
367000
2000
Partneri juaj është gati për tu kthyer.
06:24
You think, what should I do?
154
369000
2000
Ti mendon, cfare duhet të bëj?
06:26
Do nothing.
155
371000
2000
Mos bë asgje.
06:28
All you have to do
156
373000
2000
Gjithcka qe duhet te besh
06:30
is, when she walks in, using a quantum interpretation,
157
375000
2000
eshte qe kur ajo hyn brenda të përdore interpretimin kuantik,
06:32
say, "I'm so sorry.
158
377000
2000
te thuash,"Më vjen shume keq.
06:34
I stopped observing the house for a moment,
159
379000
2000
Unë ndalova obsorvimin e shtëpis për një moment,
06:36
and when I started observing again,
160
381000
2000
dhe kur fillova prap,
06:38
everything had happened."
161
383000
2000
cdogjë kishte ndodhur."
06:40
(Laughter)
162
385000
2000
(Qeshje)
06:42
That's the strong anthropic principle of vacuuming.
163
387000
3000
Ky është argumenti më i besueshum për tu mbrojtur.
06:46
For me, it's a very, very important thing.
164
391000
2000
Për muaj është një gjë shume shume e rëndësishme.
06:48
Even on my journey up here --
165
393000
2000
Madje edhe në shkrimin time atje --
06:50
the joy that I have on my journey up here every single time.
166
395000
2000
gezimi që kam në shkrimin tim cdo here.
06:52
If you actually think, you remove the myth and there is still something wonderful.
167
397000
3000
Nëse ju mendoni, ju e keni fshir mitin dhe akom është dicka e mrekullueshme.
06:55
I'm sitting on a train.
168
400000
2000
Unë jam ulur në një tren.
06:57
Every time I breathe in,
169
402000
2000
cdo herë që marr fryme,
06:59
I'm breathing in a million-billion-billion
170
404000
2000
Jam duke marr frym në një milion-miljard
07:01
atoms of oxygen.
171
406000
2000
atome të oksigjenit.
07:03
I'm sitting on a chair.
172
408000
2000
Jam i ulur në një karrige.
07:05
Even though I know the chair is made of atoms
173
410000
2000
Edhe pse e di që karriga është e ndertuar nga atomet
07:07
and therefore actually in many ways empty space,
174
412000
2000
madje ne shume menyra edhe në hapsira te tjera bosh,
07:09
I find it comfortable.
175
414000
2000
e gjej të rehatshme.
07:11
I look out the window, and I realize
176
416000
2000
Shikoj jasht dritares dhe e kuptoj
07:13
that every single time we stop and I look out that window,
177
418000
2000
se cdo here që ndalem dhe shikoj jasht dritaree,
07:15
framed in that window,
178
420000
2000
kornizuar në atë dritare,
07:17
wherever we are,
179
422000
2000
kudo qe jemi,
07:19
I am observing more life
180
424000
2000
jam duke marrë më shume nga jeta
07:21
than there is in the rest of the known universe
181
426000
3000
që është në universin tjeter të njohur
07:24
beyond the planet Earth.
182
429000
2000
përtej planetit të tokes.
07:26
If you go to the safari parks
183
431000
2000
Nëse shkon tek parket e safarit
07:28
on Saturn or Jupiter,
184
433000
2000
në Saturn apo Jupiter,
07:30
you will be disappointed.
185
435000
2000
do të zhgenjeheni.
07:32
And I realize I'm observing this
186
437000
2000
Dhe e kuptova se jam duke parer këtë
07:34
with the brain, the human brain,
187
439000
2000
me tru, me trurin e njeriut,
07:36
the most complex thing in the known universe.
188
441000
3000
gjëne më komplekse në univers.
07:39
That, to me, is an incredible thing.
189
444000
2000
Kjo gjë për mua është gjëja më madhështore.
07:41
And do you know what, that might be enough.
190
446000
3000
Dhe a e dini cfare, kjo mund të jet e mjaftueshme.
07:44
Steven Weinberg, the Nobel laureate, once said,
191
449000
3000
Steven Weinberg, litrari novelist njeher tha,
07:47
"The more the universe seems comprehensible,
192
452000
2000
"Me shume Universi shihet si më i krahasueshmi,
07:49
the more it seems pointless."
193
454000
2000
më shumë duket i pakuptimte."
07:51
Now for some people,
194
456000
2000
Tani për disa njerëz,
07:53
that seems to lead to an idea of nihilism.
195
458000
2000
kjo duket për ti dhën drejtim një ide të nihilizmit.
07:55
But for me, it doesn't. That is a wonderful thing.
196
460000
3000
Por për mua nuk është. Eshtë gjë e mrekullueshme.
07:58
I'm glad the universe is pointless.
197
463000
2000
Jam i kenaqur qe universi eshte i pakuptimte.
08:00
It means if I get to the end of my life,
198
465000
2000
Do te thote se nëse shkoj ne fund te jetes sime,
08:02
the universe can't turn to me and go, "What have you been doing, you idiot?
199
467000
3000
universi nuk mund te kthehet me tek mua, Cfar ke qene duke bërë ti idiot?
08:05
That's not the point."
200
470000
2000
Nuk eshte kjo ideja."
08:07
I can make my own purpose.
201
472000
2000
Unë mund ta bëj qëllimin tim.
08:09
You can make your own purpose.
202
474000
2000
Ju mund ta bëni qëllimin tuaj.
08:11
We have the individual power
203
476000
2000
Ne kemi fuqin individuale
08:13
to go, "This is what I want to do."
204
478000
2000
për të shkuar, "Kjo është ajo cfare unë dua të bëj."
08:15
And in a pointless universe, that, to me, is a wonderful thing.
205
480000
3000
Dhe në universin e pakuptimte, kjo për mua është gje e mir.
08:18
I have chosen to make silly jokes
206
483000
2000
Kam vendosur të bëjë shaka të cmendura
08:20
about quantum mechanics and the Copenhagen interpretation.
207
485000
3000
rreth mekanikes kuantike dhe interpretimit të Kopenhag-it.
08:23
You, I imagine, can do much better things with your time.
208
488000
3000
Mund ta imagjinoj se ju mundeni të bëni gjëra shum më të mira me kohën tuaj
08:26
Thank you very much. Goodbye.
209
491000
2000
Faliminderit shumë. Mirupafshim.
08:28
(Applause)
210
493000
4000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Robin Ince - ComedianThe rational-minded Robin Ince conducts live experiments in comedy.
Why you should listen
Is rational thought funny? And is comedy scientific? are the pair of questions on which Robin Ince has built his recent career. On his own and as part of the BBC4 radio show The Infinite Monkey Cage, Robin Ince makes science-friendly comedy with pals like Brian Cox, Ben Goldacre and Simon Singh. TIMC just won the Best Speech Programme at the 2011 Sony Radio Awards, the first science program to win in ... aeons. They recently took the show on the road as "Uncaged Monkeys," about which the Telegraph's critic said, "I was expecting more knickers thrown at the stage, to be honest."
Onstage, Ince conducts live experiments into the science of comedy and laughter. He and his team set out to discover secret of timing, discover if people are born funny, and if computers can tell jokes.
He says: "Most scientists I know have movies and novels in their houses, whereas there are novelists whose houses I've been to who don't have any science books."
Robin Ince | Speaker | TED.com