TEDxAmazonia
Antonio Donato Nobre: The magic of the Amazon: A river that flows invisibly all around us
Antonio Donato Nobre: Phép màu của Amazon: con sông chảy vô hình xung quanh chúng ta
Filmed:
Readability: 3.8
1,159,750 views
Con sông Amazon như một quả tim, bơm nước từ các biển và đưa vào khí quyển nhớ 600 tỉ cây xanh làm việc như những lá phổi. Sự hình thành mây, lưu lượng mưa và cả khu rừng đều phát triển. Trong một bài nói đậm chất nhạc, Antonio Donato Nobre cho thấy sức sống của khu vực này, và làm thế nào nó mang đến lợi ích về mặt môi trường cho thế giới. Bài thuyết trình như một câu chuyện ngụ ngôn về thiên nhiên, một dàn hợp xướng phi thường.
Antonio Donato Nobre - Scientist
Antonio Donato Nobre researches the “ingenious systems” of the Amazon. His work illustrates the beautiful complexity of this region, as well as its fragility against a backdrop of climate change. Full bio
Antonio Donato Nobre researches the “ingenious systems” of the Amazon. His work illustrates the beautiful complexity of this region, as well as its fragility against a backdrop of climate change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What do you guys think?
0
346
2020
Mọi người nghĩ gì?
00:14
For those who watched
Sir Ken's memorable TED Talk,
Sir Ken's memorable TED Talk,
1
2706
4474
Đối với những ai đã xem
TED Talk đáng nhớ của Ngài Ken
TED Talk đáng nhớ của Ngài Ken
00:19
I am a typical example
of what he describes
of what he describes
2
7180
3142
thì tôi là ví dụ điển hình cho
những gì ông miêu tả
những gì ông miêu tả
00:22
as "the body as a form
of transport for the head,"
of transport for the head,"
3
10322
2634
một "cơ thể như phương tiện giao thông
của não bộ",
của não bộ",
00:25
a university professor.
4
13346
2391
một giảng viên đại học
00:27
You might think it was not fair
5
15737
3480
Có thể bạn nghĩ chẳng công bằng chút nào
00:31
that I've been lined up to speak
after these first two talks
after these first two talks
6
19217
2963
khi tôi được xếp để nói
sau hai bài nói đầu tiên
sau hai bài nói đầu tiên
chỉ để ba hoa về khoa học
00:34
to speak about science.
7
22180
1944
00:36
I can't move my body to the beat,
8
24774
3498
Tôi không thể hòa mình vào nhịp điệu,
00:40
and after a scientist
who became a philosopher,
who became a philosopher,
9
28272
2912
và sau khi một nhà triết học
kiêm cựu bác học nói xong,
kiêm cựu bác học nói xong,
00:43
I have to talk about hard science.
10
31184
1942
tôi lại phải thuyết giảng
về khoa học "cứng"
về khoa học "cứng"
00:45
It could be a very dry subject.
11
33126
3028
Có vẻ đây là một chủ đề khô khan đây.
00:48
Yet, I feel honored.
12
36154
3525
Nhưng tôi lại thấy vinh dự.
00:51
Never in my career,
13
39679
1783
Chưa bao giờ trong sự nghiệp của tôi,
00:53
and it's been a long career,
14
41462
1561
một sự nghiệp đã có tuổi,
00:55
have I had the opportunity to start a talk
15
43023
2233
tôi lại có một cơ hội để thuyết trình
00:57
feeling so inspired, like this one.
16
45256
3008
mà trong lòng cảm thấy hứng khởi
như lần này.
như lần này.
01:00
Usually, talking about science
17
48264
3880
Thường thì việc nói về khoa học
01:04
is like exercising in a dry place.
18
52144
3160
cũng như tập thể dục ở chỗ khô hạn vậy.
01:08
However, I've had the pleasure
19
56284
3232
Tuy vậy, tôi lại thấy hân hoan
01:11
of being invited to come here
to talk about water.
to talk about water.
20
59516
3379
khi được mời đến đây để nói về nước.
01:15
The words "water" and "dry"
do not match, right?
do not match, right?
21
63885
2883
Hai từ "nước" và "khô hạn" không hề
phản ánh đầy đủ, nhỉ?
phản ánh đầy đủ, nhỉ?
01:19
It is even better to talk about
water in the Amazon,
water in the Amazon,
22
67426
3490
Thậm chí sẽ hay hơn khi nói về nước
ở Amazon
ở Amazon
01:22
which is the splendid cradle
of life. Fresh life.
of life. Fresh life.
23
70916
5034
cái nôi của sự sống.
Sự sống thực sự.
Sự sống thực sự.
01:27
So this is what inspired me.
24
75950
2078
Vậy nên nó đã
tạo cảm hứng cho tôi.
tạo cảm hứng cho tôi.
01:30
That's why I'm here,
although I'm carrying
although I'm carrying
25
78028
2202
Đấy là lí do tôi ở đây, mặc dù tôi đem
01:32
my head over here.
26
80230
1913
cái đầu của mình ra đây.
01:34
I am trying, or will try to convey
this inspiration.
this inspiration.
27
82143
4094
Tôi đang, hoặc sẽ, cố gắng
truyền lại cảm hứng này.
truyền lại cảm hứng này.
01:38
I hope this story will inspire you
and that you'll spread the word.
and that you'll spread the word.
28
86237
3860
Tôi mong rằng câu chuyện này sẽ
thôi thúc bạn lan truyền nó.
thôi thúc bạn lan truyền nó.
01:43
We know that there is controversy.
29
91317
4320
Chúng ta đều biết có một sự tranh cãi
01:47
The Amazon is the "lung of the world,"
30
95637
2523
Rừng Amazon là "lá phổi xanh của thế giới"
01:50
because of its massive power
to have vital gases exchanged
to have vital gases exchanged
31
98940
5486
nhờ vào khả năng trao đổi khí phi thường
01:56
between the forest and the atmosphere.
32
104426
1819
giữa cánh rừng và khí quyển.
01:58
We also hear about
the storehouse of biodiversity.
the storehouse of biodiversity.
33
106245
4100
Chúng ta cũng biết nó là
kho dự trữ đa dạng sinh học.
kho dự trữ đa dạng sinh học.
02:02
While many believe it,
34
110345
4306
Trong khi nhiều người tin như vậy,
02:06
few know it.
35
114651
1546
ít người lại quan tâm.
02:08
If you go out there, in this marsh,
36
116197
1878
Nếu bạn ở đó, trong cái đầm lầy này,
02:10
you'll be amazed at the —
37
118075
3838
bạn sẽ phải kinh ngạc
02:13
You can barely see the animals.
38
121913
2044
Bạn hầu như không hề thấy
các loài động vật.
các loài động vật.
02:15
The Indians say, "The forest
has more eyes than leaves."
has more eyes than leaves."
39
123957
4054
Người da đỏ thường nói rằng:
"Rừng có nhiều mắt hơn cả lá"
"Rừng có nhiều mắt hơn cả lá"
02:20
That is true, and I will try
to show you something.
to show you something.
40
128011
2976
Thật chí lí làm sao, và tôi
sẽ chứng minh cho bạn.
sẽ chứng minh cho bạn.
02:22
But today, I'm going to use
a different approach,
a different approach,
41
130987
3181
Nhưng hôm nay, tôi sẽ dùng một
cách tiếp cận khác.
cách tiếp cận khác.
02:26
one that is inspired by these
two initiatives here,
two initiatives here,
42
134168
3020
Cách này được gợi ý từ hai sáng kiến
ở đây,
ở đây,
02:29
a harmonic one and a philosophical one.
43
137188
2681
một cái thì tổng hợp,
một cái mang tính triết lí.
một cái mang tính triết lí.
02:31
I'll try to use an approach
that's slightly materialistic,
that's slightly materialistic,
44
139869
4129
Tôi sẽ cố gắng sử dụng một cách tiếp cận
hơi mang tính vật chất
hơi mang tính vật chất
02:35
but it also attempts to convey
that, in nature, there is
that, in nature, there is
45
143998
3218
nhưng cũng đảm bảo truyền tải
rằng trong tự nhiên,
rằng trong tự nhiên,
02:39
extraordinary philosophy and harmony.
46
147216
3094
có cả sự triết lý và hài hòa đến kinh ngạc.
