TEDxVancouver
Jack Horner: Where are the baby dinosaurs?
Jack Horner: Şekil Değiştiren Dinozorlar
Filmed:
Readability: 3.4
2,632,927 views
Bebek dinozorlar nerede? TEDxVancouver'da paleontolojist Jack Horner muhteşem konuşmasında hepimizin bildiği ve hayranlık duyduğu dinozorlara ait fosil iskeletlerini nasıl kestiğini ve içlerinden nasıl şaşırtıcı sırlar çıkardığını anlatıyor.
Jack Horner - Dinosaur digger
Jack Horner and his dig teams have discovered the first evidence of parental care in dinosaurs, extensive nesting grounds, evidence of dinosaur herds, and the world’s first dinosaur embryos. He's now exploring how to build a dinosaur. Full bio
Jack Horner and his dig teams have discovered the first evidence of parental care in dinosaurs, extensive nesting grounds, evidence of dinosaur herds, and the world’s first dinosaur embryos. He's now exploring how to build a dinosaur. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Shall I ask for a show of hands
0
0
3000
Aramızda farklı nesillerden
00:18
or a clapping
1
3000
2000
olanlar varsa el kaldırabilir ya da
00:20
of people in different generations?
2
5000
3000
el çırpabilir mi?
00:23
I'm interested in how many
3
8000
2000
3 ile 12 yaş arasında
00:25
are three to 12 years old.
4
10000
2000
kaç kişi var merak ediyorum.
00:27
(Laughter)
5
12000
4000
(Kahkahalar)
00:31
None, huh?
6
16000
3000
Yok, ha!
00:34
All right.
7
19000
2000
Tamam.
00:36
I'm going to talk about dinosaurs.
8
21000
2000
Dinozorlar hakkında konuşacağım.
00:38
Do you remember dinosaurs when you were that age?
9
23000
3000
Bu yaşlardayken dinozorları hatırlıyor musunuz?
00:41
(Applause)
10
26000
5000
(Alkışlar)
00:48
Dinosaurs are kind of funny, you know.
11
33000
3000
Dinozorlar eğlenceli yaratıklardır, bilirsiniz.
00:51
(Laughter)
12
36000
2000
(Kahkahalar)
00:53
We're going to kind of go in a different direction right now.
13
38000
2000
Şu an farklı bir noktaya doğru ilerliyoruz.
00:55
I hope you all realize that.
14
40000
3000
Umarım hepiniz bunu farketmişsinizdir.
00:58
So I'll just give you my message up front:
15
43000
2000
Size baştan mesajımı vereyim:
01:00
Try not to go extinct.
16
45000
2000
Yok olmamaya çalışın.
01:02
(Laughter)
17
47000
2000
(Kahkahalar)
01:04
That's it.
18
49000
2000
İşte bu.
01:06
(Laughter)
19
51000
4000
(Kahkahalar)
01:10
People ask me a lot --
20
55000
2000
İnsanlar bana çok soru sorarlar.
01:12
in fact, one of the most asked questions I get
21
57000
3000
Aslında en çok aldığım sorulardan biri şudur:
01:15
is, why do children like dinosaurs so much?
22
60000
4000
"Neden çocuklar dinozorları bu kadar severler?"
01:19
What's the fascination?
23
64000
2000
Bu cazibe nereden geliyor?
01:21
And I usually just say,
24
66000
3000
Ben de genelde şöyle cevaplarım:
01:24
"Well dinosaurs were big,
25
69000
2000
"Çünkü dinozorlar büyükler,
01:26
different and gone."
26
71000
3000
farklılar ve şu anda yoklar."
01:29
They're all gone.
27
74000
2000
Hepsinin soyu tükendi.
01:31
Well that's not true,
28
76000
2000
Bu doğru değil tabi,
01:33
but we'll get to the goose in a minute.
29
78000
2000
ama bir dakikalığına öyle sayacağız.
01:35
So that's sort of the theme:
30
80000
3000
Evet, ana fikir böyledir:
01:38
big, different and gone.
31
83000
4000
Büyükler, farklılar ve şu anda yoklar.
01:42
The title of my talk:
32
87000
2000
Konuşmamın başlığı,
01:44
Shape-shifting Dinosaurs:
33
89000
2000
Şekil Değiştiren Dinozorlar:
01:46
The Cause of a Premature Extinction.
34
91000
2000
Erken Yok Oluşun Sebebi.
01:48
Now I assume that we remember dinosaurs.
35
93000
3000
Şimdi, dinozorları hatırladığımızı varsayıyorum.
01:51
And there's lots of different shapes.
36
96000
3000
Farklı farklı birçok şekilleri var.
01:54
Lots of different kinds.
37
99000
3000
Farklı çeşitleri var.
01:57
A long time ago,
38
102000
2000
Uzun zaman önce,
01:59
back in the early 1900s,
39
104000
2000
1900'lü yılların başlarında,
02:01
museums were out looking for dinosaurs.
40
106000
3000
müzeler dinozorların peşine düşmüştü.
02:04
They went out and gathered them up.
41
109000
3000
Sahaya çıkıp onları topladılar.
02:07
And this is an interesting story.
42
112000
2000
Ve şu çok ilginçtir:
02:09
Every museum wanted a little bigger or better one
43
114000
3000
Her müze diğer müzelerin sahip olduklarından
02:12
than anybody else had.
44
117000
2000
daha büyük ve daha iyi bir dinozora sahip olmak istiyordu.
02:14
So if the museum in Toronto went out
45
119000
3000
Eğer Toronto'da bir müze büyük bir
02:17
and collected a Tyrannosaur, a big one,
46
122000
3000
Tyrannosaur'a sahipse
02:20
then the museum in Ottawa wanted a bigger one
47
125000
3000
Ottawa'da bir başka müze daha büyük
02:23
and a better one.
