TED Fellows Retreat 2015
Genevieve von Petzinger: Why are these 32 symbols found in ancient caves all over Europe?
เกวเนเวีย วอน เพทซิงเงอร์ (Genevieve von Petzinger): ทำไมสัญลักษณ์ 32 อย่างเหล่านี้ ถึงถูกพบในถ้ำโบราณทั่วทั้งยุโรป
Filmed:
Readability: 4.8
6,968,509 views
ภาษาเขียน เครื่องหมายอันทรงค่าของอารยธรรมมนุษย์ ไม่ได้ปรากฏขึ้นมาภายในชั่ววัน หลายพันปีก่อนที่ระบบการเขียนแรกจะถูกพัฒนาขึ้น บรรพบุรุษของเราขีดเขียนสัญลักษณ์เรขาคณิตไปบนกำแพงของถ้ำที่พวกเขาพักอาศัย นักมานุษยวิทยาโบราณ นักวิจัยศิลปะศิลา และ TED Senior Fellow เกวเนเวีย วอน เพทซิงเงอร์ ได้ทำการศึกษา และถอดรหัสร่องรอยโบราณในถ้ำทั่วทั้งยุโรปเหล่านี้ รูปแบบเดียวกันที่เธอพบบ่งบอกว่าการสือสารด้วยภาพ และความสามารถในการเก็บรักษาและส่งต่อข้อความข้ามกาลเวลานี้ อาจมีความเก่าแก่มากกว่าที่เราคิด
Genevieve von Petzinger - Paleoanthropologist and rock art researcher
Genevieve von Petzinger studies the geometric signs found in early European Ice Age rock art sites. Full bio
Genevieve von Petzinger studies the geometric signs found in early European Ice Age rock art sites. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
There's something about caves --
0
760
1840
มันมีอะไรบ้างอย่างเกี่ยวกับ ถ้ำ--
00:16
a shadowy opening in a limestone
cliff that draws you in.
cliff that draws you in.
1
4560
4280
ทางเข้าสลัวในผาหินอ่อน
ที่ดึงดูดคุณให้เข้าไป
ที่ดึงดูดคุณให้เข้าไป
00:21
As you pass through the portal
between light and dark,
between light and dark,
2
9800
3656
เมื่อคุณข้ามผ่าน
ระหว่างแสงสว่างและความมืด
ระหว่างแสงสว่างและความมืด
00:25
you enter a subterranean world --
3
13480
2535
คุณได้ก้าวเข้าสู่โลกใต้พิภพ --
00:28
a place of perpetual gloom,
of earthy smells, of hushed silence.
of earthy smells, of hushed silence.
4
16040
5680
สถานที่ซึ่งอบอวล
ไปด้วยกลิ่นดินและความเงียบสงัด
ไปด้วยกลิ่นดินและความเงียบสงัด
00:34
Long ago in Europe,
5
22800
1336
นานมาแล้วในยุโรป
00:36
ancient people also entered
these underground worlds.
these underground worlds.
6
24160
3456
คนโบราณได้เข้าไปยังโลกใต้พิภพเหล่านี้
00:39
As witness to their passage,
7
27640
1416
หลักฐานที่บ่งบอกว่าพวกเขาผ่านเข้ามา
00:41
they left behind mysterious
engravings and paintings,
engravings and paintings,
8
29080
3655
ก็คืองานสลักและภาพวาดที่ลึกลับ
ที่พวกเขาทิ้งเอาไว้
ที่พวกเขาทิ้งเอาไว้
00:44
like this panel of humans, triangles
and zigzags from Ojo Guareña in Spain.
and zigzags from Ojo Guareña in Spain.
9
32759
6561
อย่างเช่นภาพกลุ่มคน สามเหลี่ยม
และรอยหยักจาก โอโฮ กัวเรญ่า ในสเปน
และรอยหยักจาก โอโฮ กัวเรญ่า ในสเปน
00:52
You now walk the same path
as these early artists.
as these early artists.
10
40000
3160
ตอนนี้คุณกำลังเดินบนเส้นทางเดียวกัน
กับจิตรกรในอดีต
กับจิตรกรในอดีต
00:55
And in this surreal, otherworldly place,
11
43800
3016
และในสถานที่อันเหลือเชื่อ
ดูแปลกประหลาดนี้
ดูแปลกประหลาดนี้
00:58
it's almost possible to imagine
12
46840
1896
คุณเกือบจะนึกไปว่า
01:00
that you hear the muffled footfall
of skin boots on soft earth,
of skin boots on soft earth,
13
48760
4536
คุณได้ยินเสียงย่ำแผ่วเบาของรองเท้าหนัง
ลงบนดินที่อ่อนนุ่ม
ลงบนดินที่อ่อนนุ่ม
01:05
or that you see the flickering of a torch
around the next bend.
around the next bend.
14
53320
3160
หรือเห็นเปลวคบไฟจากหลืบโค้งถัดไป
01:09
When I'm in a cave,
15
57600
1376
เมื่อฉันอยู่ในถ้ำ
01:11
I often find myself wondering
what drove these people to go so deep
what drove these people to go so deep
16
59000
6096
ฉันมักจะสงสัยว่า อะไรกันที่ทำให้คนพวกนั้น
เข้าถ้ำมาลึกถึงเพียงนี้
เข้าถ้ำมาลึกถึงเพียงนี้
01:17
to brave dangerous and narrow
passageways to leave their mark?
passageways to leave their mark?
17
65120
3696
ในที่ซึ่งต้องฝ่าอันตรายและช่องแคบ ๆ
เพื่อเข้ามาทิ้งร่องรอยเอาไว้
เพื่อเข้ามาทิ้งร่องรอยเอาไว้
01:20
In this video clip,
18
68840
1216
ในวิดีโอคลิปนี้
01:22
that was shot half a kilometer,
or about a third of a mile, underground,
or about a third of a mile, underground,
19
70080
3376
มันถูกถ่ายทำลึกลงไปครึ่งกิโลเมตร
หรือราว 1/3 ไมล์ใต้พื้นพิภพ
หรือราว 1/3 ไมล์ใต้พื้นพิภพ
01:25
in the cave of Cudon in Spain,
20
73480
2136
ในถ้ำคูดอนในสเปน
01:27
we found a series
of red paintings on a ceiling
of red paintings on a ceiling
21
75640
2456
พวกเราพบชุดภาพวาดสีแดงบนเพดานถ้ำ
01:30
in a previously unexplored
section of the cave.
section of the cave.