02:42
There'll be no music in my presentation,
47
150310
1961
Sẽ chẳng có nhạc trong bài nói của tôi đâu,
02:44
but I hope you'll all notice the music
of the reality I'm going to show you.
of the reality I'm going to show you.
48
152271
4223
nhưng tôi mong bạn sẽ chú ý đến
âm nhạc hiện hữu mà tôi sẽ chỉ ra cho bạn.
âm nhạc hiện hữu mà tôi sẽ chỉ ra cho bạn.
02:48
I'm going to talk about physiology —
not about lungs,
not about lungs,
49
156494
2613
Tôi muốn so sánh về mặt
sinh lý - không phải phổi đâu -
sinh lý - không phải phổi đâu -
02:51
but other analogies with human physiology,
50
159107
3528
với các bộ phận khác của con người,
02:54
especially the heart.
51
162635
2109
đặc biệt là tim.
02:56
We'll start
52
164744
2018
Chúng ta sẽ bắt đầu
03:01
by thinking that water is like blood.
53
169132
4588
bằng việc nghĩ rằng nước cũng như máu vậy.
03:06
The circulation in our body
distributes fresh blood,
distributes fresh blood,
54
174500
4849
Hệ tuần hoàn trong cơ thể chúng ta
phân phối máu giàu oxy,
phân phối máu giàu oxy,
03:11
which feeds, nurtures and supports us,
55
179349
2610
để nuôi dưỡng và hỗ trợ cơ thể,
03:13
and brings the used blood back
to be renewed.
to be renewed.
56
181959
4378
và nhận lại máu chứa cacbonic
để tái tạo.
để tái tạo.
03:18
In the Amazon, things happen similarly.
57
186337
4322
Ở Amazon, mọi việc cũng diễn ra tương tự
03:22
We'll start by talking about
the power of all these processes.
the power of all these processes.
58
190659
5107
Chúng ta sẽ bắt đầu bằng việc nói về
sức mạnh của quá trình này.
sức mạnh của quá trình này.
03:27
This is an image
59
195766
4621
Đây là một hình ảnh
03:32
of rain in motion.
60
200387
2811
của nước mưa đang chuyển động.
03:35
What you see there
is the years passing in seconds.
is the years passing in seconds.
61
203198
4013
Những gì bạn thấy chính là hàng năm trời
trôi nhanh trong vòng vài giây
trôi nhanh trong vòng vài giây
03:39
Rains all over the world.
What do you see?
What do you see?
62
207211
2948
Tình hình mưa toàn cầu. Bạn thấy gì nào?
03:42
The equatorial region, in general,
63
210159
1860
Khu vực xích đạo nói chung
03:44
and the Amazon specifically,
64
212019
1863
và Amazon nói riêng
03:45
is extremely important
for the world's climate.
for the world's climate.
65
213882
2869
là cực kì quan trọng
đối với khí hậu toàn cầu
đối với khí hậu toàn cầu
03:48
It's a powerful engine.
66
216751
2165
Nó là một cỗ máy mạnh mẽ.
03:50
There is a frantic evaporation
taking place here.
taking place here.
67
218916
5296
Có một sự bốc hơi dữ dội đang diễn ra
ở đây
ở đây
03:56
If we take a look at this other image,
68
224212
2622
Hãy nhìn vào bức ảnh kia
03:58
which shows the water vapor flow,
69
226834
2782
với các đường đi của hơi nước
04:01
you have dry air in black,
moist air in gray,
moist air in gray,
70
229616
3185
bạn sẽ thấy không khí khô màu đen,
không khí ẩm màu xám,
không khí ẩm màu xám,
04:04
and clouds in white.
71
232801
1431
và mây màu trắng.
04:06
What you see there is an extraordinary
resurgence in the Amazon.
resurgence in the Amazon.
72
234232
5676
Những gì bạn thấy là sự hồi sinh
phi thường ở Amazon.
phi thường ở Amazon.
04:11
What phenomenon — if it's not a desert,
73
239908
2123
Hiện tượng nào - nếu không phải
là một sa mạc
là một sa mạc
04:14
what phenomenon makes water
gush from the ground into the atmosphere
gush from the ground into the atmosphere
74
242031
5246
hiện tượng nào khiến nước bốc hơi
từ mặt đất lên khí quyển
từ mặt đất lên khí quyển
04:19
with such power
that it can be seen from space?
that it can be seen from space?
75
247277
3083
với một sức mạnh lớn lao
đến mức có thể thấy từ ngoài vũ trụ?
đến mức có thể thấy từ ngoài vũ trụ?
04:22
What phenomenon is this?
76
250360
1542
Hiện tượng ấy là gì?
04:23
It could be a geyser.
77
251902
2868
Nó có thể là một suối nước nóng đấy.
04:26
A geyser is underground water
heated by magma,
heated by magma,
78
254770
3788
Suối nước nóng chính là nước ngầm được
đun nóng bởi mắc-ma
đun nóng bởi mắc-ma
04:30
exploding into the atmosphere
79
258558
1440
phun trào lên mặt đất
04:31
and transferring this water
into the atmosphere.
into the atmosphere.
80
259998
3670
và luân chuyển nước đi vào khí quyển.
04:35
There are no geysers in the Amazon,
unless I am wrong.
unless I am wrong.
81
263668
2866
Chẳng có suối nước nóng nào ở Amazon cả,
trừ khi tôi sai.
trừ khi tôi sai.
04:38
I don't know of any.
82
266534
1968
Tôi chưa từng biết đến cái nào ở đó hết.
04:40
But we have something
that plays the same role,
that plays the same role,
83
268502
4404
Nhưng có một cái gì khác lại
đóng vai trò tương tự,
đóng vai trò tương tự,
04:44
with much more elegance though:
84
272906
3392
mặc dù nhịp nhàng hơn:
04:48
the trees, our good old friends
85
276298
2896
đó là cây xanh,
những ông bạn già tốt bụng,
những ông bạn già tốt bụng,
04:51
that, like geysers,
86
279194
2814
thứ giống như suối nước nóng,
04:54
can transfer an enormous amount of water
from the ground into the atmosphere.
from the ground into the atmosphere.
87
282008
5078
cũng có thể luân chuyển một khối lượng
khổng lồ nước từ đất vào không khí.
khổng lồ nước từ đất vào không khí.
04:59
There are 600 billion trees
in the Amazon forest, 600 billion geysers.
in the Amazon forest, 600 billion geysers.
88
287086
5697
Có 600 triệu cây xanh tại rừng Amazon,
600 triệu "suối nước nóng."
600 triệu "suối nước nóng."
05:04
That is done with
an extraordinary sophistication.
an extraordinary sophistication.
89
292783
3863
Tất cả được thực hiện
với một sự tinh vi phi thường
với một sự tinh vi phi thường
05:08
They don't need the heat of magma.
90
296646
1645
Không cần đến
sức nóng của mắc-ma.
sức nóng của mắc-ma.
Cây xanh chỉ cần ánh nắng để hoàn tất
quá trình này.
quá trình này.
05:10
They use sunlight to do this process.
91
298291
2971
05:13
So, in a typical sunny day in the Amazon,
92
301262
3531
Vì vậy, trong một ngày có nắng ở Amazon,
05:16
a big tree manages
to transfer 1,000 liters of water
to transfer 1,000 liters of water
93
304793
2930
một cái cây lớn có thể vận chuyển
1000 lít nước
1000 lít nước
05:19
through its transpiration —
94
307723
2309
thông qua quá trình thoát hơi nước...
05:22
1,000 liters.
95
310032
1415
1000 lít.
05:23
If we take all the Amazon,
96
311447
5195
Nếu chúng ta tính trên toàn bộ khu rừng,
05:28
which is a very large area,
97
316642
1863
tức là một diện tích rất lớn,
05:30
and add it up to all that water
that is released by transpiration,
that is released by transpiration,
98
318505
3280
và tính tổng lượng nước được thoát ra
nhờ sự thoát hơi,
nhờ sự thoát hơi,
điều tương tự việc đổ mồ hôi của khu rừng,
05:33
which is the sweat of the forest,
99
321785
2506
05:36
we'll get to an incredible number:
100
324291
2694
thì chúng ta sẽ được một con số khổng lồ:
05:38
20 billion metric tons of water.
101
326985
2796
20 tỉ tấn nước
05:41
In one day.
102
329781
1594
Trong một ngày,
05:43
Do you know how much that is?
103
331375
2187
bạn có biết nó nhiều đến mức nào?