48
128000
2000
ve daha iyisini istiyordu.
02:25
And that happened for all museums.
49
130000
2000
Ve bu bütün müzelerde yaşandı.
02:27
So everyone was out looking
50
132000
2000
Herkes daha büyük ve iyi durumda
02:29
for all these bigger and better dinosaurs.
51
134000
3000
dinozorları araştırıyordu.
02:32
And this was in the early 1900s.
52
137000
4000
Bu 1900'lü yılların başlarında böyleydi.
02:36
By about 1970,
53
141000
3000
1970'lerde
02:39
some scientists were sitting around
54
144000
2000
bazı bilim adamları oturdu
02:41
and they thought, "What in the world?
55
146000
3000
şöyle düşündü: "Bu da ne böyle?
02:44
Look at these dinosaurs.
56
149000
2000
Şu dinozorlara bakın.
02:46
They're all big.
57
151000
2000
Hepsi de kocaman.
02:48
Where are all the little ones?"
58
153000
3000
Peki ufak olanlar nerede?"
02:53
And they thought about it
59
158000
2000
Bu konu hakkında düşündüler
02:55
and they even wrote papers about it:
60
160000
2000
hatta bazı makaleler bile kaleme aldılar:
02:57
"Where are the little dinosaurs?"
61
162000
2000
"Küçük dinozorlar nerede?"
02:59
(Laughter)
62
164000
5000
(Kahkahalar)
03:07
Well, go to a museum, you'll see,
63
172000
4000
Evet, müzeye gidin de görün,
03:11
see how many baby dinosaurs there are.
64
176000
3000
bakın bakalım kaç tane bebek dinozor göreceksiniz.
03:14
People assumed -- and this was actually a problem --
65
179000
3000
İnsanlar şunu zannettiler -- ki aslında bu bir problemdi --
03:17
people assumed
66
182000
2000
İnsanlar zannettiler ki
03:19
that if they had little dinosaurs,
67
184000
2000
eğer küçük bir dinozora
03:21
if they had juvenile dinosaurs,
68
186000
2000
ya da genç bir dinozora sahip olsalardı
03:23
they'd be easy to identify.
69
188000
2000
onun kimliğini kolaylıkla saptayabilirlerdi.
03:25
You'd have a big dinosaur
70
190000
2000
Büyük bir dinozorunuz ve
03:27
and a littler dinosaur.
71
192000
3000
daha küçük bir dinozorunuz olurdu.
03:30
But all they had were big dinosaurs.
72
195000
3000
Ama bütün dinozorları büyüktü.
03:33
And it comes down to a couple of things.
73
198000
3000
Bu birkaç şeyden kaynaklandı.
03:36
First off, scientists have egos,
74
201000
4000
İlk olarak, bilim adamlarının egoları vardır,
03:40
and scientists like to name dinosaurs.
75
205000
4000
ve onlar dinozorlara isim vermeyi severler.
03:44
They like to name anything.
76
209000
2000
Gerçi her şeye isim vermeyi severler.
03:46
Everybody likes to have their own animal that they named.
77
211000
3000
Herkes bir hayvan sahibi olmayı ve ona isim vermeyi sever.
03:49
(Laughter)
78
214000
3000
(Kahkahalar)
03:52
And so every time they found something that looked a little different,
79
217000
3000
Ne zaman farklı görünen ufak bir şey bulduysalar
03:55
they named it something different.
80
220000
3000
ona farklı bir isim verdiler.
03:58
And what happened, of course,
81
223000
2000
Sonuçta ne oldu?
04:00
is we ended up with a whole bunch of different dinosaurs.
82
225000
3000
Kendimizi bir yığın dinozorun içinde bulduk.
04:05
In 1975,
83
230000
3000
1975 yılında
04:08
a light went on in somebody's head.
84
233000
3000
birinin kafasında bir ampül yandı.
04:11
Dr. Peter Dodson
85
236000
2000
Pennsylvania Üniversitesi'nden
04:13
at the University of Pennsylvania
86
238000
2000
Dr. Peter Dodson
04:15
actually realized
87
240000
3000
dinozorların, sürüngenlerin değil
04:18
that dinosaurs grew
88
243000
3000
kuşların büyüme süreçlerini
04:21
kind of like birds do,
89
246000
2000
takip ettiklerini
04:23
which is different
90
248000
2000
farkederek
04:25
than the way reptiles grow.
91
250000
2000
farklı bir yorum getirdi.
04:27
And in fact,
92
252000
2000
Bunun için
04:29
he used the cassowary as an example.
93
254000
3000
Cassowary'yi örnek göstermişti.
04:32
And it's kind of cool -- if you look at the cassowary,
94
257000
3000
Gerçekten de Cassowary'ye ya da kafasında boynuz olan
04:35
or any of the birds that have crests on their heads,
95
260000
3000
herhangi bir kuşa baktığınızda,
04:38
they actually grow
96
263000
2000
ibiğin büyümeye başlamasından önce
04:40
to about 80 percent adult size
97
265000
2000
bu tip canlıların
04:42
before the crest starts to grow.
98
267000
3000
yetişkin boyutunun yüzde 80'ine kadar büyüdüklerini görebilirsiniz.
04:45
Now think about that.
99
270000
3000
Şimdi bunun hakkında düşünelim.
04:48
They're basically retaining their juvenile characteristics
100
273000
3000
Bu tip kuşlar, yetişkinlik öncesi karakterlerini
04:51
very late in what we call ontogeny.
101
276000
3000
bizim ifademizle ontogenilerini oldukça geç bir zamana kadar tutuyorlar.