22
78120
2936
ในถ้ำส่วนที่ไม่เคยถูกสำรวจมาก่อน
01:33
As we crawled forward, military-style,
with the ceiling getting ever lower,
with the ceiling getting ever lower,
23
81080
4656
เมื่อเราคืบคลานแบบทหารเข้าไปข้างหน้า
ภายใต้เพดานที่ต่ำลงเรื่อย ๆ
ภายใต้เพดานที่ต่ำลงเรื่อย ๆ
01:37
we finally got to a point
where the ceiling was so low
where the ceiling was so low
24
85760
3216
ในที่สุดแล้วเราก็มาถึงจุดที่เพดานต่ำมาก ๆ
01:41
that my husband
and project photographer, Dylan,
and project photographer, Dylan,
25
89000
2256
จนไดแลน สามีของฉันที่เป็นช่างภาพ
01:43
could no longer achieve focus
on the ceiling with his DSLR camera.
on the ceiling with his DSLR camera.
26
91280
4136
ไม่สามารถที่จะโฟกัสภาพเพดานถ้ำ
ด้วยกล้อง DLSR ได้
ด้วยกล้อง DLSR ได้
01:47
So while he filmed me,
27
95440
1656
ในขณะที่เขาถ่ายวิดีโอให้ฉัน
01:49
I kept following the trail of red paint
with a single light
with a single light
28
97120
3296
ฉันก็ตามทางภาพเขียนสีแดงไปเรื่อย ๆ
ด้วยไฟเพียงอันเดียว
ด้วยไฟเพียงอันเดียว
01:52
and a point-and-shoot camera
that we kept for that type of occasion.
that we kept for that type of occasion.
29
100440
3320
และถ่ายภาพด้วยกล้องแบบพกพา
ซึ่งพวกเราใช้สำหรับสถานการณ์แบบนี้
ซึ่งพวกเราใช้สำหรับสถานการณ์แบบนี้
01:57
Half a kilometer underground.
30
105680
1381
ครึ่งกิโลเมตรใต้พื้นโลก
02:00
Seriously.
31
108480
1336
ให้ตายเหอะ
02:01
What was somebody doing down there
with a torch or a stone lamp?
with a torch or a stone lamp?
32
109840
3000
ใครจะลงไปทำอะไรตรงนั้น
โดยมีแค่คบไฟหรือตะเกียงหิน
โดยมีแค่คบไฟหรือตะเกียงหิน
02:04
(Laughter)
33
112864
1192
(เสียงหัวเราะ)
02:06
I mean -- me, it makes sense, right?
34
114080
1896
ถ้าหมายถึง -- ฉัน
มันฟังดูมีเหตุผลใช่ไหมคะ
มันฟังดูมีเหตุผลใช่ไหมคะ
02:08
But you know,
35
116000
1216
แต่คุณรู้รึเปล่าว่า
02:09
this is the kind of question that
I'm trying to answer with my research.
I'm trying to answer with my research.
36
117240
3816
นี้คือคำถามที่ฉันพยายามหาคำตอบ
ผ่านงานวิจัยของฉัน
ผ่านงานวิจัยของฉัน
02:13
I study some of the oldest
art in the world.
art in the world.
37
121080
2680
ฉันศึกษางานศิลป์บางอย่าง
ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก
ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก
02:16
It was created by these
early artists in Europe,
early artists in Europe,
38
124560
2296
มันถูกสังสรรค์ขึ้น
โดยจิตรกรยุคเก่าในยุโรปเหล่านี้
โดยจิตรกรยุคเก่าในยุโรปเหล่านี้
02:18
between 10,000 and 40,000 years ago.
39
126880
3080
ในช่วง 10,000 และ 40,000 ปีก่อน
02:23
And the thing is
40
131480
1216
ประเด็นก็คือว่า
02:24
that I'm not just studying it
because it's beautiful,
because it's beautiful,
41
132720
2496
ฉันไม่ได้แค่ศึกษามันเพราะว่ามันสวยงาม
02:27
though some of it certainly is.
42
135240
1477
แม้ว่าบางงานจะสวยงามจริง ๆ
02:29
But what I'm interested in
is the development of the modern mind,
is the development of the modern mind,
43
137520
3976
แต่สิ่งที่ฉันสนใจ
คือการพัฒนาการของแนวคิดยุคใหม่
คือการพัฒนาการของแนวคิดยุคใหม่
02:33
of the evolution of creativity,
of imagination, of abstract thought,
of imagination, of abstract thought,
44
141520
4936
วิวัฒนาการของความคิดสร้างสรรค์
จินตนาการ ความคิดแบบนามธรรม
จินตนาการ ความคิดแบบนามธรรม
02:38
about what it means to be human.
45
146480
2120
และความหมายของความเป็นมนุษย์
02:43
While all species communicate
in one way or another,
in one way or another,
46
151120
3176
ในขณะที่สิ่งมีชีวิตทุกชนิด
ติดต่อสื่อสารกันไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง
ติดต่อสื่อสารกันไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง
02:46
only we humans have really
taken it to another level.
taken it to another level.
47
154320
3576
มีแต่เพียงมนุษย์เท่านั้น
ที่พัฒนามันขึ้นไปอีกขั้น
ที่พัฒนามันขึ้นไปอีกขั้น
02:49
Our desire and ability
to share and collaborate
to share and collaborate
48
157920
2576
ความปรารถนาและความสามารถ
ในการแบ่งปันและร่วมมือกัน
ในการแบ่งปันและร่วมมือกัน
02:52
has been a huge part of our success story.
49
160520
2656
มีส่วนสำคัญอย่างมาก
ต่อเรื่องราวความสำเร็จของพวกเรา
ต่อเรื่องราวความสำเร็จของพวกเรา
02:55
Our modern world is based on a global
network of information exchange
network of information exchange
50
163200
4816
โลกยุคใหม่ของพวกเรามีรากฐาน
มาจากการแลกเปลี่ยนข้อมูลในระดับโลก
มาจากการแลกเปลี่ยนข้อมูลในระดับโลก
03:00
made possible, in large part,
by our ability to communicate --
by our ability to communicate --
51
168040
4016
ที่ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่
ด้วยความสามารถในการสื่อสารของพวกเรา
ด้วยความสามารถในการสื่อสารของพวกเรา
03:04
in particular, using graphic
or written forms of communication.
or written forms of communication.
