TEDGlobal 2013
Charmian Gooch: Meet global corruption's hidden players
Charmian Gooch: Küresel yozlaşmanın gizli oyuncularıyla tanışın.
Filmed:
Readability: 4.5
1,793,117 views
Çok yoksul bir ülkenin başkanının oğlu aylık 7,000 dolar resmi bir maaşla malikaneler ve spor arabalar almaya başladığında, Chairman Gooch yozlaşmanın resimde bir yerde muhtemelen olduğunu ileri sürüyor. Etkileyici ve gözleri açan konuşmasında (bir çok belirli örnekle) küresel yozlaşma takipçilerinin parayı nasıl izlediklerini ve işin şaşırtıcı bir şekilde bazı tanıdık yüzlere nasıl ulaştığını detaylı bir şekilde anlatıyor.
Charmian Gooch - Anti-corruption activist
Charmian Gooch is the 2014 TED Prize winner. At Global Witness, she exposes how a global architecture of corruption is woven into the extraction and exploitation of natural resources. Full bio
Charmian Gooch is the 2014 TED Prize winner. At Global Witness, she exposes how a global architecture of corruption is woven into the extraction and exploitation of natural resources. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
When we talk about corruption,
0
397
2456
Yozlaşma hakkında konuştuğumuzda,
00:14
there are typical types of individuals that spring to mind.
1
2853
3469
aklımıza gelen tipik insan türleri vardır.
00:18
There's the former Soviet megalomaniacs.
2
6322
2328
Eski Sovyet megalomanları var.
00:20
Saparmurat Niyazov, he was one of them.
3
8650
3189
Saparmurat Niyazov onlardan birisidir.
00:23
Until his death in 2006,
4
11839
1988
2006'daki ölümününe kadar,
00:25
he was the all-powerful leader of Turkmenistan,
5
13827
3306
Orta Asya'nın doğal gaz bakımından zengin bir ülkesi olan...
00:29
a Central Asian country rich in natural gas.
6
17133
3765
...Türkmenistan'ın mutlak güce sahip lideriydi.
00:32
Now, he really loved to issue presidential decrees.
7
20898
3950
Başkanlık kararnameleri çıkarmayı gerçekten severdi.
00:36
And one renamed the months of the year
8
24848
2245
Bir kararname ile ayların isimlerini kendisinin...
00:39
including after himself and his mother.
9
27093
3150
...ve annesinin isimleriyle değiştirmişti.
00:42
He spent millions of dollars
10
30243
2034
Tuhaf bir kişi kültü yaratmak için...
00:44
creating a bizarre personality cult,
11
32277
2820
...milyonlarca dolar harcadı...
00:47
and his crowning glory was the building
12
35097
1969
...ve görkeminin doruk noktası...
00:49
of a 40-foot-high gold-plated statue of himself
13
37066
4040
...başkentin ana meydanında gururla duran...
00:53
which stood proudly in the capital's central square
14
41106
3064
...ve güneşi takip etmesi için döndürülen 12 metre yüksekliğinde...
00:56
and rotated to follow the sun.
15
44170
2992
...altın kaplama heykelinin inşasıydı.
00:59
He was a slightly unusual guy.
16
47162
2773
Biraz tuhaf bir adamdı.
01:01
And then there's that cliché,
17
49935
1857
Sonra şu klişe var:
01:03
the African dictator or minister or official.
18
51792
3399
Afrikalı diktatör, bakan ya da resmi görevli.
01:07
There's Teodorín Obiang.
19
55191
3111
Teodorín Obiang var.
01:10
So his daddy is president for life of Equatorial Guinea,
20
58302
4231
Babası, 1990'lardan beri milyarlarca dolar değerinde...
01:14
a West African nation that has exported
21
62533
3124
...petrol ihraç eden, ancak...
01:17
billions of dollars of oil since the 1990s
22
65657
3481
...dehşet verici insan hakları sicili olan...
01:21
and yet has a truly appalling human rights record.
23
69138
4044
...Ekvator Ginesi'nin hayat boyu başkanıdır.
01:25
The vast majority of its people
24
73182
1894
Kişi başına düşen gelir bakımından...
01:27
are living in really miserable poverty
25
75076
2955
...Portekiz'le eşit olmasına rağmen...
01:30
despite an income per capita that's on a par
26
78031
1978
...halkının büyük bir çoğunluğu...
01:32
with that of Portugal.
27
80009
2640
...gerçekten sefalet içinde yaşıyor.
01:34
So Obiang junior, well, he buys himself
28
82649
2705
Küçük Obiang ise kendisine California, Malibu'da...
01:37
a $30 million mansion in Malibu, California.
29
85354
4432
...30 milyon dolar değerinde bir malikane aldı.
01:41
I've been up to its front gates.
30
89786
1101
Malikanenin ön kapılarını gördüm.
01:42
I can tell you it's a magnificent spread.
31
90887
3095
Muhteşem bir genişlikte olduğunu söyleyebilirim.
