TED2010
Esther Duflo: Social experiments to fight poverty
Esther Duflo : Yoksullukla mücadele için sosyal atılımlar
Filmed:
Readability: 2.8
1,298,863 views
Yoksullukla mücadele bilimsellikten daha çok tahmindir ve yardımlar konusundaki bilgi eksikliği, "nasıl yapılacağı" konusundaki soruları da arttırmaktadır. Ancak Clark Medal ödülü sahibi Esther Duflo bunun, çözümleri deneyerek, rastgele deneyler ile nasıl bir efor sarf edebileceğimizi ve hangisinin yardımcı olup hangisinin incitebileceğini bilerek mümkün olabileceğini anlatıyor.
Esther Duflo - Development economist
Esther Duflo takes economics out of the lab and into the field to discover the causes of poverty and means to eradicate it. Full bio
Esther Duflo takes economics out of the lab and into the field to discover the causes of poverty and means to eradicate it. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
So here it is. You can check: I am short, I'm French,
0
3000
2000
İşte kontrol edebilirsiniz, kısayım ve Fransızım.
00:20
I have a pretty strong French accent,
1
5000
2000
Biraz ağır bir Fransız aksanım var
00:22
so that's going to be clear in a moment.
2
7000
3000
ve bu biraz daha belirginleşecek.
00:26
Maybe a sobering thought
3
11000
2000
Bu çok ciddi ve belki de
00:28
and something you all know about.
4
13000
2000
çoğunuzun bilgi sahibi olduğu bir konu
00:30
And I suspect many of you gave
5
15000
2000
ve ben bir çoğunuzun bu sene
00:32
something to the people of Haiti this year.
6
17000
3000
Haiti'deki insanlara bir şeyler gönderdiğinizi düşünüyorum
00:35
And there is something else
7
20000
2000
ve başka bir şey daha var
00:37
I believe in the back of your mind
8
22000
2000
inanıyorum ki sizin de aklınızdadır
00:39
you also know.
9
24000
2000
ve siz de farkındasınızdır ki
00:41
That is, every day,
10
26000
2000
hergün
00:43
25,000 children die
11
28000
2000
25.000 çocuk
00:45
of entirely preventable causes.
12
30000
3000
tam anlamıyla engellenmesi mümkün sebeplerden ötürü ölüyor.
00:48
That's a Haiti earthquake every eight days.
13
33000
3000
Bu her 8 günde bir Haiti depremi demek.
00:51
And I suspect many of you probably gave something
14
36000
2000
bu probleme olumlu bir şeyler kattığınızı
00:53
towards that problem as well,
15
38000
2000
farz ediyorum
00:55
but somehow it doesn't happen
16
40000
2000
ancak her nasılsa
00:57
with the same intensity.
17
42000
2000
bu aynı şekilde olmadı.
00:59
So why is that?
18
44000
2000
Peki neden?
01:02
Well, here is a thought experiment for you.
19
47000
3000
Şimdi size bir düşünce deneyimi sunacağım.
01:05
Imagine you have a few million dollars that you've raised --
20
50000
2000
5 milyon dolarınız olduğunu hayal edin.
01:07
maybe you're a politician in a developing country
21
52000
3000
Belki gelişmekte olan bir ülkede politikacısınız
01:10
and you have a budget to spend. You want to spend it on the poor:
22
55000
3000
ve harcamak istediğiniz bir bütçe var, fakirler için harcamak istediğiniz...
01:13
How do you go about it?
23
58000
3000
Bunu nasıl yaparsınız?
01:16
Do you believe the people who tell you
24
61000
2000
Size "bütün yapmamız gereken para vermek"
01:18
that all we need to do is to spend money?
25
63000
2000
diyen insanlara inanıyor musunuz,
01:20
That we know how to eradicate poverty,
26
65000
3000
yoksulluğu kökünden bitirecek olduğunu bildiğimiz
01:23
we just need to do more?
27
68000
2000
daha fazla şeyler yapmamız gerek
01:25
Or do you believe the people who tell you that
28
70000
2000
yoksa yardımların işe yaramayacağını, bunun incitebileceğini
01:27
aid is not going to help, on the contrary it might hurt,
29
72000
3000
söyleyen insanlara mı inanıyorsunuz?
01:30
it might exacerbate corruption, dependence, etc.?
30
75000
3000
Bu belki de yolsuzluğu, bağımlılığı vb. şeyleri daha beter hale getirecek
01:34
Or maybe you turn to the past.
31
79000
2000
veya geçmişe de dönebilirsiniz.
01:36
After all, we have spent billions of dollars on aid.
32
81000
3000
Unutmamalıyız ki, yardımlar için milyar dolarlar harcadık.
01:39
Maybe you look at the past and see.
33
84000
2000
Belki geçmişe bakarsanız bunların
01:41
Has it done any good?
34
86000
2000
işe yarayıp yaramadığını görürsünüz.
01:43
And, sadly, we don't know.
35
88000
2000
Üzgünüm ama bilmiyoruz
01:45
And worst of all, we will never know.
36
90000
3000
en kötüsü de, hiçbir zaman bilmeyeceğiz.
01:49
And the reason is that -- take Africa for example.
37
94000
2000
Ve sebep şu ki, mesela Afrikayı örnek verebiliriz.
01:51
Africans have already got a lot of aid.
38
96000
2000
Afrikalılar bir çok yardım aldı.
01:53
These are the blue bars.
39
98000
2000
Bunlar mavi kısımlar
01:55
And the GDP in Africa is not making much progress.
40
100000
3000
ve gayri safi yurt içi hasıla Afrikada çok gelişme kaydetmedi.
01:58
Okay, fine. How do you know what
41
103000
2000
Peki, yardımlar olmadan
02:00
would have happened without the aid?
42
105000
2000
ne olacağını nerden bilebilirsiniz?
02:02
Maybe it would have been much worse,
43
107000
3000
Belki daha kötü halde olacaktı
02:05
or maybe it would have been better.
44
110000
2000
belki de daha iyi bir durumda olacaktı.
02:07
We have no idea. We don't know what the counterfactual is.
45
112000
3000
Hiçbir fikrimiz yok. Ne olacağı ile ilgili bir şey bilmiyoruz.