52
172080
4000
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การใช้รูปภาพ
หรือรูปแบบการเขียนเพื่อการสื่อสาร
หรือรูปแบบการเขียนเพื่อการสื่อสาร
03:08
The thing is, though,
53
176520
1256
แต่ประเด็นสำคัญก็คือ
03:09
that we've been building
on the mental achievements
on the mental achievements
54
177800
2536
เราได้ต่อยอดความสำเร็จทางความคิด
03:12
of those that came before us for so long
55
180360
3056
มาจากผู้คนที่มีชีวิตอยู่มาก่อนเรา
เมื่อนานแสนนานมาแล้ว
เมื่อนานแสนนานมาแล้ว
03:15
that it's easy to forget that certain
abilities haven't already existed.
abilities haven't already existed.
56
183440
4400
จนมันง่ายที่จะลืมว่า ความสามารถที่ว่านี้
ยังไม่ถือกำเนิดขึ้นเลยในตอนนั้น
ยังไม่ถือกำเนิดขึ้นเลยในตอนนั้น
03:20
It's one of the things
I find most fascinating
I find most fascinating
57
188760
2376
มันคือสิ่งที่ฉันคิดว่าน่าประหลาดใจที่สุด
03:23
about studying our deep history.
58
191160
2576
เกี่ยวกับการศึกษา
ประวัติศาสตร์ของเราอย่างลึกซึ้ง
ประวัติศาสตร์ของเราอย่างลึกซึ้ง
03:25
Those people didn't have the shoulders
of any giants to stand on.
of any giants to stand on.
59
193760
4096
ผู้คนในยุคก่อนไม่ได้มีรากฐานความคิด
ที่จะนำมาต่อยอดอย่างพวกเรา
ที่จะนำมาต่อยอดอย่างพวกเรา
03:29
They were the original shoulders.
60
197880
2456
พวกเขาคือผู้สร้างรากฐานนั้นให้กับพวกเรา
03:32
And while a surprising number
of important inventions
of important inventions
61
200360
2896
และในขณะที่สิ่งประดิษฐ์สำคัญหลายอย่าง
03:35
come out of that distant time,
62
203280
1896
มีกำเนิดมาจากช่วงยุคเก่าแก่นั้น
03:37
what I want to talk to you about today
is the invention of graphic communication.
is the invention of graphic communication.
63
205200
4680
สิ่งที่ฉันอยากจะพูดในวันนี้คือ
สิ่งประดิษฐ์แห่งการสื่อสารผ่านภาพ
สิ่งประดิษฐ์แห่งการสื่อสารผ่านภาพ
03:42
There are three
main types of communication,
main types of communication,
64
210680
2176
การสื่อสารมีรูปแบบหลักอยู่สามประเภท
03:44
spoken, gestural --
so things like sign language --
so things like sign language --
65
212880
3376
พูด ท่าทาง --
เช่น ภาษาใบ้
เช่น ภาษาใบ้
03:48
and graphic communication.
66
216280
2296
และการสื่อสารผ่านภาพ
03:50
Spoken and gestural are
by their very nature ephemeral.
by their very nature ephemeral.
67
218600
3656
การพูดและท่าทาง
มีช่วงอายุที่สั้นโดยธรรมชาติของมัน
มีช่วงอายุที่สั้นโดยธรรมชาติของมัน
03:54
It requires close contact
for a message to be sent and received.
for a message to be sent and received.
68
222280
3936
มันต้องการปฏิสัมพันธ์ที่ใกล้ชิด
ระหว่างผู้ส่งและผู้รับสาร
ระหว่างผู้ส่งและผู้รับสาร
03:58
And after the moment
of transmission, it's gone forever.
of transmission, it's gone forever.
69
226240
3936
และภายในช่วงเวลาสั้น ๆ หลังการสื่อสาร
มันก็หายไปตลอดกาล
มันก็หายไปตลอดกาล
04:02
Graphic communication, on the other hand,
decouples that relationship.
decouples that relationship.
70
230200
3976
ในทางตรงกันข้าม การสื่อสารด้วยภาพ
ทำลายความสัมพันธ์ข้างต้น
ทำลายความสัมพันธ์ข้างต้น
04:06
And with its invention,
it became possible for the first time
it became possible for the first time
71
234200
3976
และด้วยสิ่งประดิษฐ์นี้
มันจึงเป็นครั้งแรก
มันจึงเป็นครั้งแรก
04:10
for a message to be
transmitted and preserved
transmitted and preserved
72
238200
2856
ที่ข้อมูลสามารถถูกส่งต่อ
และเก็บรักษาเอาไว้ได้
และเก็บรักษาเอาไว้ได้
04:13
beyond a single moment in place and time.
73
241080
3696
มากกว่าแค่ชั่วขณะในเวลาและสถานที่หนึ่ง
04:16
Europe is one of the first places
74
244800
1776
ยุโรปเป็นสถานที่แรก ๆ
04:18
that we start to see graphic marks
regularly appearing
regularly appearing
75
246600
2696
ซึ่งพวกเราค้นพบร่องรอยงานเขียนบ่อย ๆ
04:21
in caves, rock shelters
and even a few surviving open-air sites.
and even a few surviving open-air sites.
76
249320
4240
ในถ้ำ ที่อาศัยตามซอกหิน
หรือแม้กระทั้งบริเวณที่โล่ง
หรือแม้กระทั้งบริเวณที่โล่ง
04:26
But this is not the Europe we know today.
77
254240
2536
แต่นี้ไม่ใช่ยุโรปที่เรารู้จักกันในทุกวันนี้
04:28
This was a world dominated
by towering ice sheets,
by towering ice sheets,
78
256800
2976
มันเป็นโลกที่เคยถูกปกคลุม
ด้วยแผ่นนำ้แข็งหนา
ด้วยแผ่นนำ้แข็งหนา
04:31
three to four kilometers high,
79
259800
1976
สูงสามถึงสี่กิโลเมตร
04:33
with sweeping grass plains
and frozen tundra.
and frozen tundra.
80
261800
3256
ครอบคลุมทุ่งหญ้าสีเขียว
และทุ่งทุนดราที่เย็นยะเยือก
และทุ่งทุนดราที่เย็นยะเยือก
04:37
This was the Ice Age.