04:54
So allometric cranial ontogeny
102
279000
4000
Allometrik kafatası ontogenisi
04:58
is relative skull growth.
103
283000
3000
göreceli baş iskeleti büyümesidir.
05:01
So you can see
104
286000
2000
Eğer yüzde 80 oranında
05:03
that if you actually found one
105
288000
2000
olgunlaşmış bir cassowary
05:05
that was 80 percent grown
106
290000
3000
bulsaydınız, bu hayvanın
05:08
and you didn't know that it was going to grow up to a cassowary,
107
293000
3000
ileride cassowary olabileceğini bilemezdiniz
05:11
you would think they were two different animals.
108
296000
3000
aksine bu ikisinin farklı hayvanlar olduğunu düşünürdünüz.
05:15
So this was a problem,
109
300000
3000
Bu bir problemdi,
05:18
and Peter Dodson pointed this out
110
303000
3000
ve Peter Dodson bu problemi
05:21
using some duck-billed dinosaurs
111
306000
2000
ördek gagalı dinozorları kullanarak
05:23
then called Hypacrosaurus.
112
308000
2000
çözdü ve adına da Hypacrosaurus dedi.
05:25
And he showed
113
310000
2000
Ve şunu gösterdi:
05:27
that if you were to take a baby and an adult
114
312000
3000
Eğer bir bebek ve yetişkin kafatasını ele alırsanız
05:30
and make an average of what it should look like,
115
315000
3000
ve bunların lineer bir büyüme sürecini takip ettiğini düşünürseniz
05:33
if it grew in sort of a linear fashion,
116
318000
3000
o zaman bu iki kafatasının ortalaması
05:36
it would have a crest
117
321000
2000
yaklaşık olarak
05:38
about half the size of the adult.
118
323000
3000
yetişkin olanın yarısı kadar olmalıydı.
05:41
But the actual sub-adult
119
326000
2000
Fakat gerçekte yüzde 65
05:43
at 65 percent
120
328000
2000
yetişkinlikte olanlarda bile
05:45
had no crest at all.
121
330000
2000
bir boynuz yapısı yoktu.
05:47
So this was interesting.
122
332000
2000
İlginç bir durumdu.
05:49
So this is where
123
334000
3000
Bu, insanların
05:52
people went astray again.
124
337000
3000
tekrar yanlış yola saptığı yerdi.
05:55
I mean, if they'd have just taken that,
125
340000
2000
Şunu kastediyorum: Eğer insanlar
05:57
taken Peter Dodson's work, and gone on with that,
126
342000
3000
Peter Dodson'ın çalışmasını dikkate alsalardı ve onunla yol alsalardı
06:00
then we would have a lot less dinosaurs
127
345000
2000
şu an sahip olduğumuzdan
06:02
than we have.
128
347000
2000
daha az dinozora sahip olurduk.
06:04
But scientists have egos;
129
349000
2000
Ne var ki bilim adamlarının egoları vardır;
06:06
they like to name things.
130
351000
3000
ve onlar bir şeylere isim vermeyi severler.
06:09
And so they went on naming dinosaurs
131
354000
3000
Tabi dinozorlara isim vermeye devam ettiler
06:12
because they were different.
132
357000
3000
çünkü onları farklı görmüşlerdi.
06:15
Now we have a way of actually testing
133
360000
2000
Şu anda bir dinozorun
06:17
to see whether a dinosaur, or any animal,
134
362000
3000
ya da herhangi bir hayvanın
06:20
is a young one or an older one.
135
365000
3000
genç ya da daha yaşlı olup olmadığını test etme imkanımız var.
06:23
And that's by actually cutting into their bones.
136
368000
3000
Ve bu açıkçası onların kemiklerini keserek yapılıyor.
06:26
But cutting into the bones of a dinosaur
137
371000
4000
Fakat dinozorların kemiklerini kesmek
06:30
is hard to do, as you can imagine,
138
375000
3000
sizin de anlayacağınız üzere oldukça zor
06:33
because in museums
139
378000
3000
çünkü müzeler için
06:36
bones are precious.
140
381000
4000
kemikler oldukça kıymetli parçalar.
06:40
You go into a museum and they take really good care of them.
141
385000
3000
Müzeye gidin görün ne kadar itina gösterdiklerine şahit olacaksınız.
06:43
They put them in foam, little containers.
142
388000
3000
Kemikleri küçük kutuların içinde köpüklerle destekleyerek saklıyorlar.
06:46
They're very well taken care of.
143
391000
3000
Çok özen gösteriyorlar.
06:50
They don't like it if you come in
144
395000
2000
Oraya gidip kemikleri biçerek
06:52
and want to saw them open and look inside.
145
397000
2000
içine bakmak istediğinizde bundan hoşlanmıyorlar.
06:54
(Laughter)
146
399000
2000
(Kahkahalar)
06:56
So they don't normally let you do that.
147
401000
3000
Normalde onlar bunu yapmanıza izin vermezler.
06:59
But I have a museum
148
404000
3000
Fakat benim bir müzem var
07:02
and I collect dinosaurs
149
407000
2000
ve orada bir dinozor koleksiyonum var
07:04
and I can saw mine open.
150
409000
2000
o halde ben de benimkileri kesebilirim.
07:06
So that's what I do.
151
411000
2000
Ben de bunu yaptım.
07:08
(Applause)
152
413000
5000
(Alkışlar)
07:13
So if you cut open a little dinosaur,
153
418000
5000
Eğer küçük bir dinozorun kemiğinin kesitine bakarsanız
07:18
it's very spongy inside like A.
154
423000
2000
Şekil-A'da gösterilen süngerimsi bir yapıyla karşılaşırsınız.
