ABOUT THE SPEAKER
Jennifer 8. Lee - Reporter
The possessor of the best byline in the New York Times, Jennifer 8. Lee reports on culture and city life. Her latest book is The Fortune Cookie Chronicles.

Why you should listen

Jennifer 8. Lee is a reporter for the New York Times, starting with the paper as a tech writer for the Circuits section. She's now a metropolitan reporter for the paper, turning in sparkling and intricately reported stories of city life. NPR called her a "conceptual scoop" artist -- finding and getting details on new lifestyle trends that we all want to talk about.

Her fascination with American Chinese food led her to research and write The Fortune Cookie Chronicles, in which she solves some of the enduring mysteries around this indigenous cuisine, including such questions as: "Who is General Tso and why are we eating his chicken?" and "Why do Jews eat Chinese food on Christmas?"

 

More profile about the speaker
Jennifer 8. Lee | Speaker | TED.com
Taste3 2008

Jennifer 8. Lee: The hunt for General Tso

Jennifer 8.Lee'nin General Tso Avı

Filmed:
1,520,028 views

Muhabir Jennifer 8.Lee kendi avı hakkında aşina olduğu Çin-Amerikan yemekleri kökeni hakkında konuşuyor.Bu iki kültürün yeni mutfağının oluşturmak için gizli noktaları kombine ederek keşfetti
- Reporter
The possessor of the best byline in the New York Times, Jennifer 8. Lee reports on culture and city life. Her latest book is The Fortune Cookie Chronicles. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
There are more ChineseÇince restaurantsrestoranlar in this countryülke
0
0
3000
Bu ülke de çok fazla Çin restoranı var.
00:19
than McDonald'sMcDonald's, BurgerBurger KingKral, KentuckyKentucky FriedKızarmış ChickenTavuk and Wendy'sWendy'nin, combinedkombine --
1
3000
4000
McDonald'dan,Burger King,Kentucky Fried Chicken ve Wendy'nin birleşmesine --
00:23
40,000, actuallyaslında.
2
7000
1000
Yaklaşık 40,000
00:24
ChineseÇince restaurantsrestoranlar have playedOyunun an importantönemli rolerol in AmericanAmerikan historytarih,
3
8000
3000
Amerika'nın tarihinde Çin restoranları önemli rol oynar.
00:27
as a mattermadde of factgerçek.
4
11000
1000
Nitekim
00:28
The CubanKüba missilefüze crisiskriz was resolvedkararlı
5
12000
2000
Küba'nın füze krizi çözüldü.
00:30
in a ChineseÇince restaurantrestoran
6
14000
1000
bir Çin restoranında
00:31
calleddenilen YenchingYenching PalaceSarayı in WashingtonWashington, D.C.,
7
15000
2000
Washington, D.C. içinde Yenching Sarayı olarak adlandırılan
00:33
whichhangi unfortunatelyne yazık ki is closedkapalı now,
8
17000
2000
Bu saray ne yazık ki şu an kapalı.
00:35
and about to be turneddönük into Walgreen'sWalgreen.
9
19000
2000
ve Walgreens'e çevrilmesi hakkında
00:37
And the houseev that JohnJohn WilkesWilkes BoothBooth
10
21000
1000
o evi John Wilkes Booth
00:38
plannedplanlı the assassinationsuikast of Abrahamİbrahim LincolnLincoln
11
22000
2000
Abraham Lincoln'e suikast planlanmış
00:40
is actuallyaslında alsoAyrıca now a ChineseÇince restaurantrestoran
12
24000
3000
Gerçekten şimdi bir çin lokantası
00:43
calleddenilen Wok"Wok" un 'n'n RollRulo, on H StreetSokak in WashingtonWashington.
13
27000
3000
Washington'da H Caddesi üzerinde Wok 'n Roll, diye anılır.
00:46
(LaughterKahkaha)
14
30000
2000
---
00:50
And it's not completelytamamen gratuitousgereksiz,
15
34000
1000
tam olarak nedensiz değil,
00:51
because wok"Wok" un and rollrulo --
16
35000
1000
çünkü Wok and roll --
00:52
ChineseÇince foodGıda and JapaneseJaponca foodsgıdalar,
17
36000
2000
Çin ve Japon yemekleri,
00:54
so it kindtür of worksEserleri out.
18
38000
1000
bu nedenle bu türü keşfeder.
00:55
And AmericansAmerikalılar love theironların ChineseÇince foodGıda so much
19
39000
3000
Ve Amerikalılar onların Çin yemeklerini çok fazla sevdi.
00:58
they'veonlar ettik actuallyaslında broughtgetirdi it into spaceuzay.
20
42000
1000
aslında uzaya onlar getirdiler.
00:59
NASANASA, for exampleörnek, servesvermektedir thermal-stabilizedTermal-sağlamlık sweet-and-sourSweet-and-Sour porkdomuz eti
21
43000
4000
örnek olarak NASA termal stabilize edilmiş ekşi ve tatlı domuz şeklinde servis verir
01:03
on its shuttleservis aracı menumenü for its astronautsastronotlar.
22
47000
2000
onun kendi servis menüsünde astronotlar için
01:06
So, let me presentmevcut the questionsoru to you:
23
50000
3000
Bu yüzden bana soru sorabilirsiniz :
01:09
If our benchmarkKıyaslama for AmericannessAmericanness is appleelma piepasta,
24
53000
2000
Eğer bizim benchmarkımız Amerikalılar için elmalı turta ise ,
01:11
you should asksormak yourselfkendin,
25
55000
1000
sizin kendinize sormanız gerekir,
01:12
how oftensık sık do you eatyemek appleelma piepasta,
26
56000
1000
ne sıklıkla elmalı turta yiyorsunuz .
01:13
versuse karşı how oftensık sık do you eatyemek ChineseÇince foodGıda. Right?
27
57000
3000
buna karşı ne sıklıkla Çin yemekleri yiyorsunuz.Doğru mu ?
01:16
(LaughterKahkaha)
28
60000
4000
---
01:21
And if you think about it,
29
65000
1000
ve bunu düşünmek bile,
01:22
a lot of the foodsgıdalar that you think of
30
66000
3000
aklınıza çok fazla yiyecek türü
01:25
or we think of or AmericansAmerikalılar think of as ChineseÇince foodGıda
31
69000
3000
ya da biz Amerikalıla'rın Çin yemeklerini düşündüğü gibi düşünürüz.
01:28
are barelyzar zor recognizabletanınabilir to ChineseÇince,
32
72000
2000
ancak Çince tanınabilir
01:30
for exampleörnek: beefsığır eti with broccolibrokoli, eggYumurta rollsRulo, GeneralGenel Tso'sTSO'ın ChickenTavuk,
33
74000
4000
örneğin: brokoli, yumurta rulo, General Tso's Tavuk eti,
01:34
fortuneservet cookiestanımlama bilgileri, chopChop sueyÇin, the take-outEve Servis boxeskutuları.
34
78000
3000
şans kurabiyelerini chop suey paketlerinden çıkarın.
01:37
For exampleörnek, I tookaldı a wholebütün bunchDemet of fortuneservet cookiestanımlama bilgileri back to ChinaÇin,
35
81000
4000
Örneğin ,ben Çin'den geri döndüğümde bir sürü şans kurabiyesi aldım.
01:41
gaveverdi them to ChineseÇince to see how they would reacttepki.
36
85000
1000
Çinlilerin nasıl tepki vereceğini görmek için onlara verdim.
01:42
What is this?
37
86000
2000
Bu nedir ?
01:44
Should I try it?
38
88000
2000
Bunu denemem gerekir mi ?
01:46
Try it!
39
90000
2000
Dene !
01:51
What is it calleddenilen?
40
95000
2000
Ne çağrıştırır ?
01:53
FortuneServet cookietanımlama bilgisi.
41
97000
3000
Şans kurabiyesi .
01:58
There's a pieceparça of paperkâğıt insideiçeride!
42
102000
2000
İçinde bir tane kağıt parçası var!
02:00
(LaughterKahkaha)
43
104000
3000
---
02:05
What is this?
44
109000
2000
Bu nedir ?
02:07
You've wonwon a prizeödül!
45
111000
3000
Sen bir ödül kazandın !
02:12
What is this?
46
116000
3000
Bu nedir ?
02:15
It's a fortuneservet!
47
119000
3000
Bu bir şans!
02:18
TastyLezzetli!
48
122000
2000
Lezzetli !
02:22
So, where are they from?
49
126000
1000
yani onlar nereden gelmektedir ?
02:23
The shortkısa answerCevap is, actuallyaslında, they're from JapanJaponya.
50
127000
2000
kısa cevap olarak ; genellikle Japonya'dan gelmektedir.