02:10
There's only one Africa.
46
115000
2000
Yalnızca bir tane Afrika var.
02:12
So what do you do?
47
117000
2000
Peki, ne yaparsınız?
02:14
To give the aid, and hope and pray that something comes out of it?
48
119000
3000
Yardım eder, umutlanır ve bir şeylerin olması için dua mı edersiniz?
02:18
Or do you focus on your everyday life
49
123000
3000
Yoksa günlük yaşamınıza odaklanır
02:21
and let the earthquake every eight days
50
126000
2000
ve depremlerin her 8 günde bir
02:23
continue to happen?
51
128000
2000
devam etmesine izin mi verirsiniz?
02:25
The thing is, if we don't know
52
130000
2000
sorun şu ki eğer iyi bir şeyler
02:27
whether we are doing any good,
53
132000
2000
yapıp yapmadığımızı bilmiyorsak
02:29
we are not any better
54
134000
2000
orta çağ doktorlarından ve
02:31
than the Medieval doctors and their leeches.
55
136000
3000
onların sülüklerinden daha iyi sayılmayız.
02:34
Sometimes the patient gets better, sometimes the patient dies.
56
139000
3000
Bazen hasta iyileşir, bazen ise hasta ölebilir.
02:37
Is it the leeches? Is it something else?
57
142000
3000
Bunun sebebi sülük müdür yoksa başka bir şey mi?
02:40
We don't know.
58
145000
2000
Bilmiyoruz!
02:42
So here are some other questions.
59
147000
2000
Şimdi burada başka sorular da bulunuyor.
02:44
They're smaller questions,
60
149000
2000
Daha küçük sorular.
02:46
but they are not that small.
61
151000
2000
ama çok da küçük değil.
02:48
Immunization, that's the cheapest way
62
153000
3000
Aşı, çocukların hayatını kurtarmanın
02:51
to save a child's life.
63
156000
2000
en ucuz yolu.
02:53
And the world has spent a lot of money on it:
64
158000
2000
Dünya bunun için çok fazla para harcadı.
02:55
The GAVI and the Gates Foundations
65
160000
2000
GAVI ve Gates Kurumları
02:57
are each pledging a lot of money towards it,
66
162000
2000
ikisi de bunun için çok ciddi para harcadılar
02:59
and developing countries themselves have been doing a lot of effort.
67
164000
3000
Ve gelişmekte olan ülkeler bunun üzerine çok efor sarf ettiler.
03:02
And yet, every year
68
167000
2000
Ve şimdi, her sene
03:04
at least 25 million children
69
169000
2000
en az 25 milyon çocuk
03:06
do not get the immunization they should get.
70
171000
3000
aşı olması gerekirken olamıyorlar.
03:09
So this is what you call a "last mile problem."
71
174000
3000
İşte bu "problemin son noktası" diye isimlendirdiğiniz olay.
03:12
The technology is there,
72
177000
2000
Teknoloji orada.
03:14
the infrastructure is there,
73
179000
2000
Altyapı orada.
03:16
and yet it doesn't happen.
74
181000
2000
Ama henüz gerçekleşmedi.
03:18
So you have your million.
75
183000
2000
Ve milyonlarınız var.
03:20
How do you use your million
76
185000
2000
Bu sorunu çözmek için
03:22
to solve this last mile problem?
77
187000
2000
milyonlarınızı nasıl kullanırsınız?
03:24
And here's another question:
78
189000
2000
şimdi başka bir soru:
03:26
Malaria. Malaria kills almost
79
191000
3000
Sıtma. Sıtma nerdeyse her sene
03:29
900,000 people every year,
80
194000
3000
900.000 insanı öldürüyor.
03:32
most of them in Sub-Saharan Africa,
81
197000
2000
Çoğu da Afrika'nın Sahara çölünün güneyinde
03:34
most of them under five.
82
199000
2000
ve ölenlerin çoğu 5 yaşın altında.
03:36
In fact, that is the leading cause of under-five mortality.
83
201000
3000
Aslında bu 5 yaş altındaki ölümlerin başlıca sebebi.
03:39
We already know how to kill malaria,
84
204000
3000
Biz zaten Sıtma'yı nasıl yok edeceğimizi biliyoruz.
03:42
but some people come to you and say,
85
207000
2000
Ancak bazı insanlar size gelip
03:44
"You have your millions. How about bed nets?"
86
209000
3000
"Milyonların var, peki ya cibinlik?" diyebilirler.
03:47
Bed nets are very cheap.
87
212000
2000
Cibinlikler çok ucuzdur.
03:49
For 10 dollars, you can manufacture and ship
88
214000
3000
Sadece 10 Dolar ile böcek hastalıklarından
03:52
an insecticide treated bed net
89
217000
2000
koruyan ağları üretebilir ve yollayabilirsiniz
03:54
and you can teach someone to use them.
90
219000
2000
ve birilerine nasıl kullanılacağını öğretebilirsiniz.
03:56
And, not only do they protect the people who sleep under them,
91
221000
3000
Ama bu, insanları altında uyurken korumaya yaramaz,
03:59
but they have these great contagion benefits.
92
224000
2000
çünkü ciddi bir bulaşıcı etkisi vardır.
04:01
If half of a community sleeps under a net,
93
226000
3000
Eğer insanların yarısı bu ağın altında uyuyorsa
04:04
the other half also benefits
94
229000
2000
diğer yarısı bundan faydalanır
04:06
because the contagion of the disease spread.
95
231000
3000
çünkü bu bulaşıcı hastalık yayılır.
04:09
And yet, only a quarter of kids at risk sleep under a net.
96
234000
3000
Hal böyleyken, toplamın çeyreği kadar çocuk bu ağın altında risk içinde.
04:12
Societies should be willing to go out
97
237000
2000
Toplum bunları insanlara ücretsiz sağlamak için
04:14
and subsidize the net, give them for free,
98
239000
2000
çaba içinde olmalı.
04:16
or, for that matter, pay people to use them
99
241000
2000
veya bunun faydasının yayılması amacıyla
04:18
because of those contagion benefits.
100
243000
2000
insanlara bunu kullanmaları için ödeme yapmalı.