07:20
And if you cut into an older dinosaur,
155
425000
2000
Eğer daha yaşlı bir dinozorunkine bakarsanız
07:22
it's very massive.
156
427000
2000
Daha yoğun bir dokuya sahip olduğunu görürsünüz.
07:24
You can tell it's mature bone.
157
429000
2000
Bunun olgun bir kemik yapısı olduğunu söyleyebilirsiniz.
07:26
So it's real easy to tell them apart.
158
431000
3000
Yani bu ikisini ayırd etmek oldukça kolay.
07:29
So what I want to do
159
434000
2000
Şimdi sizlere
07:31
is show you these.
160
436000
2000
şunları göstermek istiyorum.
07:33
In North America in the Northern Plains of the United States
161
438000
4000
Kuzey Amerika'da, ABD'nin kuzeydeki ovalarında,
07:37
and the Southern Plains of Alberta and Saskatchewan,
162
442000
4000
Alberta ve Saskatchewan vilayetlerinin güneydeki ovalarında
07:41
there's this unit of rock called the Hell Creek Formation
163
446000
3000
Cehennem Deresi Oluşumu adı verilen
07:44
that produces the last dinosaurs that lived on Earth.
164
449000
3000
ve yeryüzünde yaşamış son dinozorları barındıran kayalar var.
07:47
And there are 12 of them
165
452000
2000
Ve bunlardan 12 tanesi
07:49
that everyone recognizes --
166
454000
2000
herkesin tanıdığı --
07:51
I mean the 12 primary dinosaurs
167
456000
2000
yok olmuş 12 temel
07:53
that went extinct.
168
458000
2000
dinozoru kastediyorum.
07:55
And so we will evaluate them.
169
460000
3000
Biz bunları değerlendireceğiz.
07:58
And that's sort of what I've been doing.
170
463000
2000
Bu benim yapmakta olduğum şey.
08:00
So my students, my staff,
171
465000
3000
Öğrencilerim ve personelimle
08:03
we've been cutting them open.
172
468000
3000
bunları kesip içlerine bakıyoruz.
08:06
Now as you can imagine,
173
471000
2000
Tahmin edeceğiniz üzere
08:08
cutting open a leg bone is one thing,
174
473000
2000
bir bacak kemiğine kesik açmak kolay
08:10
but when you go to a museum
175
475000
3000
fakat bir müzeye gidip
08:13
and say, "You don't mind if I cut open
176
478000
2000
"Dinozorunuzun kemiğine bir kesik açsam
08:15
your dinosaur's skull do you?"
177
480000
3000
sorun olur mu?" diye sorsanız
08:18
they say, "Go away."
178
483000
3000
size "Git buradan!" derler.
08:21
(Laughter)
179
486000
5000
(Kahkahalar)
08:26
So here are 12 dinosaurs.
180
491000
4000
Evet burada bahsettiğim 12 dinozor var.
08:30
And we want to look at these three first.
181
495000
3000
Şu üç dizonora baktığımızda
08:33
So these are dinosaurs that are called Pachycephalosaurs.
182
498000
3000
bunların Pachycephalosaurs diye isimlendirilen dinozorlar olduklarını görüyoruz.
08:36
And everybody knows
183
501000
2000
Herkes bu üç
08:38
that these three animals are related.
184
503000
2000
hayvanın arasında bir ilişki olduğunu bilir.
08:40
And the assumption is
185
505000
2000
Varsayım, bunların
08:42
is that they're related
186
507000
2000
kuzen şeklinde ya da bir başka şekilde
08:44
like cousins or whatever.
187
509000
3000
bir ilişkisi olduğunu düşünmek yönündedir.
08:47
But no one ever considered
188
512000
2000
Fakat hemen hiç kimse
08:49
that they might be more closely related.
189
514000
3000
bunların daha yakın ilişkili olabileceğini düşünmedi.
08:52
In other words,
190
517000
2000
Başka bir ifadeyle,
08:54
people looked at them and they saw the differences.
191
519000
3000
insanlar bunlara baktılar ve farklılıklarını gördüler.
08:57
And you all know
192
522000
2000
Hepinizin bildiği gibi
08:59
that if you are going to determine
193
524000
2000
eğer kız kardeşiniz ya da erkek kardeşinizle
09:01
whether you're related to your brother or your sister,
194
526000
2000
olan akrabalık ilişkinizi belirleyecekseniz
09:03
you can't do it by looking at differences.
195
528000
4000
farklılıklara bakarak bunu yapamazsınız.
09:07
You can only determine relatedness
196
532000
2000
Aradaki ilişkiyi sadece
09:09
by looking for similarities.
197
534000
2000
benzerliklere bakarak belirleyebilirsiniz.
09:11
So people were looking at these
198
536000
2000
Fakat insanlar bunlara bakıyor
09:13
and they were talking about how different they are.
199
538000
2000
ve ne kadar da farklı olduklarından bahsediyorlardı.
09:15
Pachycephalosaurus has a big, thick dome on its head,
200
540000
3000
Pachycephalosaurus büyük, kalın küremsi bir kafatasına sahip
09:18
and it's got some little bumps on the back of its head,
201
543000
3000
ve kafasının arka kısmında küçük çıkıntılar var
09:21
and it's got a bunch of gnarly things on the end of its nose.
202
546000
4000
ön tarafında, burun civarında ise bir grup budaklı yapılar var.
09:25
And then Stygimoloch, another dinosaur
203
550000
2000
Bir diğer dinozor Stygimoloch,
09:27
from the same age, lived at the same time,
204
552000
4000
aynı yaşta ve aynı zamanda yaşamış
09:31
has spikes sticking out the back of its head.