02:25
And in KyotoKyoto, outsidedışında,
51
129000
2000
ve Kyoto da; dışında,
02:27
there are still smallküçük family-runAile tarafından işletilen bakeriesFırınlar
52
131000
2000
küçük aile işletmesi fırınlar hala var.
02:29
that make fortuneservet cookiestanımlama bilgileri,
53
133000
2000
burda şans kurabiyeleri yapılır.
02:31
as they did over 100 yearsyıl agoönce,
54
135000
2000
onların 100 yıl önce yaptığı gibi,
02:33
30 yearsyıl before fortuneservet cookiestanımlama bilgileri were introducedtanıtılan in the UnitedAmerika StatesBirleşik.
55
137000
4000
30 yıl önce şans kurabiyeleri Amerika Birleşik Devletletleri'ne sunuldu.
02:37
If you see them sideyan by sideyan,
56
141000
2000
Eğer siz onları yan yana görmek isterseniz,
02:39
there's yellowSarı and brownkahverengi.
57
143000
2000
sarı ve kahverengi var.
02:41
TheirsOnların are actuallyaslında flavoredaromalı with misoMiso and sesamesusam pasteyapıştırmak,
58
145000
2000
Aslında onlara miso ve susam dökülerek çeşitlendirilir,
02:43
so they're not as sweettatlı as our versionversiyon.
59
147000
2000
bu nedenle bizim sürüm kadar tatlı değil.
02:45
So, how did they get to the UnitedAmerika StatesBirleşik?
60
149000
2000
peki onlar nasıl Amerika Birleşik Devletlerine geldi ?
02:47
Well, the shortkısa answerCevap is, the JapaneseJaponca immigrantsgöçmenler camegeldi over,
61
151000
3000
Peki,kısa cevap,Japon göçmenler geldi,
02:50
and a bunchDemet of the bakersFırıncılar introducedtanıtılan them --
62
154000
2000
ve bir grup fırıncılar onları tanıttı --
02:52
includingdahil olmak üzere at leasten az one in LosLos AngelesAngeles,
63
156000
2000
Los Angeles'ta en az bir tane içerir,
02:54
and one here in SanSan FranciscoFrancisco
64
158000
2000
ve San Francisco 'da da bir tane
02:56
calleddenilen Benkyo-doBenkyo-do, whichhangi is on the cornerköşe of SutterSutter and BuchananBuchanan.
65
160000
2000
Benkyo-do denilen ve Sutter ve Bunchanan'ın köşesinde olduğu
02:58
They back then, actuallyaslında,
66
162000
2000
Aslında onlar sonra geri döndü
03:00
madeyapılmış fortuneservet cookiestanımlama bilgileri usingkullanma very much the similarbenzer kindtür of ironsütüler
67
164000
4000
Çok sert gibi görünen şans kurabiyeleri yaptılar
03:04
that we saw back in KyotoKyoto.
68
168000
1000
Biz Kyoto'ya döndüğümüzde gördük.
03:05
So, the interestingilginç questionsoru is,
69
169000
2000
yani ilginç bir soru ,
03:07
how do you go from fortuneservet cookiestanımlama bilgileri beingolmak something that is JapaneseJaponca
70
171000
3000
Siz gittiğinizde Japonca nasıl şans kurabiyesi isteyeceksiniz
03:10
to beingolmak something that is ChineseÇince?
71
174000
2000
Çince olması için ?
03:12
Well, the shortkısa answerCevap is,
72
176000
1000
Peki,kısa bir cevap.
03:13
we lockedkilitli up all the JapaneseJaponca duringsırasında WorldDünya WarSavaş IIII,
73
177000
2000
Biz tüm kilitleri 2.Dünya savaşı sırasında,
03:15
includingdahil olmak üzere those that madeyapılmış fortuneservet cookiestanımlama bilgileri,
74
179000
2000
Bu şans kurabiyelerini yapanlar dahil olmak üzere,
03:17
so that's the time when the ChineseÇince movedtaşındı in,
75
181000
1000
Böylece Çin hareket zamanı:
03:18
kindtür of saw a marketpazar opportunityfırsat and tookaldı over.
76
182000
3000
bu tür bir pazar fırsatı gördü ve devraldı.
03:21
(LaughterKahkaha)
77
185000
2000
---
03:23
So, fortuneservet cookiestanımlama bilgileri:
78
187000
1000
Bu yüzden ,şans kurabiyeleri:
03:24
inventedicat edildi by the JapaneseJaponca,
79
188000
1000
Japonlar tarafından bulunan,
03:25
popularizedpopüler by the ChineseÇince,
80
189000
1000
Çin tarafından yaygınlaştırılan,
03:26
but ultimatelyen sonunda consumedtüketilen by AmericansAmerikalılar.
81
190000
2000
Fakat sonuç olarak Amerika'lılar tarafından tüketilen
03:28
They are more AmericanAmerikan than anything elsebaşka.
82
192000
2000
Onlar herşeyden daha Amerikalı.
03:30
AnotherBaşka bir one of my favoritesevdiğim dishesbulaşıklar:
83
194000
2000
Benim favori yemeklerimden bir dğeri :
03:32
GeneralGenel Tso'sTSO'ın ChickenTavuk --
84
196000
1000
Amiral Tso's tavuğu--
03:33
whichhangi, by the way, in the US NavalDeniz AcademyAkademi
85
197000
1000
bu arada ABD Deniz Akademisi
03:34
is calleddenilen AdmiralAmiral Tso'sTSO'ın ChickenTavuk.
86
198000
1000
Amiral Tso's tavuğu der.
03:37
I love this dishtabak.
87
201000
1000
Ben bu yemeği seviyorum.
03:39
The originalorijinal nameisim in my bookkitap was actuallyaslında calleddenilen
88
203000
1000
Aslında kitabımda orjinal adı söylendi.
03:40
The Long MarchMart of GeneralGenel TsoTeknik destek,
89
204000
2000
General Tso ve Uzun Mart,
03:42
and he has marchedyürüdü very faruzak indeedaslında,
90
206000
1000
ve o gerçketen çok uzak yerden uygun adım yürüdü,
03:43
because he is sweettatlı, he is friedKızarmış, and he is chickentavuk --
91
207000
3000
çünkü o tatlı,kızartılmış ve o bir tavuk.
03:46
all things that AmericansAmerikalılar love.
92
210000
2000
Bütün bunları Amerika'lılar seviyor.
03:48
(LaughterKahkaha)
93
212000
2000
---
03:50
He has marchedyürüdü so faruzak, actuallyaslında,
94
214000
1000
Aslında şimdiye kadar uygun adım yürüdü,
03:51
that the chefşef who originallyaslında inventedicat edildi the dishtabak
95
215000
3000
Şef orjinal yemeğini buldu.
03:54
doesn't recognizetanımak it; he's kindtür of horrifieddehşete kapılmış.
96
218000
2000
tanınmadığı için bi tür dehşete kapıldılar.
04:07
He's in TaiwanTayvan right now.
97
231000
2000
o şimd Taiwan 'da.
04:09
He's retiredemekli, deafSAĞIR and playsoyunlar a lot of MahjongMahjong.
98
233000
2000
O emekli, sağır ve çok fazla Çin dominosu oynuyor.
04:11
So, he -- after this I showedgösterdi him,
99
235000
2000
yani, ona bundan sonrasını ben gösterdim.
04:13
he got up,
100
237000
1000
o ayağa kalktı,
04:14
and he's like, "MominqimiaoMominqimiao,"
101
238000
2000
ve o hoşlandı, 'Mominqimiao'
04:16
whichhangi meansanlamına geliyor, "This is all nonsensesaçmalık,"
102
240000
1000
' Bu tamamiyle saçmalıktır' anlamına gelir.
04:17
and goesgider back to playoyun his MahjongMahjong gameoyun duringsırasında the afternoonöğleden sonra.
103
241000
2000
ve geri gider öğleden sonra Çin dominosu oynamak için,
04:20
So, anotherbir diğeri dishtabak. One of my favoritesSık Kullanılanlar. BeefSığır eti with broccolibrokoli.
104
244000
4000
bu nedenle diğer yemek. Benim favori yemeğimdir. Brokolili biftek.
04:24
BroccoliBrokoli is not a ChineseÇince vegetablesebze;
105
248000
4000
Brokoli Çin sebzesi degildir.
04:28
in factgerçek, it is originallyaslında an Italianİtalyanca vegetablesebze.
106
252000
3000
özünde bir İtalyan sebzesidir.
04:31
It was introducedtanıtılan into the UnitedAmerika StatesBirleşik in the 1800s,
107
255000
2000
1800'lerin Amerika Birleşik Devletlerine girmiştir.
04:33
but becameoldu popularizedpopüler in the 1920s and the 1930s.
108
257000
3000
ama 1920'lerde ve 1930'larda popüler oldu.