05:45
The Amazon River,
the largest river on Earth,
the largest river on Earth,
104
333562
2560
Sông Amazon, con sông lớn nhất Trái Đất,
05:48
one fifth of all the fresh water
105
336122
1581
một phần năm tổng lượng nước ngọt
từ các châu lục đổ về đại dương,
05:49
that leaves the continents of the
whole world and ends up in the oceans,
whole world and ends up in the oceans,
106
337703
3449
mỗi ngày đổ 17 tỉ tấn nước ra
Đại Tây Dương
Đại Tây Dương
05:53
dumps 17 billion metric tons
of water a day in the Atlantic Ocean.
of water a day in the Atlantic Ocean.
107
341152
4410
05:57
This river of vapor
108
345562
1249
Lượng hơi nước
05:58
that comes up from the forest
and goes into the atmosphere
and goes into the atmosphere
109
346811
2895
đi vào khí quyển
còn nhiều hơn cả nước sông Amazon.
06:01
is greater than the Amazon River.
110
349706
1604
06:03
Just to give you an idea.
111
351310
1877
Để bạn dễ hình dung,
06:05
If we could take a gigantic kettle,
112
353187
3556
thì nếu ta lấy một cái ấm khổng lồ,
06:08
the kind you could plug into
a power socket, an electric one,
a power socket, an electric one,
113
356743
2899
loại mà bạn có thể cắm điện,
06:11
and put those 20 billion
metric tons of water in it,
metric tons of water in it,
114
359642
2498
và cho vào 20 tỉ tấn nước,
06:14
how much power would you need
to have this water evaporated?
to have this water evaporated?
115
362140
3350
thì bạn cần bao nhiêu năng lượng
để nó bốc hơi hết?
để nó bốc hơi hết?
06:17
Any idea? A really big kettle.
116
365490
2757
Có ai biết không ạ?
Một cái ấm khổng lồ nhé!
Một cái ấm khổng lồ nhé!
06:20
A gigantic kettle, right?
117
368247
2185
Một cái ấm khổng lồ,
phải không ạ?
phải không ạ?
06:22
50 thousand Itaipus.
118
370432
2086
Câu trả lời là 50 nghìn Itaipu.
06:24
Itaipu is still the largest
hydroelectric plant in the world.
hydroelectric plant in the world.
119
372518
3746
Itaipu vẫn là nhà máy điện
lớn nhất thế giới
lớn nhất thế giới
06:28
and Brazil is very proud of it
120
376264
1673
và đất nước Brazil vô cùng
tự hào về điều này
tự hào về điều này
06:29
because it provides more
than 30 percent of the power
than 30 percent of the power
121
377937
2199
bởi vì nó cung cấp hơn 30% năng lượng
06:32
that is consumed in Brazil.
122
380136
1957
cho Brazil.
06:34
And the Amazon is here,
doing this for free.
doing this for free.
123
382093
4692
Và rừng Amazon
làm việc này, miễn phí.
làm việc này, miễn phí.
06:38
It's a vivid and extremely powerful plant,
providing environmental services.
providing environmental services.
124
386785
5172
Đây là một nhà máy phát điện rất hiệu quả,
cung cấp cả dịch vụ môi trường.
cung cấp cả dịch vụ môi trường.
06:46
Related to this subject,
125
394047
1561
Liên quan đến vấn đề này,
ta sẽ nói về thứ mà tôi hay gọi
ta sẽ nói về thứ mà tôi hay gọi
06:47
we are going to talk about
what I call the paradox of chance,
what I call the paradox of chance,
126
395608
2988
là nghịch lý ngẫu nhiên,
06:50
which is curious.
127
398596
2168
vấn đề gây tò mò đây.
06:52
If you look at the world map —
128
400764
1712
Nếu bạn nhìn vào bản đồ thế giới,
06:54
it's easy to see this —
129
402476
1359
sẽ dễ thấy điều này...
06:55
you'll see that there are forests
in the equatorial zone,
in the equatorial zone,
130
403835
3069
rừng phủ khắp vùng xích đạo,
06:58
and deserts are organized
at 30 degrees north latitude,
at 30 degrees north latitude,
131
406904
3212
và hoang mạc tập trung ở
30 độ vĩ bắc,
30 độ vĩ bắc,
07:02
30 degrees south latitude, aligned.
132
410116
3083
30 độ vĩ nam, theo đường thẳng.
07:05
Look over there, in the southern
hemisphere, the Atacama;
hemisphere, the Atacama;
133
413199
3044
Nhìn về phía bên kia, ở bán cầu nam,
sẽ thấy Atacama;
sẽ thấy Atacama;
07:08
Namibia and Kalahari in Africa;
the Australian desert.
the Australian desert.
134
416243
2597
Namibia và Kalahari ở châu Phi;
sa mạc Úc
sa mạc Úc
07:10
In the northern hemisphere,
the Sahara, Sonoran, etc.
the Sahara, Sonoran, etc.
135
418840
3154
Còn ở Bắc bán cầu,
có Sahara, Sonoran, v.v...
có Sahara, Sonoran, v.v...
07:13
There is an exception, and it's curious:
136
421994
4439
Có một ngoại lệ khá thú vị:
07:18
It's the quadrangle that ranges from
Cuiabá to Buenos Aires,
Cuiabá to Buenos Aires,
137
426433
3087
Đó là tứ giác trải dài từ
Cuaiabá tới Buenos Aires,
Cuaiabá tới Buenos Aires,
07:21
and from São Paulo to the Andes.
138
429520
1803
và từ São Paolo tới dãy Andes.
07:23
This quadrangle
was supposed to be a desert.
was supposed to be a desert.
139
431323
3114
Tứ giác này lẽ ra là một hoang mạc,
07:26
It's on the line of deserts.
140
434437
2309
vì nó nằm trên ranh giới của hoang mạc
07:28
Why isn't it? That's why
I call it the paradox of chance.
I call it the paradox of chance.
141
436746
3264
Tại sao không nhỉ?
Tôi gọi nó là nghịch lý ngẫu nhiên.
Tôi gọi nó là nghịch lý ngẫu nhiên.
07:32
What do we have in South America
that is different?
that is different?
142
440010
3439
Ở Nam Mỹ có gì mà lại khác biệt?
07:36
If we could use the analogy
143
444279
2169
Nếu chúng ta có thể sử dụng sự liên hệ
07:38
of the blood circulating in our bodies,
144
446448
4132
với sự tuần hoàn máu của cơ thể,
07:42
like the water
circulating in the landscape,
circulating in the landscape,
145
450580
3082
thì cũng giống như nước
luân chuyển trong môi trường,
luân chuyển trong môi trường,
07:45
we see that rivers are veins,
146
453662
4126
ta sẽ thấy các dòng sông cũng như
tĩnh mạch,
tĩnh mạch,
07:49
they drain the landscape,
they drain the tissue of nature.
they drain the tissue of nature.
147
457788
4545
Chúng rút nước từ môi trường,
như rút mô từ thiên nhiên.
như rút mô từ thiên nhiên.
07:54
Where are the arteries?
148
462333
1955
Vậy động mạch ở đâu?
07:56
Any guess?
149
464288
2035
Có ai đoán được không ạ?
Điều gì đã đem lại --
07:58
What takes —
150
466323
1816
08:00
How does water get to irrigate
the tissues of nature
the tissues of nature
151
468139
5263
Làm thế nào mà nước có thể đến
tưới tiêu các "mô" thiên nhiên
tưới tiêu các "mô" thiên nhiên
08:05
and bring everything back through rivers?
152
473402
3183
và cuối cùng mang trở về các con sông?
08:08
There is a new type of river,
153
476585
3021
Có một loại dòng sông mới,
08:11
which originates in the blue sea,
154
479606
3291
bắt nguồn từ biển xanh,
08:14
which flows through the green ocean —
155
482897
3350
chảy qua "biển" cây..
08:18
it not only flows, but it is also
pumped by the green ocean —
pumped by the green ocean —
156
486247
2997
nó không chỉ chảy, mà còn
được bơm bởi đại dương xanh lục này...
được bơm bởi đại dương xanh lục này...
08:21
and then it falls on our land.
157
489244
3055
và sau đó nó rơi xuống đất liền.
08:24
All our economy, that quadrangle,
158
492299
2208
Tất cả nền kinh tế của chúng ta,
08:26
70 percent of South America's
GDP comes from that area.