81
265080
2040
มันคือยุคนำ้แข็ง
04:40
Over the last century,
82
268080
1296
ในช่วง 100 ปีที่ผ่านมา
04:41
more than 350 Ice Age rock art sites
have been found across the continent,
have been found across the continent,
83
269400
5296
มีการค้นพบศิลปะบนผนังถ้ำยุคน้ำแข็ง
กว่า 350 แห่งทั่วทั้งทวีปยุโรป
กว่า 350 แห่งทั่วทั้งทวีปยุโรป
04:46
decorated with animals, abstract shapes
and even the occasional human
and even the occasional human
84
274720
4376
มันถูกตกแต่งด้วยภาพสัตว์ รูปร่างนามธรรม
และบางครั้งก็รูปคน
และบางครั้งก็รูปคน
04:51
like these engraved figures
from Grotta dell'Addaura in Sicily.
from Grotta dell'Addaura in Sicily.
85
279120
3616
อย่างเช่นภาพแกะสลักจาก
กรอตทา เดล แอดดัวรา ในซิซิลี
กรอตทา เดล แอดดัวรา ในซิซิลี
04:54
They provide us with a rare glimpse
86
282760
2056
พวกมันแย้มทางสว่างให้กับเรา
04:56
into the creative world and imagination
of these early artists.
of these early artists.
87
284840
4080
เข้าสู่โลกแห่งความคิดสร้างสรรค์
และจินตนาการของจิตรกรยุคเก่า
และจินตนาการของจิตรกรยุคเก่า
05:01
Since their discovery,
88
289840
1376
ตั้งแต่มีการค้นพบ
05:03
it's been the animals that have received
the majority of the study
the majority of the study
89
291240
3400
ภาพสัตว์ได้รับการศึกษามากที่สุด
05:07
like this black horse
from Cullalvera in Spain,
from Cullalvera in Spain,
90
295200
2560
อย่างเช่นภาพม้าสีดำนี้
จาก คัลลาลเบรา ใน สเปน
จาก คัลลาลเบรา ใน สเปน
05:10
or this unusual purple bison
from La Pasiega.
from La Pasiega.
91
298400
3280
หรือภาพวัวไบซันสีม่วงแปลก ๆ นี้
จาก ลา พาเซียกา
จาก ลา พาเซียกา
05:14
But for me, it was the abstract shapes,
what we call geometric signs,
what we call geometric signs,
92
302880
5376
แต่สำหรับฉัน รูปร่างนามธรรม
หรือที่เราเรียกกันว่า สัญลักษณ์ทางเรขาคณิต
หรือที่เราเรียกกันว่า สัญลักษณ์ทางเรขาคณิต
05:20
that drew me to study the art.
93
308280
1600
นี่แหละที่ดึงดูดให้ฉันศึกษาศิลปะนี้
05:23
The funny this is that at most sites
94
311240
2296
แต่ที่แปลกก็คือ ในสถานที่ส่วนใหญ่
05:25
the geometric signs far outnumber
the animal and human images.
the animal and human images.
95
313560
4496
รูปเรขาคณิตนามธรรมเหล่านี้
มีจำนวนมากกว่ารูปสัตว์หรือรูปคนมาก
มีจำนวนมากกว่ารูปสัตว์หรือรูปคนมาก
05:30
But when I started on this back in 2007,
96
318080
3176
แต่ย้อนไปใน ค.ศ. 2007 ตอนที่ฉันเริ่มงานนี้
05:33
there wasn't even a definitive list
of how many shapes there were,
of how many shapes there were,
97
321280
3976
แม้กระทั่งสรุปรายการว่า
มีรูปร่างต่าง ๆ อะไรบ้างก็แทบจะไม่มี
มีรูปร่างต่าง ๆ อะไรบ้างก็แทบจะไม่มี
05:37
nor was there a strong sense
98
325280
1336
และเราก็ไม่มีความรู้จริง ๆ
05:38
of whether the same ones
appeared across space or time.
appeared across space or time.
99
326640
2880
ว่ารูปร่างที่เหมือนกันปรากฏอยู่ตลอดช่วงเวลา
และในสถานที่นั่น ๆ หรือไม่
และในสถานที่นั่น ๆ หรือไม่
05:44
Before I could even
get started on my questions,
get started on my questions,
100
332120
3096
ก่อนที่ฉันได้จะเริ่มตั้งคำถาม
05:47
my first step was to compile a database
101
335240
2096
อันดับแรกฉันต้องสร้างฐานข้อมูล
05:49
of all known geometric signs
from all of the rock art sites.
from all of the rock art sites.
102
337360
3896
ของสัญลักษณ์ทางเรขาคณิต
ที่เป็นที่รู้จักทั้งหมด จากภาพบนหินทุก ๆ ที่
ที่เป็นที่รู้จักทั้งหมด จากภาพบนหินทุก ๆ ที่
05:53
The problem was that while they were
well documented at some sites,
well documented at some sites,
103
341280
3576
ปัญหามันอยู่ที่ว่า ในขณะที่บางแห่ง
มีข้อมูลที่ถูกบันทึกไว้เป็นอย่างดี
มีข้อมูลที่ถูกบันทึกไว้เป็นอย่างดี
05:56
usually the ones
with the very nice animals,
with the very nice animals,
104
344880
2296
ส่วนมากมักจะเป็นสถานที่ที่มีรูปสัตว์สวย ๆ
05:59
there was also a large number of them
where it was very vague --
where it was very vague --
105
347200
3656
แต่ก็ยังจะมีหลายแห่ง
ที่การเก็บข้อมูลไม่ค่อยจะดีนัก --
ที่การเก็บข้อมูลไม่ค่อยจะดีนัก --
06:02
there wasn't a lot
of description or detail.
of description or detail.
106
350880
2256
มันมีรายละเอียดน้อยมาก
06:05
Some of them hadn't been visited
in half a century or more.
in half a century or more.
107
353160
3336
บางสถานที่ไม่ได้ถูกสำรวจมานานเป็นเวลา
ครึ่งศตวรรษมาแล้ว หรืออาจมากกว่านั้น
ครึ่งศตวรรษมาแล้ว หรืออาจมากกว่านั้น
06:08
These were the ones
that I targeted for my field work.
that I targeted for my field work.
