TEDxUM
Gregory Heyworth: How I'm discovering the secrets of ancient texts
Gregory Heyworth: Tôi đã khám phá ra bí mật của các văn tự cổ ra sao?
Filmed:
Readability: 5.4
829,019 views
Gregory Heyworth là một nhà khoa học văn tự, ông cùng với phòng thí nghiệm của mình tìm ra phương pháp mới đọc những bản ghi chép và bản đồ cổ xưa bằng công nghệ chẩn đoán hình ảnh quang phổ. Trong bài nói chuyện quyến rũ này, hãy xem Heyworth rọi ánh sáng lên một phần lịch sử đã mất, giải mã những văn tự chưa từng được đọc từ hàng ngàn năm nay. Làm thế nào để những tác phẩm kinh điển đã mất viết lại những trang kiến thức của chúng ta quá khứ?
Gregory Heyworth - Textual scientist
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history. Full bio
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
On January 26, 2013,
0
760
2696
Vào ngày 26 tháng 1 năm 2013,
00:15
a band of al-Qaeda militants
entered the ancient city of Timbuktu
entered the ancient city of Timbuktu
1
3480
3496
một nhóm quân của al-Qaeda đã tiến vào
thành phố cổ của Timbuktu
thành phố cổ của Timbuktu
00:19
on the southern edge of the Sahara Desert.
2
7000
2000
trên rìa phía Nam của sa mạc Sahara.
00:21
There, they set fire to a medieval library
of 30,000 manuscripts
of 30,000 manuscripts
3
9640
4616
Tại đó, chúng đã đốt cháy một thư viện
thời trung cổ chứa 30.000 bản ghi chép
thời trung cổ chứa 30.000 bản ghi chép
00:26
written in Arabic
and several African languages
and several African languages
4
14280
2776
được viết bằng tiếng Ả Rập
và một vài ngôn ngữ châu Phi,
và một vài ngôn ngữ châu Phi,
00:29
and ranging in subject from astronomy
to geography, history to medicine,
to geography, history to medicine,
5
17080
5736
về đủ mọi lĩnh vực, từ thiên văn
tới địa lí, lịch sử tới y học.
tới địa lí, lịch sử tới y học.
00:34
including one book which records
6
22840
1696
trong đó có một cuốn sách ghi lại
00:36
perhaps the first treatment
for male erectile dysfunction.
for male erectile dysfunction.
7
24560
3920
có lẽ là liệu pháp chữa trị xưa nhất
cho chứng rối loạn cương dương ở nam.
cho chứng rối loạn cương dương ở nam.
Chưa được biết ở phương Tây,
00:41
Unknown in the West,
8
29760
1296
00:43
this was the collected wisdom
of an entire continent,
of an entire continent,
9
31080
3416
đây là trí tuệ tập thể
của cả một châu lục,
của cả một châu lục,
tiếng nói của châu Phi vào thời điểm
châu Phi bị cho rằng chưa hề có tiếng nói.
châu Phi bị cho rằng chưa hề có tiếng nói.
00:46
the voice of Africa at a time when Africa
was thought not to have a voice at all.
was thought not to have a voice at all.
10
34520
4080
Thị trưởng thành phố Bamako,
người chứng kiến sự kiện,
người chứng kiến sự kiện,
00:51
The mayor of Bamako,
who witnessed the event,
who witnessed the event,
11
39480
2496
00:54
called the burning of the manuscripts
12
42000
1936
gọi việc đốt các bản ghi chép là
00:55
"a crime against world cultural heritage."
13
43960
2240
"tội ác chống lại
di sản văn hóa thế giới".
di sản văn hóa thế giới".
00:58
And he was right --
14
46880
1536
Và ông ấy đã nói đúng --
01:00
or he would have been, if it weren't
for the fact that he was also lying.
for the fact that he was also lying.
15
48440
3440
hoặc ông đã từng đúng, nếu không phải là
thực ra ông ấy cũng đã nói dối.
thực ra ông ấy cũng đã nói dối.
01:04
In fact, just before,
16
52560
2736
Sự thực là, chỉ trước đó thôi,
01:07
African scholars had collected
a random assortment of old books
a random assortment of old books
17
55320
4136
các học giả châu Phi đã xếp bừa một mớ
các cuốn sách cổ
các cuốn sách cổ
01:11
and left them out
for the terrorists to burn.
for the terrorists to burn.
18
59480
2496
và bỏ ra cho lũ khủng bố đốt đi.
01:14
Today, the collection
lies hidden in Bamako,
lies hidden in Bamako,
19
62000
2936
Ngày nay, bộ sưu tập vẫn được giấu
tại Bamako,
tại Bamako,
01:16
the capital of Mali,
20
64959
1377
thủ đô của Mali,
01:18
moldering in the high humidity.
21
66360
2096
mủn ra trong độ ẩm cao.
01:20
What was rescued by ruse
22
68480
1856
Những gì được cứu vớt bằng mưu mẹo
01:22
is now once again in jeopardy,
23
70360
1736
nay lại một lần nữa lâm nguy,
01:24
this time by climate.
24
72120
1240
lần này là do khí hậu.