GDP comes from that area.
159
494507
4530
70% GDP của Nam Mỹ đến từ
tứ giác đó.
tứ giác đó.
08:31
It depends on this river.
160
499037
1638
Nam Mỹ dựa vào con sông này.
08:32
This river flows invisibly above us.
161
500675
2052
Con sông vô hình chảy phía trên ta.
08:34
We are floating here
on this floating hotel,
on this floating hotel,
162
502727
2188
Ta trôi lơ lửng trên
khách sạn bồng bềnh,
khách sạn bồng bềnh,
08:36
on one of the largest rivers on Earth,
the Negro River.
the Negro River.
163
504915
2955
một trong những dòng sông,
lớn nhất Trái Đất, sông Negro.
lớn nhất Trái Đất, sông Negro.
Nó hơi khô và cằn cỗi,
nhưng chúng ta đang trôi trên này,
nhưng chúng ta đang trôi trên này,
08:39
It's a bit dry and rough,
but we are floating here,
but we are floating here,
164
507870
3389
08:43
and there is this
invisible river running above us.
invisible river running above us.
165
511259
3090
và có một dòng sông vô hình
chảy phía trên chúng ta.
chảy phía trên chúng ta.
08:46
This river has a pulse.
166
514349
3167
Dòng sông có mạch đập.
08:49
Here it is, pulsing.
167
517516
2423
Đây, nó đây, mạch đập.
08:51
That's why we also talk about the heart.
168
519939
2388
Đó là lý do chúng ta cũng nói đến quả tim.
08:54
You can see the different seasons there.
169
522327
2135
bạn có thể nhìn thấy các mùa khác nhau ở đây
08:56
There's the rainy season. In the Amazon,
we used to have two seasons,
we used to have two seasons,
170
524462
3361
Có mùa mưa. Ở Amazon, đã từng có 2 mùa
mùa ẩm và thậm chí là có mùa ẩm ướt hơn.
08:59
the humid season
and the even more humid season.
and the even more humid season.
171
527823
2483
Bây giờ thì chúng tôi có mùa khô.
09:02
Now we have a dry season.
172
530306
1656
09:03
You can see the river covering that region
173
531962
2709
bạn có thể thấy dòng sông đang chảy trong khu vực đó
09:06
which, otherwise, would be a desert.
And it is not.
And it is not.
174
534671
3773
nếu không thì nó sẽ là sa mạc mất. Và nó đã không biến thành sa mạc.
09:13
We, scientists —
You see that I'm struggling here
You see that I'm struggling here
175
541633
3518
chúng tôi, những nhà khoa học--bạn thấy đó, tôi đang đấu tranh tại đây
09:17
to move my head
from one side to the other.
from one side to the other.
176
545151
2483
để thay đổi suy nghĩ từ hướng này sang hướng khác
09:19
Scientists study how it works, why, etc.
177
547634
5397
những nhà khoa học học cách và lý do mọi thứ hoạt động, v..v
09:25
and these studies
are generating a series of discoveries,
are generating a series of discoveries,
178
553031
4687
và những vấn đề nghiên cứu này đang sinh ra một chuỗi những phát kiến
09:29
which are absolutely fabulous,
179
557718
1572
mà chắc chắn sẽ rất tuyệt vời
09:31
to raise our awareness of the wealth,
180
559290
2993
để nâng cao nhận thức chúng ta
về sự dồi dào
về sự dồi dào
09:34
the complexity,
and the wonder that we have,
and the wonder that we have,
181
562283
2385
về sự phức tạp,
và về kì quan mà chúng ta có
và về kì quan mà chúng ta có
09:36
the symphony we have in this process.
182
564668
2981
bản giao hưởng mà chúng ta sở hữu
từ quá trình này.
từ quá trình này.
09:39
One of them is: How is rain formed?
183
567649
2348
Một trong số chúng đó là:
Mưa được tạo ra thế nào?
Mưa được tạo ra thế nào?
09:41
Above the Amazon, there is clean air,
184
569997
3525
Phía trên rừng Amazon,
có một lớp khí sạch,
có một lớp khí sạch,
09:45
as there is clean air above the ocean.
185
573522
1918
như lớp khí sạch ở trên đại dương vậy.
09:47
The blue sea has clean air above it
and forms pretty few clouds;
and forms pretty few clouds;
186
575440
3053
Biển xanh dương có lớp khí sạch phía trên nó
và tạo nên những đám mây xinh đẹp
và tạo nên những đám mây xinh đẹp
09:50
there's almost no rain there.
187
578493
1459
Hầu như ở đó không có mưa.
09:51
The green ocean has the same clean air,
but forms a lot of rain.
but forms a lot of rain.
188
579952
4414
Biển cây xanh cũng có chung lớp khí sạch,
nhưng tạo rất nhiều mưa
nhưng tạo rất nhiều mưa
09:56
What is happening here that is different?
189
584366
2387
Điều gì khác biệt đang diễn ra ở đây?
09:58
The forest emits smells,
190
586753
1670
Khu rừng tỏa ra những mùi hương,
10:00
and these smells are condensation nuclei,
191
588423
2938
và những mùi hương chính là
những nguyên tử cô đặc
những nguyên tử cô đặc
10:03
which form drops in the atmosphere.
192
591361
2264
và chúng tạo nên các giọt trong khí quyển.
10:05
Then, clouds are formed
and there is torrential rain.
and there is torrential rain.
193
593625
4878
Sau đó, những đám mây được tạo nên
và gây ra những cơn mưa xối xả.
và gây ra những cơn mưa xối xả.
10:10
The sprinkler of the Garden of Eden.
194
598503
2677
Vòi phun của Khu vườn Địa Đàng.
10:13
This relation between a living thing,
which is the forest,
which is the forest,
195
601900
4812
Mối quan hệ giữa một vật thể sống,
là khu rừng,
là khu rừng,
10:18
and a nonliving thing,
which is the atmosphere,
which is the atmosphere,
196
606712
3144
và giữa một vật thể vô tri,
là khí quyển
là khí quyển
10:21
is ingenious in the Amazon,
197
609856
2277
là một mối quan hệ tài tình
ở khu rừng Amazon
ở khu rừng Amazon
10:24
because the forest provides
water and seeds,
water and seeds,
198
612133
5331
bởi vì khu rừng cung cấp nước
và hạt giống,
và hạt giống,
10:29
and the atmosphere forms the rain
and gives water back,
and gives water back,
199
617464
2985
và khí quyển cung cấp mưa và
đưa nước trở lại,
đưa nước trở lại,
10:32
guaranteeing the forest's survival.
200
620449
3512
đảm bảo cho sự sống của khu rừng.
10:36
There are other factors as well.
201
624421
1529
Đi kèm cũng có những nhân tố khác
10:37
We've talked a little about the heart,
202
625950
1814
Chúng ta đã nói một ít về trái tim,
10:39
and let's now talk about
another function: the liver!
another function: the liver!
203
627764
2890
vậy giờ hãy nói về chức năng khác:
lá gan !
lá gan !
10:42
When humid air, high humidity
and radiation are combined
and radiation are combined
204
630654
5061
Khi khí ẩm, độ ẩm cao và bức xạ nhiệt
kết hợp lại
kết hợp lại
10:47
with these organic compounds,
205
635715
2060
với những thành phần hữu cơ này,
10:49
which I call exogenous vitamin C,
generous vitamin C in the form of gas,
generous vitamin C in the form of gas,
206
637775
5712
thứ mà tôi gọi là vitamin C ngoại sinh,
lượng vitamin C dồi dào ở dạng khí,
lượng vitamin C dồi dào ở dạng khí,
10:55
the plants release antioxidants
207
643487
2830
thì các cây cỏ sẽ tạo ra
chất chống oxi hóa
chất chống oxi hóa
10:58
which react with pollutants.
208
646317
2320
để sau đó phản ứng với các chất ô nhiễm.
11:00
You can rest assured
209
648637
1404
Bạn có thể hoàn toàn yên tâm rằng
11:02
that you are breathing the purest air
on Earth, here in the Amazon,
on Earth, here in the Amazon,
210
650041
3497
bạn đang hít thở bầu không khí
trong lành nhất trên trái đất, ở Amazon,
trong lành nhất trên trái đất, ở Amazon,
11:05
because the plants take care
of this characteristic as well.
of this characteristic as well.
211
653538
3507
bởi những cây xanh cũng rất cần điều này.