108
356520
3416
มีบางสถานที่ซึ่งเป็นจุดหมายของฉัน
06:11
Over the course of two years,
109
359960
1856
ในช่วงระยะเวลากว่าสองปี
06:13
my faithful husband Dylan and I
each spent over 300 hours underground,
each spent over 300 hours underground,
110
361840
5216
ไดแลนสามีที่แสนดีและฉัน
ต่างใช้เวลามากกว่า 300 ชั่วโมงที่ใต้ดิน
ต่างใช้เวลามากกว่า 300 ชั่วโมงที่ใต้ดิน
06:19
hiking, crawling and wriggling
around 52 sites
around 52 sites
111
367080
3976
เดินสำรวจ คืบและคลาน
ไปประมาณ 50 สถานที่
ไปประมาณ 50 สถานที่
06:23
in France, Spain, Portugal and Sicily.
112
371080
2936
ในฝรั่งเศส สเปน โปรตุเกส และเกาะซิซิลี
06:26
And it was totally worth it.
113
374040
1856
มันก็เป็นอะไรที่ช่างคุ้มค่าเหลือเกิน
06:27
We found new, undocumented geometric signs
at 75 percent of the sites we visited.
at 75 percent of the sites we visited.
114
375920
6736
พวกเราค้นพบสัญลักษณ์ใหม่ ๆ
ในพื้นที่กว่า 75% ของสถานที่ที่เราศึกษา
ในพื้นที่กว่า 75% ของสถานที่ที่เราศึกษา
06:34
This is the level of accuracy
I knew I was going to need
I knew I was going to need
115
382680
2816
มันคือระดับความแม่นยำที่ฉันต้องการ
06:37
if I wanted to start answering
those larger questions.
those larger questions.
116
385520
3176
ถ้าฉันต้องการ
เพื่อที่จะคำตอบคำถามที่สำคัญยิ่งกว่า
เพื่อที่จะคำตอบคำถามที่สำคัญยิ่งกว่า
06:40
So let's get to those answers.
117
388720
2576
ลองมาดูคำตอบเหล่านั้นกันดีกว่าค่ะ
06:43
Barring a handful of outliers,
there are only 32 geometric signs.
there are only 32 geometric signs.
118
391320
4616
หากตัดเอารูปร่างแปลก ๆ ออกไป
มันจะมีประมาณ 32 สัญลักษณ์
มันจะมีประมาณ 32 สัญลักษณ์
06:47
Only 32 signs
119
395960
1816
แค่ 32 สัญลักษณ์เอง
06:49
across a 30,000-year time span
and the entire continent of Europe.
and the entire continent of Europe.
120
397800
5480
ในช่วงเวลากว่า 30,000 ปี
และทั่วทั้งภาคพื้นทวีปยุโรป
และทั่วทั้งภาคพื้นทวีปยุโรป
06:55
That is a very small number.
121
403720
2576
นั่นถือว่าเป็นจำนวนที่น้อยมาก
06:58
Now, if these were random
doodles or decorations,
doodles or decorations,
122
406320
2456
หากว่านี้เป็นเพียงภาพเขียน
หรือการตกแต่งเล่น ๆ
หรือการตกแต่งเล่น ๆ
07:00
we would expect to see
a lot more variation,
a lot more variation,
123
408800
2416
พวกเราคาดหวังว่า
มันน่าจะมีความหลากหลายมากกว่านี้
มันน่าจะมีความหลากหลายมากกว่านี้
07:03
but instead what we find
are the same signs
are the same signs
124
411240
2416
แต่พวกเรากลับพบสัญลักษณ์เหมือน ๆ กัน
07:05
repeating across both space and time.
125
413680
2440
ซำ้แล้วซำ้เล่าทั้งในด้านสถานที่และเวลา
07:08
Some signs start out strong,
before losing popularity and vanishing,
before losing popularity and vanishing,
126
416920
3896
บางสัญลักษณ์ก็พบบ่อยในช่วงแรก ๆ
แล้วก็ค่อย ๆ หายไป
แล้วก็ค่อย ๆ หายไป
07:12
while other signs are later inventions.
127
420840
2336
ในขณะที่บางสัญลักษณ์
ก็ถูกคิดค้นขึ้นมาในภายหลัง
ก็ถูกคิดค้นขึ้นมาในภายหลัง
07:15
But 65 percent of those signs stayed
in use during that entire time period --
in use during that entire time period --
128
423200
5616
แต่ 65% ของสัญลักษณ์เหล่านี้
ถูกพบเห็นได้ตลอดเวลา --
ถูกพบเห็นได้ตลอดเวลา --
07:20
things like lines, rectangles
triangles, ovals and circles
triangles, ovals and circles
129
428840
4296
อย่างเช่น เส้น สี่เหลี่ยมผืนผ้า
สามเหลี่ยม วงรีและวงกลม
สามเหลี่ยม วงรีและวงกลม
07:25
like we see here
from the end of the Ice Age,
from the end of the Ice Age,
130
433160
2143
อย่างเช่น ที่เราเห็น
จากช่วงยุคน้ำแข็งสุดท้าย
จากช่วงยุคน้ำแข็งสุดท้าย
07:27
at a 10,000-year-old site
high in the Pyrenees Mountains.
high in the Pyrenees Mountains.
131
435327
3929
ที่สถานที่อายุกว่า 10,000 ปี
สูงขึ้นไปบนภูเขาพีเรนีส
สูงขึ้นไปบนภูเขาพีเรนีส
07:31
And while certain signs
span thousands of kilometers,
span thousands of kilometers,
132
439280
3216
และขณะที่บางสัญลักษณ์ถูกพบได้
ในรัศมีพันกิโลเมตร
ในรัศมีพันกิโลเมตร
07:34
other signs had much more
restricted distribution patterns,
restricted distribution patterns,
133
442520
2976
บางสัญลักษณ์
มีขอบเขตการกระจายตัวที่มากกว่า
มีขอบเขตการกระจายตัวที่มากกว่า
07:37
with some being limited
to a single territory,
to a single territory,
134
445520
2416
บ้างก็จำกัดอยู่แค่เฉพาะบางพื้นที่
07:39
like we see here
with these divided rectangles
with these divided rectangles
135
447960
2176
อย่างที่คุณเห็นนี้
ภาพสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่ถูกแบ่งเป็นช่อง ๆ
ภาพสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่ถูกแบ่งเป็นช่อง ๆ
07:42
that are only found in northern Spain,
136
450160
2216
ซึ่งถูกค้นพบแค่ทางตอนเหนือของสเปน
07:44
and which some researchers have speculated
137
452400
2056
และที่ซึ่งนักวิจัยบางคนสันนิษฐานว่า
07:46
could be some sort
of family or clan signs.
of family or clan signs.