01:26
But Africa, and the far-flung
corners of the world,
corners of the world,
25
74200
2416
Nhưng châu Phi, và những chốn xa xôi
của thế giới,
của thế giới,
không chỉ là chỗ duy nhất,
hay thậm chí là chủ yếu
hay thậm chí là chủ yếu
01:28
are not the only places,
or even the main places
or even the main places
26
76640
2296
01:30
in which manuscripts that could change
the history of world culture
the history of world culture
27
78960
4296
có những bản ghi chép có thể thay đổi
lịch sử văn hóa thế giới
lịch sử văn hóa thế giới
01:35
are in jeopardy.
28
83280
1520
đang lâm nguy.
01:37
Several years ago, I conducted
a survey of European research libraries
a survey of European research libraries
29
85920
4736
Vài năm trước, tôi làm 1 cuộc điều tra
về các thư viện nghiên cứu ở châu Âu
về các thư viện nghiên cứu ở châu Âu
01:42
and discovered that,
at the barest minimum,
at the barest minimum,
30
90680
2256
và phát hiện rằng,
ở chừng mực khiêm tốn nhất,
ở chừng mực khiêm tốn nhất,
01:44
there are 60,000 manuscripts
31
92960
3216
có tới 60.000 bản chép tay
01:48
pre-1500
32
96200
1616
trước thế kỉ 15,
01:49
that are illegible
because of water damage,
because of water damage,
33
97840
2936
không thể đọc được nữa
vì bị nước xâm hại,
vì bị nước xâm hại,
01:52
fading, mold and chemical reagents.
34
100800
3976
mờ đi, mốc meo và lên phản ứng hóa học.
01:56
The real number is likely double that,
35
104800
2976
Con số thực tế còn có thể tăng gấp đôi,
01:59
and that doesn't even count
36
107800
2176
mà còn chưa bao gồm
02:02
Renaissance manuscripts
and modern manuscripts
and modern manuscripts
37
110000
2616
các bản ghi thời Phục hưng,
các bản ghi thời hiện đại
các bản ghi thời hiện đại
02:04
and cultural heritage
objects such as maps.
objects such as maps.
38
112640
3120
và các vật thể di sản văn hóa
như bản đồ.
như bản đồ.
02:09
What if there were a technology
39
117960
2456
Giả sử có một công nghệ
02:12
that could recover
these lost and unknown works?
these lost and unknown works?
40
120440
5336
có thể khôi phục
những tác phẩm đã mất và vô danh?
những tác phẩm đã mất và vô danh?
02:17
Imagine worldwide
how a trove of hundreds of thousands
how a trove of hundreds of thousands
41
125800
4416
Hãy tưởng tượng trên khắp thế giới
một kho báu hàng trăm nghìn
một kho báu hàng trăm nghìn
02:22
of previously unknown texts
42
130240
2936
những bản ghi chưa từng được biết trước đó
02:25
could radically transform
our knowledge of the past.
our knowledge of the past.
43
133200
3040
có thể thay đổi căn bản
kiến thức của chúng ta về quá khứ.
kiến thức của chúng ta về quá khứ.
02:30
Imagine what unknown classics
we would discover
we would discover
44
138280
4016
Hãy tưởng tượng những tác phẩm kinh điển
chưa từng biết tới được chúng ta khám phá
chưa từng biết tới được chúng ta khám phá
02:34
which would rewrite the canons
of literature, history,
of literature, history,
45
142320
3336
sẽ viết lại tiêu chuẩn
của văn học, lịch sử,
của văn học, lịch sử,
02:37
philosophy, music --
46
145680
1440
triết học, âm nhạc ---
02:39
or, more provocatively, that could
rewrite our cultural identities,
rewrite our cultural identities,
47
147840
3536
hay, táo bạo hơn, có thể
viết lại bản sắc văn hóa của chúng ta
viết lại bản sắc văn hóa của chúng ta
02:43
building new bridges
between people and culture.
between people and culture.
48
151400
3360
gây dựng những cầu nối mới
giữa con người và văn hóa.
giữa con người và văn hóa.
02:47
These are the questions
that transformed me
that transformed me
49
155520
2536
Có những câu hỏi
đã chuyển biến tôi
đã chuyển biến tôi
02:50
from a medieval scholar,
a reader of texts,
a reader of texts,
50
158080
2816
từ một học giả về thời trung cổ,
một kẻ đọc chữ
một kẻ đọc chữ
02:52
into a textual scientist.
51
160920
1800
thành một nhà khoa học về văn tự.
02:56
What an unsatisfying word "reader" is.
52
164120
2296
"Kẻ đọc chữ"
nghe không đáng hài lòng cho lắm.
nghe không đáng hài lòng cho lắm.
02:58
For me, it conjures up
images of passivity,
images of passivity,
53
166440
2576
Với tôi, nó gợi lên
hình ảnh của sự thụ động,
hình ảnh của sự thụ động,
03:01
of someone sitting idly in an armchair
54
169040
2416
của một người ngồi ườn trên ghế bành
03:03
waiting for knowledge to come to him
55
171480
2296
chờ kiến thức đến với mình
03:05
in a neat little parcel.
56
173800
1696
trong một gói hàng nhỏ ngay ngắn.
03:07
How much better to be
a participant in the past,
a participant in the past,
57
175520
3016
Tốt hơn bao nhiêu nếu
ta là một người tham gia vào quá khứ,
ta là một người tham gia vào quá khứ,
03:10
an adventurer in an undiscovered country,
58
178560
3176
một nhà phiêu lưu trong một đất nước
chưa từng được khám phá,
chưa từng được khám phá,
03:13
searching for the hidden text.