01:45
He bought an €18 million art collection
32
93982
3719
Önceden moda tasarımcısı Yves Saint Laurent'e ait olan...
01:49
that used to belong to fashion designer Yves Saint Laurent,
33
97701
4139
...18 milyon avroluk bir sanat koleksiyonu,
01:53
a stack of fabulous sports cars,
34
101840
1546
bazılarının her biri milyonlarca dolar eden...
01:55
some costing a million dollars apiece --
35
103386
2557
...bir yığın harika spor araba...
01:57
oh, and a Gulfstream jet, too.
36
105943
2316
...ve tabi bir de Gulfstream jet de aldı.
02:00
Now get this:
37
108259
1361
Şimdi şunu anlayın:
02:01
Until recently, he was earning an official monthly salary
38
109620
4141
Yakın bir zamana kadar ayda 7,000 dolardan az...
02:05
of less than 7,000 dollars.
39
113761
4154
...bir resmi maaş kazanıyordu.
02:09
And there's Dan Etete.
40
117915
2053
Ve Dan Etete var.
02:11
Well, he was the former oil minister of Nigeria
41
119968
2644
Başkan Abacha'nın döneminde Nijerya'nın...
02:14
under President Abacha,
42
122612
1974
...eski petrol bakanıydı...
02:16
and it just so happens he's a convicted money launderer too.
43
124586
3502
...ve tesadüfe bakın ki o da hüküm giymiş bir kara para aklayıcısıdır.
02:20
We've spent a great deal of time
44
128088
2242
İçinde bulunduğu bir milyar dolarlık...
02:22
investigating a $1 billion --
45
130330
2401
--aynen öyle bir milyar dolar --
02:24
that's right, a $1 billion —
46
132731
1763
...bir petrol anlaşmasını incelemek için...
02:26
oil deal that he was involved with,
47
134494
2661
...çok fazla zaman harcadık...
02:29
and what we found was pretty shocking,
48
137155
1952
...ve bulduğumuz şey oldukça şok ediciydi,
02:31
but more about that later.
49
139107
2766
bu konuda daha sonra konuşacağım.
02:33
So it's easy to think that corruption happens
50
141873
3517
Bizim kişisel olarak hakkında...
02:37
somewhere over there,
51
145390
1860
...çok az şey bildiğimiz...
02:39
carried out by a bunch of greedy despots
52
147250
2456
...ve neler döndüğü konusunda gerçekten ilgisiz...
02:41
and individuals up to no good in countries
53
149706
1934
...ve etkilenmemiş hissettiğimiz ülkelerde...
02:43
that we, personally, may know very little about
54
151640
3098
...yozlaşmanın bir takım açgözlü despotlar ve kişiler tarafından...
02:46
and feel really unconnected to
55
154738
1689
...oralarda bir yerlerde de yapıldığını...
02:48
and unaffected by what might be going on.
56
156427
3488
...ve bunun olduğunu düşünmek kolaydır.
02:51
But does it just happen over there?
57
159915
3243
Peki bu sadece orada bir yerde mi oluyor?
02:55
Well, at 22, I was very lucky.
58
163158
3279
22 yaşındayken çok şanslıydım.
02:58
My first job out of university
59
166437
2781
Üniversiteden sonraki ilk işim...
03:01
was investigating the illegal trade in African ivory.
60
169218
3984
...yasa dışı Afrika fil dişi ticaretini araştırmaktı.
03:05
And that's how my relationship with corruption really began.
61
173202
4229
Yozlaşmayla ilişkim aslında böyle başladı.
03:09
In 1993, with two friends who were colleagues,
62
177431
3008
1993'te meslektaşım olan iki arkadaşım...
03:12
Simon Taylor and Patrick Alley,
63
180439
2803
...Simon Taylor ve Patrick Alley ile birlikte...
03:15
we set up an organization called Global Witness.
64
183242
3601
...Küresel Şahit adında bir örgüt kurduk.
03:18
Our first campaign was investigating the role
65
186843
2750
İlk mücadelemiz Kamboçya'daki savaşın finanse edilmesi...
03:21
of illegal logging in funding the war in Cambodia.
66
189593
4306
...için yapılan yasa dışı ağaç kesimini araştırmaktı.
03:25
So a few years later, and it's now 1997,
67
193899
3043
Birkaç yıl sonra 1997'de...
03:28
and I'm in Angola undercover investigating blood diamonds.
68
196942
4761
...gizli bir şekilde kanlı elmasları araştırmak için Angola'daydım.
03:33
Perhaps you saw the film,
69
201703
1727
Muhtemelen Leonardo DiCaprio'nun oynadığı...
03:35
the Hollywood film "Blood Diamond,"
70
203430
1373
...Hollywood filmi "Kanlı Elmas"ı...
03:36
the one with Leonardo DiCaprio.
71
204803
1895
...izlemişsinizdir.
03:38
Well, some of that sprang from our work.