205
556000
2000
kafasından geriye doğru uzanan sivri yapılar var
09:33
It's got a little, tiny dome,
206
558000
2000
ufak küremsi bir kafatası
09:35
and it's got a bunch of gnarly stuff on its nose.
207
560000
4000
ve yine burun kısmında budaklı yapılar mevcut.
09:39
And then there's this thing called Dracorex,
208
564000
2000
Bu üçüncüsü de Dracorex adı verilen dinozor.
09:41
Hogwart's Eye.
209
566000
2000
Hogwart'ın Gözleri.
09:43
Guess where that came from? Dragon.
210
568000
3000
Tahmin edin bu isim nereden geliyor? Dragon.(İngilizcede Ejderha anlamına gelir)
09:46
So here's a dinosaur
211
571000
2000
Evet bu da bir dinozor
09:48
that has spikes sticking out of its head, no dome
212
573000
3000
kafasından geriye uzanan sivri yapılara sahip, küremsi kafatası yok
09:51
and gnarly stuff on its nose.
213
576000
3000
ve burun kısmında budaklı yapılar var.
09:54
Nobody noticed the gnarly stuff sort of looked alike.
214
579000
3000
Hiç kimse burun kısmındaki budaklı yapıların benzerliğini farketmemişti.
09:57
But they did look at these three
215
582000
2000
Fakat bu üçüne baktılar ve şöyle dediler:
09:59
and they said, "These are three different dinosaurs,
216
584000
2000
"Bunlar üç farklı dinozor,
10:01
and Dracorex is probably the most primitive of them.
217
586000
3000
ve muhtemelen en ilkel olanları da Dracorex.
10:04
And the other one is more primitive than the other.
218
589000
3000
Şu diğeri de şundan daha ilkel.
10:07
It's unclear to me
219
592000
3000
Onlar bu üçünü
10:10
how they actually sorted these three of them out.
220
595000
3000
nasıl sınıflandırdılar anlayamıyorum.
10:13
But if you line them up,
221
598000
2000
Ama bunları sıralarsanız
10:15
if you just take those three skulls and just line them up,
222
600000
3000
bu üç kafatasını yanyana koyar
10:18
they line up like this.
223
603000
2000
ve böyle kıyaslarsanız.
10:20
Dracorex is the littlest one,
224
605000
2000
Dracorex en küçükleri,
10:22
Stygimoloch is the middle size one,
225
607000
2000
Stygimoloch ortanca olanları,
10:24
Pachycephalosaurus is the largest one.
226
609000
3000
Pachycephalosaurus ise en büyükleri.
10:27
And one would think,
227
612000
2000
Bu tablonun bana
10:29
that should give me a clue.
228
614000
2000
bir ipucu vermesi gerektiği düşünülür.
10:31
(Laughter)
229
616000
2000
(Kahkahalar)
10:33
But it didn't give them a clue.
230
618000
3000
Fakat bu onlara bir ipucu vermedi.
10:36
Because, well we know why.
231
621000
3000
Çünkü... Bunun nedenini biliyoruz.
10:39
Scientists like to name things.
232
624000
3000
Bilim adamları bir şeylere isim vermeyi severler.
10:42
So if we cut open
233
627000
2000
Evet, eğer Dracorex'e
10:44
Dracorex --
234
629000
2000
bir kesik açıp bakarsak --
10:46
I cut open our Dracorex --
235
631000
2000
Ben bizim Dracorex'e açtım --
10:48
and look, it was spongy inside,
236
633000
2000
ve baktım ve süngerimsi
10:50
really spongy inside.
237
635000
2000
gerçekten süngerimsi bir iç yapısı olduğunu gördüm.--
10:52
I mean, it is a juvenile
238
637000
2000
Bu elimizdeki kemiğin genç olduğu anlamına geliyor,
10:54
and it's growing really fast.
239
639000
2000
bunlar gerçekten hızlı büyürler.
10:56
So it is going to get bigger.
240
641000
2000
İleride daha büyük olacağını düşünebiliriz.
10:58
If you cut open Stygimoloch,
241
643000
2000
Stygimoloch üzerinde bir kesik açarsanız
11:00
it is doing the same thing.
242
645000
2000
aşağı yukarı aynı şeyi görürsünüz.
11:02
The dome, that little dome,
243
647000
2000
Küremsi küçük kafatasının
11:04
is growing really fast.
244
649000
2000
hızla büyüdüğünü anlıyoruz.
11:06
It's inflating very fast.
245
651000
2000
Çok hızlı bir şekilde şişiyor.
11:08
What's interesting is the spike on the back of the Dracorex
246
653000
3000
İlginç olan bir diğer şey de Dracorex'in kafasının
11:11
was growing very fast as well.
247
656000
2000
arka kısmındaki sivri yapıların da hızla büyümesi.
11:13
The spikes on the back of the Stygimoloch
248
658000
2000
Stygimoloch'un kafasının arkasındaki sivrilikler
11:15
are actually resorbing,
249
660000
2000
erimeye başlıyor
11:17
which means they're getting smaller
250
662000
2000
yani küremsi şişlik büyürken
11:19
as that dome is getting bigger.
251
664000
2000
kafanın gerisindeki sivrilikler küçülüyor.
11:21
And if we look at Pachycephalosaurus,
252
666000
3000
Pachycephalosaurus'a baktığımızda,
11:24
Pachycephalosaurus has a solid dome
253
669000
3000
Pachycephalosaurus üst tarafta katı bir küremsi yapıya sahip
11:27
and its little bumps on the back of its head
254
672000
3000
ve kafasının arkasındaki çıkıntılar
11:30
were also resorbing.
255
675000
2000
iyice küçülmüş.