59
181760
2400
tìm kiếm những văn tự bị ẩn giấu.
03:17
As an academic, I was a mere reader.
60
185360
2440
Là một học giả,
tôi chỉ là một người đọc đơn thuần.
tôi chỉ là một người đọc đơn thuần.
03:20
I read and taught the same classics
61
188560
2416
Tôi đọc và dạy
những tác phẩm kinh điển giống như
những tác phẩm kinh điển giống như
03:23
that people had been reading
and teaching for hundreds of years --
and teaching for hundreds of years --
62
191000
3136
người ta đọc và dạy hàng trăm năm nay ---
03:26
Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch --
63
194160
3016
Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch --
03:29
and with every scholarly article
that I published
that I published
64
197200
2336
và với tất cả bài báo học thuật
mà tôi đã xuất bản
mà tôi đã xuất bản
03:31
I added to human knowledge
in ever-diminishing slivers of insight.
in ever-diminishing slivers of insight.
65
199560
3200
Tôi thêm vào kiến thức nhân loại
chút nhận định ngày càng mai một.
chút nhận định ngày càng mai một.
03:36
What I wanted to be
66
204760
1576
Điều tôi hằng mong muốn
03:38
was an archaeologist of the past,
67
206360
2096
là thành một nhà khảo cổ học của quá khứ
03:40
a discoverer of literature,
68
208480
1576
một nhà khám phá về văn học,
một chàng Indiana Jones không có roi da --
03:42
an Indiana Jones without the whip --
69
210080
1896
03:44
or, actually, with the whip.
70
212000
1496
hay, thực ra, cũng có roi da.
03:45
(Laughter)
71
213520
1216
(tiếng cười)
03:46
And I wanted it not just for myself
but I wanted it for my students as well.
but I wanted it for my students as well.
72
214760
3696
Và tôi muốn điều ấy không chỉ cho mình tôi
mà cho cả sinh viên của tôi nữa.
mà cho cả sinh viên của tôi nữa.
03:50
And so six years ago,
I changed the direction of my career.
I changed the direction of my career.
73
218480
3896
Thế là 6 năm trước, tôi đã
chuyển hướng nghề nghiệp
chuyển hướng nghề nghiệp
03:54
At the time, I was working
on "The Chess of Love,"
on "The Chess of Love,"
74
222400
3016
Lúc đó, tôi đang nghiên cứu về
"Ván cờ tình yêu"
"Ván cờ tình yêu"
03:57
the last important long poem
of the European Middle Ages
of the European Middle Ages
75
225440
2856
bài thơ dài quan trọng cuối cùng của
thời Trung cổ châu Âu
thời Trung cổ châu Âu
04:00
never to have been edited.
76
228320
1616
vốn chưa bao giờ được biên tập.
04:01
And it wasn't edited because
it existed in only one manuscript
it existed in only one manuscript
77
229960
3016
Và nó chưa được biên tập là vì
nó chỉ tồn tại trong một bản ghi
nó chỉ tồn tại trong một bản ghi
04:05
which was so badly damaged
during the firebombing of Dresden
during the firebombing of Dresden
78
233000
3256
đã bị tổn hại nghiêm trọng
khi Dresden bị đánh bom
khi Dresden bị đánh bom
04:08
in World War II
79
236280
1216
trong Thế chiến thứ II
04:09
that generations of scholars
had pronounced it lost.
had pronounced it lost.
80
237520
2880
đến mức bao thế hệ học giả
đã tuyên bố nó bị mất.
đã tuyên bố nó bị mất.
04:13
For five years, I had been working
with an ultraviolet lamp
with an ultraviolet lamp
81
241400
3456
Trong vòng 5 năm, tôi dùng
đèn tia cực tím
đèn tia cực tím
04:16
trying to recover traces of the writing
82
244880
1896
cố khôi phục lại những dấu vết ghi chép
04:18
and I'd gone about as far
as technology at the time
as technology at the time
83
246800
2416
và công nghệ thời đó
giúp tôi làm được chừng nào
giúp tôi làm được chừng nào
thì tôi tận dụng hết chừng ấy.
04:21
could actually take me.
84
249240
1376
04:22
And so I did what many people do.
85
250640
2096
Và tôi đã làm điều nhiều người làm.
04:24
I went online,
86
252760
2016
Tôi lên mạng,
04:26
and there I learned about
87
254800
1736
và tìm hiểu được rằng
04:28
how multispectral imaging had been used
to recover two lost treatises
to recover two lost treatises
88
256560
4576
hình ảnh đa quang phổ đã được dùng thế nào
để khôi phục 2 luận thuyết đã mất
để khôi phục 2 luận thuyết đã mất
04:33
of the famed Greek
mathematician Archimedes
mathematician Archimedes
89
261160
2896
của nhà toán học Hy Lạp nổi tiếng
Archimedes
Archimedes
từ những bản viết da cừu thế kỉ 13.
04:36
from a 13th-century palimpsest.
90
264080
1536
04:37
A palimpsest is a manuscript
which has been erased and overwritten.
which has been erased and overwritten.