72
206698
3455
Filmin bir bölümü bizim çalışmamızdan ortaya çıktı.
03:42
Luanda, it was full of land mine victims
73
210153
2716
Luanda sokaklarda yaşam mücadelesi veren...
03:44
who were struggling to survive on the streets
74
212869
2180
...kara mayını kurbanlarıyla...
03:47
and war orphans living in sewers under the streets,
75
215049
3088
...sokakların altında kanalizasyonlarda yaşayan savaş yetimleriyle...
03:50
and a tiny, very wealthy elite
76
218137
2089
...ve Brezilya ve Portekiz’e alışveriş turları hakkında konuşan...
03:52
who gossiped about shopping trips to Brazil and Portugal.
77
220226
3219
...çok zengin küçük bir elit ile doluydu.
03:55
And it was a slightly crazy place.
78
223445
2761
Biraz çılgın bir yerdi.
03:58
So I'm sitting in a hot and very stuffy hotel room
79
226206
3684
Ben sıcak ve çok havasız bir otel odasında...
04:01
feeling just totally overwhelmed.
80
229890
3060
...tamamen şaşkına dönmüş bir şekilde oturuyorum.
04:04
But it wasn't about blood diamonds.
81
232950
2356
Ama bunun kanlı elmaslarla ilgisi yoktu.
04:07
Because I'd been speaking to lots of people there
82
235306
2902
Çünkü farklı bir problemden bahseden...
04:10
who, well, they talked about a different problem:
83
238208
2368
...bir sürü insanla konuşuyordum:
04:12
that of a massive web of corruption on a global scale
84
240576
3421
Küresel ölçekte büyük bir yozlaşma ağı
04:15
and millions of oil dollars going missing.
85
243997
3334
ve kaybolan milyonlarca petrol doları.
04:19
And for what was then a very small organization
86
247331
2461
O zamanlar sadece birkaç kişiden oluşan çok...
04:21
of just a few people,
87
249792
2148
...küçük bir örgüt olarak bu meseleyi nasıl...
04:23
trying to even begin to think how we might tackle that
88
251940
2742
...ele alacağımızı düşünmeye başlamaya çalışmak bile...
04:26
was an enormous challenge.
89
254682
2471
...büyük bir zorluktu.
04:29
And in the years that I've been,
90
257153
1309
Benim ve bizim mücadele ettiğimiz...
04:30
and we've all been campaigning and investigating,
91
258462
2794
...ve araştırma yaptığımız yıllarda yozlaşmayı...
04:33
I've repeatedly seen that what makes corruption
92
261256
2161
...neyin mümkün olduğu kadar küresel, büyük...
04:35
on a global, massive scale possible,
93
263417
2370
...bir ölçeğe getirdiğini defalarca gördüm.
04:37
well it isn't just greed or the misuse of power
94
265787
3134
Bu sadece açgözlülük ya da iktidarın kötüye kullanılması...
04:40
or that nebulous phrase "weak governance."
95
268921
2439
...ya da şu belirsiz tabir “kötü yönetim” değildi.
04:43
I mean, yes, it's all of those,
96
271360
2037
Demek istediğim evet hepsi...
04:45
but corruption, it's made possible by the actions
97
273397
2952
...ama yozlaşma küresel aktörlerin eylemleri ile...
04:48
of global facilitators.
98
276349
3621
...mümkün olmaktadır.
04:51
So let's go back to some of those people I talked about earlier.
99
279970
3190
Daha önce bahsettiğim kişilere dönelim.
04:55
Now, they're all people we've investigated,
100
283160
1517
Hepsi bizim araştırdığımız kişiler...
04:56
and they're all people who couldn't do what they do alone.
101
284677
2620
...ve hepsi yaptıkları şeyleri tek başına yapamayacak olan kişilerdir.
04:59
Take Obiang junior. Well, he didn't end up
102
287297
2606
Küçük Obiang'ı ele alalım. Sosyete sanatına...
05:01
with high-end art and luxury houses without help.
103
289903
3839
...ve lüks evlere tek başına ulaşmadı.
05:05
He did business with global banks.
104
293742
2175
Küresel bankalarla iş yaptı.
05:07
A bank in Paris held accounts of companies controlled by him,
105
295917
3839
Paris'teki bir banka onun tarafından kontrol edilen şirketlerin hesaplarını tuttu,
05:11
one of which was used to buy the art,
106
299756
2398
bunlardan birisi sanat koleksiyonu satın alınırken kullanıldı...
05:14
and American banks, well, they funneled
107
302154
2641
...ve Amerikan bankaları...
05:16
73 million dollars into the States,
108
304795
2936
...Birleşik Devletler'e 73 milyon dolar akıttı.
05:19
some of which was used to buy that California mansion.
109
307731
4099
Bunun bir kısmı Kaliforniya'daki malikaneyi almakta kullanıldı.
05:23
And he didn't do all of this in his own name either.