04:20
"Not so fast," say other people.
101
245000
2000
Diğer insanlar "o kadar hızlı değil" derler.
04:22
"If you give the nets for free,
102
247000
2000
"Eğer insanlara bu ağları ücretsiz verirseniz
04:24
people are not going to value them.
103
249000
2000
insanlar bunun kıymetini bilmezler.
04:26
They're not going to use them,
104
251000
2000
Kullanmazlar veya en azından
04:28
or at least they're not going to use them as bed nets,
105
253000
2000
onları cibinlik olarak kullanmazlar
04:30
maybe as fishing nets."
106
255000
2000
belki balık ağı olarak kullanırlar."
04:32
So, what do you do?
107
257000
2000
Öyleyse ne yapacaksınız?
04:34
Do you give the nets for free to maximize coverage,
108
259000
2000
Koruma ihtimalini maksimum seviyeye çıkarmak için ücretsiz mi vereceksiniz?
04:36
or do you make people pay
109
261000
2000
Yoksa insanlara bunu kullandıklarından emin olmak için
04:38
in order to make sure that they really value them?
110
263000
2000
para mı ödeyeceksiniz?
04:40
How do you know?
111
265000
2000
peki nasıl bilebilirsiniz?
04:42
And a third question: Education.
112
267000
2000
ve üçüncü soru : Eğitim.
04:44
Maybe that's the solution, maybe we should send kids to school.
113
269000
2000
Bu belki bir çözümdür. Belki çocuklar okula gönderilmeli
04:46
But how do you do that?
114
271000
2000
ama bunu nasıl yapabilirsiniz?
04:48
Do you hire teachers? Do you build more schools?
115
273000
2000
Öğretmenler mi kiralarsınız? Daha fazla okul mu inşa edersiniz?
04:50
Do you provide school lunch?
116
275000
2000
Okulda öğle yemeği sağlayabilir misiniz?
04:52
How do you know?
117
277000
2000
Bunu nasıl bilebilirsiniz?
04:54
So here is the thing.
118
279000
2000
İşte sorun burada.
04:56
I cannot answer the big question,
119
281000
2000
Büyük soruya cevap veremem.
04:58
whether aid did any good or not.
120
283000
2000
Yardımlar iyi mi olur kötü mü olur bilemem
05:00
But these three questions, I can answer them.
121
285000
3000
ancak bu üç soruya cevap verebilirim.
05:04
It's not the Middle Ages anymore,
122
289000
2000
Artık Ortaçağ'da değiliz.
05:06
it's the 21st century.
123
291000
2000
21. yüzyıldayız
05:08
And in the 20th century,
124
293000
2000
ve 20. yüzyılda
05:10
randomized, controlled trials
125
295000
2000
rastgele ve kontrollü denemeler
05:12
have revolutionized medicine
126
297000
2000
ilaçları kökten değiştirdi
05:14
by allowing us to distinguish
127
299000
2000
ilaçların işe yarayıp
05:16
between drugs that work
128
301000
2000
yaramadığının
05:18
and drugs that don't work.
129
303000
2000
farkını görmemizi sağlayarak.
05:20
And you can do the same
130
305000
2000
Siz de aynısını yapabilirsiniz.
05:22
randomized, controlled trial for social policy.
131
307000
3000
Sosyal politikalar için rastgele ve kontrollü denemeler.
05:25
You can put social innovation to the same
132
310000
2000
Yeni sosyal metodlar geliştirebilirsiniz.
05:27
rigorous, scientific tests
133
312000
2000
sıkı ve bilimsel testler
05:29
that we use for drugs.
134
314000
2000
kullandığımız ilaçlar için
05:31
And in this way, you can take the guesswork
135
316000
3000
ve bu yolla
05:34
out of policy-making
136
319000
2000
tahmini bir politika oluşturabilirsiniz
05:36
by knowing what works,
137
321000
2000
neyin işe yaradığını bilerek
05:38
what doesn't work and why.
138
323000
2000
neyin işe yaramadığını bilerek ve nedenini bilerek.
05:40
And I'll give you some examples with those three questions.
139
325000
3000
Şimdi size bu 3 soru hakkında örnekler vereceğim.
05:44
So I start with immunization.
140
329000
2000
Aşı ile başlayacağım.
05:46
Here's Udaipur District, Rajasthan. Beautiful.
141
331000
3000
Burası Udaipur caddesi. Rajasthan, çok güzel.
05:49
Well, when I started working there,
142
334000
2000
Burada çalışmaya başladığım zaman
05:51
about one percent of children
143
336000
2000
çocukların yalnızca %1'i
05:53
were fully immunized.
144
338000
2000
tamamen aşılanmıştı.
05:55
That's bad, but there are places like that.
145
340000
3000
Bu çok kötü ama bunun gibi yerler var.
05:58
Now, it's not because the vaccines are not there --
146
343000
2000
Bunun sebebi aşı olmayışı değil.
06:00
they are there and they are free --
147
345000
2000
Aşı var ve ücretsiz.
06:02
and it's not because parents do not care about their kids.
148
347000
3000
Bunun sebebi ailelerin çocukları ile ilgilenmemesi de değil.
06:05
The same child that is not immunized against measles,
149
350000
3000
Benzer çocuklar kızamığa karşı aşılanmamış
06:08
if they do get measles, parents will spend
150
353000
2000
eğer kızamık olur ve aşılanırlarsa, aileleri
06:10
thousands of rupees to help them.
151
355000
2000
yardım için binlerce rupi harcayacaklar.
06:12
So you get these empty village subcenters
152
357000
2000
Böylece bu boş köy merkezini
06:14
and crowded hospitals.
153
359000
2000
ve kalabalık hastaneleri elde edersiniz.
06:16
So what is the problem?
154
361000
2000
Peki sorun nedir?
06:18
Well, part of the problem, surely, is people do not fully understand.
155
363000
3000
Sorunun belli bir bölümü elbetteki insanların tam anlamıyla anlamamış olması.
06:21
After all, in this country as well,
156
366000
2000
Tıpkı bu ülkedeki gibi.
06:23
all sorts of myths and misconceptions
157
368000
2000
Aşıyla ilgili bir çok hikaye ve
06:25
go around immunization.