138
454480
2320
อาจเป็นสัญลักษณ์ของครอบครัวหรือชนเผ่า
07:49
On a side note,
139
457880
1376
ในอีกมุมหนึ่ง
07:51
there is surprising degree
of similarity in the earliest rock art
of similarity in the earliest rock art
140
459280
3416
มันมีความเหมือนกันอย่างน่าแปลกใจ
ในการศิลปะบนหินยุคแรกสุด
ในการศิลปะบนหินยุคแรกสุด
07:54
found all the way from France and Spain
to Indonesia and Australia.
to Indonesia and Australia.
141
462720
4576
ที่ถูกค้นพบทั้งในฝรั่งเศสและสเปน
ไปจนถึงอินโดนีเซียและออสเตรเลีย
ไปจนถึงอินโดนีเซียและออสเตรเลีย
07:59
With many of the same signs
appearing in such far-flung places,
appearing in such far-flung places,
142
467320
4296
สัญลักษณ์เดียวกันถูกพบในที่ห่างไกลกันมาก
08:03
especially in that 30,000
to 40,000-year range,
to 40,000-year range,
143
471640
2976
โดยเฉพาะช่วง 30,000 ถึง 40,000 ปี
08:06
it's starting to seem increasingly likely
144
474640
2856
มันเร่ิมน่าจะเป็นไปได้ว่า
08:09
that this invention actually traces back
to a common point of origin in Africa.
to a common point of origin in Africa.
145
477520
4856
ที่สิ่งประดิษฐ์เหล่านี้สามารถทำให้เรา
ย้อนกลับไปยังจุดเริ่มต้นในแอฟริกา
ย้อนกลับไปยังจุดเริ่มต้นในแอฟริกา
08:14
But that I'm afraid,
is a subject for a future talk.
is a subject for a future talk.
146
482400
2616
แต่ฉันเกรงว่า
นั้นคงจะเป็นหัวข้อในการพูดครั้งต่อไป
นั้นคงจะเป็นหัวข้อในการพูดครั้งต่อไป
08:17
So back to the matter at hand.
147
485040
1816
ดังนั้นกลับมาเรื่องนี้ต่อดีกว่าค่ะ
08:18
There could be no doubt that these signs
were meaningful to their creators,
were meaningful to their creators,
148
486880
3976
ไม่น่าสงสัยเลยว่าสัญลักษณ์เหล่านี้
มีความหมายต่อผู้ที่คิดค้นมัน
มีความหมายต่อผู้ที่คิดค้นมัน
08:22
like these 25,000-year-old
bas-relief sculptures
bas-relief sculptures
149
490880
2816
อย่างเช่นภาพนูนตำ่อายุ 25,000 ปีนี้
08:25
from La Roque de Venasque in France.
150
493720
2616
จาก ลา โร๊ก เดอ เวนาสค์ ในฝรั่งเศส
08:28
We might not know what they meant,
but the people of the time certainly did.
but the people of the time certainly did.
151
496360
4400
เราอาจไม่รู้ว่ามันมีความหมายว่าอะไร
แต่คนในยุคนั้นต้องรู้เป็นแน่
แต่คนในยุคนั้นต้องรู้เป็นแน่
08:33
The repetition of the same signs,
for so long, and at so many sites
for so long, and at so many sites
152
501760
6056
สัญลักษณ์ซำ้ ๆ ที่ปรากฏอยู่
ในช่วงเวลาที่ยาวนาน ในหลายสถานที่
ในช่วงเวลาที่ยาวนาน ในหลายสถานที่
08:39
tells us that the artists
were making intentional choices.
were making intentional choices.
153
507840
3480
บ่งบอกว่าจิตรกรเหล่านั้นจงใจเลือกมัน
08:43
If we're talking about geometric shapes,
154
511800
2376
หากเราพูดถึงรูปร่างเรขาคณิต
08:46
with specific, culturally recognized,
agreed-upon meanings,
agreed-upon meanings,
155
514200
4736
ที่มีความหมายเฉพาะเจาะจง เป็นที่จดจำ
ได้ทางวัฒนธรรม และเป็นที่เข้าใจตรงกัน
ได้ทางวัฒนธรรม และเป็นที่เข้าใจตรงกัน
08:50
than we could very well be looking
156
518960
1656
เราคงต้องดูไปที่
08:52
at one of the oldest systems
of graphic communication in the world.
of graphic communication in the world.
157
520640
4536
การสื่อสารด้วยภาพเขียนที่เก่าแก่สุดในโลก
08:57
I'm not talking about writing yet.
158
525200
1896
ฉันยังไม่พูดถึงการเขียนตัวอักษรนะคะ
08:59
There's just not enough
characters at this point
characters at this point
159
527120
2336
มันยังมีตัวอักษรไม่พอ ณ ตอนนั้น
09:01
to have represented all of the words
in the spoken language,
in the spoken language,
160
529480
2856
ที่จะบ่งบอกถึงคำทั้งหมดในภาษาพูด
09:04
something which is a requirement
for a full writing system.
for a full writing system.
161
532360
2816
ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นในระบบการเขียนที่สมบูรณ์
09:07
Nor do we see the signs
repeating regularly enough
repeating regularly enough
162
535200
2376
และเรายังไม่พบสัญลักษณ์เหล่านี้บ่อยเพียงพอ
09:09
to suggest that they were
some sort of alphabet.
some sort of alphabet.
163
537600
2656
ที่จะสรุปว่าสัญลักษณ์เหล่านี้คือตัวอักษร
09:12
But what we do have
are some intriguing one-offs,
are some intriguing one-offs,
164
540280
2816
แต่เราก็มีบางสิ่งที่น่าสนใจเป็นพิเศษอยู่บ้าง
09:15
like this panel from La Pasiega in Spain,
known as "The Inscription,"
known as "The Inscription,"
165
543120
4576
เช่น กลุ่มสัญลักษณ์นี้จาก ลา ปาเซียกา ในสเปน
ที่รู้จักกันในชื่อ "เดอะ อินสคริปชัน"
ที่รู้จักกันในชื่อ "เดอะ อินสคริปชัน"
09:19
with its symmetrical markings on the left,
166
547720
2536
ที่มีระบบการเขียนทางด้านซ้าย
09:22
possible stylized representations
of hands in the middle,
of hands in the middle,
167
550280
3216
เป็นไปได้ว่ามีภาพที่เป็นสัญลักษณ์แทนมือ
อยู่ตรงกลาง
อยู่ตรงกลาง
09:25
and what looks a bit
like a bracket on the right.
like a bracket on the right.