110
311830
2908
Bunların tamamını kendi adına da yapmadı.
05:26
He used shell companies.
111
314738
1754
Paravan şirketleri kullandı.
05:28
He used one to buy the property, and another,
112
316492
2334
Birisini mülk almak için kullandı ve başka...
05:30
which was in somebody else's name,
113
318826
2086
...birisinin adına olan diğerini de mekanı işletmek için...
05:32
to pay the huge bills it cost to run the place.
114
320912
3998
...mal olan yüksek faturaları ödemek için kullandı.
05:36
And then there's Dan Etete.
115
324910
2228
Sonra Dan Etete var.
05:39
Well, when he was oil minister,
116
327138
2082
Petrol bakanıyken,
05:41
he awarded an oil block now worth over a billion dollars
117
329220
5130
şu an bir milyar dolardan fazla değerde parayı bir petrol şirketine verdi.
05:46
to a company that, guess what, yeah,
118
334350
2834
Tahmin edin bakalım, evet.
05:49
he was the hidden owner of.
119
337184
2383
Kendisinin gizli sahibi olduğu bir şirkete.
05:51
Now, it was then much later traded on
120
339567
3402
Şirketi çok daha sonraları...
05:54
with the kind assistance of the Nigerian government --
121
342969
2514
...Nijerya hükumetinin nazik yardımı ile - -
05:57
now I have to be careful what I say here —
122
345483
2164
burada ne söylediğim konusunda dikkatli olmalıyım - -
05:59
to subsidiaries of Shell and the Italian Eni,
123
347647
4149
...dünya çapındaki en büyük iki petrol şirketi olan...
06:03
two of the biggest oil companies around.
124
351796
2654
...Shell ve İtalyan Eni’nin iştirakleri ile ticaret yaptı.
06:06
So the reality is, is that the engine of corruption,
125
354450
2111
Yani, gerçek yozlaşma motoru...
06:08
well, it exists far beyond the shores of countries
126
356561
2785
...Ekvator Ginesi ya da Nijerya ya da Türkmenistan gibi...
06:11
like Equatorial Guinea or Nigeria or Turkmenistan.
127
359346
3199
...ülkelerin sahillerinin çok ötesinde bulunmaktadır.
06:14
This engine, well, it's driven
128
362545
2324
Bu motor;
06:16
by our international banking system,
129
364869
2366
uluslararası bankacılık sistemimiz,
06:19
by the problem of anonymous shell companies,
130
367235
2543
anonim paravan şirketler problemi,
06:21
and by the secrecy that we have afforded
131
369778
2382
büyük petrol, gaz ve maden icraatlarına...
06:24
big oil, gas and mining operations,
132
372160
2969
...sağladığımız gizlilik...
06:27
and, most of all, by the failure of our politicians
133
375129
3733
...ve hepsinden öte politikacılarımızın kendi retoriklerinin arkasından durmak...
06:30
to back up their rhetoric and do something
134
378862
2075
...ve bu meseleyi çözmek için gerçekten anlamlı ve sistematik bir şeyler yapmak...
06:32
really meaningful and systemic to tackle this stuff.
135
380937
4992
...konusundaki başarısızlıkları tarafından çalıştırılmaktadır.
06:37
Now let's take the banks first.
136
385929
2011
Şimdi ilk önce bankaları ele alalım.
06:39
Well, it's not going to come as any surprise
137
387940
2334
Bankaların kirli parayı kabul ettiklerini söylemek...
06:42
for me to tell you that banks accept dirty money,
138
390274
4312
...bana hiç de sürpriz olmayacak,
06:46
but they prioritize their profits in other destructive ways too.
139
394586
4544
ama karlarını başka yıkıcı yönlerden de ön planda tutuyorlar.
06:51
For example, in Sarawak, Malaysia.
140
399130
3107
Örneğin, Malezya, Sawarak'ta.
06:54
Now this region, it has just five percent
141
402237
3639
Şu anda bu bölgede ormanların sadece...
06:57
of its forests left intact. Five percent.
142
405876
5416
...yüzde beşi dokunulmaz kaldı. Yüzde beş.
07:03
So how did that happen?
143
411292
1335
Peki bu nasıl oldu?
07:04
Well, because an elite and its facilitators
144
412627
3056
Çünkü, bir elit tabaka ve onun kolaylaştırıcıları...
07:07
have been making millions of dollars
145
415683
2174
...endüstriyel ölçekte ağaç kesiminin...
07:09
from supporting logging on an industrial scale
146
417857
3531
...desteklenmesinden uzun yıllardır milyonlarca dolar...
07:13
for many years.
147
421388
2406
...kazanmaktadırlar.
07:15
So we sent an undercover investigator in
148
423794
2254
Bu yüzden yönetimdeki elit tabakanın üyeleri ile yapılan...
07:18
to secretly film meetings with members of the ruling elite,
149
426048
3590
...toplantıları gizlice kaydetmesi için gizli bir araştırmacı gönderdik...