91
265640
3280
Một bản viết da cừu là một bản ghi
được xóa đi và ghi đè lên nhiều lần.
được xóa đi và ghi đè lên nhiều lần.
04:42
And so, out of the blue,
92
270200
1256
Và thế là, buồn ơi chào mi,
04:43
I decided to write
to the lead imaging scientist
to the lead imaging scientist
93
271480
3056
tôi quyết định viết thư cho
nhà khoa học hình ảnh hàng đầu
nhà khoa học hình ảnh hàng đầu
04:46
on the Archimedes palimpsest project,
94
274560
2216
về dự án bản viết da cừu của Archimedes,
04:48
Professor Roger Easton,
95
276800
1496
Giáo sư Roger Easton,
04:50
with a plan and a plea.
96
278320
1816
với một kế hoạch và một sự cầu xin.
04:52
And to my surprise,
he actually wrote back.
he actually wrote back.
97
280160
2040
Khiến tôi ngạc nhiên là,
Giáo sư đã hồi âm.
Giáo sư đã hồi âm.
04:56
With his help, I was able
to win a grant from the US government
to win a grant from the US government
98
284000
3656
Với sự giúp đỡ của ông, tôi đã giành
một học bổng từ Chính phủ Mỹ
một học bổng từ Chính phủ Mỹ
04:59
to build a transportable,
multispectral imaging lab,
multispectral imaging lab,
99
287680
4016
để xây một phòng thí nghiệm hình ảnh
đa quang phổ có thể di chuyển,
đa quang phổ có thể di chuyển,
05:03
And with this lab, I transformed
what was a charred and faded mess
what was a charred and faded mess
100
291720
4816
Và với phòng thí nghiệm này, tôi đã chuyển
một mớ đen thui và mờ mịt
một mớ đen thui và mờ mịt
05:08
into a new medieval classic.
101
296560
2000
thành một tác phẩm kinh điển
thời trung cổ.
thời trung cổ.
05:11
So how does multispectral
imaging actually work?
imaging actually work?
102
299360
2776
Vậy, hình ảnh đa quang phổ ấy
đã hoạt động như thế nào?
đã hoạt động như thế nào?
05:14
Well, the idea
behind multispectral imaging
behind multispectral imaging
103
302160
2456
Ý tưởng đằng sau hình ảnh đa quang phổ
05:16
is something that anyone who is familiar
with infrared night vision goggles
with infrared night vision goggles
104
304640
4296
là điều mà ai có hiểu biết về
kính hồng ngoại nhìn ban đêm
kính hồng ngoại nhìn ban đêm
05:20
will immediately appreciate:
105
308960
1376
sẽ lập tức tán thưởng:
rằng cái chúng ta thấy
trong vùng ánh sáng nhìn thấy
trong vùng ánh sáng nhìn thấy
05:22
that what we can see
in the visible spectrum of light
in the visible spectrum of light
106
310360
2496
05:24
is only a tiny fraction
of what's actually there.
of what's actually there.
107
312880
2320
chỉ là một phần bé nhỏ
của những gì tồn tại.
của những gì tồn tại.
05:27
The same is true with invisible writing.
108
315720
2200
Nguyên lý này cũng giống như
viết mực vô hình.
viết mực vô hình.
05:31
Our system uses 12 wavelengths of light
109
319280
4176
Hệ thống của chúng tôi sử dụng
ánh sáng 12 bước sóng
ánh sáng 12 bước sóng
05:35
between the ultraviolet and the infrared,
110
323480
2496
giữa tử ngoại và hồng ngoại,
05:38
and these are shown down
onto the manuscript from above
onto the manuscript from above
111
326000
3056
và chiếu vào bản ghi chép từ bên trên
05:41
from banks of LEDs,
112
329080
1616
từ một dãy đèn LED,
05:42
and another multispectral light source
113
330720
1856
và một nguồn đèn đa quang phổ khác
05:44
which comes up through
the individual leaves of the manuscript.
the individual leaves of the manuscript.
114
332600
2953
chiếu xuyên qua từng tờ của bản ghi chép.
05:47
Up to 35 images per sequence
per leaf are imaged this way
per leaf are imaged this way
115
335577
4519
Có một chuỗi tới 35 hình ảnh
trên mỗi trang được chụp lại cách này,
trên mỗi trang được chụp lại cách này,
05:52
using a high-powered digital camera
equipped with a lens
equipped with a lens
116
340120
2620
sử dụng máy ảnh kĩ thuật số công suất lớn
có cả ống kính
có cả ống kính
05:54
which is made out of quartz.
117
342764
1972
được làm từ thạch anh.
05:56
There are about five
of these in the world.
of these in the world.
118
344760
2096
Trên thế giới chỉ có 5 chiếc như vậy.
Và ngay khi chúng tôi chụp các hình ảnh,
05:58
And once we capture these images,
119
346880
1816
06:00
we feed them through
statistical algorithms
statistical algorithms
120
348720
2056
cho chúng chạy qua
các thuật toán thống kê
các thuật toán thống kê
06:02
to further enhance and clarify them,
121
350800
2496
để làm chúng đậm hơn và rõ hơn nữa,
06:05
using software which was originally
designed for satellite images
designed for satellite images
122
353320
3376
sử dụng phần mềm vốn được
thiết kế cho các hình ảnh vệ tinh.
thiết kế cho các hình ảnh vệ tinh.