04:36
In factgerçek, the ChineseÇince had theironların ownkendi versionversiyon of broccolibrokoli,
109
260000
2000
aslında,Çinde brokolinin kendi sürümü vardı.
04:38
whichhangi is calleddenilen ChineseÇince broccolibrokoli,
110
262000
1000
Çin brokolisi diye tanılır.
04:39
but right now, what -- they'veonlar ettik now discoveredkeşfedilen AmericanAmerikan broccolibrokoli,
111
263000
4000
ama şuan Amerikan brokolisini keşfettim,
04:43
and are importingithal it as a, sortçeşit of, exoticegzotik delicacyincelik.
112
267000
3000
ve egzotik incelik gibi olanını ithal ediyoruz.
04:46
I guaranteegaranti you, GeneralGenel TsoTeknik destek never saw a stalksapı of broccolibrokoli in his life --
113
270000
4000
Ben garanti verebilirim size, General Tso hayatında bir sap brokoliyi bile görmemiştir.
04:50
and indeedaslında, that actuallyaslında was a pictureresim of GeneralGenel TsoTeknik destek.
114
274000
3000
ve gerçekten, General Tso bir resimdir.
04:53
I wentgitti to his home townkasaba.
115
277000
1000
Ben onun kasabasına gittim..
04:54
This is a billboardilan panosu that saysdiyor:
116
278000
1000
Bunun bir pano olduğunu söylüyorlar :
04:55
"WelcomeHoş geldiniz to the birthplaceDoğum yeri of GeneralGenel TsoTeknik destek."
117
279000
2000
'General Tso'nun doğduğu yere hoşgeldiniz'.
04:57
And I wentgitti looking for chickentavuk.
118
281000
1000
Ve ben tavuk bakmaya gittim.
04:58
FinallySon olarak foundbulunan a cowinek --
119
282000
1000
Sonunda bir inek bulundu.
04:59
and did find chickentavuk.
120
283000
1000
ve bir tavuk bulundu.
05:03
Believe it or not,
121
287000
1000
İnanın ya da inanmayın,
05:04
these guys were actuallyaslında crossinggeçit the roadyol.
122
288000
2000
aslında bu adamlar yol geçiyorlar.
05:06
And --
123
290000
1000
ve..
05:07
(LaughterKahkaha)
124
291000
3000
---
05:10
-- I actuallyaslında foundbulunan a wholebütün bunchDemet of GeneralGenel Tso'sTSO'ın relativesakrabaları
125
294000
3000
Aslında ben General Tso's akrablarından bir sürü buldum.
05:13
who are still in the little townkasaba.
126
297000
1000
hala küçük bir kasaba.
05:14
This guy is now fivebeş generationsnesiller removedçıkarıldı from the GeneralGenel;
127
298000
2000
Bu adam 5 nesildir Generalin yanından uzaklaştırıldı.
05:16
this guy is about sevenYedi.
128
300000
2000
bu adam yaklaşık yedi.
05:18
ShowedGösterdi them all the picturesresimler of GeneralGenel TsoTeknik destek ChickenTavuk that I showedgösterdi you,
129
302000
3000
General Tso'nun tavuklarının bütün resimlerini gösterdi onlara ben de size gösterdim
05:21
and they're like, we don't know this dishtabak.
130
305000
2000
ve onlar gibisin, biz bilmiyoruz bu yemeği.
05:23
And then they're like, is this ChineseÇince foodGıda?
131
307000
1000
ve onlarda şöyle diyorlar, bu bir Çin yiyeceği midir?
05:24
Because it doesn't look like ChineseÇince foodGıda to them.
132
308000
2000
Çünkü onlar Çin yiyeceği gibi gözükmüyor.
05:27
But they weren'tdeğildi kindtür of surprisedşaşırmış
133
311000
2000
Fakat süpriz bir tür değildi.
05:29
I traveledseyahat around the worldDünya
134
313000
1000
Ben dünyanın her bir tarafına seyahat etim.
05:30
to visitziyaret etmek them,
135
314000
1000
onları ziyaret ettim,
05:32
because in theironların eyesgözleri he is, after all,
136
316000
2000
çünkü onların gözünde herşeyden sonra,
05:34
a famousünlü QingQing dynastyHanedanı militaryaskeri herokahraman.
137
318000
1000
ünlü bir Qing hanedanının askeri kahramanı.
05:35
He playedOyunun an importantönemli rolerol in the TaipingTaiping rebellionisyan,
138
319000
2000
O Taiping ayaklanmasında önemli bir rol oynar,
05:37
whichhangi was a warsavaş startedbaşladı by a guy
139
321000
2000
savaş bir adam tarafından başlatıldı.
05:39
who thought he was the sonoğul of God
140
323000
1000
o Tanrının oğlu olarak düşünüldü.
05:40
and the babybebek brothererkek kardeş of Jesusİsa Christİsa.
141
324000
1000
ve İsa Mesih'in kardeşi.
05:41
And causedneden oldu the warsavaş that killedöldürdü 20 millionmilyon people --
142
325000
3000
ve 20 milyon kişinin ölümüne sebep olan
05:44
still the deadliesten ölümcül civilsivil warsavaş in the worldDünya to this day.
143
328000
4000
hala bugün dünyanın en ölümcül iç savaşı.
05:49
So, you know, I realizedgerçekleştirilen when I was there,
144
333000
2000
Bildiğiniz gibi, ben oradayken farkettim,
05:51
GeneralGenel TsoTeknik destek is kindtür of a lot like ColonelAlbay SandersZımpara makineleri in AmericaAmerika,
145
335000
3000
General Tso Albay Sanders gibi Amerik'da bir çok tür,
05:54
in that he's knownbilinen for chickentavuk and not warsavaş.
146
338000
2000
tavuklarıyla tanınır,savşla değil.
05:56
But in ChinaÇin, this guy'sadam actuallyaslında knownbilinen
147
340000
2000
Fakat Çin'de bu adam tanınır.
05:58
for warsavaş and not chickentavuk.
148
342000
2000
tavuklarıyla değil, savaşla..
06:00
But the granddaddyDede
149
344000
1000
Ama büyükbabaları
06:01
of all the Chinese-AmericanÇin-Amerikan dishesbulaşıklar
150
345000
2000
tüm Çin-Amerikan yemekleri
06:03
we probablymuhtemelen oughtgerektiğini to talk about
151
347000
1000
hakkında konuşmamız gerekir.
06:04
is chopChop sueyÇin,
152
348000
2000
chop suey,
06:07
whichhangi was introducedtanıtılan
153
351000
1000
tanıtıldı.
06:08
around the turndönüş of the 20thinci centuryyüzyıl.
154
352000
1000
20.yy sırasında
06:09
And accordinggöre to NewYeni YorkYork TimesKez,
155
353000
2000
ve New York Times gazaetesine göre ,
06:11
in 1904, there was an outbreaksalgın of ChineseÇince restaurantsrestoranlar all over townkasaba,
156
355000
3000
1904 yılında kasabanın her yerine Çin restoranları yayıldı.
06:14
and "the cityŞehir has gonegitmiş 'chop' chop suey'yemek ' maddeli."
157
358000
3000
ve Şehirde çok fazla 'Chop suey'çılgınca ilgi gördü.
06:17
So it tookaldı about 30 yearsyıl
158
361000
2000
Bu yüzden yaklaşık 30 yıl sürdü
06:19
before the AmericansAmerikalılar realizedgerçekleştirilen that,
159
363000
2000
bunu önce Amerikalılar buldu,
06:21
whoaçüş, chopChop sueyÇin is actuallyaslında not knownbilinen in ChinaÇin.
160
365000
3000
aslında chop suey Çin'de bilinmiyordu.
06:24
And as this articlemakale pointsmakas out,
161
368000
1000
ve bu yazının işaret ettiğine göre,
06:25
"The averageortalama nativeyerli of any cityŞehir in ChinaÇin
162
369000
3000
Çin de herhangi bir şehrin otalamasında
06:28
knowsbilir nothing of chopChop sueyÇin."
163
372000
2000
chop suey hiçbir şekilde bilinmez.
06:30
You know, back then it was a way to showgöstermek
164
374000
2000
siz bilirsiniz, bir yol gösterildi.
06:32
that you were sophisticatedsofistike and cosmopolitankozmopolit:
165
376000
1000
sofistike ve kosmopolitan olduğunu:
06:33
if you were a guy and you wanted to impressetkilemek a girlkız,
166
377000
2000
eğer sen bir adam olsaydın ve sen isteseydin bir kızı etkilemeyi,
06:35
you could take her out on a chopChop sueyÇin datetarih.
167
379000
2000
sen onu chop suey tarihinde alabilirdin.
06:37
I like to say
168
381000
1000
Ben söylemek istiyorum.