07:21
and the resulting footage, well, it made some people very angry,
150
429638
3331
...ve elde edilen görüntü bazı kişileri fazla öfkelendirdi.
07:24
and you can see that on YouTube,
151
432969
2250
Bu görüntüyü Youtube'da izleyebilirsiniz.
07:27
but it proved what we had long suspected,
152
435219
1588
Ama görüntü bizim uzun zamandır şüphelendiğimiz şeyleri ispatladı.
07:28
because it showed how the state's chief minister,
153
436807
3886
Çünkü eyaletin başbakanının,
07:32
despite his later denials,
154
440693
1910
daha sonraki yalanlamalarına rağmen,
07:34
used his control over land and forest licenses
155
442603
3399
kendisini ve ailesini zenginleştirmek için arazi ve orman lisansları üzerindeki kontrolünü...
07:38
to enrich himself and his family.
156
446002
3031
...kullandığını gösterdi.
07:41
And HSBC, well, we know that HSBC bankrolled
157
449033
4599
Ve HSBC, HSBC'nin Sarawak ve başka yerlerde...
07:45
the region's largest logging companies
158
453632
2009
...bu yıkımın bir kısmından sorumlu olan...
07:47
that were responsible for some of that destruction
159
455641
2336
...bölgenin en büyük kerestecilik şirketlerine...
07:49
in Sarawak and elsewhere.
160
457977
2656
...parasal kaynak sağladığını biliyoruz.
07:52
The bank violated its own sustainability policies in the process,
161
460633
3708
Banka bu süreçte kendi sürdürülebilirlik politikalarını zedeledi.
07:56
but it earned around 130 million dollars.
162
464341
3820
Ama 130 milyon dolar civarında para kazandı.
08:00
Now shortly after our exposé,
163
468161
2336
Gizli işleri açığa vuran görüntümüzden kısa süre sonra,
08:02
very shortly after our exposé earlier this year,
164
470497
2602
bu yılın başındaki görüntümüzden hemen kısa süre sonra...
08:05
the bank announced a policy review on this.
165
473099
3004
...banka bu konuda politikasını gözden geçireceğini ilan etti.
08:08
And is this progress? Maybe,
166
476103
2586
Peki bu bir gelişme mi? Belki,
08:10
but we're going to be keeping a very close eye
167
478689
2503
ama bu dosyayı yakından izlemeye...
08:13
on that case.
168
481192
2337
...devam edeceğiz.
08:15
And then there's the problem of anonymous shell companies.
169
483529
3413
Sonra anonim paravan şirketler problemi var.
08:18
Well, we've all heard about what they are, I think,
170
486942
2829
Hepimiz bunların ne olduğunu duyduk sanırım...
08:21
and we all know they're used quite a bit
171
489771
2496
...ve hepimiz bunların topluma...
08:24
by people and companies who are trying to avoid
172
492267
2586
...vergi olarak da bilinen ücretleri ödemekten...
08:26
paying their proper dues to society,
173
494853
3047
...kaçmaya çalışan insanlar ve şirketler tarafından epey...
08:29
also known as taxes.
174
497900
2053
...kullanıldıklarını biliyoruz.
08:31
But what doesn't usually come to light
175
499953
2909
Ama genellikle açığa çıkmayan şey...
08:34
is how shell companies are used to steal
176
502862
4550
...paravan şirketlerin, yoksul ülkelerden...
08:39
huge sums of money, transformational sums of money,
177
507412
3372
...büyük miktarlarda parayı, dönüşümsel büyük miktarlarda parayı...
08:42
from poor countries.
178
510784
2046
...çalmak için nasıl kullanıldıkları.
08:44
In virtually every case of corruption that we've investigated,
179
512830
3420
Araştırdığımız hemen hemen her yozlaşma dosyasında...
08:48
shell companies have appeared,
180
516250
2212
...paravan şirketler vardı...
08:50
and sometimes it's been impossible to find out
181
518462
2360
...ve bazen anlaşmaya aslında kimin...
08:52
who is really involved in the deal.
182
520822
3512
...dahil olduğunu bulmak imkansızdı.
08:56
A recent study by the World Bank
183
524334
2328
Dünya Bankası'nın yeni bir araştırması...
08:58
looked at 200 cases of corruption.
184
526662
2950
...200 yozlaşma dosyasını inceledi.
09:01
It found that over 70 percent of those cases
185
529612
3090
Araştırma bu dosyaların yüzde 70'ten fazlasının...
09:04
had used anonymous shell companies,
186
532702
2954
...toplamda hemen hemen 56 milyar dolarlık...
09:07
totaling almost 56 billion dollars.
187
535656
3382
...anonim paravan şirketleri kullandığını ortaya çıkardı.
09:11
Now many of these companies were in America
188
539038
2262
Bu şirketlerin çoğu Amerika...