06:08
and used by people
like geospatial scientists
like geospatial scientists
123
356720
3376
và được sử dụng bởi
các nhà khoa học không gian địa lí.
các nhà khoa học không gian địa lí.
06:12
and the CIA.
124
360120
1200
và CIA.
06:14
The results can be spectacular.
125
362040
2296
Kết quả thật ngoạn mục.
06:16
You may already have heard
of what's been done
of what's been done
126
364360
2176
Có thể quí vị đã nghe tới
điều chúng tôi làm
điều chúng tôi làm
06:18
for the Dead Sea Scrolls,
127
366560
1376
với Cuộn sách Biển Chết,
06:19
which are slowly gelatinizing.
128
367960
1560
vốn đang bị keo hóa.
06:22
Using infrared, we've been able
to read even the darkest corners
to read even the darkest corners
129
370480
3656
Sử dụng tia hồng ngoại, chúng tôi có thể
đọc những góc tối nhất
đọc những góc tối nhất
06:26
of the Dead Sea Scrolls.
130
374160
1720
của Cuộn sách Biển Chết.
06:28
You may not be aware, however,
131
376880
1456
Tuy nhiên, có lẽ không ai biết
06:30
of other Biblical texts
that are in jeopardy.
that are in jeopardy.
132
378360
2736
những văn tự Kinh Thánh khác
cũng đang lâm nguy như thế.
cũng đang lâm nguy như thế.
06:33
Here, for example,
is a leaf from a manuscript
is a leaf from a manuscript
133
381120
3416
Đây là một ví dụ,
một trang từ bản ghi chép
một trang từ bản ghi chép
06:36
that we imaged,
134
384560
1776
chúng tôi đã chụp,
06:38
which is perhaps the most valuable
Christian Bible in the world.
Christian Bible in the world.
135
386360
3880
có lẽ là cuốn Kinh thánh Cơ đốc giáo
quí giá nhất trên đời này.
quí giá nhất trên đời này.
06:42
The Codex Vercellensis is the oldest
translation of the Gospels into Latin,
translation of the Gospels into Latin,
136
390880
5776
Cuốn Kinh thánh chép tay Vercelli là bản dịch
cổ nhất của kinh Phúc âm sang tiếng Latin,
cổ nhất của kinh Phúc âm sang tiếng Latin,
06:48
and it dates from the first half
of the fourth century.
of the fourth century.
137
396680
2600
và có niên đại từ nửa đầu
của thế kỉ 4.
của thế kỉ 4.
06:52
This is the closest we can come
138
400560
2256
Đây là thời điểm gần nhất mà
chúng ta có thể
chúng ta có thể
06:54
to the Bible at the time
of the foundation of Christendom
of the foundation of Christendom
139
402840
3936
tiếp cận Kinh thánh kể từ thời điểm
khai sinh ra Cơ đốc giáo
khai sinh ra Cơ đốc giáo
06:58
under Emperor Constantine,
140
406800
1616
dưới thời Hoàng đế Constantine,
và đó cũng là thời điểm hình thành
Hội đồng Giám mục Nicaea,
Hội đồng Giám mục Nicaea,
07:00
and at the time also
of the Council of Nicaea,
of the Council of Nicaea,
141
408440
2536
07:03
when the basic creed of Christianity
was being agreed upon.
was being agreed upon.
142
411000
3496
khi người ta thống nhất
tín điều cơ bản của Cơ đốc giáo.
tín điều cơ bản của Cơ đốc giáo.
07:06
This manuscript, unfortunately,
has been very badly damaged,
has been very badly damaged,
143
414520
3256
Bản ghi chép này, thật không may,
đã bị hư hại rất nghiêm trọng,
đã bị hư hại rất nghiêm trọng,
07:09
and it's damaged because for centuries
144
417800
2216
và nó bị hư hại là do hàng thế kỉ nay
07:12
it had been used and handled
145
420040
2456
nó đã được sử dụng và chuyển giao
07:14
in swearing in ceremonies in the church.
146
422520
2696
trong các lễ tuyên thệ ở nhà thờ.
07:17
In fact, that purple splotch
that you see in the upper left hand corner
that you see in the upper left hand corner
147
425240
4656
Thực tế, vết bẩn màu tím mà quí vị thấy
ở góc trên bên trái
ở góc trên bên trái
07:21
is Aspergillus, which is a fungus
148
429920
4296
là nấm cúc, vốn là loại nấm
07:26
which originates in the unwashed hands
149
434240
3536
sinh ra từ những bàn tay không được rửa
07:29
of a person with tuberculosis.
150
437800
2000
của người mang bệnh lao.
07:32
Our imaging has enabled me
to make the first transcription
to make the first transcription
151
440640
3056
Hình ảnh thu được đã giúp tôi
làm được bản sao đầu tiên
làm được bản sao đầu tiên
07:35
of this manuscript in 250 years.
152
443720
2600
của bản ghi chép này
trong vòng 250 năm qua.
trong vòng 250 năm qua.
07:39
Having a lab that can travel
to collections where it's needed, however,
to collections where it's needed, however,
153
447800
3456
Có một phòng thí nghiệm có thể đi tới
những bộ sưu tập cần đến nó, dù sao
những bộ sưu tập cần đến nó, dù sao
07:43
is only part of the solution.