11:09
This benefits the very way plants work,
212
657045
2617
Những lợi ích từ cách mà
rừng cây hoạt động,
rừng cây hoạt động,
11:11
which is another ingenious cycle.
213
659662
2053
cũng là một chu trình tài tình khác.
11:13
Speaking of fractals,
214
661715
3854
Nhắc đến phân dạng,
11:17
and their relation with the way we work,
215
665569
2336
và mối quan hệ giữa chúng với
cách chúng ta hoạt động,
cách chúng ta hoạt động,
11:19
we can establish other comparisons.
216
667905
2588
chúng ta có thể có những so sánh khác.
11:22
As in the upper airways of our lungs,
217
670493
3531
Giống như đường khí đạo trên ở
phổi của chúng ta,
phổi của chúng ta,
11:26
the air in the Amazon
gets cleaned up from the excess of dust.
gets cleaned up from the excess of dust.
218
674024
3712
không khí ở Amazon được làm sạch từ
khối lượng lớn bụi bẩn.
khối lượng lớn bụi bẩn.
11:29
The dust in the air that we breathe
is cleaned by our airways.
is cleaned by our airways.
219
677736
3978
Bụi trong không khí mà chúng ta hít thở
được làm sạch bởi đường khí đạo
được làm sạch bởi đường khí đạo
11:33
This keeps the excess of dust
from affecting the rainfall.
from affecting the rainfall.
220
681714
3819
Điều này dữ cho khối lượng bụi khỏi
ảnh hưởng đến những trận mưa.
ảnh hưởng đến những trận mưa.
11:37
When there are fires in the Amazon,
221
685533
1847
Khi có hỏa hoạn ở Amazon,
khói làm dừng mưa,
trời sẽ ngừng mưa,
trời sẽ ngừng mưa,
11:39
the smoke stops the rain,
it stops raining,
it stops raining,
222
687380
2844
11:42
the forest dries up and catches fire.
223
690224
2202
khu rừng sẽ bị khô hạn và dễ bắt lửa.
11:44
There is another fractal analogy.
224
692426
2631
Có một sự tương tự phân dạng khác,
11:47
Like in the veins and arteries,
225
695057
1952
Như trong các mạch máu và động mạch,
11:49
the rain water is a feedback.
226
697009
2796
Nước mưa giống như một hồi tiếp.
11:51
It returns to the atmosphere.
227
699805
2029
Nó quay trở lại khí quyển.
11:53
Like endocrinal glands and hormones,
228
701834
4286
Như các tuyến hạch hộp sọ và các hóc môn,
11:58
there are those gases
which I told you about before,
which I told you about before,
229
706120
2743
các những loại khí mà tôi đã nói với
các bạn trước đó,
các bạn trước đó,
12:00
that are formed and released
into the atmosphere, like hormones,
into the atmosphere, like hormones,
230
708863
3632
được tạo ra và giải phóng vào khí quyển,
như hóc môn,
như hóc môn,
12:04
which help in the formation of rain.
231
712495
2315
đóng góp vào việc hình thành mưa.
12:07
Like the liver and the kidneys,
as I've said, cleaning the air.
as I've said, cleaning the air.
232
715490
3945
Giống gan và thận,
như tôi đã nói, làm sạch không khí.
như tôi đã nói, làm sạch không khí.
12:11
And, finally, like the heart:
233
719435
1799
Và, cuối cùng, giống như trái tim:
12:13
pumping water from outside, from the sea,
234
721234
5073
bơm nước từ bên ngoài, từ biển,
12:18
into the forest.
235
726307
1872
vào rừng.
12:20
We call it the biotic moisture pump,
236
728179
3402
Chúng tôi gọi nó là cái bơm ẩm sinh học,
12:23
a new theory that is explained
in a very simple way.
in a very simple way.
237
731581
4150
một giả thuyết mới được giải thích
theo một cách đơn giản.
theo một cách đơn giản.
12:27
If there is a desert in the continent
238
735731
2658
Nếu có một sa mạc ở lục địa
12:30
with a nearby sea,
239
738389
2088
với biển ngay sát,
12:32
evaporation's greater on the sea,
240
740477
1834
sự bốc hơi ở biển lớn hơn,
và nó hút hết khí ở trên sa mạc.
12:34
and it sucks the air above the desert.
241
742311
2969
12:37
The desert is trapped in this condition.
It will always be dry.
It will always be dry.
242
745280
3482
Sa mạc bị kẹt trong điều kiện như thế.
Nó luôn luôn khô hạn.
Nó luôn luôn khô hạn.
12:40
If you have
the opposite situation, a forest,
the opposite situation, a forest,
243
748762
2766
Tình huống ngược lại, một khu rừng,
12:43
the evaporation, as we showed,
is much greater, because of the trees,
is much greater, because of the trees,
244
751528
3738
sự bốc hơi, như chúng tôi đã chỉ ra,
lớn hơn rất nhiều, bởi những rừng cây,
lớn hơn rất nhiều, bởi những rừng cây,
12:47
and this relation is reversed.
245
755266
1712
và mối quan hệ bị đảo ngược.
12:48
The air above the sea
is sucked into the continent
is sucked into the continent
246
756978
2353
Không khí trên biển bị hút vào lục địa
và độ ẩm cũng đi theo.
12:51
and humidity is imported.
247
759331
2848
12:54
This satellite image
was taken one month ago —
was taken one month ago —
248
762179
4497
Bức ảnh vệ tinh được chụp
cách đây một tháng --
cách đây một tháng --
12:58
that's Manaus down there,
we're down there —
we're down there —
249
766676
2387
Dưới kia là Manaus,
chúng tôi ở dưới đó --
chúng tôi ở dưới đó --
13:01
and it shows this process.
250
769063
1355
và nó chỉ ra quá trình này.
13:02
It's not a common little river
that flows into a canal.
that flows into a canal.
251
770418
3044
Đây không phải là con sông nhỏ bình thường
chảy vào một con kênh.
chảy vào một con kênh.
13:05
It's a mighty river
that irrigates South America,
that irrigates South America,
252
773462
4730
Đó là một con sông hùng vĩ
tưới tiêu khắp vùng Nam Mỹ,
tưới tiêu khắp vùng Nam Mỹ,
13:10
among other things.
253
778192
1824
ở giữa những thứ khác.
13:12
This image shows those paths,
254
780016
2317
Bức ảnh này cho thấy những đường đi,
13:14
all the hurricanes
that have been recorded.
that have been recorded.
255
782333
3305
của tất cả những cơn bão được ghi nhận.
13:17
You can see that, in the red square,
there hardly are any hurricanes.
there hardly are any hurricanes.
256
785638
4570
Bạn có thể thấy rằng, trong ô vuông màu đỏ,
có khá ít bão.
có khá ít bão.
13:22
That is no accident.
257
790208
1578
Không phải ngẫu nhiên đâu.
13:23
This pump that sucks
the moisture into the continent
the moisture into the continent
258
791786
3464
Cái bơm này hút độ ẩm vào lục địa
13:27
also speeds up the air above the sea,
259
795250
2235
đồng thời tăng vận tốc không khí trên biển,
13:29
and this prevents hurricane formations.
260
797485
2858
và ngăn cản việc hình thành bão.
13:33
To close this part and sum up,
261
801053
4592
Để tổng kết và kết thúc phần này,
13:37
I'd like to talk about
something a little different.
something a little different.
262
805645
2620
tôi muốn nói về một sự khác biệt nhỏ.
13:40
I have several colleagues
263
808265
1960
Tôi có rất nhiều đồng nghiệp
13:42
who worked in the development
of these theories.
of these theories.
264
810225
2485
những người đang phát triển
những giả thiết này
những giả thiết này
13:44
They think, and so do I,
265
812710
3631
Họ nghĩ, và tôi cũng nghĩ,
13:48
that we can save planet Earth.
266
816341
2598
rằng chúng ta có thể cứu Trái Đất.
13:50
I'm not talking only about the Amazon.
267
818939
2745
Tôi không phải chỉ đề cập đến Amazon.
13:53
The Amazon teaches us a lesson
268
821684
2125
Amazon dạy chúng ta một bài học
13:55
on how pristine nature works.
269
823809
4036
về việc thiên nhiên làm việc
một cách tinh khôi như thế nào.
một cách tinh khôi như thế nào.