09:13
or the United Kingdom,
189
541300
1310
...ya da Birleşik Krallık'ta,
09:14
its overseas territories and Crown dependencies,
190
542610
2401
denizaşırı topraklarında ve kraliyete bağlı topraklardaydı.
09:17
and so it's not just an offshore problem,
191
545011
2254
Yani bu sadece bir off-shore sorunu değil,
09:19
it's an on-shore one too.
192
547265
2292
aynı zamanda bir on-shore sorunudur.
09:21
You see, shell companies, they're central
193
549557
2139
Görüyorsunuz paravan şirketler...
09:23
to the secret deals which may benefit wealthy elites
194
551696
3254
...sıradan vatandaşlardan ziyade zengin elitlerin yararına olan...
09:26
rather than ordinary citizens.
195
554950
3024
...gizli anlaşmaların merkezindeler.
09:29
One striking recent case that we've investigated
196
557974
3246
Araştırdığımız yeni bir çarpıcı dosya...
09:33
is how the government in the Democratic Republic of Congo
197
561220
2976
...Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki hükumetin...
09:36
sold off a series of valuable, state-owned mining assets
198
564196
4357
...bir dizi değerli, devlete ait maden varlıklarını...
09:40
to shell companies in the British Virgin Islands.
199
568553
3354
...Britanya Virjin Adaları'ndaki paravan şirketlere nasıl sattığı ile ilgli.
09:43
So we spoke to sources in country,
200
571907
2272
Anlaşmanın gerçek fotoğrafını bir araya getirmek için...
09:46
trawled through company documents and other information
201
574179
3036
...ülkedeki kaynaklarla konuştuk, şirket belgelerini...
09:49
trying to piece together a really true picture of the deal.
202
577215
4055
...ve diğer bilgileri ağla balık tutar gibi topladık.
09:53
And we were alarmed to find that these shell companies
203
581270
2825
Bu paravan şirketlerin, varlıkların çoğunu...
09:56
had quickly flipped many of the assets on
204
584095
2516
...Londra'da listelenen büyük uluslararası maden şirketlerine...
09:58
for huge profits to major international mining companies
205
586611
4221
...büyük kar elde etmek için hızlıca sattıklarını öğrendiğimizde...
10:02
listed in London.
206
590832
2363
...çok endişelendik.
10:05
Now, the Africa Progress Panel, led by Kofi Annan,
207
593195
3256
Kofi Annan tarafından yönetilen Afrika Gelişim Paneli...
10:08
they've calculated that Congo may have lost
208
596451
2888
...Kongo'nun bu anlaşmalardan 1.3 milyar dolar...
10:11
more than 1.3 billion dollars from these deals.
209
599339
5104
...kaybetmiş olabileceğini hesapladı.
10:16
That's almost twice
210
604443
2253
Bu toplamda hemen hemen ülkenin...
10:18
the country's annual health and education budget combined.
211
606696
5640
...yıllık sağlık ve eğitim bütçesinin iki katı.
10:24
And will the people of Congo, will they ever get their money back?
212
612336
2626
Peki Kongo halkı paralarını hiç geri alabilecekler mi?
10:26
Well, the answer to that question,
213
614962
1658
Bu konuda hepimiz eğer bir şeyler yapmazsak,
10:28
and who was really involved and what really happened,
214
616620
1894
bu sorunun cevabı, kimlerin dahil olduğu ve...
10:30
well that's going to probably remain locked away
215
618514
2503
...aslında ne olduğu muhtemelen...
10:33
in the secretive company registries of the British Virgin Islands
216
621017
3149
...Britanya Virjin Adaları'nın gizli şirket kayıtlarında...
10:36
and elsewhere unless we all do something about it.
217
624166
4834
...ve başka yerlerde kilitli kalacak.
10:41
And how about the oil, gas and mining companies?
218
629000
2987
Peki ya petrol, doğal gaz ve maden şirketleri?
10:43
Okay, maybe it's a bit of a cliché to talk about them.
219
631987
2714
Tamam, belki bunlar hakkında konuşmak biraz klişe olabilir.
10:46
Corruption in that sector, no surprise.
220
634701
2120
Bu sektördeki yozlaşma hiç de sürpriz değil.
10:48
There's corruption everywhere, so why focus on that sector?
221
636821
4433
Her yerde yozlaşma var, öyleyse neden bu sektöre odaklanalım?
10:53
Well, because there's a lot at stake.
222
641254
2200
Çünkü, burada kaybedecek çok şey var.
10:55
In 2011, natural resource exports
223
643454
4097
2011'de, Afrika, Asya ve Latin Amerika'da...
10:59
outweighed aid flows by almost 19 to one
224
647551
3512
...doğal kaynak ihracatı yardım akışlarını 19'a 1...
11:03
in Africa, Asia and Latin America. Nineteen to one.
225
651063
4423
...geçti. On dokuza bir.
11:07
Now that's a hell of a lot of schools and universities
226
655486
3637
Bu hiçbiri gerçekleştirilmemiş ve asla gerçekleştirilmeyecek...