154
451280
1480
cũng chỉ là một phần của giải pháp.
07:45
The technology is expensive and very rare,
155
453480
2856
Công nghệ đắt đỏ và rất hiếm,
07:48
and the imaging and image
processing skills are esoteric.
processing skills are esoteric.
156
456360
3216
và kĩ năng chụp và xử lý hình ảnh
vẫn còn là bí kíp nghề nghiệp.
vẫn còn là bí kíp nghề nghiệp.
Có nghĩa là những cuộc khôi phục đỉnh cao
07:51
That means that mounting recoveries
157
459600
1696
07:53
is beyond the reach of most researchers
and all but the wealthiest institutions.
and all but the wealthiest institutions.
158
461320
4896
nằm ngoài tầm với hầu hết các nhà khoa học
và chỉ thuộc về các tổ chức giàu có nhất.
và chỉ thuộc về các tổ chức giàu có nhất.
07:58
That's why I founded the Lazarus Project,
159
466240
2776
Đó là lí do tôi thành lập Dự án Lazarus,
08:01
a not-for-profit initiative
160
469040
1656
một sáng kiến phi lợi nhuận
08:02
to bring multispectral imaging
to individual researchers
to individual researchers
161
470720
3976
để đưa chẩn đoán hình ảnh đa quang phổ
tới cá nhân các nhà nghiên cứu
tới cá nhân các nhà nghiên cứu
08:06
and smaller institutions
at little or no cost whatsoever.
at little or no cost whatsoever.
162
474720
3840
và những tổ chức nhỏ hơn
với chi phí hầu như không đáng kể.
với chi phí hầu như không đáng kể.
08:11
Over the past five years,
163
479560
1616
Trong vòng 5 năm qua,
08:13
our team of imaging scientists,
scholars and students
scholars and students
164
481200
3856
đội ngũ các nhà khoa học hình ảnh,
các học giả và sinh viên
các học giả và sinh viên
08:17
has travelled to seven different countries
165
485080
2176
đã đi tới 7 nước khác nhau
08:19
and have recovered some of the world's
most valuable damaged manuscripts,
most valuable damaged manuscripts,
166
487280
3856
và khôi phục lại một số bản ghi chép
bị hư hai quý giá nhất thế giới,
bị hư hai quý giá nhất thế giới,
bao gồm Cuốn sách Vercelli,
vốn là cuốn sách tiếng Anh cổ nhất,
vốn là cuốn sách tiếng Anh cổ nhất,
08:23
included the Vercelli Book,
which is the oldest book of English,
which is the oldest book of English,
167
491160
3000
Cuốn sách Đen của Carmarthen,
cuốn sách cổ nhất của xứ Wales,
cuốn sách cổ nhất của xứ Wales,
08:26
the Black Book of Carmarthen,
the oldest book of Welsh,
the oldest book of Welsh,
168
494184
2616
08:28
and some of the most valuable
earliest Gospels
earliest Gospels
169
496824
3472
và một số quyển kinh Phúc âm sơ khai nhất
vô cùng quí giá.
vô cùng quí giá.
08:32
located in what is now
the former Soviet Georgia.
the former Soviet Georgia.
170
500320
2880
đặt tại nơi trước đây là
nước Georgia thuộc khối Xô Viết cũ.
nước Georgia thuộc khối Xô Viết cũ.
08:36
So, spectral imaging
can recover lost texts.
can recover lost texts.
171
504600
2960
Vậy là, hình ảnh quang phổ
có thể khôi phục những văn tự đã mất.
có thể khôi phục những văn tự đã mất.
08:40
More subtly, though, it can recover
a second story behind every object,
a second story behind every object,
172
508360
5096
Tinh vi hơn, nó có thể khôi phục lại
câu chuyện thứ hai đằng sau mỗi vật thể,
câu chuyện thứ hai đằng sau mỗi vật thể,
08:45
the story of how, when
and by whom a text was created,
and by whom a text was created,
173
513480
4696
câu chuyện một văn tự đã được tạo ra
như thế nào, bao giờ và do ai,
như thế nào, bao giờ và do ai,
08:50
and, sometimes, what the author
was thinking at the time he wrote.
was thinking at the time he wrote.
174
518200
3400
và, đôi khi, điều tác giả
nghĩ tới tại thời điểm viết ra tác phẩm.
nghĩ tới tại thời điểm viết ra tác phẩm.
08:54
Take, for example, a draft
of the Declaration of Independence
of the Declaration of Independence
175
522600
3096
Ví dụ, bản nháp của
Tuyên ngôn Độc lập
Tuyên ngôn Độc lập
08:57
written in Thomas Jefferson's own hand,
176
525720
2416
được viết bởi chính tay tổng thống
Thomas Jefferson,
Thomas Jefferson,
09:00
which some colleagues of mine
imaged a few years ago
imaged a few years ago
177
528160
2429
được đồng nghiệp của tôi chụp lại
vài năm trước đây
vài năm trước đây
09:02
at the Library of Congress.
178
530613
1320
tại Thư viện Quốc Hội.
09:04
Curators had noticed
that one word throughout
that one word throughout
179
532360
2696
Người phụ trách bảo tàng đã nhắc rằng
có một chữ trong đó
có một chữ trong đó
09:07
had been scratched out and overwritten.