06:38
chopChop suey'sÇin'in the biggesten büyük culinarymutfak jokeşaka
169
382000
2000
chop suey çokbüyük bir mutfak muzipidir.
06:40
that one culturekültür has ever playedOyunun on anotherbir diğeri,
170
384000
2000
bir kültür başka herhangi birşey üzerinde oynamış olduğu,
06:42
because chopChop sueyÇin,
171
386000
1000
Çünkü chop suey,
06:43
if you translateÇevirmek into ChineseÇince,
172
387000
1000
Eğer çince çevirirsek ,
06:44
meansanlamına geliyor tsaptsap suiSui, whichhangi, if you translateÇevirmek back,
173
388000
1000
tsap sui geri çevirmek demektir,
06:45
meansanlamına geliyor "oddsolasılık and endsuçları."
174
389000
1000
''ıvır zıvır'' anlamına gelir.
06:46
So, these people are going around ChinaÇin askingsormak for chopChop sueyÇin,
175
390000
4000
yani Çin etrafında chop suey soran bu insanlar,
06:50
whichhangi is sortçeşit of like a JapaneseJaponca guy
176
394000
2000
bir Japon adam gibi sıralamasını
06:52
cominggelecek here and sayingsöz,
177
396000
1000
buraya söyleyerek geliyor,
06:53
I understandanlama you have a very popularpopüler dishtabak in your countryülke
178
397000
2000
Ben sizin ülkenizde çok popüler bir yemek olduğunu anlıyorum.
06:55
calleddenilen "leftoversyemek artıkları," and it is particularlyözellikle --
179
399000
3000
ve özellikle"yemek artıkları" adı verilen
06:58
(LaughterKahkaha)
180
402000
2000
---
07:00
-- right?
181
404000
1000
-- Değil mi?
07:02
And not only that:
182
406000
3000
Ve sadece bunu :
07:05
this dishtabak is particularlyözellikle popularpopüler
183
409000
2000
bu yemeğin özellikle popüler olması
07:07
after that holidaytatil you call ThanksgivingŞükran günü.
184
411000
2000
Şükran denilen tatil sonrası
07:09
(LaughterKahkaha)
185
413000
1000
(Gülüşmeler)
07:10
So, why -- why and where --
186
414000
2000
Öyleyse,neden ?,neden ve nerede ?
07:12
did chopChop sueyÇin come from?
187
416000
1000
chop suey nereden geliyor ?
07:13
Let's go back to mid-orta1800s
188
417000
3000
1800'lerin ortalarına geri dönelim.
07:16
when the ChineseÇince first camegeldi to AmericaAmerika.
189
420000
2000
Çinli'ler Amerika'ya ilk geldiği zaman.
07:18
Now back then, the AmericansAmerikalılar
190
422000
2000
Şimdi geriye, Amerikalılar
07:20
were not clamoringyaygara to eatyemek ChineseÇince foodGıda.
191
424000
1000
Çin yemeği yemek için yaygara koparıyordu.
07:21
In factgerçek, they saw this people who landedindi at theironların shoreskıyıları as alienyabancı.
192
425000
6000
Hatta,onlar yabancı olarak kıyılarına inen bu insanları gördü.
07:27
These people weren'tdeğildi eatingyemek yiyor dogsköpekler --
193
431000
1000
Bu insanlar köpek yemiyordu.
07:28
they were eatingyemek yiyor catskediler --
194
432000
1000
onlar kedi yiyordu.
07:29
and they weren'tdeğildi eatingyemek yiyor catskediler -- they were eatingyemek yiyor ratssıçanlar.
195
433000
1000
ve kedi değil onlar sıçan yiyorlardı.
07:30
In factgerçek, The NewYeni YorkYork TimesKez, my esteemeddeğerli employerişveren,
196
434000
3000
Hatta,benim değerli işverenim New York Times,
07:33
in 1883 ranran an articlemakale that askeddiye sordu,
197
437000
1000
1883 yılında bir makale istedi.
07:34
"Do ChineseÇince eatyemek ratssıçanlar?"
198
438000
2000
''Çinliler sıçan yiyorlar mı?''
07:36
And not the mostçoğu PCPC questionsoru to be askeddiye sordu todaybugün,
199
440000
6000
Ve bugün en fazla sorulan bilgisayar sorusu değil,
07:42
but if you kindtür of look at the popularpopüler imagerygörüntüler of the time,
200
446000
2000
Fakat zamanın popüler görüntü türleri
07:44
not so outlandishtuhaf.
201
448000
1000
o kadar tuhaf değil.
07:45
This is actuallyaslında a realgerçek advertisementreklam for ratsıçan poisonzehir
202
449000
4000
Bu aslında fare zehiri için gerçek bir reklamdır.
07:49
from the lategeç 1800s,
203
453000
2000
1800'lerin sonlarından itibaren,
07:51
and if you see, underaltında the wordsözcük "ClearsTemizler" -- very smallküçük --
204
455000
3000
Ve eğer ''clears'' kelimesi altında ufacık görürseniz
07:54
it saysdiyor, "They mustşart go,"
205
458000
1000
O, "Onlar gitmeli" diyor,
07:55
whichhangi refersatıfta not only to the ratssıçanlar,
206
459000
1000
Bu, sadece sıçanlar anlamına gelir.
07:56
but to the ChineseÇince in theironların midstortasında,
207
460000
2000
ama onların ortasında Çince,
07:58
because the way that the foodGıda was perceivedalgılanan
208
462000
3000
biçimi nedeniyle besin algılanan
08:01
was that these people who ateyemek yedi foodsgıdalar differentfarklı from us
209
465000
4000
bu insanların yedikleri besinler bizden farklı
08:05
mustşart be differentfarklı from us.
210
469000
1000
bizden farklı olmalıdır.
08:06
And anotherbir diğeri way that you saw, sortçeşit of, this sortçeşit of,
211
470000
2000
Ve başka bir yol olduğunu gördüm,bu tür
08:08
this antipathyantipati towardskarşı the ChineseÇince
212
472000
1000
Çinlilere yönelik bir antipati
08:09
is throughvasitasiyla documentsevraklar like this.
213
473000
1000
Bu gibi belgeler geçer.
08:10
This is actuallyaslında in the LibraryKütüphane of CongressKongre;
214
474000
2000
Bu Kongre Kütüphanesi'nde aslında;
08:12
it is a pamphletBroşür publishedyayınlanan by SamuelSamuel GompersGompers,
215
476000
2000
Samuel Gompers tarafından yayınlanan kitapçığı,
08:14
herokahraman of our AmericanAmerikan laboremek movementhareket,
216
478000
3000
bizim Amerikan işçi hareketinin kahramanı
08:17
and it's calleddenilen, "Some ReasonNedeni for ChineseÇince ExclusionDışlama:
217
481000
2000
Ve Çinlilerin bazı dışalanma nedenleri kitapçığın adıdır.
08:19
MeatEt versuse karşı RicePirinç: AmericanAmerikan ManhoodErkeklik againstkarşısında AsiaticAsyalı CoolieismCoolieism:
218
483000
4000
Ete karşılık pirinç :Amerikan erkeklerine karşı Asya köleleri :
08:23
WhichHangi shall-acak survivehayatta kalmak?
219
487000
1000
Hangisi devam eder?
08:24
And it basicallytemel olarak madeyapılmış the argumenttartışma
220
488000
2000
Ve temel olarak bağımsız değişkeni yaptı.
08:27
that ChineseÇince menerkekler who ateyemek yedi ricepirinç
221
491000
1000
pilav yiyen çinli erkeklerin
08:28
would necessarilyzorunlu olarak bringgetirmek down the standardstandart of livingyaşam
222
492000
2000
mutlaka yaşam standardını getirecektir.
08:30
for AmericanAmerikan menerkekler who ateyemek yedi meatet.
223
494000
2000
Amerikalı erkekler için kim et yerse
08:32
And as a mattermadde of factgerçek, then,
224
496000
2000
Ve aslında, o zaman bir konu olarak,
08:34
this is one of the reasonsnedenleri
225
498000
1000
bu nedenlerden biridir.
08:35
why we mustşart excludehariç tut them from this countryülke
226
499000
2000
Neden biz onları bu ülkeden dışlıyoruz?
08:37
So, with sentimentsduyguları like these,
227
501000
2000
Bu yüzden, bu gibi duygular ile,
08:39
the ChineseÇince ExclusionDışlama ActYasası was sortçeşit of passedgeçti betweenarasında 1882 and 1902,
228
503000
6000
Çin Dışlama Kanunu, 1882 ve 1902 arasında geçen bir tür oldu,
08:45
the only time in AmericanAmerikan historytarih
229
509000
2000
sadece Amerikan tarihin zinamanı
08:47
when a groupgrup was specificallyözellikle excludedhariç
230
511000
3000
bir grupözellikle dışlandı.