168
553520
2320
และอะไรคล้ายวงเล็บทางด้านขวา
09:29
The oldest systems of graphic
communication in the world --
communication in the world --
169
557080
2856
ระบบการเขียนที่เก่าแก่ที่สุดในโลก --
09:31
Sumerian cuneiform, Egyptian hieroglyphs,
the earliest Chinese script,
the earliest Chinese script,
170
559960
4936
อักษรลิ่มของพวกสุมาเรียน อักษรอียิปต์โบราณ
และอักษรจีนยุคแรก
และอักษรจีนยุคแรก
09:36
all emerged between 4,000
and 5,000 years ago,
and 5,000 years ago,
171
564920
3576
ได้เกิดขึ้นเมื่อประมาณ 4,000 และ
5,000 ปีก่อน
5,000 ปีก่อน
09:40
with each coming into existence
from an earlier protosystem
from an earlier protosystem
172
568520
3136
ซึ่งแต่ละอย่างนั้นเกิดขึ้นมา
จากระบบต้นแบบก่อนหน้านั้น
จากระบบต้นแบบก่อนหน้านั้น
09:43
made up of counting marks
and pictographic representations,
and pictographic representations,
173
571680
3536
ที่ประกอบกันจากมาจากสัญลักษณ์
และภาพวาดสัญลักษณ์มากมาย
และภาพวาดสัญลักษณ์มากมาย
09:47
where the meaning
and the image were the same.
and the image were the same.
174
575240
2376
ซึ่งความหมายและรูปภาพเป็นสิ่งเดียวกัน
09:49
So a picture of a bird would really
have represented that animal.
have represented that animal.
175
577640
4216
ฉะนั้น ภาพนกจึงสื่อความหมาย
ถึงสัตว์ชนิดนั้นจริง ๆ
ถึงสัตว์ชนิดนั้นจริง ๆ
09:53
It's only later that we start to see
these pictographs become more stylized,
these pictographs become more stylized,
176
581880
4736
มันเป็นช่วงหลัง ๆ ที่รูปภาพเหล่านี้
เริ่มมีแบบแผนมากขึ้น
เริ่มมีแบบแผนมากขึ้น
09:58
until they almost become unrecognizable
177
586640
2336
จนกระทั่งพวกมันไม่สามารถถูกจดจำได้
10:01
and that we also start to see
more symbols being invented
more symbols being invented
178
589000
3016
และนั่นเป็นตอนที่เราเริ่มเห็น
สัญลักษณ์ถูกคิดค้นขึ้นมามากขึ้น
สัญลักษณ์ถูกคิดค้นขึ้นมามากขึ้น
10:04
to represent all those other
missing words in language --
missing words in language --
179
592040
2896
เพื่อแสดงถึงคำอื่น ๆ ทั้งหมดที่หายไป
ในรูปแบบของภาษา --
ในรูปแบบของภาษา --
10:06
things like pronouns, adverbs, adjectives.
180
594960
2120
สิ่งต่าง ๆ เช่น คำสรรพนาม คำวิเศษณ์
หรือคำคุณศัพท์
หรือคำคุณศัพท์
10:10
So knowing all this,
181
598160
1536
ดังนั้นเมื่อเรารู้ทั้งหมดนี้
10:11
it seems highly unlikely that
the geometric signs from Ice Age Europe
the geometric signs from Ice Age Europe
182
599720
3856
มันเป็นแทบเป็นไปไม่ได้ว่า
สัญลักษณ์เรขาคณิตจากยุคน้ำแข็ง
สัญลักษณ์เรขาคณิตจากยุคน้ำแข็ง
10:15
were truly abstract written characters.
183
603600
2696
จะเป็นตัวอักษรนามธรรม
10:18
Instead, what's much more likely
184
606320
2216
ในทางตรงกันข้าม
เรื่องที่น่าจะเป็นไปได้มากกว่า
เรื่องที่น่าจะเป็นไปได้มากกว่า
10:20
is that these early artists
were also making counting marks,
were also making counting marks,
185
608560
3976
คือจิตรกรยุคก่อนเหล่านี้
ยังสร้างรอยสัญลักษณ์มากมาย
ยังสร้างรอยสัญลักษณ์มากมาย
10:24
maybe like this row of lines
from Riparo di Za Minic in Sicily,
from Riparo di Za Minic in Sicily,
186
612560
4016
อย่างเช่นรอยขึดเป็นแถว ๆ นี้
จาก ริพาโร่ ดิ ซา มินิค ในซิซิลี
จาก ริพาโร่ ดิ ซา มินิค ในซิซิลี
10:28
as well as creating
stylized representations
stylized representations
187
616600
2616
เช่นเดียวกับการสร้างสรรค์
แบบแผนที่ใช้แทน
แบบแผนที่ใช้แทน
10:31
of things from the world around them.
188
619240
2496
ของสิ่งต่าง ๆ รอบ ๆ ตัวพวกเขา
10:33
Could some of the signs
be weaponry or housing?
be weaponry or housing?
189
621760
2616
เป็นไปได้หรือไม่ที่สัญลักษณ์บางอย่าง
แทนอาวุธหรือบ้าน
แทนอาวุธหรือบ้าน
10:36
Or what about celestial objects
like star constellations?
like star constellations?
190
624400
4136
หรือวัตถุนอกโลก อย่างเช่น กลุ่มดาวนักษัตร
10:40
Or maybe even rivers, mountains,
trees -- landscape features,
trees -- landscape features,
191
628560
4616
หรืออาจจะเป็นแม่น้ำ ภูเขา ต้นไม้ -- ทิวทัศน์
10:45
possibly like this black penniform
surrounded by strange bell-shaped signs
surrounded by strange bell-shaped signs
192
633200
4376
บางทีอย่างเช่น ภาพเพนนิฟอร์ม สีดำ
ที่ล้อมรอบด้วยสัญลักษณ์รูปคล้ายระฆังแปลก ๆ
ที่ล้อมรอบด้วยสัญลักษณ์รูปคล้ายระฆังแปลก ๆ
10:49
from the site of El Castillo in Spain.