158
370000
3000
yanlış düşünce bulunuyor.
06:28
So if that's the case, that's difficult,
159
373000
2000
Eğer durum bu ise çok zor
06:30
because persuasion is really difficult.
160
375000
3000
çünkü insanları ikna etmek gerçekten de zor.
06:33
But maybe there is another problem as well.
161
378000
2000
Ancak belki başka bir problem daha olabilir.
06:35
It's going from intention to action.
162
380000
3000
Bu da niyetten aksiyona gidiştir.
06:38
Imagine you are a mother
163
383000
2000
Udaipur bölgesinde, Rajasthan'da
06:40
in Udaipur District, Rajasthan.
164
385000
2000
bir anne olduğunuzu hayal edin.
06:42
You have to walk a few kilometers to get your kids immunized.
165
387000
3000
Çocuklarınızı aşıya götürmek için birkaç kilometre yol yürümeniz gerekiyor
06:45
And maybe when you get there, what you find is this:
166
390000
2000
ve belki de oraya vardığınızda
06:47
The subcenter is closed. Ao you have to come back,
167
392000
2000
merkez kapalı olacak ve siz de geri dönmek zorunda kalacaksınız.
06:49
and you are so busy and you have so many other things to do,
168
394000
3000
Ve çok meşgulsunuz, yapmanız gereken başka birçok işiniz var.
06:52
you will always tend to postpone and postpone,
169
397000
2000
her zaman erteleyecek ve erteleyeceksiniz
06:54
and eventually it gets too late.
170
399000
2000
ve sonunda çok geç olacak
06:56
Well, if that's the problem, then that's much easier.
171
401000
3000
eğer sorun bu ise, bu biraz daha kolay çözülebilir.
06:59
Because A, we can make it easy,
172
404000
3000
çünkü A- Bunu kolaylaştırabiliriz
07:02
and B, we can maybe
173
407000
2000
ve B-İnsanlara bugün harekete geçmeleri için
07:04
give people a reason to act today,
174
409000
2000
sebepler sunabiliriz
07:06
rather than wait till tomorrow.
175
411000
2000
yarına kadar beklemek yerine.
07:08
So these are simple ideas, but we didn't know.
176
413000
2000
Bunlar kolay fikirler ama önceden bilmiyorduk
07:10
So let's try them.
177
415000
2000
öyleyse hadi deneyelim.
07:12
So what we did is we did a randomized, controlled trial
178
417000
3000
yaptığımız şey rastgele ve kontrollü denemelerdi
07:15
in 134 villages in Udaipur Districts.
179
420000
2000
Udaipur bölgesinde 134 köyde.
07:17
So the blue dots
180
422000
2000
Ve böylece mavi noktalar
07:19
are selected randomly.
181
424000
2000
rastgele seçildi.
07:21
We made it easy -- I'll tell you how in a moment.
182
426000
3000
Biz bunu kolaylaştırdık ve şimdi size söyleyeceğim.
07:24
In the red dots, we made it easy
183
429000
2000
Kırmızı noktalarda bunu kolaylaştırdık.
07:26
and gave people a reason to act now.
184
431000
2000
ve insanlara hemen harekete geçmeleri için sebepler sunduk
07:28
The white dots are comparisons, nothing changed.
185
433000
3000
beyaz noktalar karşılaştırmalar, hiçbir şey değişmedi.
07:31
So we make it easy by organizing
186
436000
2000
insanların çocuklarını aşılamak için getirdiği
07:33
this monthly camp where people can
187
438000
2000
aylık kampı
07:35
get their kids immunized.
188
440000
2000
organize ettik
07:37
And then you make it easy
189
442000
2000
ve siz de bunu başarabilirsiniz
07:39
and give a reason to act now
190
444000
2000
ve insanlara hemen harekete geçmeleri için
07:41
by adding a kilo of lentils for each immunization.
191
446000
3000
aşılamanın yanında bir kilo mercimek de verebilirsiniz.
07:44
Now, a kilo of lentils is tiny.
192
449000
3000
Bir kilo mercimek çok az
07:47
It's never going to convince anybody
193
452000
2000
ve insanları yapmak istemedikleri bir şeyi yapmak için
07:49
to do something that they don't want to do.
194
454000
2000
asla ikna edemeyecektir.
07:51
On the other hand, if your problem is you tend to postpone,
195
456000
3000
Diğer taraftan eğer probleminiz ertelemeniz ise
07:54
then it might give you a reason to act today
196
459000
2000
bu da size bugün harekete geçmeniz için bir sebep olabilir.
07:56
rather than later.
197
461000
2000
"sonra"nın yerine.
07:58
So what do we find?
198
463000
2000
Peki ne bulabiliriz?
08:00
Well, beforehand, everything is the same.
199
465000
2000
Önceleri her şey aynıydı.
08:02
That's the beauty of randomization.
200
467000
2000
Bu da rastgele gelişen olayların güzelliği.
08:04
Afterwards,
201
469000
2000
Neticesinde,
08:06
the camp -- just having the camp --
202
471000
2000
kamp, sadece kamp sayesinde,
08:08
increases immunization from six percent to 17 percent.
203
473000
2000
aşılanma oranı %6'dan %17'ye çıkar.
08:10
That's full immunization.
204
475000
2000
ve tamamen aşılanma olur.
08:12
That's not bad, that's a good improvement.
205
477000
2000
Bu kötü değil, aslında iyi bir gelişme.
08:14
Add the lentils and you reach to 38 percent.
206
479000
3000
mercimekleri ekleyin ve %38'lere ulaşın.
08:17
So here you've got your answer.
207
482000
2000
İşte kendi cevabınıza sahipsiniz.
08:19
Make it easy and give a kilo of lentils,
208
484000
2000
Bu işi kolaylaştırın ve bir kilo mercimek verin.
08:21
you multiply immunization rate by six.
209
486000
3000
aşı oranını 6'ya katlayın.
08:24
Now, you might say, "Well, but it's not sustainable.
210
489000
2000
Şimdi "bu doğrulanabilir bir şey değil" diyebilirsiniz.
08:26
We cannot keep giving lentils to people."