08:50
for its nationalUlusal originMenşei or ethnicityEtnik Yapı.
231
514000
2000
onların ulusal köken ya da etnik kökeni için
08:52
So, in a way, because the ChineseÇince were attackedsaldırıya,
232
516000
3000
Çin saldırıya uğradı
08:55
chopChop sueyÇin was createdoluşturulan as a defensesavunma mechanismmekanizma.
233
519000
2000
ve Chop Suey bir savunma mekanizması olarak oluşturuldu.
08:58
Now, who camegeldi up with the ideaFikir of chopChop sueyÇin?
234
522000
2000
Şimdi,Chop suey fikrini kim öne sürdü ?
09:00
There's a lot of differentfarklı mysteriesgizemler, a lot of differentfarklı legendsefsaneler,
235
524000
2000
Bir sürü farklı gizemleri,farklı efsaneleri var.
09:02
but of the onesolanlar that I've foundbulunan that I thought was mostçoğu interestingilginç
236
526000
3000
Ama ben en ilginç olanını buldum.
09:05
is this articlemakale from 1904.
237
529000
1000
bu yazı 1904 ten.
09:06
A ChineseÇince guy namedadlı LemLem SenSen
238
530000
2000
Lem Sen adında çinli bir adam
09:08
showsgösterileri up in ChinatownChinatown, NewYeni YorkYork CityŞehir, and saysdiyor,
239
532000
2000
Çin kasabasında, New York şehrinde gösterir ve der ki,
09:10
I want you guys all to stop makingyapma chopChop sueyÇin,
240
534000
2000
Ben siz erkeklerin chop suey yapmasını durdurmak istiyorum,
09:12
because I am the originalorijinal creatoryaratıcı and soleTek proprietormal sahibi
241
536000
2000
çünkü ben orjinal yaratıcısı ve tek sahibiyim.
09:14
of the dishtabak knownbilinen as chopChop sueyÇin.
242
538000
2000
chop suey olarak bilinen yemeğin .
09:16
And the way that he tellsanlatır it,
243
540000
1000
ve şu şekilde söyler ,
09:17
there was a guy,
244
541000
2000
bir adam vardı,
09:19
there was a famousünlü ChineseÇince diplomatdiplomat that showedgösterdi up,
245
543000
3000
Ünlü bir diplomat ortaya çıktı.
09:22
and he was told to make a dishtabak that lookedbaktı very popularpopüler
246
546000
2000
ve o çok popüler görünen bir yemek yapmak için anlatıldı.
09:24
and could, quotealıntı, "passpas" as ChineseÇince.
247
548000
2000
Çince olarak alıntı ''pass''olabilir.
09:26
And as he said --
248
550000
1000
ve dediği gibi
09:27
we would never printbaskı this todaybugün --
249
551000
2000
bunu bugün asla yazdıramayız
09:29
but basicallytemel olarak, the AmericanAmerikan man has becomeolmak very richzengin.
250
553000
4000
ama esas olarak, Amerikalı adam çok zengin oldu.
09:33
LemLem SenSen, who'skim this guy:
251
557000
1000
Lem Sen ,bu adam kimdir?
09:34
I would have madeyapılmış this moneypara, too,
252
558000
1000
Bende bu şekilde para kazanmak isterim,
09:35
but I've spentharcanmış all this time looking for the AmericanAmerikan man
253
559000
2000
ama tüm bu zamanımı Amerika'lı adam aramakla geçirdim.
09:37
who stoleçaldı my recipeyemek tarifi.
254
561000
1000
Kim benim yemek tarfimi çaldı?
09:38
Now I've come and foundbulunan him,
255
562000
1000
Şimdi ben geldim ve onu buldum,
09:39
and I want my recipeyemek tarifi back
256
563000
2000
ve tarifimi geri istiyorum.
09:41
and I want everyoneherkes to stop makingyapma chopChop sueyÇin,
257
565000
2000
ve ben herkesin chop suey yapmasını durdurmak istiyorum
09:43
or payödeme me for the right to do the sameaynı.
258
567000
1000
ya da aynısını yapmak için bana ödeme yapma hakkı,
09:44
So it was an earlyerken exerciseegzersiz
259
568000
2000
Bu nedenle erken bir egzersiz oldu.
09:46
of intellectualentellektüel propertyözellik rightshaklar.
260
570000
2000
Fikri mülkiyet haklarını
09:48
So the thing is,
261
572000
1000
yani düşüncelerini,
09:49
this kindtür of ideaFikir of Chinese-AmericanÇin-Amerikan foodGıda
262
573000
3000
Çin Amerikan gıdalarının bu tür yiyecekleri
09:52
doesn't existvar olmak only in AmericaAmerika.
263
576000
3000
sadece Amerika'ya ait değildir.
09:55
In factgerçek, if you think about it,
264
579000
1000
Aslında, bunun hakkında düşünüyorsanız,
09:56
ChineseÇince foodGıda is the mostçoğu pervasiveyaygın foodGıda on the planetgezegen,
265
580000
2000
Çin gıdaları, dünyanın en yaygın gıdasıdır.
09:58
servedhizmet on all sevenYedi continentskıtalar, even AntarcticaAntarktika,
266
582000
3000
yedi kıtada hatta Antartika'da bile hizmet vermektedir.
10:01
because MondayPazartesi night is ChineseÇince foodGıda night at McMurdoMcMurdo Stationİstasyonu,
267
585000
3000
Çünkü Pazartesi gecesi, McMurdo İstasyonu Çin yemek gecesidir,
10:04
whichhangi is the mainana scientificilmi stationistasyon in AntarcticaAntarktika.
268
588000
3000
Antartika'da ana bilim istasyonu bulunmaktadır.
10:07
So, you see differentfarklı varietiesçeşitleri of ChineseÇince foodGıda.
269
591000
2000
Yani, Çin gıdaların farklı çeşitleri bakın.
10:09
For exampleörnek, there is FrenchFransızca ChineseÇince foodGıda,
270
593000
2000
Örneğin, Fransız Çin yemekleri bulunmaktadır.
10:11
where they serveservis salttuz and pepperbiber frogkurbağa legsbacaklar.
271
595000
3000
Burada kurbağa bacaklarına tuz serperek servis ederler.
10:14
There is Italianİtalyanca ChineseÇince foodGıda,
272
598000
1000
Italyan Çin yemekleri vardır,
10:15
where they don't have fortuneservet cookiestanımlama bilgileri,
273
599000
3000
Şans kurabiyeleri yoktur,
10:18
so they serveservis friedKızarmış gelatoGelato.
274
602000
1000
böylece kızarmış gelato hizmet vermektedir.
10:19
My downstairsalt kat neighborkomşu, AlessandraAlessandra,
275
603000
1000
Benim alt komşum,Alessandra
10:20
was completelytamamen shockedşok when I told her,
276
604000
2000
ona söyledim resmen şok oldu.
10:22
"DudeDostum, friedKızarmış gelatoGelato is not ChineseÇince."
277
606000
2000
''Dostum,kızarmış gelato Çin'in değildir.''
10:24
She's like, "It's not?
278
608000
1000
Öyle değil gibi
10:25
But they serveservis it in all the ChineseÇince restaurantsrestoranlar in Italyİtalya."
279
609000
2000
Ancak İtalya'da tüm Çin restoranları içinde hizmet vermektedir.
10:27
(LaughterKahkaha)
280
611000
5000
(Gülüşmeler)
10:32
And even the Britsİngilizler have theironların ownkendi versionversiyon.
281
616000
2000
Ve hatta İngilizlerin kendi sürümü var.
10:34
This is a dishtabak calleddenilen crispyçıtır shreddedrendelenmiş beefsığır eti,
282
618000
2000
Bu yemeğe doğranmış dana gevrek adı verilir.
10:36
whichhangi has a lot of crispNET, a lot of shredpaçavra, and not a lot of beefsığır eti.
283
620000
3000
Gevrek ,dana eti olmayan bir sürü şey vardır.
10:40
There is WestBatı IndianHint ChineseÇince foodGıda,
284
624000
2000
Batı Hint Çin yemekleri vardır.
10:42
there's JamaicanJamaika ChineseÇince foodGıda,
285
626000
1000
Orada Jamaika çin yemekleri vardır.
10:43
there is MiddleOrta EasternDoğu ChineseÇince foodGıda,
286
627000
1000
Orta Doğu Çin yemekleri, bulunmaktadır.
10:44
there's MauritianMauritius ChineseÇince foodGıda.
287
628000
2000
Mauritius Çin yemekleri var.
10:46
This is a dishtabak calleddenilen MagicMagic BowlKase
288
630000
1000
Bu Magic Bowl adlı bir yemektir.
10:47
that I discoveredkeşfedilen.