13:59
We didn't understand
these processes before
these processes before
270
827845
2406
Trước đó chúng ta đã không hiểu được
những quy trình này
những quy trình này
14:02
because the rest of the world
is messed up.
is messed up.
271
830251
2835
bởi phần còn lại của thế giới
đã bị xáo tung lên.
đã bị xáo tung lên.
14:05
We could understand it here, though.
272
833086
1907
Tuy nhiên ở đây,
chúng ta có thể hiểu điều đó
chúng ta có thể hiểu điều đó
14:06
These colleagues propose
that, yes, we can
that, yes, we can
273
834993
3377
Những đồng nghiệp đề ra rằng,
vâng, chúng ta có thể
vâng, chúng ta có thể
14:10
save other areas,
274
838370
1707
cứu những khu vực khác,
14:12
including deserts.
275
840077
2095
bao gồm cả sa mạc.
14:14
If we could establish forests
in those other areas,
in those other areas,
276
842172
3425
Nếu chúng ta có thể trồng rừng
ở những vùng đó,
ở những vùng đó,
14:17
we can reverse climate change,
277
845597
2112
chúng ta có thể đảo ngược
biến đổi khí hậu,
biến đổi khí hậu,
14:19
including global warming.
278
847709
2615
bao gồm cả hiện tượng nóng lên toàn cầu.
14:22
I have a dear colleague in India,
279
850324
2216
Tôi có một đồng nghiệp yêu quý ở Ấn Độ,
14:24
whose name is Suprabha Seshan,
and she has a motto.
and she has a motto.
280
852540
3074
tên cô ấy là Suprabha Seshan,
cô ấy có một phương châm.
cô ấy có một phương châm.
14:27
Her motto is,
"Gardening back the biosphere,"
"Gardening back the biosphere,"
281
855614
4314
Rằng "Làm vườn là giúp cho bầu sinh quyển,"
14:31
"Reajardinando a biosfera" in Portuguese.
282
859928
2358
"Reajardinando a biosfera" ở tiếng Bồ Đào Nha.
14:34
She does a wonderful job
rebuilding ecosystems.
rebuilding ecosystems.
283
862286
2998
Cô ấy làm một việc tuyệt vời là
tái xây dựng hệ thống sinh thái.
tái xây dựng hệ thống sinh thái.
14:37
We need to do this.
284
865284
2567
Chúng ta cần làm như thế.
14:39
Having closed this quick introduction,
285
867851
4185
Kết thúc phần mở đầu nhanh,
14:44
we see the reality that we have out here,
286
872036
3586
chúng ta thấy được sự thật
chúng ta đang có ngoài kia,
chúng ta đang có ngoài kia,
14:47
which is drought, this climate change,
287
875622
3010
Là hạn hán, biến đổi khí hậu,
14:50
things that we already knew.
288
878632
1883
những thứ mà chúng ta đã biết.
14:52
I'd like to tell you a short story.
289
880515
2984
Tôi muốn kể bạn nghe một câu chuyện ngắn
14:56
Once, about four years ago,
290
884649
3633
Có một lần, cách đây khoảng 4 năm,
15:00
I attended a declamation,
of a text by Davi Kopenawa,
of a text by Davi Kopenawa,
291
888282
3887
Tôi dự một buổi diễn thuyết,
về một bài khóa của Davi Kopenawa,
về một bài khóa của Davi Kopenawa,
15:04
a wise representative
of the Yanomami people,
of the Yanomami people,
292
892169
3098
một đại diện thông thái của
người Yanomami,
người Yanomami,
15:07
and it went more or less like this:
293
895267
2195
và nó nói về kiểu như:
15:09
"Doesn't the white man know
294
897462
2625
"Chẳng lẽ những người da trắng không biết
15:12
that, if he destroys the forest,
there will be no more rain?
there will be no more rain?
295
900087
3391
rằng nếu họ phá hủy khu rừng,
thì sẽ chẳng bao giờ còn mưa nữa sao?
thì sẽ chẳng bao giờ còn mưa nữa sao?
15:15
And that, if there's no more rain,
296
903478
1763
Và rằng, nếu không còn mưa nữa,
15:17
there'll be nothing to drink, or to eat?"
297
905241
3223
sẽ không còn thứ gì để uống, hay để ăn?"
15:20
I heard that, and my eyes welled up
298
908464
2681
Nghe thấy vậy, tôi thảng thốt nhận ra
15:23
and I went, "Oh, my!
299
911145
1443
"Ôi trời !
15:24
I've been studying this for 20 years,
with a super computer,
with a super computer,
300
912588
3876
Suốt 20 năm nghiên cứu điều này
với siêu máy tính,
với siêu máy tính,
15:28
dozens, thousands of scientists,
301
916904
2130
với hàng trăm, hàng ngàn nhà khoa học,
15:31
and we are starting to get to this
conclusion, which he already knows!"
conclusion, which he already knows!"
302
919034
3678
và chúng tôi giờ mới đi tới kết luận đó,
vậy mà ông ấy đã biết! "
vậy mà ông ấy đã biết! "
15:34
A critical point is the Yanomami
have never deforested.
have never deforested.
303
922712
5034
Một điểm quan trọng là người Yanomami
chưa bao giờ phá rừng.
chưa bao giờ phá rừng.
15:39
How could they know the rain would end?
304
927746
2639
Sao họ có thể biết là mưa sẽ ngừng?
15:42
This bugged me and I was befuddled.
305
930385
3942
Điều này khiến tôi suy nghĩ và
tôi như ngớ ra
tôi như ngớ ra
15:46
How could he know that?
306
934327
1446
Làm cách nào mà ông ấy có thể biết?
15:47
Some months later,
I met him at another event and said,
I met him at another event and said,
307
935773
3763
Một vài tháng sau đó,
tôi gặp ông ấy ở một sự kiện khác và nói,
tôi gặp ông ấy ở một sự kiện khác và nói,
15:51
"Davi, how did you know that if the forest
was destroyed, there'd be no more rain?"
was destroyed, there'd be no more rain?"
308
939536
5806
"Davi, làm sao anh biết được nếu khu rừng bị phá hủy,
sẽ không còn mưa nữa?"
sẽ không còn mưa nữa?"
15:57
He replied:
"The spirit of the forest told us."
"The spirit of the forest told us."
309
945342
4815
Ông ấy trả lời:
"Linh hồn của khu rừng đã nói với chúng tôi."
"Linh hồn của khu rừng đã nói với chúng tôi."
16:02
For me, this was a game changer,
310
950157
4587
Với tôi, điều này thay đổi toàn bộ cục diện,
16:06
a radical change.
311
954744
1703
một sự thay đổi to lớn.
16:08
I said, "Gosh!
312
956447
1419
Tôi nói, "Chúa ơi!
16:09
Why am I doing all this science
313
957866
4239
Tại sao tôi lại phải làm toàn bộ
mấy thứ khoa học này
mấy thứ khoa học này
16:14
to get to a conclusion
that he already knows?"
that he already knows?"
314
962105
3062
chỉ để đưa đến cái kết luận mà
ông ấy đã biết?"
ông ấy đã biết?"
16:17
Then, something
absolutely critical hit me,
absolutely critical hit me,
315
965167
6007
Sau đó, một điều gì đó
đã hoàn toàn thức tỉnh tôi,
đã hoàn toàn thức tỉnh tôi,
16:23
which is,
316
971174
1953
đó là,
16:27
seeing is believing.
317
975697
3375
trăm nghe không bằng một thấy,
16:31
Out of sight, out of mind.
318
979932
3208
Xa mặt thì cách lòng.
16:35
This is a need the previous speaker
pointed out:
pointed out:
319
983140
4788
Đó là điều tiên quyết mà thuyết gia trước
đã chỉ ra:
đã chỉ ra:
16:39
We need to see things —
320
987928
2784
Chúng ta cần thấy --
16:42
I mean, we, Western society,
321
990712
2188
Ý tôi là, chúng ta, xã hội phương Tây,
16:44
which is becoming global, civilized —
322
992900
2362
thứ đang trở nên toàn cầu và văn minh --
16:47
we need to see.
323
995262
1403
chúng ta cần phải thấy.
16:48
If we don't see,
we don't register the information.
we don't register the information.
324
996665
2523
Nếu chúng ta không thấy,
chúng ta không ghi nhận thông tin.
chúng ta không ghi nhận thông tin.
16:51
We live in ignorance.