180
535080
2376
đã bị gạch đi và ghi đè lên.
09:09
The word overwritten was "citizens."
181
537480
2080
Từ được ghi đè lên là "công dân".
09:12
Perhaps you can guess
what the word underneath was.
what the word underneath was.
182
540240
2600
Có lẽ quí vị đã đoán được
từ gì ghi ở dưới.
từ gì ghi ở dưới.
09:15
"Subjects."
183
543960
1416
"Dân chúng."
09:17
There, ladies and gentlemen,
is American democracy
is American democracy
184
545400
2816
Đó, thưa các quí ông quí bà,
là nền dân chủ Hoa Kì
là nền dân chủ Hoa Kì
09:20
evolving under the hand
of Thomas Jefferson.
of Thomas Jefferson.
185
548240
2080
đã tiến hóa dưới bàn tay
của Thomas Jefferson.
của Thomas Jefferson.
09:23
Or consider the 1491 Martellus Map,
186
551360
3856
Hoặc hãy xem Bản đồ Martellus 1491,
được chúng tôi chụp lại
tại Thư viện Beinecke Đại học Yale.
tại Thư viện Beinecke Đại học Yale.
09:27
which we imaged
at Yale's Beinecke Library.
at Yale's Beinecke Library.
187
555240
2336
09:29
This was the map
that Columbus likely consulted
that Columbus likely consulted
188
557600
2456
Đấy là bản đồ mà Columbus
đã tham khảo
đã tham khảo
09:32
before he traveled to the New World
189
560080
1696
trước khi ông đi đến Tân Thế giới,
09:33
and which gave him his idea
of what Asia looked like
of what Asia looked like
190
561800
2736
mang lại cho ông ý tưởng
châu Á trông như thế nào
châu Á trông như thế nào
09:36
and where Japan was located.
191
564560
1600
và Nhật Bản nằm ở đâu.
09:39
The problem with this map
is that its inks and pigments
is that its inks and pigments
192
567640
3016
Vấn đề của tẩm bản đồ này là
mực và chất nhuộm
mực và chất nhuộm
09:42
had so degraded over time
193
570680
2096
đã xuống cấp theo thời gian
09:44
that this large, nearly seven-foot map,
194
572800
2136
để tấm bản đồ to lớn tới gần 7 foot này
09:46
made the world look like a giant desert.
195
574960
2080
khiến thế giới giống như
một sa mạc khổng lồ.
một sa mạc khổng lồ.
09:49
Until now, we had very little idea,
detailed idea, that is,
detailed idea, that is,
196
577520
3616
Cho tới nay, chúng ta biết rất ít,
biết chi tiết về những gì
biết chi tiết về những gì
09:53
of what Columbus knew of the world
197
581160
1656
Columbus hiểu biết về thế giới
09:54
and how world cultures were represented.
198
582840
1920
và văn hóa thế giới được hình dung ra sao.
09:57
The main legend of the map
was entirely illegible under normal light.
was entirely illegible under normal light.
199
585240
4136
Chú giải chính trên bản đồ gần như
không đọc nổi dưới ánh sáng thông thường.
không đọc nổi dưới ánh sáng thông thường.
10:01
Ultraviolet did very little for it.
200
589400
2256
Tia cực tím chỉ làm rõ được được ít.
10:03
Multispectral gave us everything.
201
591680
2000
Đa quang phổ mang đến cho chúng ta tất cả.
10:06
In Asia, we learned of monsters
with ears so long
with ears so long
202
594640
3576
Ở châu Á, ta biết được về những
con quái vật có tai dài đến nỗi
con quái vật có tai dài đến nỗi
10:10
that they could cover
the creature's entire body.
the creature's entire body.
203
598240
2320
có thể che được toàn bộ
cơ thể của quái vật.
cơ thể của quái vật.
10:13
In Africa, about a snake
who could cause the ground to smoke.
who could cause the ground to smoke.
204
601040
4400
Ở châu Phi, một con rắn có thể khiến
mặt đất bốc khói.
mặt đất bốc khói.
10:18
Like starlight, which can convey images
205
606680
2256
Giống như ánh sao,
có thể truyền tải hình ảnh
có thể truyền tải hình ảnh
10:20
of the way the Universe
looked in the distant past,
looked in the distant past,
206
608960
2576
của Vũ trụ trong quá khứ xa xăm,
10:23
so multispectral light can take us back
to the first stuttering moments
to the first stuttering moments
207
611560
3896
ánh sáng đa quang phổ có thể đưa chúng ta
trở lại những thời khắc bối rối
trở lại những thời khắc bối rối
10:27
of an object's creation.
208
615480
1280
khi tạo ra vật thể.
10:29
Through this lens, we witness
the mistakes, the changes of mind,
the mistakes, the changes of mind,
209
617480
3936
Qua kính này, ta chứng kiến
những sai sót, những sự đổi ý,
những sai sót, những sự đổi ý,
10:33
the naïvetés, the uncensored thoughts,
210
621440
2896
những ý tưởng ngây ngô,
chưa bị kiểm duyệt,
chưa bị kiểm duyệt,
những khiếm khuyết trong
trí tưởng tượng của con người
trí tưởng tượng của con người
10:36
the imperfections of the human imagination
211
624360
2216
10:38
that allow these hallowed objects
and their authors
and their authors
212
626600
2816
đã khiến những vật thể thiêng liêng
và tác giả của chúng
và tác giả của chúng
10:41
to become more real,
213
629440
1656
trở nên chân thật hơn,
10:43
that make history closer to us.