211
491000
2000
"Biz insanlara mercimek vermeye devam edemeyiz"
08:28
Well, it turns out it's wrong economics,
212
493000
2000
Evet, bu yanlış bir ekonomiye dönüşebilir
08:30
because it is cheaper
213
495000
2000
çünkü onlara vermemektense
08:32
to give lentils than not to give them.
214
497000
2000
onlara mercimek vermek daha ucuz.
08:34
Since you have to pay for the nurse anyway,
215
499000
2000
Çünkü nasıl olsa aşı için hemşireye
08:36
the cost per immunization
216
501000
2000
bir ödeme yapmalısınız aşılama başına oluşan
08:38
ends up being cheaper if you give incentives than if you don't.
217
503000
3000
maliyet eğer teşvik sunarsanız daha ucuz bir hale gelir.
08:42
How about bed nets?
218
507000
2000
Peki ya cibinlikler?
08:44
Should you give them for free, or should you ask people to pay for them?
219
509000
3000
Onları ücretsiz mi vermelisiniz yoksa insanlara bunlar için ödeme yapmalarını mı söylersiniz?
08:47
So the answer hinges
220
512000
2000
Cevap bu üç basit
08:49
on the answer to three simple questions.
221
514000
2000
soruya verilen cevaba dayanıyor.
08:51
One is: If people must pay for a bed net,
222
516000
3000
Birincisi : Eğer insanlar yatak ağları için ödeme yapmak zorunda
08:54
are they going to purchase them?
223
519000
2000
olurlarsa gidip satın alırlar mı?
08:56
The second one is:
224
521000
2000
İkincisi :
08:58
If I give bed nets for free,
225
523000
2000
Eğer ücretsiz yatak ağları verirsem
09:00
are people going to use them?
226
525000
2000
insanlar bunu kullanırlar mı?
09:02
And the third one is:
227
527000
2000
ve üçüncüsü:
09:04
Do free bed nets discourage future purchase?
228
529000
2000
ücretsiz cibinlik vermek gelecekte bunu satın almaya
09:06
The third one is important
229
531000
2000
yöneltir mi? Üçüncüsü önemli
09:08
because if we think people get used to handouts,
230
533000
3000
çünkü eğer insanların buna alışacağını düşünürsek
09:11
it might destroy markets to distribute free bed nets.
231
536000
3000
ücretsiz yatak ağları verme konusunda pazara zarar verebilir.
09:14
Now this is a debate that has generated
232
539000
2000
Şimdi bu birçok duygusal ve
09:16
a lot of emotion and angry rhetoric.
233
541000
3000
kızgın söyleme sebep olan bir tartışma.
09:19
It's more ideological than practical,
234
544000
2000
Pratikten daha çok ideolojikler.
09:21
but it turns out it's an easy question.
235
546000
2000
ama bu daha kolay bir soruya dönüştürüyor
09:23
We can know the answer to this question.
236
548000
2000
biz bu sorunun cevabını bilebiliriz.
09:25
We can just run an experiment.
237
550000
2000
Biz sadece deneyimlere yoğunlaşabiliriz.
09:27
And many experiments have been run, and they all have the same results,
238
552000
2000
ve bir çok deneyim, aynı sonuca sahip.
09:29
so I'm just going to talk to you about one.
239
554000
3000
ben sadece bir tanesinden size bahsedeceğim.
09:32
And this one that was in Kenya,
240
557000
2000
Anlatacağım şey bu defa Kenya'dan,
09:34
they went around and distributed to people
241
559000
2000
insanlara gidip indirimli belgeler
09:36
vouchers, discount vouchers.
242
561000
2000
dağıttılar.
09:38
So people with their voucher
243
563000
2000
Ve insanlar ellerindeki belgelerle
09:40
could get the bed net in the local pharmacy.
244
565000
2000
yerel eczanelerden yatak ağları alabilirdi
09:42
And some people get 100 percent discount,
245
567000
3000
Bazı insanlar %100 oranında indirimler aldılar.
09:45
and some people get 20 percent discounts,
246
570000
2000
ve bazı insanlar %20 oranında indirim aldı
09:47
and some people get 50 percent discount, etc.
247
572000
3000
ve bazıları ise %50 oranında aldı vs...
09:50
And now we can see what happens.
248
575000
2000
Şimdi neler olduğunu görebiliriz.
09:52
So, how about the purchasing?
249
577000
2000
Peki satın alım sonuçları nasıl oldu?
09:54
Well, what you can see is that
250
579000
2000
Şunu görebilirsiniz ki
09:56
when people have to pay for their bed nets,
251
581000
2000
insanlar eğer yatak ağları için para vermek zorunda kalırsa
09:58
the coverage rate really falls down a lot.
252
583000
3000
bunun yayılma oranı gittikçe düşüyor.
10:01
So even with partial subsidy,
253
586000
2000
Hatta kısmi ödenek olsa bile --
10:03
three dollars is still not the full cost of a bed net,
254
588000
3000
3 dolar bir yatak ağının tam ücreti de değil halen.
10:06
and now you only have 20 percent of the people with the bed nets,
255
591000
2000
Ve sadece %20 oranında insan yatak ağlarına sahip,
10:08
you lose the health immunity, that's not great.
256
593000
3000
bağışıklığı kaybediyorsunuz ve bu hiç iyi değil.
10:11
Second thing is, how about the use?
257
596000
2000
İkincisi nasıl kullanılıyor?
10:13
Well, the good news is, people, if they have the bed nets,
258
598000
2000
Evet, güzel haber şu ki eğer insanlar yatak ağlarına sahipse
10:15
will use the bed nets regardless of how they got it.
259
600000
3000
bu ağları nasıl elde ettiklerinden bağımsız olarak kullanıyorlar.
10:18
If they get it for free, they use it.
260
603000
2000
Eğer ücretsiz aldılarsa, onu kullanıyorlar.
10:20
If they have to pay for it, they use it.
261
605000
2000
eğer para ödedilerse kullanıyorlar.
10:22
How about the long term?
262
607000
2000
Peki uzun vadede?