325
999188
1744
Chúng ta sống trong thờ ơ.
16:52
So, I propose the following —
326
1000932
1890
Vì thế, tôi đề xuất như sau --
16:54
of course, the astronomers
wouldn't like the idea —
wouldn't like the idea —
327
1002822
2452
đương nhiên, các nhà thiên văn học
sẽ không thích ý tưởng này --
sẽ không thích ý tưởng này --
nhưng hãy xoay kính Hubble ngược xuống.
16:57
but let's turn the Hubble telescope
upside down.
upside down.
328
1005274
2856
17:00
And let's make it look down here,
329
1008130
2417
Và hãy nhìn xuống dưới này,
17:02
rather than to the far reaches
of the universe.
of the universe.
330
1010547
2250
hơn là nhìn về nơi xa xăm vũ trụ.
17:04
The universe is wonderful,
331
1012797
1742
Vũ trụ rất tuyệt vời,
17:06
but we have a practical reality,
332
1014539
2375
nhưng chúng ta đang có một sự thật thực tiễn,
17:08
which is we live in an unknown cosmos,
333
1016914
3820
là chúng ta đang sống trong một ngân hà bí ẩn,
17:12
and we're ignorant about it.
334
1020734
1383
và chúng ta bàng quang về nó.
17:14
We're trampling on this wonderful cosmos
335
1022117
3670
Chúng ta đang dẫm nát thiên hà xinh đẹp này
17:17
that shelters us and houses us.
336
1025787
2039
là nơi đã che chở và nuôi dưỡng ta.
17:19
Talk to any astrophysicist.
337
1027826
1666
Bất cứ nhà vật lý thiên văn nào cũng sẽ nói với bạn
17:21
The Earth is a statistical improbability.
338
1029492
3286
Trái Đất là một sự bất ổn định có hệ thống.
17:24
The stability and comfort that we enjoy,
despite the droughts of the Negro River,
despite the droughts of the Negro River,
339
1032778
4198
Sự ổn định và thoải mái mà chúng ta tận hưởng,
bất kể sự khô hạn của sông Negro,
bất kể sự khô hạn của sông Negro,
17:28
and all the heat and cold
and typhoons, etc.,
and typhoons, etc.,
340
1036976
2963
và tất cả những đợt nóng và lạnh
và những cơn bão, v..v.
và những cơn bão, v..v.
17:31
there is nothing like it in the universe,
that we know of.
that we know of.
341
1039939
2734
Không có thứ gì như vậy ở trong vũ trũ này
mà ta từng biết cả.
mà ta từng biết cả.
Bởi vậy, hãy xoay kính Hubble
về phía chúng ta,
về phía chúng ta,
17:34
Then, let's turn Hubble in our direction,
342
1042673
2249
17:36
and let's look at the Earth.
343
1044922
4029
và hãy nhìn về Trái Đất đi.
17:41
Let's start with the Amazon!
344
1049431
2110
Hãy bắt đầu với Amazon!
17:43
Let's dive,
345
1051541
1379
Hãy lặn ngụp
17:44
let's reach out the reality
we live in every day,
we live in every day,
346
1052920
4546
hãy vươn tới sự thật
mà chúng ta sống trong đó mỗi ngày,
mà chúng ta sống trong đó mỗi ngày,
17:49
and look carefully at it,
since that's what we need.
since that's what we need.
347
1057466
3227
và nhìn thật kĩ vào nó,
bởi vì đó là thứ chúng ta cần làm.
bởi vì đó là thứ chúng ta cần làm.
Davi Kopenawa không cần điều này.
17:52
Davi Kopenawa doesn't need this.
348
1060693
1931
Ông ấy đã có một thứ mà tôi đã bỏ lỡ.
17:54
He has something already
that I think I missed.
that I think I missed.
349
1062624
2379
17:57
I was educated by television.
350
1065003
1675
Tôi được giáo dục bởi TV.
17:58
I think that I missed this,
351
1066678
1911
Tôi nghĩ thứ tôi mất đó là
những ghi chép do tổ tiên để lại,
18:00
an ancestral record,
352
1068589
1895
một sự đánh giá về thứ tôi không biết,
thứ tôi chưa thấy.
thứ tôi chưa thấy.
18:02
a valuation of what I don't know,
what I haven't seen.
what I haven't seen.
353
1070484
4380
18:06
He is not a doubting Thomas.
354
1074864
2122
Ông ấy không phải là một Thomas hoài nghi.
18:08
He believes,
with veneration and reverence,
with veneration and reverence,
355
1076986
3206
Ông ấy tin, với lòng thành kính của mình
vào thứ mà tổ tiên ông ấy và
những linh hồn dạy.
những linh hồn dạy.
18:12
in what his ancestors
and the spirits taught him.
and the spirits taught him.
356
1080192
3371
Chúng ta không thể làm điều đó,
vì vậy hãy nhìn vào khu rừng.
vì vậy hãy nhìn vào khu rừng.
18:15
We can't do it,
so let's look into the forest.
so let's look into the forest.
357
1083563
2774
18:18
Even with Hubble up there —
358
1086337
3206
Cho dù cùng với kính Hubble ở trên kia --
18:21
this is a bird's-eye view, right?
359
1089543
2345
đây là góc nhìn mắt chim, phải không?
18:23
Even when this happens,
360
1091888
1870
Thậm chí khi điều này xảy ra,
18:25
we also see something that we don't know.
361
1093758
3104
chúng ta cũng sẽ thấy thứ mà chúng ta không biết.
Người Tây Ban Nha gọi nó là hỏa ngục xanh.
18:28
The Spanish called it the green inferno.
362
1096862
2286
18:31
If you go out there
into the bushes and get lost,
into the bushes and get lost,
363
1099148
2870
Nếu bạn đi vào những tán cây rậm đó
và bị lạc,
và bị lạc,
18:34
and, let's say, if you head west,
364
1102018
2238
và, hãy coi như là, nếu bạn đi theo hướng Tây,
18:36
it's 900 kilometers to Colombia,
365
1104256
1969
Thì nó sẽ kéo dài 900km về phía Colombia,
18:38
and another 1,000 to somewhere else.
366
1106225
1937
và thêm 1,000 về một nơi nào đó.
Nên bạn có thể suy ra
vì sao nó được gọi là hỏa ngục xanh
vì sao nó được gọi là hỏa ngục xanh
18:40
So, you can figure out
why they called it the green inferno.
why they called it the green inferno.
367
1108162
3147
Nhưng hãy xem những gì đang
xảy ra trong đó.
xảy ra trong đó.
18:43
But go and look at what is in there.
368
1111309
3254
Nó là một tấm thảm sống.
18:46
It is a live carpet.
369
1114563
1491
Mỗi một màu là một loài cây.
18:48
Each color you see is a tree species.
370
1116054
2296
18:50
Each tree, each tree top,
371
1118350
1785
Mỗi một cây, một ngọn cây
18:52
has up to 10,000 species of insects in it,
372
1120135
4556
có đến 10,000 loài côn trùng
sinh sống
sinh sống
chưa kể đến cả triệu loài nấm,
vi khuẩn, v..v.
vi khuẩn, v..v.
18:56
let alone the millions of species
of fungi, bacteria, etc.
of fungi, bacteria, etc.
373
1124691
4058
Tất cả đều vô hình.
19:00
All invisible.
374
1128749
1652
19:02
All of it is an even stranger cosmos to us
375
1130401
3244
Thậm chí chúng còn chính là
thiên hà xa lạ với chúng ta
thiên hà xa lạ với chúng ta
19:05
than the galaxies billions
of light years away from the Earth,
of light years away from the Earth,
376
1133645
2909
hơn là những ngân hà xa cả tỉ năm ánh sáng
từ Trái Đất,
từ Trái Đất,
thứ mà Hubble đem về mỗi ngày
trên những tờ báo.
trên những tờ báo.
19:08
which Hubble brings
to our newspapers everyday.
to our newspapers everyday.
377
1136554
3429
Tôi sẽ kết thúc buổi thuyết trình tại đây --
19:12
I'm going to end my talk here —
378
1140983
1870
19:14
I have a few seconds left —
379
1142853
1811
Tôi còn ít phút nữa --
để tôi cho các bạn xem loại sinh vật tuyệt vời này.
19:16
by showing you this wonderful being.