214
631120
2520
khiến lịch sử gần gũi với chúng ta hơn.
10:46
What about the future?
215
634760
1280
Thế còn tương lai thì sao?
10:48
There's so much of the past,
216
636480
2176
Có quá nhiều điều của quá khứ,
10:50
and so few people
with the skills to rescue it
with the skills to rescue it
217
638680
3216
và quá ít người có kĩ năng
để cứu lấy những vật thể này
để cứu lấy những vật thể này
10:53
before these objects disappear forever.
218
641920
3880
trước khi chúng biến mất vĩnh viễn.
10:58
That's why I have begun to teach
this new hybrid discipline
this new hybrid discipline
219
646480
3296
Đó là lí do tôi bắt đầu giảng dạy về
môn học lai mới này,
môn học lai mới này,
11:01
that I call "textual science."
220
649800
1896
mà tôi gọi là "khoa học văn tự".
11:03
Textual science is a marriage
221
651720
1616
Khoa học văn tự là mối tơ duyên
giữa những kĩ năng truyền thống
của học giả văn chương --
của học giả văn chương --
11:05
of the traditional skills
of a literary scholar --
of a literary scholar --
222
653360
2376
11:07
the ability to read old languages
and old handwriting,
and old handwriting,
223
655760
2536
khả năng đọc các ngôn ngữ cổ
và các bản chép tay cổ,
và các bản chép tay cổ,
11:10
the knowledge of how texts are made
224
658320
1696
kiến thức về cách tạo ra các văn tự
để có thể tìm ra nguồn gốc
và tuổi đời văn tự --
và tuổi đời văn tự --
11:12
in order to be able
to place and date them --
to place and date them --
225
660040
2136
11:14
with new techniques like imaging science,
226
662200
2736
với những kĩ thuật mới như
khoa học chẩn đoán hình ảnh,
khoa học chẩn đoán hình ảnh,
11:16
the chemistry of inks and pigments,
227
664960
2576
phản ứng hóa học của mực và chất nhuộm màu
11:19
computer-aided optical
character recognition.
character recognition.
228
667560
2400
nhận diện kí tự quang trên máy tính.
11:23
Last year, a student in my class,
229
671160
2176
Năm ngoái, một học sinh trong lớp tôi,
11:25
a freshman,
230
673360
1216
mới năm nhất
11:26
with a background in Latin and Greek,
231
674600
1816
biết tiếng Latin và tiếng Hy Lạp,
11:28
was image-processing a palimpsest
232
676440
2336
đã xử lý một bản da cừu
11:30
that we had photographed
at a famous library in Rome.
at a famous library in Rome.
233
678800
2720
mà chúng tôi đã chụp tại
một thư viện nổi tiếng ở Rome.
một thư viện nổi tiếng ở Rome.
11:34
As he worked, tiny Greek writing
began to appear from behind the text.
began to appear from behind the text.
234
682240
4760
Khi cậu ta làm việc, những chữ Hy Lạp
nhỏ li ti dần hiện ra sau các văn tự.
nhỏ li ti dần hiện ra sau các văn tự.
11:40
Everyone gathered around,
235
688200
1496
Mọi người xúm xung quanh,
11:41
and he read a line from a lost work
236
689720
2656
và cậu ấy đọc được một dòng
từ tác phẩm đã mất
từ tác phẩm đã mất
11:44
of the Greek comic dramatist Menander.
237
692400
2320
của nhà biên soạn hài kịch
Hy Lạp Menander.
Hy Lạp Menander.
11:47
This was the first time
in well over a thousand years
in well over a thousand years
238
695760
2696
Đây là lần đầu tiên trong vòng
một nghìn năm qua
một nghìn năm qua
11:50
that those words
had been pronounced aloud.
had been pronounced aloud.
239
698480
2560
những chữ ấy được đọc to thành lời.
11:53
In that moment, he became a scholar.
240
701880
2560
Ở thời khắc ấy, cậu sinh viên năm nhất
đã trở thành học giả.
đã trở thành học giả.
11:57
Ladies and gentlemen,
that is the future of the past.
that is the future of the past.
241
705440
2880
Thưa quí ông và quí bà,
đó chính là tương lai của quá khứ.
đó chính là tương lai của quá khứ.
12:00
Thank you very much.
242
708840
1216
Xin cảm ơn quí vị rất nhiều!
12:02
(Applause)
243
710080
3000
(tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Gregory Heyworth - Textual scientistGregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history.
Why you should listen
Gregory Heyworth is associate professor of English at the University of Mississippi. He is a medievalist and founder of the discipline of textual science.
Professor Heyworth directs the Lazarus Project, a not-for-profit initiative to restore damaged and illegible cultural heritage objects, especially manuscripts and maps, using spectral imaging technology. He has helped recover numerous important objects including the Vercelli Book and the 1491 Martellus Map.
Currently he is working on a project to recover the manuscript fragments of the lost Cathedral Library of Chartres, France, bombed in WWII.
Gregory Heyworth | Speaker | TED.com