10:24
In the long term,
263
609000
2000
Uzun vadede
10:26
people who got the free bed nets,
264
611000
2000
ücretsiz olarak bu ağları alanlara
10:28
one year later, were offered the option
265
613000
2000
1 yıl sonra 2 dolar karşılığında
10:30
to purchase a bed net at two dollars.
266
615000
3000
ağ satın alma seçeneği sunuldu.
10:33
And people who got the free one
267
618000
2000
Ve ücretsiz olarak alan kişiler
10:35
were actually more likely to purchase the second one
268
620000
3000
ikincisini ücretli olarak almaya daha yakındı
10:38
than people who didn't get a free one.
269
623000
2000
ücretsiz olarak almayanlara nazaran.
10:40
So people do not get used to handouts; they get used to nets.
270
625000
3000
Demek ki insanlar bu bedavacılığa alışmadılar, yatak ağı kullanmaya alıştılar.
10:43
Maybe we need to give them a little bit more credit.
271
628000
3000
Belki de bu insanlara biraz daha kredi vermeliyiz.
10:48
So, that's for bed nets. So you will think, "That's great.
272
633000
2000
ve bu yatak ağları için olmalı, şöyle düşüneceksiniz "Bu harika.
10:50
You know how to immunize kids, you know how to give bed nets."
273
635000
3000
Aşıyı biliyorsunuz, yatak ağını nasıl kullanacağınızı biliyorsunuz."
10:53
But what politicians need is a range of options.
274
638000
3000
Ancak politikacıların geniş seçeneklere ihtiyacı var.
10:56
They need to know: Out of all the things I could do,
275
641000
3000
Benim yapabildiklerimin dışında şeyler bilmeye ihtiyaçları var.
10:59
what is the best way to achieve my goals?
276
644000
3000
amaçlarıma ulaşabilmek için en iyi yol hangisi?
11:02
So suppose your goal is to get kids into school.
277
647000
3000
Çocukları okula yazdırmayı amacınız olan farz edin.
11:05
There are so many things you could do. You could pay for uniforms,
278
650000
3000
Yapabileceğiniz birçok şey var, üniformalara para ödeyebilirsiniz
11:08
you could eliminate fees, you could build latrines,
279
653000
2000
masrafları kısabilirsiniz, tuvaletler yapabilirsiniz,
11:10
you could give girls sanitary pads, etc., etc.
280
655000
3000
kızlara hijyenik pedler verebilirsiniz vs...
11:13
So what's the best?
281
658000
2000
Peki en iyisi hangisi?
11:15
Well, at some level, we think
282
660000
2000
Bize göre çeşitli seviyelerde bunların
11:17
all of these things should work.
283
662000
2000
hepsi işe yarıyor.
11:19
So, is that sufficient? If we think they should work intuitively,
284
664000
2000
Öyleyse, bu elverişlidir. eğer onların sezgileri ile
11:21
should we go for them?
285
666000
2000
çalıştığını düşünürsek onlar için devam etmeli miyiz?
11:23
Well, in business, that's certainly not the way we would go about it.
286
668000
3000
Aslında iş alanında, bu kesinlikle ilerlediğimiz yol değildir.
11:27
Consider for example
287
672000
2000
Eşya taşımacılığını
11:29
transporting goods.
288
674000
2000
örnek olarak ele alabiliriz.
11:31
Before the canals were invented
289
676000
2000
Kanallar oluşturulmadan önce
11:33
in Britain before the Industrial Revolution,
290
678000
3000
ve Britanya'daki Endüstri devriminden önce
11:36
goods used to go on horse carts.
291
681000
2000
eşyalar at arabaları ile taşınırdı.
11:38
And then canals were built,
292
683000
2000
Ve sonra kanallar inşa edildi
11:40
and with the same horseman and the same horse,
293
685000
3000
aynı binici ve aynı atla
11:43
you could carry ten times as much cargo.
294
688000
3000
10 defa taşıma yapabilirdiniz, tıpkı kargo kadar.
11:46
So should they have continued
295
691000
2000
Peki onlar eşyaları at arabalarıyla
11:48
to carry the goods on the horse carts, on the ground,
296
693000
3000
taşımaya devam etmeli miydi?
11:51
that they would eventually get there?
297
696000
2000
Nasıl olsa er ya da geç yerine ulaşırlardı.
11:53
Well, if that had been the case,
298
698000
2000
Eğer olaylar böyle gelişseydi
11:55
there would have been no Industrial Revolution.
299
700000
2000
endüstri devrimi ortaya çıkamazdı.
11:57
So why shouldn't we do the same with social policy?
300
702000
3000
Peki neden aynısını sosyal alanda yapmıyoruz?
12:00
In technology, we spend so much time
301
705000
2000
Teknoloji için çok fazla zaman harcıyoruz
12:02
experimenting, fine-tuning,
302
707000
2000
deneyimlerle, ince ayarlarla
12:04
getting the absolute cheapest way to do something,
303
709000
2000
bir şeyler yapmak için tam anlamıyla ucuz yollar arayarak.
12:06
so why aren't we doing that with social policy?
304
711000
3000
peki neden bunu sosyal alanda da yapmayalım?
12:09
Well, with experiments, what you can do
305
714000
2000
Deneyim, neler yapabileceğinizin
12:11
is answer a simple question.
306
716000
2000
en basit cevabıdır.
12:13
Suppose you have 100 dollars to spend
307
718000
2000
Çeşitli girişimlere
12:15
on various interventions.
308
720000
2000
100 dolar harcadığınızı düşünün.
12:17
How many extra years of education
309
722000
2000
100 dolarınızı geri almak için
12:19
do you get for your hundred dollars?
310
724000
2000
fazladan kaç sene eğitim görürsünüz?
12:21
Now I'm going to show you
311
726000
2000
Şimdi size çeşitli eğitim girişimlerinde
12:23
what we get with various education interventions.
312
728000
3000
neler elde ettiğimizi göstereceğim.
12:27
So the first ones are if you want the usual suspects,
313
732000
2000
İlk olarak alışıldık şüphelileri isterseniz
12:29
hire teachers, school meals,
314
734000
2000
öğretmenler, okul yemekleri,
12:31
school uniforms, scholarships.
315
736000
2000
okul üniformaları, burslar
12:33
And that's not bad. For your hundred dollars,
316
738000
2000
ve bunlar için 100 dolar hiç de fena değil.