289
631000
1000
benim keşfettiğim
10:48
There's IndianHint ChineseÇince foodGıda,
290
632000
1000
Hint Çin yemekleri var
10:49
KoreanKore dili ChineseÇince foodGıda,
291
633000
2000
Koreliler'in Çin yemekleri,
10:51
JapaneseJaponca ChineseÇince foodGıda,
292
635000
1000
Japonlar'ın Çin yemekleri
10:52
where they take the baoBao, the little bunsçörekler,
293
636000
2000
Onlar küçük çörekler için malzemeyi nerden alıyorlar
10:54
and they make them into pizzaPizza versionsversiyonları,
294
638000
1000
ve onlar yaptıkları pizza sürümleri içine,
10:55
and they take --
295
639000
1000
ve aldıkları
10:57
and they -- like, totallybütünüyle randomlyrasgele
296
641000
1000
ve onlar gibi tamamen rastgele
10:58
they'llacaklar take ChineseÇince noodleşehriye dishesbulaşıklar,
297
642000
3000
Onlar Çin erişte yemekleri alacaklar
11:01
and they'llacaklar just Ramen-izeRamen-har them.
298
645000
1000
ve onlardansadece Ramen-ize alacaklar
11:02
This is, like, this is something
299
646000
1000
Bunun gibi birşeydir
11:03
that in the ChineseÇince versionversiyon has no soupçorba.
300
647000
2000
Burada Çin versiyonu çorba yoktur.
11:05
So, there's PeruvianPeru ChineseÇince foodGıda,
301
649000
2000
Yani orada Peru'nun çin yemekleri vardır.
11:07
whichhangi should not be mixedkarışık with MexicanMeksika ChineseÇince foodGıda,
302
651000
2000
Bu, Meksika Çin yemekleri ile karıştırılmamalıdır
11:09
where they basicallytemel olarak take things
303
653000
1000
aslında onlar burada fikir alırlar
11:10
and make it look like fajitassalata.
304
654000
2000
ve fajita gibi görünmesi
11:12
And then -- one thing:
305
656000
1000
ve diğer bir şey :
11:13
they have things like risottoRisotto chopChop sueyÇin.
306
657000
1000
Onlarında chop suey gibi risotto yapma düşünceleri var.
11:14
My personalkişisel favoritesevdiğim
307
658000
1000
Benim favorim
11:15
of all the restaurantsrestoranlar I've encounteredkarşılaşılan around the worldDünya
308
659000
4000
Dünya'da karşılaştığım bütün restoranların
11:19
was this one in BrazilBrezilya, calleddenilen "KungKung FoodGıda."
309
663000
2000
Birincisi Brezilyadaki ''Kung Food''adı verilendi
11:21
(LaughterKahkaha)
310
665000
4000
---
11:25
So, let's take a stepadım back,
311
669000
1000
Bu yüzden,geri bir adım atalım
11:26
and kindtür of, understandanlama
312
670000
2000
ve türünü anlayalım
11:28
what is to be appreciatedtakdir in AmericaAmerika.
313
672000
3000
Amerika'da neler takdir edilmelidir?
11:31
McDonald'sMcDonald's has, sortçeşit of,
314
675000
3000
Mc Donald'ın çeşitleri
11:34
garneredtopladı a lot of attentionDikkat, a lot of respectsaygı,
315
678000
2000
çok fazla ilgi gördü
11:36
for basicallytemel olarak standardizingstandartlaştırılmasına
316
680000
3000
temel olarak standartlaştırılması için
11:39
the menumenü, décorKor and diningyemek experiencedeneyim
317
683000
3000
menüsü, dekoru ve yemek deneyimi
11:42
in post-Worldsonrası dünya WarSavaş IIII AmericaAmerika.
318
686000
1000
İkinci Dünya Savaşı sonrasında Amerika'da
11:43
But you know what?
319
687000
1000
Ama siz ne olduğunu biliyor musunuz ?
11:44
They actuallyaslında did so
320
688000
1000
Onlar aslında çok şey yaptı
11:45
throughvasitasiyla a centralizedmerkezileşmiş headquartersMerkez
321
689000
1000
merkezi bir karargah ile
11:46
out of IllinoisIllinois, right?
322
690000
1000
IIIinıois dışında ,doğru mu?
11:47
ChineseÇince restaurantsrestoranlar
323
691000
1000
Çin restoranları
11:48
have donetamam largelybüyük oranda the sameaynı thing, I would arguetartışmak,
324
692000
3000
büyük ölçüde aynı şeyi yaptığımızı idda edeceklerinde iddalıyım
11:51
with the menumenü and the décorKor --
325
695000
1000
menüsü ve dekorasyonu ile
11:52
even the restaurantrestoran nameisim --
326
696000
1000
hatta restoran ismi
11:53
but withoutolmadan a centralizedmerkezileşmiş headquartersMerkez.
327
697000
1000
ancak merkezi bir karargah olmadan
11:54
So, this actuallyaslında becameoldu very clearaçık to me
328
698000
3000
Yani, bu gerçekten bana göre çok açık oldu.
11:57
with the MarchMart 30, 2005 PowerballPowerball drawingçizim,
329
701000
4000
30 Mart 2005 Elektrobilim çizim ile
12:01
where, you know, they expectedbeklenen,
330
705000
1000
Onların ne beklediğini bilirsinzi
12:02
basedmerkezli on the numbernumara of ticketbilet salessatış they had,
331
706000
2000
sattıkları bilet sayısına bağlı
12:04
to have threeüç or fourdört second-placeikinci sırada winnerskazananlar --
332
708000
2000
üç dört tane ikincilik kazanan var
12:06
those are the people who matchmaç fivebeş or sixaltı PowerballPowerball numberssayılar.
333
710000
2000
Bunlar beş ya da altı Elektrobilim numaraları ile eşleşen insanlardır
12:08
InsteadBunun yerine, they had 110,
334
712000
1000
Bunun yerine, 110 oldu
12:09
and they were completelytamamen shockedşok.
335
713000
2000
ve onlar resmen şok oldu
12:11
They lookedbaktı all acrosskarşısında the countryülke, and discoveredkeşfedilen
336
715000
2000
Tüm ülke genelinde baktılar ve keşfettiler
12:13
it couldn'tcould necessarilyzorunlu olarak be frauddolandırıcılık,
337
717000
1000
mutlaka, dolandırıcılık olamazdı
12:14
because it happenedolmuş, you know,
338
718000
1000
bunun olduğunu biliyosrunuz
12:15
in differentfarklı statesdevletler, acrosskarşısında differentfarklı computerbilgisayar systemssistemler.
339
719000
2000
Farklı devletler içinde,farklı bilgisayar sistemleri üzerinden
12:17
So whateverher neyse it was,
340
721000
1000
yani ne olursa olsun öyleydi
12:18
it causedneden oldu people to sortçeşit of behaveDavranmak
341
722000
1000
insanların çeşitli davranışlarına neden olmuştur
12:19
in a masskitle synchronizedsenkronize way.
342
723000
2000
bir kitle halinde senkronize edilir.
12:21
So, like, OK, maybe it had to do with the patternsdesenler
343
725000
2000
belki de bu yüzden kalıpları ile yapmak zorunda
12:23
on the little piecesparçalar of paperkâğıt --
344
727000
2000
küçük kağıt parçaları üzerinde
12:25
you know, like, it was a diamondelmas,
345
729000
1000
pırlanta olduğunu sizin gibi biliyorum
12:26
or, you know, diagonaldiyagonal.
346
730000
1000
ya da köşegen olduğunu bilirisiniz
12:27
It wasn'tdeğildi that.
347
731000
1000
değildi
12:28
It wasn'tdeğildi that, so they're like,
348
732000
1000
Bu onlar gibi değildi.
12:29
OK, let's look at televisiontelevizyon,
349
733000
2000
Tamam, televizyona bakalım
12:31
so they lookedbaktı at an episodeBölüm of "LostKayıp."
350
735000
1000
böylece unuttunuz bir bölüme baktık.
12:32
Now, I don't have a TVTV,
351
736000
1000
Şimdi ,televizyon yok
12:33
whichhangi makesmarkaları me a freakanormal, but very productiveüretken, and --
352
737000
2000
Bu çok verimli ama beni çılgına döndürür
12:35
(LaughterKahkaha)
353
739000
4000
---
12:39
-- and this episodeBölüm of "LostKayıp," I understandanlama,
354
743000
2000
ve bu bölümde unuttunuzu anlıyorum
12:41
where the overweightkilolu guy has a luckyşanslı numbernumara
355
745000
1000
Şanslı numara beyaz adamın üzerindeydi.
12:42
whichhangi was not a luckyşanslı numbernumara,
356
746000
1000
Şanslı numara beyaz adamın üzerindeydi
12:43
whichhangi was how long they'dgittiklerini been on the islandada,
357
747000
1000
Onlar nekadar uzun süredir adada olsa da
12:44
but they lookedbaktı,
358
748000
1000
ama, görünüyordu
12:45
and the numberssayılar did not matchmaç.