193
637600
2576
จาก เอล คาสทิโย่ ในสเปน
10:52
The term penniform
means "feather-shaped" in Latin,
means "feather-shaped" in Latin,
194
640200
3296
คำว่า เพนนิฟอร์ม หมายถึง
"รูปร่างคล้ายขนนก" ในภาษาละติน
"รูปร่างคล้ายขนนก" ในภาษาละติน
10:55
but could this actually be
a depiction of a plant or a tree?
a depiction of a plant or a tree?
195
643520
3840
แต่เป็นไปได้ไหมว่า
มันอาจใช้แทนพืชหรือต้นไม้
มันอาจใช้แทนพืชหรือต้นไม้
10:59
Some researchers have begun
to ask these questions
to ask these questions
196
647720
2976
นักวิจัยบางคนเร่ิมตั้งคำถามเหล่านี้
11:02
about certain signs at specific sites,
197
650720
2896
เกี่ยวกับสัญลักษณ์บางอย่าง
ในบางสถานที่
ในบางสถานที่
11:05
but I believe the time has come
to revisit this category as a whole.
to revisit this category as a whole.
198
653640
4896
แต่ฉันเชื่อว่ามันถึงเวลา
ที่เราจะศึกษามันในภาพรวม
ที่เราจะศึกษามันในภาพรวม
11:10
The irony in all of this, of course,
199
658560
1736
สิ่งที่แปลกก็คือ
11:12
is that having just carefully classified
all of the signs into a single category,
all of the signs into a single category,
200
660320
4296
การจัดหมวดหมู่ของสัญลักษณ์เหล่านี้
ให้อยู่ในหมวดเดียว
ให้อยู่ในหมวดเดียว
11:16
I have a feeling that my next step
will involve breaking it back apart
will involve breaking it back apart
201
664640
3496
ฉันมีความรู้สึกว่าขั้นต่อไป
คือการแยกมันออกจากกัน
คือการแยกมันออกจากกัน
11:20
as different types of imagery
are identified and separated off.
are identified and separated off.
202
668160
4256
โดยรูปต่างประเภทกันจะถูกจัดจำแนก
และแยกออกจากกัน
และแยกออกจากกัน
11:24
Now don't get me wrong,
203
672440
1216
แต่อย่าเข้าใจฉันผิดนะค่ะ
11:25
the later creation
of fully developed writing
of fully developed writing
204
673680
2616
การสร้างสรรค์และการพัฒนาการเขียน
ที่สมบูรณ์ในยุคหลัง
ที่สมบูรณ์ในยุคหลัง
11:28
was an impressive feat in its own right.
205
676320
2616
มีโครงสร้างที่น่าประทับใจ
ในตัวของมันเองอยู่แล้ว
ในตัวของมันเองอยู่แล้ว
11:30
But it's important to remember
206
678960
1456
แต่มันจำเป็นที่จะระลึกว่า
11:32
that those early writing systems
didn't come out of a vacuum.
didn't come out of a vacuum.
207
680440
3296
ระบบการเขียนในยุคก่อน
ไม่ได้เกิดมาจากศูนย์
ไม่ได้เกิดมาจากศูนย์
11:35
And that even 5,000 years ago,
208
683760
1976
และแม้กระทั่ง 5,000 ปีก่อน
11:37
people were already building
on something much older,
on something much older,
209
685760
3336
ผู้คนก็มีการสร้างสรรค์งาน
มานานมาก่อนหน้านั้นแล้ว
มานานมาก่อนหน้านั้นแล้ว
11:41
with its origins stretching back
tens of thousands of years --
tens of thousands of years --
210
689120
3736
เมื่อยืดเวลาย้อนไปถึง 10,000 ปีก่อน --
11:44
to the geometric signs
of Ice Age Europe and far beyond,
of Ice Age Europe and far beyond,
211
692880
4096
ไปยังสัญลักษณ์ทางเรขาคณิต
ในยุคน้ำแข็งในยุโรปและก่อนหน้านั้น
ในยุคน้ำแข็งในยุโรปและก่อนหน้านั้น
11:49
to that point, deep
in our collective history,
in our collective history,
212
697000
3296
ไปยังจุดที่ลึกที่สุด
ที่เรามีข้อมูลทางประวัติศาสตร์
ที่เรามีข้อมูลทางประวัติศาสตร์
11:52
when someone first came up with the idea
of making a graphic mark,
of making a graphic mark,
213
700320
4056
เมื่อใครสักคนมีความคิด
เกี่ยวกับการวาดภาพสัญลักษณ์
เกี่ยวกับการวาดภาพสัญลักษณ์
11:56
and forever changed the nature
of how we communicate.
of how we communicate.
214
704400
2936
และมันได้เปลี่ยนธรรมชาติ
การสื่อสารของพวกเราไปตลอดกาล
การสื่อสารของพวกเราไปตลอดกาล
11:59
Thank you.
215
707360
1216
ขอบคุณค่ะ
12:00
(Applause)
216
708600
3440
(เสียงปรบมือ)
Translated by Kelwalin Dhanasarnsombut
ABOUT THE SPEAKER
Genevieve von Petzinger - Paleoanthropologist and rock art researcherGenevieve von Petzinger studies the geometric signs found in early European Ice Age rock art sites.
Why you should listen
Genevieve von Petzinger is a Canadian paleoanthropologist and rock art researcher finishing up her doctorate at the University of Victoria. She studies some of the oldest art in the world -- Ice Age cave art created by early humans in Europe between 10,000 and 40,000 years ago.
Genevieve's specific focus is on the geometric signs found at many of these sites, and she's interested in how these images can help us to better understand human cognitive evolution as well as track ancient patterns of migration and explore the origins of symbolism and graphic communication. Her research has been featured both nationally and internationally in print, radio and television. In 2013, Genevieve was selected as a TED Senior Fellow.
Genevieve has a book about her latest research and this fascinating period in our human history coming out from Atria Books, an imprint of Simon & Schuster, Inc., in May 2016.
Genevieve von Petzinger | Speaker | TED.com