11:32
So just with these three dinosaurs,
256
677000
2000
Şimdi bu üç dinozoru inceleyerek
11:34
you can easily -- as a scientist --
257
679000
2000
siz -- bir bilim adamı olarak --
11:36
we can easily hypothesize
258
681000
2000
kolaylıkla şu hipotezi oluşturabilirsiniz:
11:38
that it is just a growth series
259
683000
2000
Bu tablo sadece aynı hayvanın
11:40
of the same animal.
260
685000
3000
gelişim serisini ifade ediyor.
11:43
Which of course means
261
688000
3000
Şu anlama da geliyor
11:46
that Stygimoloch and Dracorex
262
691000
4000
Stygimoloch ve Dracorex
11:50
are extinct.
263
695000
2000
artık yok.
11:52
(Laughter)
264
697000
5000
(Kahkahalar)
11:57
Okay.
265
702000
2000
Evet.
12:01
Which of course means
266
706000
3000
Ayrıca şu anlama da geliyor:
12:04
we have 10 primary dinosaurs to deal with.
267
709000
4000
Geriye 10 temel dinozorumuz kaldı.
12:08
So a colleague of mine at Berkley,
268
713000
2000
Berkley'de bir meslektaşım ve ben
12:10
he and I were looking at Triceratops.
269
715000
3000
Triceratops'a bakıyorduk.
12:13
And before the year 2000 --
270
718000
2000
Hatırladığım kadarıyla
12:15
now remember,
271
720000
2000
2000'den önceydi.
12:17
Triceratops was first found in the 1800s --
272
722000
2000
Triceratops ilk olarak 1800'lerde bulundu.
12:19
before 2000, no one had ever seen
273
724000
3000
Fakat 2000 yılından önce
12:22
a juvenile Triceratops.
274
727000
3000
hiç kimse genç bir Triceratops görmemişti.
12:25
There's a Triceratops in every museum in the world,
275
730000
3000
Dünya'nın pek çok yerindeki müzelerdeTriceratops vardı,
12:28
but no one had ever collected a juvenile.
276
733000
4000
fakat hiç kimsede genç bir Triceratops yoktu.
12:32
And we know why, right?
277
737000
2000
Nedenini biliyoruz, değil mi?
12:34
Because everybody wants to have a big one.
278
739000
3000
Çünkü herkes büyük olanı ister.
12:37
So everyone had a big one.
279
742000
2000
Herkeste büyük olanlar vardı.
12:39
So we went out and collected a whole bunch of stuff
280
744000
2000
Biz de çıktık ve birkaç şey topladık
12:41
and we found a whole bunch of little ones.
281
746000
2000
ve birkaç küçük dinozor iskeleti bulduk.
12:43
They're everywhere. They're all over the place.
282
748000
4000
Onlar her yerdeler.
12:47
So we have a whole bunch of them at our museum.
283
752000
2000
Onlardan bizim müzede çok sayıda var.
12:49
(Laughter)
284
754000
5000
(Kahkahalar)
12:54
And everybody says it's because I have a little museum.
285
759000
2000
Herkes bunu benim müzemin küçük olmasına bağlıyor.
12:56
When you have a little museum, you have little dinosaurs.
286
761000
3000
Küçük bir müzen varsa, küçük dinozorların vardır.
12:59
(Laughter)
287
764000
3000
(Kahkahalar)
13:02
If you look at the Triceratops,
288
767000
2000
Triceratops'a bakarsanız,
13:04
you can see it's changing, it's shape-shifting.
289
769000
2000
farklılaştığını, şekil değiştirdiğini görebilirsiniz.
13:06
As the juveniles are growing up,
290
771000
2000
Genç bireyler büyürken
13:08
their horns actually curve backwards.
291
773000
2000
boynuzları geriye doğru kıvrılır.
13:10
And then as they grow older,
292
775000
2000
Daha da yaşlandıklarında
13:12
the horns grow forward.
293
777000
2000
boynuz ileri doğru büyür.
13:14
And that's pretty cool.
294
779000
2000
Bu oldukça hoştur.
13:16
If you look along the edge of the frill,
295
781000
2000
Kafasındaki fırfırlar boyunca bakarsanız
13:18
they have these little triangular bones
296
783000
3000
üçgen şeklinde küçük kemikler görürsünüz
13:21
that actually grow big as triangles
297
786000
2000
bunlar üçgen olarak büyürler
13:23
and then they flatten against the frill
298
788000
3000
ve yetişkinlerde fırfırın üzerine yayılırlar.
13:26
pretty much like the spikes do
299
791000
2000
Tıpkı Pachycephalosaurs'un kafasından geriye
13:28
on the Pachycephalosaurs.
300
793000
3000
uzanan sivri çıkıntılar gibi.
13:31
And then, because the juveniles are in my collection,
301
796000
4000
Genç bireyler benim koleksiyonumda olduğu için
13:35
I cut them open
302
800000
2000
onlara kesik açtım
13:37
and look inside.
303
802000
2000
ve içlerine baktım.
13:39
And the little one is really spongy.
304
804000
3000
Küçük olan oldukça süngerimsiydi.
13:42
And the middle size one is really spongy.
305
807000
3000
Orta boyuttaki de süngerimsi iç yapıya sahipti.
13:45
But what was interesting
306
810000
2000
Ama ilginç olan şu ki
13:47
was the adult Triceratops was also spongy.
307
812000
2000
yetişkin Triceratops da aynı şekilde süngerimsi iç yapıya sahipti.
13:49
And this is a skull that is two meters long.
308
814000
3000
Bu kafatası iki metre uzunluğundaydı.
13:52
It's a big skull.
309
817000
3000
Büyük bir kafatasıydı.