11:11
and hospitals and business startups,
227
659123
1977
...çok fazla miktarda okul, üniversite,
11:13
many of which haven't materialized and never will
228
661100
2262
hastane, iş sahası demek.
11:15
because some of that money has simply been stolen away.
229
663362
4427
Çünkü bu paranın bir kısmı, basitçe söylemek gerekirse çalındı.
11:19
Now let's go back to the oil and mining companies,
230
667789
2404
Şimdi petrol ve maden şirketlerine...
11:22
and let's go back to Dan Etete and that $1 billion deal.
231
670193
3017
...ve Dan Etete ve şu 1 milyar dolara geri dönelim.
11:25
And now forgive me, I'm going to read the next bit
232
673210
3289
Beni bağışlayın, diğer kısmı size okuyacağım.
11:28
because it's a very live issue, and our lawyers
233
676499
2297
Çünkü bu çok taze bir olay ve avukatlarımız...
11:30
have been through this in some detail
234
678796
2190
...biraz detaylı bir şekilde bunu bitirdiler...
11:32
and they want me to get it right.
235
680986
3310
...ve benden bunu tam istenilen şekilde yapmamı istiyorlar.
11:36
Now, on the surface, the deal appeared straightforward.
236
684296
4173
Şimdi, görünürde, anlaşma açık gözüktü.
11:40
Subsidiaries of Shell and Eni
237
688469
2100
Shell ve Eni'nin iştirakleri...
11:42
paid the Nigerian government for the block.
238
690569
2974
...arsalar için Nijerya hükumetine ödeme yaptılar.
11:45
The Nigerian government transferred
239
693543
2163
Nijerya hükumeti...
11:47
precisely the same amount, to the very dollar,
240
695706
2824
...eksiksiz bir şekilde aynı miktarı, son kuruşuna kadar...
11:50
to an account earmarked for a shell company
241
698530
4615
...Etete'nin gizli sahibi olduğu bir paravan şirkete...
11:55
whose hidden owner was Etete.
242
703145
2126
...ait bir hesaba transfer etti.
11:57
Now, that's not bad going for a convicted money launderer.
243
705271
3389
Şimdi, bu hüküm giymiş bir kara para aklayıcısı için kötü bir şey değil.
12:00
And here's the thing.
244
708660
1457
Şu var tabi.
12:02
After many months of digging around
245
710117
1877
Aylar süren incelemeden ve yüzlerce sayfa...
12:03
and reading through hundreds of pages of court documents,
246
711994
3535
...mahkeme belgelerini okuduktan sonra...
12:07
we found evidence that, in fact,
247
715529
1955
...şu kanıtı bulduk: Aslında,
12:09
Shell and Eni had known that the funds
248
717484
3429
Shell ve Eni paranın paravan şirketlere...
12:12
would be transferred to that shell company,
249
720913
3075
...transfer edileceğini biliyordu...
12:15
and frankly, it's hard to believe they didn't know
250
723988
3707
...ve dürüst olmak gerekirse onların kimlerle anlaşma...
12:19
who they were really dealing with there.
251
727695
3291
...yaptıklarını bilmediklerine inanmak zor.
12:22
Now, it just shouldn't take these sorts of efforts
252
730986
3088
Bu tür anlaşmalarla paranın nereye gittiğini bulmak...
12:26
to find out where the money in deals like this went.
253
734074
2529
...sadece bu tür çabalarla olmamalı.
12:28
I mean, these are state assets.
254
736603
1569
Yani, bunlar devlete ait mallar.
12:30
They're supposed to be used for the benefit
255
738172
1466
Bunların ülkedeki insanların yararına...
12:31
of the people in the country.
256
739638
1733
...kullanılması gerekiyor.
12:33
But in some countries, citizens and journalists
257
741371
3189
Ama bazı ülkelerde bu tür haberleri meydana çıkarmak...
12:36
who are trying to expose stories like this
258
744560
1955
...isteyen vatandaşlar ve gazeteciler...
12:38
have been harassed and arrested
259
746515
1486
...taciz ediliyor ve tutuklanıyor...
12:40
and some have even risked their lives to do so.
260
748001
4539
...ve bazıları bunu yapabilmek için hayatlarını riske atıyorlar.
12:44
And finally, well, there are those who believe
261
752540
3804
Sonuç olarak, yozlaşmanın önlenemez...
12:48
that corruption is unavoidable.
262
756344
2324
...olduğuna inanan kişiler de var.
12:50
It's just how some business is done.
263
758668
2149
Bu bazı işlerin nasıl yürüdüğünü gösteriyor.
12:52
It's too complex and difficult to change.
264
760817
2565
Bunu değiştirmek çok karmaşık ve zordur.
12:55
So in effect, what? We just accept it.
265
763382
2927
Öylseyse gerçekte ne olacak? Bunu sadece kabulleniyoruz.