12:35
you get between one and three extra years of education.
317
740000
3000
1 ile 3 yıl arasında ekstra eğitim alabilirsiniz.
12:39
Things that don't work so well is bribing parents,
318
744000
2000
Ebeveynlere rüşvet vermek pek işe yaramıyor
12:41
just because so many kids are already going to school
319
746000
3000
çünkü bir çok çocuk sizin verdiğiniz paralarla
12:44
that you end up spending a lot of money.
320
749000
2000
zaten okula gidiyorlar.
12:46
And here are the most surprising results.
321
751000
3000
Ve işte en şaşırtıcı sonuçlar.
12:49
Tell people the benefits of education,
322
754000
3000
İnsanlara eğitimin faydalarını anlatın.
12:52
that's very cheap to do.
323
757000
2000
Bu da çok ucuz bir şey.
12:54
So for every hundred dollars you spend doing that,
324
759000
3000
Harcayacağınız her 100 dolar ile
12:57
you get 40 extra years of education.
325
762000
3000
fazladan 40 sene eğitim almış olacaksınız.
13:00
And, in places where there are worms,
326
765000
2000
Ve kurtlar olan yerlerde
13:02
intestinal worms,
327
767000
2000
bağırsak kurtlarından bahsediyorum,
13:04
cure the kids of their worms.
328
769000
2000
çocukları bu kurtlardan kurtaracaksınız.
13:06
And for every hundred dollars,
329
771000
2000
Ve her 100 dolar için
13:08
you get almost 30 extra years of education.
330
773000
3000
neredeyse 30 yıl eğitim almış olacaksınız.
13:11
So this is not your intuition,
331
776000
2000
Bu sizin önseziniz değil.
13:13
this is not what people would have gone for,
332
778000
2000
Bu, insanların çabaladıkları bir şey de değildir
13:15
and yet, these are the programs that work.
333
780000
3000
bunlar şu an işe yarayan programlar.
13:18
We need that kind of information, we need more of it,
334
783000
2000
Bu türden bilgilere ihtiyacımız var, daha fazlasına da ihtiyacımız var.
13:20
and then we need to guide policy.
335
785000
2000
Ve bu politikalara rehberlik etmeliyiz.
13:24
So now, I started from the big problem, and I couldn't answer it.
336
789000
3000
Ben çok büyük bir problemden başlamış ve cevabını bulamamıştım
13:27
And I cut it into smaller questions,
337
792000
3000
ve onu küçük problemlere ayırmıştım
13:30
and I have the answer to these smaller questions.
338
795000
2000
ve bu küçük problemlere cevaplar buldum.
13:32
And they are good, scientific, robust answers.
339
797000
3000
Ve çok iyi, bilimsel ve çetin cevaplardı.
13:36
So let's go back to Haiti for a moment.
340
801000
2000
Hadi şimdi Haiti'ye dönelim.
13:39
In Haiti, about 200,000 people died --
341
804000
3000
Haiti'de 200.000 kişi hayatını kaybetti.
13:43
actually, a bit more by the latest estimate.
342
808000
2000
Aslında son rakamlara göre biraz daha fazla.
13:45
And the response of the world was great:
343
810000
2000
Dünyanın cevabı harikaydı
13:47
Two billion dollars got pledged just last month,
344
812000
3000
Sadece geçtiğimiz ay 2 milyon yardım alındı.
13:51
so that's about 10,000 dollars per death.
345
816000
2000
ve bu ölü başına 10.000 dolar eder.
13:53
That doesn't sound like that much when you think about it.
346
818000
3000
aslında düşündüğünüz zaman çok da fazla gelmeyebilir
13:56
But if we were willing to spend 10,000 dollars
347
821000
3000
ama 5 yaşın altında ölen her çocuk için
13:59
for every child under five who dies,
348
824000
3000
10.000 dolar harcamaya hazırsak
14:02
that would be 90 billion per year
349
827000
3000
bu yılda 90 Milyar eder
14:05
just for that problem.
350
830000
2000
sadece bu problem için.
14:07
And yet it doesn't happen.
351
832000
2000
ve henüz bu gerçekleşmedi.
14:09
So, why is that?
352
834000
2000
Peki neden?
14:11
Well, I think what part of the problem is that,
353
836000
2000
Sanırım problem şu ki Haiti'deki problem
14:13
in Haiti, although the problem is huge,
354
838000
2000
büyük olmasına rağmen anladığımız kadarıyla
14:15
somehow we understand it, it's localized.
355
840000
2000
yerelleştirildi ve belli bir alana sınırlandırıldı.
14:17
You give your money to Doctors Without Borders,
356
842000
2000
Paranızı sınır tanımayan doktorlara verdiniz,
14:19
you give your money to Partners In Health,
357
844000
2000
paralarınızı sağlık partnerlerine verdiniz.
14:21
and they'll send in the doctors, and they'll send in the lumber,
358
846000
3000
onlar da doktorlar ve kullanılmış eşyalar
14:24
and they'll helicopter things out and in.
359
849000
3000
ve helikopterler gönderip durdular.
14:27
And the problem of poverty is not like that.
360
852000
2000
Ama fakirlikle olan problemimiz bunun gibi değil.
14:29
So, first, it's mostly invisible;
361
854000
2000
Birincisi, çoğunlukla görünmez olması.
14:31
second, it's huge;
362
856000
2000
İkincisi çok büyük olması.
14:33
and third, we don't know whether we are doing the right thing.
363
858000
3000
Ve üçüncüsü ise doğru şeyler yapıp yapmadığımızı bilmiyor olmamız.
14:36
There's no silver bullet.
364
861000
2000
Herhangi bir sihirli değnek bulunmuyor.
14:38
You cannot helicopter people out of poverty.
365
863000
2000
İnsanları helikopterler ile fakirliğin dışına çıkaramazsınız.
14:40
And that's very frustrating.
366
865000
2000
Bu çok sinirlendirici bir düşünce.
14:42
But look what we just did today.
367
867000
3000
Ama bakın biz bugün ne yaptık.
14:45
I gave you three simple answers to three questions:
368
870000
3000
Size 3 soru için 3 adet basit cevap verdim.