359
749000
1000
ve sayıları eşleşmedi.
12:46
So they lookedbaktı at "The YoungGenç and The RestlessHuzursuz,"
360
750000
1000
bu yüzden acemi ve karasız baktık
12:47
and it wasn'tdeğildi that, eitherya.
361
751000
1000
ve her ikisi de değildi
12:48
So, it wasn'tdeğildi untila kadar the first guy showsgösterileri up the nextSonraki day,
362
752000
5000
İlk adam gibi değildi ,ertesi gün gösteir
12:53
and they asksormak him,
363
757000
1000
Ona sordular :
12:54
"Where did you get your numbernumara from?"
364
758000
1000
''Numaranızı nereden aldınız ?''
12:55
He's like, "Oh, I got it from a fortuneservet cookietanımlama bilgisi."
365
759000
1000
''Ah,bir şans kurabiyesinden aldım .''
12:56
This actuallyaslında is a slipkayma that one of the winnerskazananlar had,
366
760000
2000
Kazananlardan biri var ki o aslında bir yanlışlıktı
12:58
because the TennesseeTennessee lotteryPiyango securitygüvenlik officialsYetkililer
367
762000
3000
Çünkü Tennessee piyango güvenlik görevlileri
13:01
were like, oh, no -- like, this can't be truedoğru.
368
765000
2000
ah ,hayır ona benziyordu bu doğru olamaz
13:03
But it was truedoğru,
369
767000
2000
Fakat doğruydu
13:05
and basicallytemel olarak, of those 110 people,
370
769000
3000
ve temel olarak, bu 110 kişi
13:08
and 104 of them or so
371
772000
1000
Ve bunların 104 tanesine
13:09
had gottenkazanılmış theironların numbernumara from the fortuneservet cookietanımlama bilgisi.
372
773000
2000
şans kuarabiyelerinden kazanılmış olan bu sayı
13:11
(LaughterKahkaha)
373
775000
2000
---
13:13
Yeah. So, I wentgitti and startedbaşladı looking.
374
777000
3000
Evet. Ben gittim ve aramaya başladılar
13:16
I wentgitti acrosskarşısında the countryülke,
375
780000
1000
Ben ülkenin öbür tarafına gittim
13:17
looking for these restaurantsrestoranlar
376
781000
1000
bu restoranlara bakmak için
13:18
where these people had gottenkazanılmış theironların fortuneservet cookiestanımlama bilgileri from.
377
782000
2000
bu insanlar kendi kazandıkları şans kurabiyeleri
13:21
You know, there are a bunchDemet of them,
378
785000
1000
Bunlardan bir sürü olduğunu biliyorsunuz
13:22
includingdahil olmak üzere Lee'sLee'nin ChinaÇin in OmahaOmaha --
379
786000
3000
Lee dahil olmak üzere Omaha'daki Çin
13:25
whichhangi is actuallyaslında runkoş by KoreansKoreliler, but that's anotherbir diğeri pointpuan --
380
789000
2000
Bu aslında Kore'liler tarafından yönetilen fakat başka bir nokta
13:27
and a bunchDemet of them namedadlı ChinaÇin BuffetAçık büfe.
381
791000
3000
Ve onlar Çin'e bir sürü büfe atadı.
13:30
So, what's interestingilginç is that theironların storieshikayeleri were similarbenzer,
382
794000
3000
Yani,ilginç olan hikayelerinin benzer olması
13:33
but they were differentfarklı.
383
797000
1000
ama onlar farklıydı
13:34
It was lunchöğle yemeği, it was take-outEve Servis,
384
798000
1000
Öğle yemeği oldu
13:35
it was sit-downoturma eylemi, it was buffetAçık büfe,
385
799000
2000
o büfede oturdular
13:37
it was threeüç weekshaftalar agoönce, it was threeüç monthsay agoönce.
386
801000
2000
üç hafta önceydi, üç ay önceydi.
13:39
But at some pointpuan,
387
803000
1000
Ama bazı noktalarda,
13:40
all these people had a very similarbenzer experiencedeneyim
388
804000
2000
all these people had a very similar experience
13:42
that convergedbirleştirdi at a fortuneservet cookietanımlama bilgisi and at a ChineseÇince restaurantrestoran,
389
806000
3000
Bu şans kurabiyelerini bir Çin restoranında birleştirdi
13:45
and all these ChineseÇince restaurantsrestoranlar
390
809000
2000
ve tüm bu Çin lokantalarına
13:47
were servingservis fortuneservet cookiestanımlama bilgileri,
391
811000
1000
Şans kurabiyeleri servis edildi.
13:48
whichhangi, of coursekurs we know
392
812000
1000
Bunu tabi ki biliyoruz
13:49
aren'tdeğil even ChineseÇince to beginbaşla with.
393
813000
1000
Hatta Çin ile başlamayan
13:50
So it's kindtür of partBölüm of the phenomenonfenomen
394
814000
2000
Yani bu fenomenin bir tür parçasıdır.
13:52
I calleddenilen spontaneousdoğal self-organizationkendi kendine organizasyon, right,
395
816000
3000
Ben spontane kendi organizasyonu olarak adlandırılan
13:55
where, like in antkarınca colonieskoloniler,
396
819000
2000
Burada, karınca kolonileri gibi
13:57
where little decisionskararlar madeyapılmış by -- on the micro-levelmikro düzeyde
397
821000
3000
Burası tarafından alınan küçük kararlar mikro düzeyde
14:00
actuallyaslında have a bigbüyük impactdarbe on the macro-levelMakro düzey.
398
824000
2000
aslında makro seviyesi üzerinde büyük bir etkisi var.
14:02
So, a good sortçeşit of contrastkontrast
399
826000
3000
Bu yüzden, aksine iyi bir sıralama
14:05
is ChickenTavuk McNuggetsMcNuggets.
400
829000
1000
McNuggets tavuk konumundadır.
14:06
McDonald'sMcDonald's actuallyaslında spentharcanmış 10 yearsyıl
401
830000
1000
McDonald's aslında 10 yıl harcadı
14:07
cominggelecek out with a chicken-liketavuk gibi productürün.
402
831000
3000
tavuk gibi ürünleri ile geliyor.
14:10
They did chickentavuk pottencere piepasta,
403
834000
1000
Tavuklu kiş yaptılar
14:11
they did friedKızarmış chickentavuk,
404
835000
1000
Kızarmış tavuk yaptılar
14:12
and then they finallyen sonunda introducedtanıtılan ChickenTavuk McNuggetsMcNuggets.
405
836000
2000
ve en son tavuk McNuggets'ı ürettiler.
14:14
And the great innovationyenilik of ChickenTavuk McNuggetsMcNuggets
406
838000
2000
Ve Tavuk McNuggets büyük yenilik
14:16
was not nuggetfyingnuggetfying them,
407
840000
2000
kızartılmış nugget değildi
14:18
because that's kindtür of an easykolay conceptkavram,
408
842000
1000
Çünkü kolay bir tür konseptinin olduğunu
14:19
but the trickhile behindarkasında ChickenTavuk McNuggetsMcNuggets was,
409
843000
2000
ancak Tavuk McNuggets ardında hile oldu
14:21
they were ableyapabilmek to removeKaldır the chickentavuk from the bonekemik
410
845000
2000
tavuğun kemiğini çıkarmayı başardılar
14:23
in a cost-effectivemaliyetli mannertavır,
411
847000
1000
düşük maliyetli bir şekilde,
14:24
whichhangi is why it tookaldı so long
412
848000
2000
bu kadar uzun sürmesinin nedeni
14:26
for other people to copykopya them.
413
850000
1000
Diğer insanlar bunları kopyalamak için
14:27
It tookaldı 10 yearsyıl,
414
851000
1000
Bu, 10 yıl aldı
14:28
and then withiniçinde a coupleçift of monthsay,
415
852000
1000
ve sonra birkaç ay içinde
14:29
it was suchböyle a hitvurmak
416
853000
1000
hit oldu.
14:30
they just introducedtanıtılan it and rolledhaddelenmiş it acrosskarşısında
417
854000
1000
onlar sadece rendeledi ve rulo haline getirdi
14:31
the entiretüm systemsistem of McDonald'sMcDonald's in the countryülke.
418
855000
2000
McDonald's'ın's ülkedeki tüm sistemi
14:33
In contrastkontrast,
419
857000
1000
Buna karşılık,
14:34
we have GeneralGenel Tso'sTSO'ın ChickenTavuk,
420
858000
1000
General Tso'nun tavuğu var
14:35
whichhangi actuallyaslında startedbaşladı in NewYeni YorkYork CityŞehir in the earlyerken 1970s,
421
859000
3000
Bu aslında 1970'li yılların başında New York'ta başladı
14:38
as I was alsoAyrıca startingbaşlangıç in the universityÜniversite in NewYeni YorkYork CityŞehir in the earlyerken 1970s, so ...