13:55
But there's another dinosaur
310
820000
2000
Bu formda olan
13:57
that is found in this formation
311
822000
3000
bir başka dinozor daha var,
14:00
that looks like a Triceratops, except it's bigger,
312
825000
3000
daha büyük olması dışında Triceratops'a benziyor
14:03
and it's called Torosaurus.
313
828000
3000
Torosaurus olarak adlandırılmış.
14:06
And Torosaurus, when we cut into it,
314
831000
3000
Torosaurus'a kesik açtığımızda
14:09
has mature bone.
315
834000
2000
olgun bir kemik yapısı görürüz.
14:11
But it's got these big holes in its shield.
316
836000
2000
Fakat kalkanında şu büyük delikleri vardır.
14:13
And everybody says, "A Triceratops and a Torosaurus
317
838000
3000
Herkes şöyle dedi: "Triceratops ve Torosaurus'un
14:16
can't possibly be the same animal
318
841000
2000
aynı hayvan olması mümkün değildir,
14:18
because one of them's bigger than the other one."
319
843000
2000
çünkü biri diğerinden daha büyük."
14:20
(Laughter)
320
845000
5000
(Kahkahalar)
14:25
"And it has holes in its frill."
321
850000
2000
"Ve fırfırlarının altında delikleri var."
14:27
And I said, "Well do we have any juvenile Torosauruses?"
322
852000
3000
Ben de şöyle dedim: "Peki, elimizde genç bir Torosaurus var mı?"
14:30
And they said, "Well no,
323
855000
3000
Onlar da: "Hayır yok,
14:33
but it has holes in its frill."
324
858000
3000
ama kafasında delikler var." dediler.
14:36
So one of my graduate students, John Scannella,
325
861000
3000
Benim mezun öğrencilerimden birisi, John Scanella,
14:39
looked through our whole collection
326
864000
2000
bütün koleksiyonumuzu gözden geçirdi
14:41
and he actually discovered
327
866000
2000
ve kalkandaki deliklerin
14:43
that the hole starting to form
328
868000
2000
Triceratops'ta başladığını
14:45
in Triceratops
329
870000
2000
ve Torosaurus'da görünür bir hal
14:47
and, of course it's open, in Torosaurus --
330
872000
3000
aldığını keşfetti.
14:50
so he found the transitional ones
331
875000
3000
Triceratops ve Torosaurus
14:53
between Triceratops and Torosaurus,
332
878000
2000
arasında bir ara form
14:55
which was pretty cool.
333
880000
2000
bularak bunu başardı.
14:57
So now we know
334
882000
2000
Şimdi şunu biliyoruz:
14:59
that Torosaurus
335
884000
2000
Torosaurus, Triceratops'un
15:01
is actually a grownup Triceratops.
336
886000
3000
yetişkin halidir.
15:04
Now when we name dinosaurs,
337
889000
2000
Dinozorlara isim verdiğimiz zaman
15:06
when we name anything,
338
891000
2000
ya da herhangi bir şeye isim verdiğimiz zaman
15:08
the original name gets to stick
339
893000
2000
orjinal isim bayrağı diker,
15:10
and the second name is thrown out.
340
895000
4000
ikinci isim kapı dışarı edilir.
15:14
So Torosaurus is extinct.
341
899000
3000
Torosaurus ismi artık yok.
15:17
Triceratops, if you've heard the news,
342
902000
3000
Triceratops ile ilgili haberleri duymuşsunuzdur,
15:20
a lot of the newscasters got it all wrong.
343
905000
2000
pek çok haber programı bu konuda yanlış bilgi verdi.
15:22
They thought Torosaurus should be kept and Triceratops thrown out,
344
907000
3000
Torosaurus isminin kalması, Triceratops'un kaldırılması gerektiğini düşündüler,
15:25
but that's not going to happen.
345
910000
2000
fakat malesef bu olmayacak.
15:27
(Laughter)
346
912000
5000
(Kahkahalar)
15:33
All right, so we can do this with a bunch of dinosaurs.
347
918000
3000
Evet, biz aynı mantığı diğer dinozorlara da uygulayabiliriz.
15:36
I mean, here's Edmontosaurus
348
921000
2000
Mesela burada bir Edmontosaurus
15:38
and Anatotitan.
349
923000
2000
ve Anatotitan örneği var.
15:40
Anatotitan: giant duck.
350
925000
3000
Anatotitan: Dev ördek
15:43
It's a giant duck-bill dinosaur.
351
928000
2000
Bu bir dev ördek gagalı dinozor.
15:45
Here's another one.
352
930000
2000
Bir başka detay.
15:47
So we look at the bone histology.
353
932000
2000
Kemik dokusuna bakalım.
15:49
The bone histology tells us
354
934000
3000
Kemik dokusu bize
15:52
that Edmontosaurus is a juvenile,
355
937000
2000
Edmontosaurus'un genç bir birey olduğunu
15:54
or at least a sub-adult,
356
939000
2000
veya en azından yetişkin öncesi bir birey olduğunu
15:56
and the other one is an adult
357
941000
3000
diğerinin de yetişkin birey olduğunu söylüyor.
15:59
and we have an ontogeny.
358
944000
3000
Yani bir ontogenimiz var.
16:02
And we get rid of Anatotitan.
359
947000
3000
Dolayısıyla Anatotian ismini bırakıyoruz.
16:05
So we can just keep doing this.
360
950000
3000
Bunu yapmaya devam edebiliriz.
16:08
And the last one
361
953000
2000
Ve sonuncusu
16:10
is T. Rex.
362
955000
2000
T-Rex.
16:12
So there's these two dinosaurs,
363
957000
2000
Elimizde iki dinozor var:
16:14
T. Rex and Nanotyrannus.
364
959000
3000
T-Rex ve Nanotyrannus.