380
1144664
2044
19:18
When we see the morpho butterfly
in the forest,
in the forest,
381
1146708
2888
Khi chúng ta nhìn thấy một cánh bướm
trong rừng,
trong rừng,
19:21
we feel like someone's left open
the door to heaven,
the door to heaven,
382
1149596
2835
chúng ta cảm giác như ai đó đã để mở
cánh cửa thiên đàng,
cánh cửa thiên đàng,
và sinh vật này đã thoát khỏi đó,
bởi nó quá đẹp.
bởi nó quá đẹp.
19:24
and this creature escaped from there,
because it's so beautiful.
because it's so beautiful.
383
1152431
3201
Tuy nhiên, tôi không thể kết thúc
19:27
However, I cannot finish
384
1155632
2385
19:30
without showing you a tech side.
385
1158017
2531
mà không chỉ cho các bạn một khía cạnh công nghệ.
19:32
We are tech-arrogant.
386
1160548
3210
Chúng ta là những kẻ kiêu căng về công nghệ.
Chúng ta tước đoạt công nghệ từ thiên nhiên.
19:35
We deprive nature of its technology.
387
1163758
3291
Bàn tay của rô bốt là công nghệ,
19:39
A robotic hand is technological,
388
1167049
1724
của tôi là của sinh học,
19:40
mine is biological,
389
1168773
1377
và chúng ta không nghĩ gì thêm về nó nữa cả.
19:42
and we don't think about it anymore.
390
1170150
1763
Hãy nhìn vào cánh bướm,
19:43
Let's then look at the morpho butterfly,
391
1171913
2102
19:46
an example of an invisible
technological competence of life,
technological competence of life,
392
1174015
5441
một ví dụ về sức cạnh tranh công nghệ vô hình
của cuộc sống,
của cuộc sống,
19:51
which is at the very heart of our
possibility of surviving on this planet,
possibility of surviving on this planet,
393
1179456
4627
ngay giữa khả năng sống sót của chúng ta
trên hành tinh này,
trên hành tinh này,
và hãy zoom cận cảnh nó.
Lần nữa, với kính Hubble.
Lần nữa, với kính Hubble.
19:56
and let's zoom in on it.
Again, Hubble is there.
Again, Hubble is there.
394
1184083
2265
Hãy nhìn vào cánh con bướm.
19:58
Let's get into the butterfly's wings.
395
1186348
1914
20:00
Scholars have tried to explain:
Why is it blue?
Why is it blue?
396
1188262
4203
Các học giả đã cố gắng để giải thích:
Tại sao nó màu xanh?
Tại sao nó màu xanh?
20:04
Let's zoom in on it.
397
1192465
1470
Hãy zoom cận cảnh nó
20:05
What you see is that the architecture
of the invisible humiliates
of the invisible humiliates
398
1193935
5076
Thứ mà bạn thấy là kiến trúc
vô hình có thể làm xấu hổ
vô hình có thể làm xấu hổ
những nhà kiến trúc sư tài ba nhất thế giới
20:11
the best architects in the world.
399
1199011
3032
Tất cả mọi thứ ở quy mô tí hon
20:14
All of this on a tiny scale.
400
1202043
2397
20:16
Besides its beauty and functioning,
there is another side to it.
there is another side to it.
401
1204440
3528
Bên cạnh vẻ đẹp và chức năng của nó,
có một khía cạnh khác.
có một khía cạnh khác.
20:19
In nature,
402
1207968
2198
Với thiên nhiên,
20:22
all that is organized in extraordinary
structures has a function.
structures has a function.
403
1210166
4363
những thứ được sắp xếp theo một cấu trúc phi thường
luôn có một chức năng nào đó.
luôn có một chức năng nào đó.
20:26
This function of the morpho butterfly —
it is not blue;
it is not blue;
404
1214529
4490
Chức năng này của con bướm ---
nó không mang màu xanh;
nó không mang màu xanh;
20:31
it does not have blue pigments.
405
1219019
1654
Nó không chứa sắc tố xanh.
Nó có những thiên thể photon trên bề mặt,
dựa theo những người nghiên cứu nó,
dựa theo những người nghiên cứu nó,
20:32
It has photonic crystals on its surface,
according to people who studied it,
according to people who studied it,
406
1220673
4044
20:36
which are extremely
sophisticated crystals.
sophisticated crystals.
407
1224717
2251
và là những thiên thể cực kì tinh vi.
20:38
Our technology had
nothing like that at the time.
nothing like that at the time.
408
1226968
3459
Công nghệ của chúng ta không hề
có thứ gì như thế.
có thứ gì như thế.
20:42
Hitachi has now made a monitor
409
1230427
2781
Hitachi đang tạo ra một màn hình
sử dụng công nghệ này,
20:45
that uses this technology,
410
1233208
1355
và nó sử dụng sợi quang học để
truyền tải --
truyền tải --
20:46
and it is used in optical fibers
to transmit —
to transmit —
411
1234563
2377
Janine Benyus, người đã ở đây rất nhiều lần,
nói về nó: công nghệ mô phỏng sinh học.
nói về nó: công nghệ mô phỏng sinh học.
20:48
Janine Benyus, who's been here several
times, talks about it: biomimetics.
times, talks about it: biomimetics.
412
1236940
4410
Thời gian của tôi đã hết.
20:53
My time's up.
413
1241350
1352
Vậy nên, tôi sẽ gói gọn nó lại với
thứ cơ bản nhất của mọi khả năng
thứ cơ bản nhất của mọi khả năng
20:54
Then, I'll wrap it up with
what is at the base of this capacity,
what is at the base of this capacity,
414
1242702
5310
21:00
of this competence of biodiversity,
415
1248012
2572
và năng lực của đa dạng sinh học,
thứ sản xuất ra tất cả những dịch vụ
tuyệt vời này:
tuyệt vời này:
21:02
producing all these wonderful services:
416
1250584
2422
21:05
the living cell.
417
1253006
1907
tế bào sống.
Đó là một cấu trúc chỉ nhỏ vài micromet,
là một kì quan bên trong.
là một kì quan bên trong.
21:06
It is a structure with a few microns,
which is an internal wonder.
which is an internal wonder.
418
1254913
3514
21:10
There are TED Talks about it.
I won't talk much longer,
I won't talk much longer,
419
1258427
3027
Đã có những bài thuyết trình TED về nó,
tôi sẽ không nói nhiều,
tôi sẽ không nói nhiều,
21:13
but each person in this room,
including myself,
including myself,
420
1261454
3174
nhưng mỗi chúng ta trong căn phòng này,
gồm cả tôi,
gồm cả tôi,
có 100 tỷ tỷ những cỗ máy nhỏ bé đó
trong cơ thể,
trong cơ thể,
21:16
has 100 trillion of these
micromachines in their body,
micromachines in their body,
421
1264628
3691
21:20
so that we can enjoy well-being.
422
1268319
2840
để chúng ta sống khỏe.
Hãy tưởng tượng tất cả những gì
đang có trong rừng Amazon:
đang có trong rừng Amazon:
21:23
Imagine what is out there
in the Amazon forest:
in the Amazon forest:
423
1271159
2757
21:25
100 trillion. This is greater
than the number of stars in the sky.
than the number of stars in the sky.
424
1273916
4011
100 tỷ tỷ. Con số này lớn hơn cả
số sao trên bầu trời.
số sao trên bầu trời.
21:29
And we are not aware of it.
425
1277927
2058
và chúng ta chả nhận thức gì về nó.
21:31
Thank you so much. (Applause)
426
1279985
1884
Xin cám ơn rất nhiều ( vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Antonio Donato Nobre - ScientistAntonio Donato Nobre researches the “ingenious systems” of the Amazon. His work illustrates the beautiful complexity of this region, as well as its fragility against a backdrop of climate change.
Why you should listen
Antonio Donato Nobre sees nature as a well-orchestrated symphony. A visiting scientist at Brazil’s National Institute for Space Research (INPE) and a senior researcher at the National Institute of Amazonian Research (INPA), he studies the soil, hydrology and biochemistry of the Amazon, to learn more about the complex, interlocking systems of this geographical marvel. He seeks to understand the interactions between the forest and the atmosphere, and how "the sweat of the forest" runs in a stream overhead that carries moisture to other parts of South America and the world, playing a large role in climate stability. His study “El Futuro Climático de la Amazonía” synthesizes research on how human beings are affecting the delicate balance of this region, and the huge risk we run if we lose it.
Antonio Donato Nobre | Speaker | TED.com