14:48
Give lentils to immunize people,
369
873000
2000
İnsanları aşılamak için onlara mercimek verin.
14:50
provide free bed nets, deworm children.
370
875000
2000
Ücretsiz yatak ağları verin ve çocukların kurtlarını temizleyin.
14:52
With immunization or bed nets,
371
877000
2000
Aşı veya yatak ağları ile.
14:54
you can save a life for 300 dollars per life saved.
372
879000
3000
300 dolara bir yaşam kurtarabilirsiniz.
14:57
With deworming, you can get
373
882000
2000
Kurtları yok ederek 3 dolara
14:59
an extra year of education for three dollars.
374
884000
2000
1 ekstra eğitim yılı kazanabilirsiniz.
15:02
So we cannot eradicate poverty just yet,
375
887000
3000
Yoksulluğu henüz kökünden kazıyamayız
15:05
but we can get started.
376
890000
2000
ancak başlayabiliriz.
15:07
And maybe we can get started small
377
892000
2000
Ve belki de etkileyici olduğunu düşündüğümüz
15:09
with things that we know are effective.
378
894000
3000
küçük şeyler ile başlayabiliriz.
15:12
Here's an example of how this can be powerful.
379
897000
2000
İşte size bunun ne kadar güçlü olduğunu gösteren bir örnek.
15:14
Deworming.
380
899000
2000
Kurtlardan arındırma.
15:16
Worms have a little bit of a problem grabbing the headlines.
381
901000
2000
Kurtlar ciddi bir problemdir.
15:18
They are not beautiful and don't kill anybody.
382
903000
3000
Şirin değiller ve kimseyi de öldürmezler.
15:21
And yet, when the young global leader in Davos
383
906000
2000
Yine de, Davos'taki genç lider
15:23
showed the numbers I gave you,
384
908000
2000
size verdiğim numaraları gösterdiğinde
15:25
they started Deworm the World.
385
910000
2000
"Dünyayı Kurtlardan Arındırma" hareketine başladılar.
15:27
And thanks to Deworm the World,
386
912000
2000
Bu hareket ve birçok ülke,
15:29
and the effort of many country governments and foundations,
387
914000
2000
kuruluş ve devletin eforu sayesinde
15:31
20 million school-aged children got dewormed in 2009.
388
916000
3000
2009 senesinde 20 milyon okul çağındaki çocuk kurtlardan kurtuldu.
15:34
So this evidence is powerful.
389
919000
2000
Bu çok güçlü bir kanıt.
15:36
It can prompt action.
390
921000
2000
Ve bu bir harekete sebep oldu.
15:38
So we should get started now.
391
923000
2000
Yani artık başlamalıyız.
15:40
It's not going to be easy.
392
925000
2000
Evet hiç de kolay olmayacak
15:42
It's a very slow process.
393
927000
2000
ve çok yavaş bir işleyiş olacak.
15:44
You have to keep experimenting, and sometimes ideology
394
929000
2000
Deneyimlerinizi ve bazen de ideolojilerinizi
15:46
has to be trumped by practicality.
395
931000
2000
pratiğe dökmelisiniz
15:48
And sometimes what works somewhere doesn't work elsewhere.
396
933000
3000
ve bazen bazı şeyler heryerde işe yaramayabilir
15:51
So it's a slow process,
397
936000
2000
bu yüzden bu yavaş bir süreç
15:53
but there is no other way.
398
938000
2000
ancak başka yolu yok.
15:55
These economics I'm proposing,
399
940000
2000
Teklif ettiğim bu şeyler
15:57
it's like 20th century medicine.
400
942000
2000
tıpkı 20. yüzyılın ilacı gibi.
15:59
It's a slow, deliberative process
401
944000
2000
Keşfi yavaş
16:01
of discovery.
402
946000
2000
ve tedbirli.
16:03
There is no miracle cure,
403
948000
2000
Herhangi bir mucize formül bulunmuyor.
16:05
but modern medicine is saving
404
950000
2000
ancak modern tıp her sene
16:07
millions of lives every year,
405
952000
2000
milyonlarca yaşamı kurtarabiliyor.
16:09
and we can do the same thing.
406
954000
2000
biz de aynı şeyi yapabiliriz.
16:13
And now, maybe, we can go back to the bigger question
407
958000
3000
Ve şimdi belki de başlangıçta söylediğim
16:16
that I started with at the beginning.
408
961000
3000
daha büyük soruya dönebiliriz.
16:19
I cannot tell you
409
964000
2000
Size geçmişte yaptığımız yardımların
16:21
whether the aid we have spent in the past has made a difference,
410
966000
3000
bir fark yaratıp yaratmadığını söyleyemem.
16:24
but can we come back here in 30 years
411
969000
3000
ancak 30 yıl sonra buraya dönüp
16:27
and say, "What we have done,
412
972000
3000
"şu ana kadar ne yaptık, değişimi teşvik eden
16:30
it really prompted a change for the better."
413
975000
3000
ve daha da iyiye götüren bir şey oldu mu?" diyebiliriz.
16:33
I believe we can and I hope we will.
414
978000
2000
Yapabileceğimize inanıyorum ve umarım yapacağız.
16:35
Thank you.
415
980000
2000
Teşekkürler
16:37
(Applause)
416
982000
2000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Esther Duflo - Development economistEsther Duflo takes economics out of the lab and into the field to discover the causes of poverty and means to eradicate it.
Why you should listen
2009 MacArthur fellow Esther Duflo is pushing the field of development economics by studying specific causal relationships that lead to or perpetuate poverty. She looks at close-to-home issues: household behavior, education, access to finance and health.
At MIT, she's the founder and director of the Jameel Poverty Action Lab (J-PAL), a research network that evaluates social programs. It's concerned less with wide-ranging policy than with specific questions. Sample: If schoolkids could get their uniforms for free, would attendance go up? What's an effective way to reward mothers for immunizing their babies? Randomized trials offer new insights toward creating global equity and prosperity. Her work may blur the lines between economics and activism, but it's a role Duflo not only considers comfortable but vital.
Her new book is Poor Economics, with Abhijit W. Banerjee.
Esther Duflo | Speaker | TED.com