12:58
But as a campaigner and investigator,
266
766309
2393
Ama, bir mücadeleci ve araştırmacı olarak,
13:00
I have a different view,
267
768702
1051
benim farklı bir bakış açım var.
13:01
because I've seen what can happen
268
769753
2170
Çünkü bir düşünce ivme kazandığında...
13:03
when an idea gains momentum.
269
771923
2554
...nelerin olabileceğini gördüm.
13:06
In the oil and mining sector, for example,
270
774477
2744
Örneğin; şu anda, petrol ve maden sektöründe...
13:09
there is now the beginning
271
777221
1251
...bu problemlerin bazılarının üstesinden gelecek...
13:10
of a truly worldwide transparency standard
272
778472
3261
...tamamen dünya çapında bir şeffaflık standardının...
13:13
that could tackle some of these problems.
273
781733
3020
...başlangıcı bulunmaktadır.
13:16
In 1999, when Global Witness called
274
784753
2422
1999'da, Küresel Şahit petrol şirketlerine...
13:19
for oil companies to make payments on deals transparent,
275
787175
3339
...anlaşmalardaki ödemeleri şeffaf bir şekilde yapma çağrısı yaptığında,
13:22
well, some people laughed at the extreme naiveté
276
790514
3789
bu küçük düşünceye aşırı bir toylukla...
13:26
of that small idea.
277
794303
2103
...güldüler.
13:28
But literally hundreds of civil society groups
278
796406
3570
Ama, dünya çapında abartısız yüzlerce sivil toplum örgütü...
13:31
from around the world came together
279
799976
1878
...şeffaflık konusunda mücadele için...
13:33
to fight for transparency,
280
801854
1609
...bir araya geldiler...
13:35
and now it's fast becoming the norm and the law.
281
803463
3981
...ve bu hızlı bir şekilde norm ve kanun haline geliyor.
13:39
Two thirds of the value
282
807444
1972
Dünya petrol ve maden...
13:41
of the world's oil and mining companies
283
809416
2320
...şirketlerinin üçte ikisi şu anda...
13:43
are now covered by transparency laws. Two thirds.
284
811736
3771
...şeffaflık kanunları kapsamındadır. Üçte ikisi.
13:47
So this is change happening.
285
815507
1473
Yani bu olan bir değişimdir.
13:48
This is progress.
286
816980
1890
Bu bir ilerlemedir.
13:50
But we're not there yet, by far.
287
818870
3123
Ama henüz olmamız gerek yerin açık ara uzağındayız.
13:53
Because it really isn't about corruption
288
821993
2246
Çünkü, bu aslında orada bir yerde olan...
13:56
somewhere over there, is it?
289
824239
2115
...yozlaşmayla ilgili değil, değil mi?
13:58
In a globalized world, corruption
290
826354
2205
Küreselleşmiş bir dünyada yozlaşma...
14:00
is a truly globalized business,
291
828559
2263
...kelimenin tam anlamıyla kürsel bir iştir...
14:02
and one that needs global solutions,
292
830822
2115
...ve bunun küresel vatandaşlar olarak...
14:04
supported and pushed by us all, as global citizens,
293
832937
4000
...hepimizin desteklediği ve ittiği küresel çözümlere...
14:08
right here.
294
836937
1162
...ihtiyacı vardır.
14:10
Thank you.
295
838099
1190
Teşekkürler.
14:11
(Applause)
296
839289
6816
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Charmian Gooch - Anti-corruption activistCharmian Gooch is the 2014 TED Prize winner. At Global Witness, she exposes how a global architecture of corruption is woven into the extraction and exploitation of natural resources.
Why you should listen
Charmian Gooch co-founded the watchdog NGO Global Witness with colleagues Simon Taylor and Patrick Alley, in response to growing concerns over covert warfare funded by illicit trade in 1993. Since then, Global Witness has captured headlines for their exposé of "blood diamonds" in Uganda, of mineral exploitation in the Congo, of illegal timber trade between Cambodia and Thailand, and more. With unique expertise on the shadowy threads connecting corrupt businesses and governments, Global Witness continues its quest to uncover and root out the sources of exploitation.
In 2014, Gooch and Global Witness were awarded the $1 million TED Prize, along with the Skoll Award for Social Entrepreneurship, for their campaign to end anonymous companies. Gooch's TED Prize wish: for us to know who ultimately owns and controls companies and launch a new era of openness in business. Global Witness highlighted the importance of this issue in an investigation, aired on 60 Minutes, where they sent an undercover investigator into 13 New York law firms. The investigator posed as an adviser to a government minister in Africa and asked for thoughts on how to move money into the United States for a plane, a yacht and a brownstone. All but one firm offered advice.
The Panama Papers, released in April of 2016, further demonstrate the need for transparency. The papers paint a picture of how the rich and powerful around the world use offshore accounts and anonymous companies to move money. "This secretive world is being opened up to global public scrutiny," said Gooch, on the day the papers were released.
Charmian Gooch | Speaker | TED.com