16:17
(Laughter)
365
962000
2000
(Kahkahalar)
16:19
Again, makes you wonder.
366
964000
3000
Sizi meraklandırdı değil mi?
16:22
(Laughter)
367
967000
3000
(Kahkahalar)
16:25
But they had a good question.
368
970000
2000
Fakat onların iyi bir sorusu vardı.
16:27
They were looking at them
369
972000
2000
Bu iki dinozora bakıyor
16:29
and they said, "One's got 17 teeth, and the biggest one's got 12 teeth.
370
974000
3000
ve şöyle diyorlardı: "Biri 17 dişe sahip, diğer en büyük olansa 12 dişe sahip,
16:32
And that doesn't make any sense at all,
371
977000
2000
bu hiç mantıklı değil
16:34
because we don't know of any dinosaurs
372
979000
2000
çünkü yaşlandıkça
16:36
that gain teeth as they get older.
373
981000
2000
dişleri uzayan bir dinozor bilmiyoruz.
16:38
So it must be true --
374
983000
2000
Demek bunlar
16:40
they must be different."
375
985000
3000
birbirinden farklı."
16:43
So we cut into them.
376
988000
2000
Biz de bunlara keserek baktık.
16:45
And sure enough,
377
990000
2000
Emin olabilirsiniz,
16:47
Nanotyrannus has juvenile bone
378
992000
3000
Nanotyrannus genç kemik yapısına sahip,
16:50
and the bigger one has more mature bone.
379
995000
3000
büyük olansa daha olgun bir kemik yapısına sahip.
16:53
It looks like it could still get bigger.
380
998000
3000
Hala büyüyebilirmiş gibi görünüyor.
16:56
And at the Museum of the Rockies where we work,
381
1001000
2000
Bizim çalıştığımız Rockies müzesinde,
16:58
I have four T. Rexes,
382
1003000
2000
benim dört tane T-Rex'im var,
17:00
so I can cut a whole bunch of them.
383
1005000
2000
yani bunları kesebilirim.
17:02
But I didn't have to cut any of them really,
384
1007000
3000
Aslında bunları kesmek zorunda değildim,
17:05
because I just lined up their jaws
385
1010000
3000
sadece bunların çenelerini sıralayarak
17:08
and it turned out the biggest one had 12 teeth
386
1013000
3000
en büyük olanın 12 adet dişe
17:11
and the next smallest one had 13
387
1016000
2000
bir küçüğünün 13 tane dişe
17:13
and the next smallest had 14.
388
1018000
2000
bir ufağının 14 tane
17:15
And of course, Nano has 17.
389
1020000
2000
ve tabi ki Nano'nun 17 adet dişe sahip olduğunu görebilirim.
17:17
And we just went out and looked at other people's collections
390
1022000
3000
Çıkıp diğer insanların koleksiyonuna baktık
17:20
and we found one that has sort of 15 teeth.
391
1025000
4000
ve 15 dişe sahip bir çene daha bulduk.
17:24
So again, real easy to say
392
1029000
3000
Yine aynı sonuç;
17:27
that Tyrannosaurus ontogeny
393
1032000
2000
Tyrannosaurus ontogenisi
17:29
included Nanotyrannus,
394
1034000
3000
Nanotyrannus'u kapsıyor,
17:32
and therefore we can take out another dinosaur.
395
1037000
5000
ve bir dinozoru daha şutluyoruz.
17:37
(Laughter)
396
1042000
2000
(Kahkahalar)
17:39
So when it comes down
397
1044000
4000
Kretase çağının
17:43
to our end cretaceous,
398
1048000
2000
sonuna vardığımızda
17:45
we have seven left.
399
1050000
3000
elimizde yedi dinozor kalmış oluyor.
17:48
And that's a good number.
400
1053000
3000
Bu iyi bir sayı.
17:51
That's a good number to go extinct, I think.
401
1056000
3000
Yok oluşa giden dinozor sayısı için iyi bir sayı bence.
17:54
Now as you can imagine,
402
1059000
2000
Tahmin edebileceğiniz gibi
17:56
this is not very popular with fourth-graders.
403
1061000
3000
bu sonuç bir dördüncü sınıf öğrencisi için pek popüler değil.
17:59
Fourth-graders love their dinosaurs,
404
1064000
2000
Dördüncü sınıf öğrencileri dinozorlarını severler,
18:01
they memorize them.
405
1066000
3000
ve onları ezberlerler.
18:06
And they're not happy with this.
406
1071000
3000
Bu sonuç onları mutsuz ediyor.
18:09
(Laughter)
407
1074000
2000
(Kahkahalar)
18:11
Thank you very much.
408
1076000
2000
Teşekkürler
18:13
(Applause)
409
1078000
3000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Jack Horner - Dinosaur diggerJack Horner and his dig teams have discovered the first evidence of parental care in dinosaurs, extensive nesting grounds, evidence of dinosaur herds, and the world’s first dinosaur embryos. He's now exploring how to build a dinosaur.
Why you should listen
Paleontologist Jack Horner discovered the first dinosaur eggs in the Western Hemisphere, the first evidence of dinosaur colonial nesting, the first evidence of parental care among dinosaurs, and the first dinosaur embryos.
Horner's research covers a wide range of topics about dinosaurs, including their behavior, physiology, ecology and evolution. Due to struggles with the learning disability, dyslexia, Horner does not hold a formal college degree but was awarded an Honorary Doctorate of Science from the University of Montana in 1986. Also in 1986 he was awarded a MacArthur Fellowship.
He's the Curator of Paleontology at the Museum of the Rockies in Bozeman, Montana, and is widely acknowledged to be the inspiration for the main character in the book and film Jurassic Park.
Jack Horner | Speaker | TED.com