422
862000
5000
Ben de bu yüzden, 1970'li yılların başında New York'ta üniversite başlamadan itibaren,Yani..
14:43
And this logologo!
423
867000
1000
Ve bu logo!
14:44
So me, GeneralGenel Tso'sTSO'ın ChickenTavuk and this logologo
424
868000
1000
Bu yüzden bana General Tso'nun tavuğu ve bu logoyu
14:45
are all karmacallykarmacally relatedilgili.
425
869000
1000
Bütün bunlar evrenle ilişkilidir.
14:46
But that dishtabak alsoAyrıca tookaldı about 10 yearsyıl
426
870000
3000
Ama bu yemek de yaklaşık 10 yıl sürdü
14:49
to spreadYAYILMIŞ acrosskarşısında AmericaAmerika
427
873000
1000
Amerika üzerinde yayılmaya
14:50
from a randomrasgele restaurantrestoran in NewYeni YorkYork CityŞehir.
428
874000
2000
New York'ta rastgele bir restorandan
14:52
Someone'sBirinin like,
429
876000
1000
Birisi gibi
14:53
oh, God -- it's sweettatlı, it's friedKızarmış, it's chickentavuk:
430
877000
1000
Aman Tanrım tatlı,kızarmış tavuk
14:54
AmericansAmerikalılar will love this.
431
878000
2000
Amerikalılar bu sevecekler.
14:56
So, what I like to say, you know, this beingolmak sortçeşit of BayBay AreaAlan, SiliconSilikon ValleyVadi --
432
880000
4000
Yani, söylemek istediğim şey, bilirsiniz bu tür varlıklar körfez bölgesi Silikon Vadisinde
15:00
is that we think of McDonald'sMcDonald's
433
884000
1000
Biz Mc Donald's gibi düşünüyoruz.
15:01
as sortçeşit of the MicrosoftMicrosoft of the diningyemek experiencesdeneyimler.
434
885000
3000
Microsof'tun yemek deneyimleri sıralaması gibi.
15:04
We can think of ChineseÇince restaurantsrestoranlar perhapsbelki as LinuxLinux:
435
888000
3000
Biz belki de Linux gibi Çin restoranının aklınıza gelebilecek
15:07
sortçeşit of an openaçık sourcekaynak thing, right,
436
891000
2000
açık kaynaklı bir tür,değil mi?
15:09
where ideasfikirler from one personkişi can be
437
893000
3000
Burada fikirleri bir kişiden alınabilir
15:12
copiedkopyalanan and propagatedyayılır acrosskarşısında the entiretüm systemsistem,
438
896000
3000
kopyalanır ve tüm sistem boyunca yayılır;
15:15
that there can be specializeduzman versionsversiyonları of ChineseÇince foodGıda,
439
899000
4000
Çin yemek özel versiyonlar olabileceğini
15:19
you know, dependingbağlı on the regionbölge.
440
903000
1000
biliyorsunuz,bölgeye bağlı olarak
15:20
For exampleörnek, you know,
441
904000
2000
Örneğin,Biliyorsunuz
15:22
in NewYeni OrleansOrleans we have CajunCajun ChineseÇince foodGıda,
442
906000
2000
New Orleans'da bizim, Kajun Çin yemeklerinden var
15:24
where they serveservis SichuanSichuan alligatortimsah and sweettatlı and sourekşi crawfishkerevit, right?
443
908000
4000
Sichuan timsah ve tatlı ve ekşi Istakozu nerede servis ettiklerini
15:28
And in PhiladelphiaPhiladelphia,
444
912000
1000
Ve Philadelphia bölgesindeki
15:29
you have PhiladelphiaPhiladelphia cheesesteakSelam rollrulo,
445
913000
2000
Philadelphia'da peynirli biftek rulosu bulabilrsiniz
15:31
whichhangi looksgörünüyor like an eggYumurta rollrulo on the outsidedışında,
446
915000
1000
Bu, dışarıdan bir yumurta rulosu gibi görünüyor
15:32
but a cheesesteakSelam on the insideiçeride.
447
916000
1000
ama içinde bir peynirli biftek.
15:33
I was really surprisedşaşırmış to discoverkeşfetmek that,
448
917000
2000
Onu keşfettiğimde gerçekten şaşırmıştım.
15:35
not only in PhiladelphiaPhiladelphia, but alsoAyrıca in AtlantaAtlanta,
449
919000
3000
sadece Philadelphia'da değil, aynı zamanda Atlanta'da var.
15:38
because what had happenedolmuş
450
922000
1000
Çünkü ne olmuştu
15:39
was that a ChineseÇince familyaile had movedtaşındı
451
923000
1000
Çinli bir ailenin taşınmış olmasıydı
15:40
from AtlantaAtlanta to -- sorry, from PhiladelphiaPhiladelphia to AtlantaAtlanta,
452
924000
4000
Atlanta'dan özür dilerim, Atlanta Philadelphia'dan
15:44
and broughtgetirdi that with them.
453
928000
1000
ve onlarla birlikte getirdiğini
15:46
So, the thing is,
454
930000
1000
Yani,bu düşünce
15:47
our historicaltarihi loreİrfan,
455
931000
1000
Bizim tarihsel ilimimiz
15:48
because of the way we like narrativesanlatılar,
456
932000
1000
biçimi nedeniyle bizim anlattıkları gibi
15:49
are fulltam of vastgeniş characterskarakterler
457
933000
2000
engin karakterler dolu
15:51
suchböyle as, you know, HowardHoward SchultzSchultz of StarbucksStarbucks
458
935000
2000
Starbucks yüzünden Howard schultz'u bilirsiniz.
15:53
and RayRay KrocKroc with McDonald'sMcDonald's
459
937000
2000
McDonald's lı Ray kroc
15:55
and AsaAsa ChandlerChandler with Coca-ColaCoca-Cola.
460
939000
3000
ve Coca Cola'dan Asa Chandler.
15:58
But, you know,
461
942000
1000
Ama bilirisiniz,
15:59
it's very easykolay to overlookgöz ardı the smallerdaha küçük characterskarakterler -- oopsOops --
462
943000
3000
daha küçük karakterleri göz ardı etmek çok kolay -Maalesef.
16:02
for exampleörnek, like LemLem SenSen,
463
946000
1000
Örneğin ,Lem Sen gibi.
16:03
who introducedtanıtılan chopChop sueyÇin,
464
947000
2000
chop suey'i kim tanıttı?
16:05
ChefŞef PengPeng,
465
949000
1000
Şef peng.
16:06
who introducedtanıtılan GeneralGenel TsoTeknik destek ChickenTavuk,
466
950000
1000
General Tso'nun tavuklarını kim tanıttı?
16:07
and all the JapaneseJaponca bakersFırıncılar
467
951000
2000
ve tüm Japon fırıncılar...
16:09
who introducedtanıtılan fortuneservet cookiestanımlama bilgileri.
468
953000
2000
Şans kurabiyelerini kim tanıttı ?
16:11
So, the pointpuan of my presentationsunum is
469
955000
2000
Böyelece sunumumu noktalarken,
16:13
to make you think twiceiki defa,
470
957000
2000
İki kez düşünüyorum
16:15
that those whosekimin namesisimler are forgottenunutulmuş in historytarih
471
959000
2000
Tarihte unutulmuş olan bu isimleri
16:17
can oftensık sık have had as much,
472
961000
1000
olduğu kadar sıklıkla,
16:18
if not more, impactdarbe on what we eatyemek todaybugün.
473
962000
3000
çok fazla olmasa bile,bugün yediklerimizin etkisiyle
16:21
So. Thank you very much.
474
965000
1000
Çok teşekkür ederim.
Translated by dilara mengi
Reviewed by Sancak Gülgen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jennifer 8. Lee - Reporter
The possessor of the best byline in the New York Times, Jennifer 8. Lee reports on culture and city life. Her latest book is The Fortune Cookie Chronicles.

Why you should listen

Jennifer 8. Lee is a reporter for the New York Times, starting with the paper as a tech writer for the Circuits section. She's now a metropolitan reporter for the paper, turning in sparkling and intricately reported stories of city life. NPR called her a "conceptual scoop" artist -- finding and getting details on new lifestyle trends that we all want to talk about.

Her fascination with American Chinese food led her to research and write The Fortune Cookie Chronicles, in which she solves some of the enduring mysteries around this indigenous cuisine, including such questions as: "Who is General Tso and why are we eating his chicken?" and "Why do Jews eat Chinese food on Christmas?"

 

More profile about the speaker
Jennifer 8. Lee | Speaker | TED.com